خداوند را سپاسگزارم که توانستم پژوهشی مهم در حوزۀ خلیج فارس را در مهمترین روزها که این شاخاب کهن با تهدیدهای گوناگون روبهروست به مردم ایران و نیز اهل تحقیق بهویژه صفویهپژوهان تقدیم کنم. این کتاب بر پایۀ سه رسالۀ منظوم از روزگار صفوی از دوران شاه عباس اوّل صفوی است. نخستین رساله فتحنامۀ شیراز، لار، بَنارو، میناب و بحرین است که دربارۀ فتوحات اللهوردیخان در تسخیر این مناطق در ۱۷۱۷ بیت است. شاعر این منظومه ابنحسین شیرازی است و اصل این نسخه در کتابخانۀ عارف حکمت شهر مدینۀ منوره نگهداری میشود. رسالۀ دوم فتحنامۀ کشم و هرمز از سرایندهای ناشناس در ۴۸۲ بیت است. رخدادنگاری این منظومه به گزارشهای رویی فریره دوآندردا، سردار پرتغالی، دربارۀ شیوۀ نبرد ایرانیها بسیار شبیه است. اصل این نسخه در ایتالیا نگهداری میشود. رسالۀ سوم جنگنامۀ کشم از شاعری ناشناخته در ۲۶۳ بیت و دربارۀ بازپسگیری قشم است. نسخۀ این منظومه در کتابخانۀ واتیکان است. رسالۀ دوم و سوم همان سرودههایی است که پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی، آن را از شاعران آثار خریده و با خود به رم برده است.
فتوحات صفویه در ایالت فارس و جزایر بحرین، قشم و هرمز، نوشتۀ ابن حسین و دیگران، تصحیح و تحقیق سید سعید میرمحمّدصادق، بنیاد موقوفات افشار، ۱۴۰۳، ۳۹۲ صفحه.
بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی
@AfsharFoundation
23.10.202419:04
فتوحات صفویه در ایالت فارس و جزایر بحرین، قشم و هرمز؛
خداوند را سپاسگزارم که توانستم، پژوهشی مهم در حوزه خلیج فارس در مهمترین روزها - که این شاخاب کهن با تهدیدهای گوناگون روبرو است - به مردم ایران و نیز اهل تحقیق به ویژه صفویهپژوهان تقدیم کنم. این کتاب بر پایه سه رساله منظوم از روزگار صفوی از دوران شاه عباس اول صفوی است.
نخستین رساله، فتحنامه شیراز، لار، بنارو، میناب و بحرین است که درباره فتوحات اللهوردی خان در تسخیر این مناطق در ۱۷۱۷ بیت است. شاعر این منظومه ابنحسین شیرازی است و اصل این نسخه در کتابخانه عارف حکمت شهر مدینه منوره نگهداری میشود.
رساله دوم فتحنامه کشم و هرمز از سرایندهای ناشناس در ۴۸۲ بیت است. رخدادنگاری این منظومه با گزارشهای دو آندردا سردار پرتغالی درباره شیوه نبرد ایرانیها بسیار شبیه است؛ اصل این نسخه در ایتالیا نگهداری میشود.
رساله سوم جنگنامه کشم از شاعری ناشناخته در ۲۶۳ بیت و درباره بازپسگیری قشم است. نسخه این منظومه در کتابخانه واتیکان است. رساله دوم و سوم، همان سرودههایی است که دلاواله آن را از شاعران آثار خریده و با خود به رم برده است.
تاریخ دانشی است منبعبنیاد، پس پژوهشگر به هر میزان که بتواند به منابع متنوع دست یابد، میتواند تحلیلی چند وجهی از رویدادهای تاریخی ارائه دهد. از جمله منابع اسنادی مهم در پژوهشهای تاریخی، سلطانیات یا مکاتبات سیاسی است. عصر صفویه به لحاظ تعداد و کیفیت مکاتبات سیاسی یکی از متمایزترین ادوار تاریخ ایران است، اما به دلیل حوادث طبیعی و تغییر سلسلهها و پایتختها، گنجینه متمرکزی از نامهها و اسناد تاریخی تا دوره معاصر در اختیار نداریم. البته بخش عمدهای از نامهها را که اکنون سواد آن در دسترس است، مدیون ذوق منشیانی هستیم که نسبت به گردآوری نمونه نامههای خود و سایر منشیان بزرگ این دوره اقدام کردند. پژوهش حاضر فهرستی تحلیلی و کاربردی از بیش از ۸۰۰ نامه سیاسی این دوره است که افزون بر اسناد و مکاتبات سیاسی منتشره، نسبت به استخراج نامههایی که در متون تاریخی این دوره ذکری از آن شده، اقدام کرده است. امید است پایاننامه دیگری در زمینه دیوانیات آغاز شود تا بتوان از منابع متفرق این دوره، به طور کامل آگاه شد و در مطالعات صفوی بهرهبرداری کرد. روز یکشنبه ۲۵ شهریور ۱۴۰۳، این پایاننامه دفاع شد. https://t.me/bazmavard
16.04.202419:18
دلاک و مشتمالچی، شغلی فراموش شده! عکس: آنتوان سوروگین (۱۸۳۰ ـ ۱۹۳۳ م)
عکسداستان عکسمکث
آره آق شعبون! جونم برات بگه، دیگه مردم برای حمام و مشت و مال، پیش ما نمیان؛ همشون تو خونههاشون، هم حموم دارند، هم ساختمون جدیدا یه اتاقی داره که خودشون رو، تو اون میتونن بخار پز کنند. برای ماساژ هم میرند تایلند؛ وقتی میپرسم چرا حالا تایلند، میگن مهد ماساژه!!
آوخ که در دیار خراسان به عهد ما تجدید کرب و بلا کرد توپ روس محمّدتقی بهار
دهم فروردین در تقویم تاریخ ایران، رخداد مهمی به ثبت رسیده است. واقعهای که هم به ساختار ملی و هم به حوزه دینی توسط روسها تعرض شد. این واقعه - که از جمله وقایع مهم دوره پسا مشروطه است - در سپهر سیاسی و محافل دینی - که درباره دشمنشناسی و غربشناسی کار میکنند - کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در ساعت ۱۶:۴۵ روز شنبه ۱۰ ربیعالثانی ۱۳۳۰ قمری برابر با ۱۰ فروردین ۱۲۹۱ خورشیدی و ۲۹ مارس ۱۹۱۲ میلادی، حرم مطهر رضوی توسط روسها به توپ بسته شد.
روسها چهار توپ بزرگ را در فاصله تقریبا هشتصد متری بیرون شهر گذاشته و مسلسلی هم در شاهراه اصلی منتهی به حرم، یعنی بالا خیابان قرارداده و در اطراف آن مجموعه ساختمانی هم توپهای ماکزیم مستقر کرده بودند و با آن سلاحها حدود ۲۰۰ گلوله توپ به حرم و گنبد زرین و گنبد آبی (مسجد گوهرشاد) شلیک کردند. گلولهباران دو ساعت به طول انجامید و در پی آن قزاقها وارد حرم شدند.
اینکه ریشه این رخداد چه بود، محرکهای این حادثه چه کسانی بودند و چه زمینهای فراهم شد که روسها به خود چنین جسارتی دهند، در برخی مقالات و پژوهشها ذکر شده است، از جمله در مقاله رودی مته با عنوان:
تجاوز کفار: حمله روسها به بارگاه امام رضا (ع) در مشهد سال ۱۲۹۱
چاپ شده در کتاب:
روسها در ایران (دیپلماسی و قدرت در ایران از آغاز دوره قاجار تا پایان جنگ جهانی دوم)، ترجمه محمد آقاجری، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه؛ ۱۳۹۹ خ؛
این یادداشت، به بهانه برخورد با چند سند درباب میزان خرابی و خسارت این حادثه تهیه شده است که در پژوهشهای مرتبت با این واقعه، به این سند و برخی دیگر از اسناد مرتبط با خسارات حرم رضوی و بناهای عمومی و حجرات کسبه توجهی نشده است.
این گزارش به درخواست احمد قوام توسط مرتضی نایینی در ۱۳۳۷ ق تهیه شده است؛ در ابتدای این گزارش مفصل آمده است:
موضوع خسارات وارده به حرم در اثر به توپ بستن حرم توسط روسها
صورت خسارات وارده به آستان قدس و املاک آستانه مقدسه در زمان بمباران و آن چه از کتیبه چهار بست بردهاند، خودشان صورت علىحده خواهند داد به تاریخ شهر جمادی الاولی ۱۳۳۷.
۱.۶۸۵.۰۰۰ تومان [معادل] ۳ کرور ۱۸۵.۰۰۰ تومان ۷۴۵.۰۰۰ تومان
• خرابی عمارات و صحنین و گنبد مطهر و غیره ۲۵۰.۰۰۰ تومان
• اشیاء آستانه مقدسه که به سرقت برده اند، از قبیل جواهر سرطوق ضريح مطهر و جقه های نقره و طلا و قفل های طلا و نقره و اسباب میان حرم محترم و طلاهای دروب اگر چه جواهرات سرطوق مبارک از زمرّد والماس و مروارید و یاقوت قیمتی نیست که بتوان قیمت کرد. ۲۰۰.۰۰۰ تومان
•اشیاء متعلق به آستانه مقدسه که در حجرات سرکشیکان و خادمباشیان و ملتزمین خدمات آستانه مقدسه بوده است به سرقت بردهاند. ۲۵.۰۰۰ تومان
•اسباب ساعت بزرگ و خرابی که وارد آورده اند ۵.۰۰۰ تومان
•به جهت متعلقات آستانه مقدسه و صحنين مقدس و کتابخانه و خزانه به جهت ورود قشون روس داده شده و خرید اثاثیه و تجدید ملزومات ۱۵.۰۰۰ تومان
• تضییع خشت های کاشی تاریخی قدیمی که از زمان سلطان سنجر بوده است به کلی خراب شده و بیشتر از آنها را برده اند و نمی توان قیمت کرد، اقلاً تخمینی نوشته می شود. ۲۵۰.۰۰۰ تومان
برای اطلاع بیشتر از گزارشها و میزان خسارات وارده، نگاه کنید به: نشانی از مشهد قدیم در گذر اسناد تاریخی؛ بهاهتمام زهرا طلایی و شکوهسادات سمیعی، مشهد، سازمان کتابخانهها موزهها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی، ۱۳۹۶.