دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری
محسن‌حسام مظاهری
نویسنده و پژوهشگر
مطالعات اجتماعی تشیع و مناسک شیعی
عضو حلقه شیعه‌پژوهی سرو
کتابها:
رسانه شیعه
تراژدی جهان اسلام
مجالس مذهبی در ایران معاصر
ساکن خیابان ایران
و...
@mohsenhesam
توییتر:
@mohsenHmazaheri
اینستاگرام:
@mohsenhesammazaheri
نویسنده و پژوهشگر
مطالعات اجتماعی تشیع و مناسک شیعی
عضو حلقه شیعه‌پژوهی سرو
کتابها:
رسانه شیعه
تراژدی جهان اسلام
مجالس مذهبی در ایران معاصر
ساکن خیابان ایران
و...
@mohsenhesam
توییتر:
@mohsenHmazaheri
اینستاگرام:
@mohsenhesammazaheri
TGlist рейтингі
0
0
ТүріҚоғамдық
Растау
РасталмағанСенімділік
СенімсізОрналасқан жері
ТілБасқа
Канал құрылған күніЖовт 02, 2016
TGlist-ке қосылған күні
Лист 19, 2024Қосылған топ
Рекордтар
16.03.202510:53
12.5KЖазылушылар31.03.202523:59
400Дәйексөз индексі24.01.202523:59
1.3K1 жазбаның қамтуы24.01.202523:59
1.3KЖарнамалық жазбаның қамтуы28.03.202523:59
6.50%ER24.01.202523:59
10.40%ERRҚайта жіберілді:
آزادنامه
27.03.202505:48
♨️ کلّه‌پاچه ابن‌ملجم
(فرهنگ‌شناسی یکی از آیین‌های رمضانی)
✍ دکتر علی‌رضا آزاد
🔻یکی از آیین‌های شیعی، خوردن کله‌پاچه در سحر و افطار ۲۷ رمضان است. ماجرای این رسم به عبدالرحمن بن ملجم مرادی، قاتل امام علی، باز می‌گردد.
🔻احتمالاً ریشه آن به روایتی می‌رسد که مرحوم کلینی در الکافی آورده است: "لَمَّا ضَرَبَ اِبْن‌مُلْجَمٍ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ، قَالَ لِلْحَسَنِ يَا بُنَيَّ إِذَا أَنَا مِتُّ فَاقْتُلِ ابْنَ مُلْجَمٍ وَ احْفِرْ لَهُ فِي اَلْكُنَاسَةِ: چون ابن‌ملجم به اميرالمؤمنين ضربت زد، آن حضرت به امام حسن فرمود: پسرم! اگر مُردم، ابن‌ملجم را بكش (قصاص کن) و او را در كُنّاسه دفن کن. [اصول کافی، کتاب الحجه، باب امامت حسن بن علی، ص۲۰۰]
🔻عقيلى (راوی) می‌گويد كُنّاسه مکانی در طاقِ محامل (محل بارانداز کاروان‌ها در نزدیک دروازه شرقی کوفه) و در محله كبابى‌ها و كله‌پزی‌هاست. علامه مجلسی نیز در مرآه العقول ذیل این روایت می‌نویسد که در آن محله، گوشت و کله‌پاچه خام می‌فروختند یا کباب و طبخ می‌نمودند.
🔻احتمالاً در آن مکان، قاذورات و کثیفی‌های حاصل از تمیز کردن گوشت و کله‌پاچه و شکمبه را می‌ریختند و انبوه استخوان‌ها را دفن می‌کردند لذا محله‌ای پست و پلشت محسوب می‌شد. از این رو، قاتل امام و خلیفه وقت را پس از قصاص، نه در قبرستان اصلی شهر بلکه در چنین محله‌ای دفن نمودند.
🔻دلیل دیگر پیوند این دو موضوع، برخی نقل‌های ضعیفی‌ست که می‌گوید ابن‌ملجم در خانه زنی به نام قُطام، پیش از ترور امام علی، کله‌پاچه خورده بود. به همین خاطر در برخی نواحی ایران و عراق، به احترام امام علی از خوردن کله‌پاچه در ۱۹ رمضان پرهیز می‌کنند.
🔻شیعیان در برخی مناطق به کله‌پاچه‌ای که در شب ۲۷ ماه رمضان طبخ می‌شود، کله ابن‌ملجم می‌گویند و آن را تمثیلی از سر ابن‌ملجم و خوردن آن را نوعی انتقام از قاتل امام علی قلمداد می‌کنند. همان طور که در برخی تعزیه‌ها، از سر گوسفند به عنوان نماد ابن‌ملجم استفاده می‌کنند.
🔻از آنجا که در گذشته کله‌پاچه غذای افراد فرودست محسوب می‌شد (برخلاف امروز که به غذایی اعیانی تبدیل شده است) به نظر می‌رسد این کار با هدفِ پست‌شمردن ابن‌ملجم صورت می‌گرفت. مشابه آن را می‌توان در نسبت دادن برخی غذاها به ظالمان و نیکان در فرهنگ دینی و غیردینی دید. مثلاً خوردن مغز انسان به ضحاک و خوردن مغز استخوان به فرعون و گشنیز به معاویه و خُرفه (نوعی سبزی) به حضرت فاطمه نسبت داده شده است. اما به‌رغم تمام این باورهای فرهنگی، چنین مطالبی در منابع معتبر تاریخی نیامده است.
🔻در کتاب "آیین‌های رمضان در ایران" نیز به تناول کله‌پاچه در ۲۷ رمضان، به عنوان یک خُرده‌فرهنگ برای نفرت‌نمایی از ابن‌ملجم، اشاره شده است. امروزه نیز برخی هيأت‌های مذهبی ایران، در این شب کله‌پاچه طبخ و توزیع می‌کنند.
🔻ابعاد پزشکی در شکل‌گیری، پذیرش و گسترش این آیین را نباید از نظر دور داشت. اواخر ماه روزه که بدن طبیعتاً ضعیف‌تر می‌شود، خوردن غذاهای مقوّی مثل کله‌پاچه به سلامت روزه‌داران کمک می‌کند. لذا زمینه پزشکیِ پذیرش این فرهنگِ غذایی نیز فراهم است. البته باید در خوردن کله‌پاچه در سحر رمضان احتیاط کرد تا در طی روز، دچار تشنگی مفرط نشد.
🔻خلاصه این شد که مرگ ابن‌ملجم و طبخ کله‌پاچه و ۲۷ رمضان در فرهنگ شیعه به هم پیوند خورد و پر و بال گرفت و رفته‌رفته به یک آیین مذهبی تبدیل شد. با اضافه شدن نان کاکولی و نان بیست و هفتمی، فرهنگ غذایی این آیین، تکوین بیشتری یافت؛ به‌حدی که گاه به طنز گفته می‌شود: "خدا در این شب، کله‌پاچه را نازل کرد!"
🔻دکتر مظاهری در کتاب جشن‌های اسلامی-شیعی، «ابن‌ملجم‌کُشون» را دومین جشنِ سیاه در فرهنگ عامه‌ی تشیع و یکی از تبلور‌های نادرست تبرّی می‌داند که آیین‌های شادمانی در آن، نه به پاس گشایش و زندگی بلکه به شکرانه مرگ افراد، برگزار می‌شود و زمینه‌ساز تفرقه مذهبی می‌گردد. گویا قصاص ابن‌ملجم در روز ۲۱ یا ۲۴ یا ۲۷ رمضان واقع شد. برخی آن روز را زمان استجابت دعا و برآورده‌شدن حاجت‌ها شمرده‌اند و حمام‌رفتن، حنابستن و سرمه‌کشیدن را از آداب این روز شمرده‌اند. با این حال، چنین مناسبتی در منابع کهن و تقویم‌های مناسبتی شیعی نظیر مسار الشیعه، مصباح، اقبال الاعمال و تقویم المحسنین و حتی تقویم‌های مشهور دوره صفویه و قاجار ذکر نشده است.
🔻در میان سفرنامه‌های اروپاییان، تنها گزارش از آیینِ خوردنِ کله‌پاچه ابن‌ملجم را آرنولد ویلسون ارائه داده است. عدم اشاره‌ی سایر سفرنامه‌نویسان به چنین آیینی، احتمالاً نشان از عدم اشاعه آن تا پیش از آن تاریخ در ایران دارد.
🔻پی‌نوشت:
- هدف نوشتار حاضر، کالبدشکافی یک موضوع به‌ظاهر جزئی نیست بلکه نشان دادن نمونه‌ای از فرایند تطوّرِ فرهنگی طی اعصار متمادی و فربهیِ مناسکی یک موضوع دینی است.
@Dr_AlirezaAzad
(فرهنگ‌شناسی یکی از آیین‌های رمضانی)
✍ دکتر علی‌رضا آزاد
🔻یکی از آیین‌های شیعی، خوردن کله‌پاچه در سحر و افطار ۲۷ رمضان است. ماجرای این رسم به عبدالرحمن بن ملجم مرادی، قاتل امام علی، باز می‌گردد.
🔻احتمالاً ریشه آن به روایتی می‌رسد که مرحوم کلینی در الکافی آورده است: "لَمَّا ضَرَبَ اِبْن‌مُلْجَمٍ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ، قَالَ لِلْحَسَنِ يَا بُنَيَّ إِذَا أَنَا مِتُّ فَاقْتُلِ ابْنَ مُلْجَمٍ وَ احْفِرْ لَهُ فِي اَلْكُنَاسَةِ: چون ابن‌ملجم به اميرالمؤمنين ضربت زد، آن حضرت به امام حسن فرمود: پسرم! اگر مُردم، ابن‌ملجم را بكش (قصاص کن) و او را در كُنّاسه دفن کن. [اصول کافی، کتاب الحجه، باب امامت حسن بن علی، ص۲۰۰]
🔻عقيلى (راوی) می‌گويد كُنّاسه مکانی در طاقِ محامل (محل بارانداز کاروان‌ها در نزدیک دروازه شرقی کوفه) و در محله كبابى‌ها و كله‌پزی‌هاست. علامه مجلسی نیز در مرآه العقول ذیل این روایت می‌نویسد که در آن محله، گوشت و کله‌پاچه خام می‌فروختند یا کباب و طبخ می‌نمودند.
🔻احتمالاً در آن مکان، قاذورات و کثیفی‌های حاصل از تمیز کردن گوشت و کله‌پاچه و شکمبه را می‌ریختند و انبوه استخوان‌ها را دفن می‌کردند لذا محله‌ای پست و پلشت محسوب می‌شد. از این رو، قاتل امام و خلیفه وقت را پس از قصاص، نه در قبرستان اصلی شهر بلکه در چنین محله‌ای دفن نمودند.
🔻دلیل دیگر پیوند این دو موضوع، برخی نقل‌های ضعیفی‌ست که می‌گوید ابن‌ملجم در خانه زنی به نام قُطام، پیش از ترور امام علی، کله‌پاچه خورده بود. به همین خاطر در برخی نواحی ایران و عراق، به احترام امام علی از خوردن کله‌پاچه در ۱۹ رمضان پرهیز می‌کنند.
🔻شیعیان در برخی مناطق به کله‌پاچه‌ای که در شب ۲۷ ماه رمضان طبخ می‌شود، کله ابن‌ملجم می‌گویند و آن را تمثیلی از سر ابن‌ملجم و خوردن آن را نوعی انتقام از قاتل امام علی قلمداد می‌کنند. همان طور که در برخی تعزیه‌ها، از سر گوسفند به عنوان نماد ابن‌ملجم استفاده می‌کنند.
🔻از آنجا که در گذشته کله‌پاچه غذای افراد فرودست محسوب می‌شد (برخلاف امروز که به غذایی اعیانی تبدیل شده است) به نظر می‌رسد این کار با هدفِ پست‌شمردن ابن‌ملجم صورت می‌گرفت. مشابه آن را می‌توان در نسبت دادن برخی غذاها به ظالمان و نیکان در فرهنگ دینی و غیردینی دید. مثلاً خوردن مغز انسان به ضحاک و خوردن مغز استخوان به فرعون و گشنیز به معاویه و خُرفه (نوعی سبزی) به حضرت فاطمه نسبت داده شده است. اما به‌رغم تمام این باورهای فرهنگی، چنین مطالبی در منابع معتبر تاریخی نیامده است.
🔻در کتاب "آیین‌های رمضان در ایران" نیز به تناول کله‌پاچه در ۲۷ رمضان، به عنوان یک خُرده‌فرهنگ برای نفرت‌نمایی از ابن‌ملجم، اشاره شده است. امروزه نیز برخی هيأت‌های مذهبی ایران، در این شب کله‌پاچه طبخ و توزیع می‌کنند.
🔻ابعاد پزشکی در شکل‌گیری، پذیرش و گسترش این آیین را نباید از نظر دور داشت. اواخر ماه روزه که بدن طبیعتاً ضعیف‌تر می‌شود، خوردن غذاهای مقوّی مثل کله‌پاچه به سلامت روزه‌داران کمک می‌کند. لذا زمینه پزشکیِ پذیرش این فرهنگِ غذایی نیز فراهم است. البته باید در خوردن کله‌پاچه در سحر رمضان احتیاط کرد تا در طی روز، دچار تشنگی مفرط نشد.
🔻خلاصه این شد که مرگ ابن‌ملجم و طبخ کله‌پاچه و ۲۷ رمضان در فرهنگ شیعه به هم پیوند خورد و پر و بال گرفت و رفته‌رفته به یک آیین مذهبی تبدیل شد. با اضافه شدن نان کاکولی و نان بیست و هفتمی، فرهنگ غذایی این آیین، تکوین بیشتری یافت؛ به‌حدی که گاه به طنز گفته می‌شود: "خدا در این شب، کله‌پاچه را نازل کرد!"
🔻دکتر مظاهری در کتاب جشن‌های اسلامی-شیعی، «ابن‌ملجم‌کُشون» را دومین جشنِ سیاه در فرهنگ عامه‌ی تشیع و یکی از تبلور‌های نادرست تبرّی می‌داند که آیین‌های شادمانی در آن، نه به پاس گشایش و زندگی بلکه به شکرانه مرگ افراد، برگزار می‌شود و زمینه‌ساز تفرقه مذهبی می‌گردد. گویا قصاص ابن‌ملجم در روز ۲۱ یا ۲۴ یا ۲۷ رمضان واقع شد. برخی آن روز را زمان استجابت دعا و برآورده‌شدن حاجت‌ها شمرده‌اند و حمام‌رفتن، حنابستن و سرمه‌کشیدن را از آداب این روز شمرده‌اند. با این حال، چنین مناسبتی در منابع کهن و تقویم‌های مناسبتی شیعی نظیر مسار الشیعه، مصباح، اقبال الاعمال و تقویم المحسنین و حتی تقویم‌های مشهور دوره صفویه و قاجار ذکر نشده است.
🔻در میان سفرنامه‌های اروپاییان، تنها گزارش از آیینِ خوردنِ کله‌پاچه ابن‌ملجم را آرنولد ویلسون ارائه داده است. عدم اشاره‌ی سایر سفرنامه‌نویسان به چنین آیینی، احتمالاً نشان از عدم اشاعه آن تا پیش از آن تاریخ در ایران دارد.
🔻پی‌نوشت:
- هدف نوشتار حاضر، کالبدشکافی یک موضوع به‌ظاهر جزئی نیست بلکه نشان دادن نمونه‌ای از فرایند تطوّرِ فرهنگی طی اعصار متمادی و فربهیِ مناسکی یک موضوع دینی است.
@Dr_AlirezaAzad
Қайта жіберілді:
ندارضوی‌زاده|نيم‌نگاه‌جامعه‌شناختی
27.03.202520:43
پیروی یا خروج از دین
موسسه پژوهشی Pew دیروز (۲۶ مارس ۲۰۲۵/ ۶ فروردین ۱۴۰۴) گزارشی از تغییر یا ترک دین (گرویدن یا خروج پیروان از ادیان نهادی) منتشر کرده که جزئیات بسیار جالبی دارد.
در این پژوهش ۳۶ کشور از قاره‌های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. در این تحقیق بررسی شده که چنددرصد افراد که در کودکی پیرو دین نهادی خاصی پرورش یافته‌اند، این ادیان را ترک کرده‌اند یا به پیروان دین دیگری پیوسته‌اند یا دیگر پیرو هیچ دین نهادی-تاریخی نیستند.
طبق یافته‌ها بیشترین خروج از دین نهادی در میان پیروان بودایسم و مسیحیت رخ داده، و کمترین در میان پیروان اسلام و یهودیت.
گروه‌های تحصیل‌کرده‌تر، جوان‌ترها و مردان بیشتر دین پیشین خود را ترک کرده‌اند.
یافته‌ها بر اساس کشور، دین کودکی و کنونی، سن و جنسیت ارایه شده است.
🔴در گزارش تفکیکی مربوط به اسلام آمده:
اکثریت قاطع افرادی که در حال حاضر خود را مسلمان می دانند می گویند که به عنوان مسلمان بزرگ شده اند.
ایالات متحده و کنیا بالاترین سطوح «الحاق» یا ورود به اسلام را دارند، به طوری که 20 درصد از مسلمانان ایالات متحده و 11 درصد از مسلمانان کنیا گفته اند که در دین دیگری یا بدون دین بزرگ شده اند. به طور کلی، مسلمانان در هر دو مکان یک اقلیت هستند: حدود 1٪ از بزرگسالان ایالات متحده و 11٪ از کنیایی ها در حال حاضر مسلمان هستند.
در میان کسانی که به اسلام روی آورده اند، بیشتر آنها می گویند که مسیحی بزرگ شده اند.
اکثر کسانی که اسلام را ترک کرده اند یا دیگر خود را پیرو هیچ دین نهادی نمی‌دانند (یعنی از نظر مذهبی خود را اتئیست، آگنوستیک میدانند یا پیرو هيچ دین خاصی نمی‌دانند)، یا اکنون مسیحی هستند.
در میان مسلمان‌زاده‌های ترکیه، چهاردرصد ترک مسلمانی کرده‌اند که یک درصدشان به مسیحیت گرویده‌اند.
در امریکا ۲۳٪ از افرادی که در کودکی مسلمان پرورش یافته‌اند، اسلام را ترک کرده‌اند، ۱۰٪شان به ادیان دیگر گرویده‌اند و ۱۳٪ تابع هیچ دین نهادی نیستند.
ماخذ:
🔹Around the World, Many People Are Leaving Their Childhood Religions
By
🔹Kirsten Lesage, Kelsey Jo Starr and William Miner
🔹March 26, 2025
🔹🔹🔹پست‌های پیشین در کانال نیم‌نگاه در همین‌باره:
🔺تسریع روند رویگردانی از ادیان نهادی
https://t.me/nedarazavichannel/1190
🔺کاهش اقبال به موسسات خیریه مذهبی
https://t.me/nedarazavichannel/1208
🔺ثبت رکورد جدید کاهش دینداری در امریکای 2023: افزایش چشمگیر غیرمذهبی‌ها
https://t.me/nedarazavichannel/1407
🍀 @NedaRazaviChannel
.
.
موسسه پژوهشی Pew دیروز (۲۶ مارس ۲۰۲۵/ ۶ فروردین ۱۴۰۴) گزارشی از تغییر یا ترک دین (گرویدن یا خروج پیروان از ادیان نهادی) منتشر کرده که جزئیات بسیار جالبی دارد.
در این پژوهش ۳۶ کشور از قاره‌های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. در این تحقیق بررسی شده که چنددرصد افراد که در کودکی پیرو دین نهادی خاصی پرورش یافته‌اند، این ادیان را ترک کرده‌اند یا به پیروان دین دیگری پیوسته‌اند یا دیگر پیرو هیچ دین نهادی-تاریخی نیستند.
طبق یافته‌ها بیشترین خروج از دین نهادی در میان پیروان بودایسم و مسیحیت رخ داده، و کمترین در میان پیروان اسلام و یهودیت.
گروه‌های تحصیل‌کرده‌تر، جوان‌ترها و مردان بیشتر دین پیشین خود را ترک کرده‌اند.
یافته‌ها بر اساس کشور، دین کودکی و کنونی، سن و جنسیت ارایه شده است.
🔴در گزارش تفکیکی مربوط به اسلام آمده:
اکثریت قاطع افرادی که در حال حاضر خود را مسلمان می دانند می گویند که به عنوان مسلمان بزرگ شده اند.
ایالات متحده و کنیا بالاترین سطوح «الحاق» یا ورود به اسلام را دارند، به طوری که 20 درصد از مسلمانان ایالات متحده و 11 درصد از مسلمانان کنیا گفته اند که در دین دیگری یا بدون دین بزرگ شده اند. به طور کلی، مسلمانان در هر دو مکان یک اقلیت هستند: حدود 1٪ از بزرگسالان ایالات متحده و 11٪ از کنیایی ها در حال حاضر مسلمان هستند.
در میان کسانی که به اسلام روی آورده اند، بیشتر آنها می گویند که مسیحی بزرگ شده اند.
اکثر کسانی که اسلام را ترک کرده اند یا دیگر خود را پیرو هیچ دین نهادی نمی‌دانند (یعنی از نظر مذهبی خود را اتئیست، آگنوستیک میدانند یا پیرو هيچ دین خاصی نمی‌دانند)، یا اکنون مسیحی هستند.
در میان مسلمان‌زاده‌های ترکیه، چهاردرصد ترک مسلمانی کرده‌اند که یک درصدشان به مسیحیت گرویده‌اند.
در امریکا ۲۳٪ از افرادی که در کودکی مسلمان پرورش یافته‌اند، اسلام را ترک کرده‌اند، ۱۰٪شان به ادیان دیگر گرویده‌اند و ۱۳٪ تابع هیچ دین نهادی نیستند.
ماخذ:
🔹Around the World, Many People Are Leaving Their Childhood Religions
By
🔹Kirsten Lesage, Kelsey Jo Starr and William Miner
🔹March 26, 2025
🔹🔹🔹پست‌های پیشین در کانال نیم‌نگاه در همین‌باره:
🔺تسریع روند رویگردانی از ادیان نهادی
https://t.me/nedarazavichannel/1190
🔺کاهش اقبال به موسسات خیریه مذهبی
https://t.me/nedarazavichannel/1208
🔺ثبت رکورد جدید کاهش دینداری در امریکای 2023: افزایش چشمگیر غیرمذهبی‌ها
https://t.me/nedarazavichannel/1407
🍀 @NedaRazaviChannel
.
.
Қайта жіберілді:
بیکرانگی | وحید سهرابی فر
01.04.202516:31
💠 پرونده ای برای دین و هوش مصنوعی
یکی از موضوعات مهمی که نیازمند توجه جدی پژوهشگران است، مسئله هوش مصنوعی و نسبت آن با دین است. کتاب «دین و هوش مصنوعی» (2025) از خانم بث سینگلر استاد دانشگاه زوریخ به تازگی منتشر شده است و می تواند منبع خوبی برای علاقه‌مندان این موضوع باشد. به پیوست متن کتاب، پادکست و خلاصه نکات اصلی کتاب (هر دو برگرفته از هوش مصنوعی) دستیاب است.
📌 @Sohrabifar_Vahid
یکی از موضوعات مهمی که نیازمند توجه جدی پژوهشگران است، مسئله هوش مصنوعی و نسبت آن با دین است. کتاب «دین و هوش مصنوعی» (2025) از خانم بث سینگلر استاد دانشگاه زوریخ به تازگی منتشر شده است و می تواند منبع خوبی برای علاقه‌مندان این موضوع باشد. به پیوست متن کتاب، پادکست و خلاصه نکات اصلی کتاب (هر دو برگرفته از هوش مصنوعی) دستیاب است.
📌 @Sohrabifar_Vahid
Қайта жіберілді:
دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری
27.03.202513:23
یادداشت «ابن‌ملجم‌کشون: دومین جشن سیاه در فرهنگ عامه‌ی تشیع ایرانی»
پیوست ۱:
قسمتی از اجرای بازسازی آیین ابن‌ملجم کشان (پیکرگردانی ابن‌ملجم و سوزاندن آن) در روستاهای کاشان با فرمی مشابه آیین عمرکشان در همین منطقه
منبع کلیپ: خبرگزاری مهر
#فرهنگ_عامه_شیعی
#مناسک_شیعی
@mohsenhesammazaheri
پیوست ۱:
قسمتی از اجرای بازسازی آیین ابن‌ملجم کشان (پیکرگردانی ابن‌ملجم و سوزاندن آن) در روستاهای کاشان با فرمی مشابه آیین عمرکشان در همین منطقه
منبع کلیپ: خبرگزاری مهر
#فرهنگ_عامه_شیعی
#مناسک_شیعی
@mohsenhesammazaheri
Қайта жіберілді:دین، فرهنگ، جامعه | محسن‌حسام مظاهری
27.03.202513:23
🔸 «ابن‌ملجم‌کشون»: دومین جشن سیاه در فرهنگ عامه‌ی تشیع ایرانی🔸
یک دسته از جشن‌های اختصاصی شیعیان، جشن‌هایی است که به‌مناسبت سالروز مرگ دشمنان و شخصیت‌های مهم منفور در تاریخ شیعه برگزار می‌شوند. این جشن‌ها مصداق مفهوم «تبری» در شیعه به‌عنوان مذهبی اقلیتی است. جشن‌هایی که برخلاف قاعده‌ی متعارف آیین‌های شادمانه نه به پاس گشایش، آغاز زندگی و میلاد، بلکه به پاس مرگ و پایان زندگی برگزار می‌شوند و از این منظر می‌توان آنها را «جشن‌های سیاه» مذهبی نامید. مهم‌ترین مصادیق این دسته، جشن‌هایی است که به‌مناسبت سالروز مرگ یا قتل عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، ابن‌ملجم مرادی و یزید بن معاویه برگزار می‌شوند.
پس از نهم ربیع، دومین مناسبت جشن سیاه مهم در تشیع عامیانه، روز قتل عبدالرحمن بن ملجم مرادی، از خوارج نهروان و ضارب امام علی است که شیعیان از وی با صفاتی چون «اشقی الاشقیا» یاد می‌کنند. طبق قول مشهور، وی در سحرگاه نوزدهم رمضان در مسجد کوفه به امام علی ضربت زد. دو روز بعد و پس از آنکه در بیست‌ویکم رمضان آن حضرت به شهادت رسید، طبق وصیت وی، ابن‌ملجم قصاص شده و به قتل رسید. البته در باورهای مردمی ایرانیان، مشهور این است که قصاص ابن‌ملجم در روز ۲۴ رمضان و مرگ وی روز ۲۷ رمضان رخ داده است؛ اما این باور مستند تاریخی ندارد.
نکته‌ی جالب توجه آنکه این مناسبت در منابع مهم تقویم شیعی (نظیر مسار الشیعه، مصباح، اقبال الاعمال و تقویم المحسنین) و نیز در تقویم‌های دوره‌ی صفوی و قاجار درج نشده یا حداقل جزو مناسبت‌های ثابت و مرسوم نبوده است. در سفرنامه‌های اروپاییان نیز تنها گزارش یافته‌شده متعلق است به ویلسون که از برگزاری این جشن در روز 27 رمضان در مقطع پایانی دوره‌ی قاجار سخن گفته است. او همچنین به رسم خوراک کله‌پاچه در شهر اراک در این جشن اشاره کرده است.
در مناطق مختلف ایران، آیین‌های متنوعی به‌مناسبت شب و روز مرگ ابن‌ملجم برگزار می‌شود. از پیشنیه‌ی این آیین‌ها اطلاع دقیقی در دست نیست. با توجه به عدم اشاره‌ی سفرنامه‌نویسان در دوره‌‌های پیش از قاجار به چنین آیینی، می‌توان احتمال داد که آغاز این جشن در دوره‌ی قاجار بوده است.
در باور عامیانه‌ی مناطق شیعه‌نشین ایران ، شب و روز بیست‌وهفتم رمضان به‌مناسبت مذکور، مبارک و مقدس دانسته شده و از زمان‌های استجابت دعا و برآورده‌شدن حاجات تلقی می‌شود. مشابه دیگر ایام سور، حمام‌رفتن و آرایش‌کردن (حنابستن، خضاب‌کردن، سرمه و وسمه‌کشیدن) از آداب این روز است . پختن غذاها و خوراکی‌های خاص به‌ویژه کله‌پاچه و نان‌های مخصوص (به نام‌هایی چون «نان بیست‌وهفتمی» و «نان کاکولی») نیز در مناطق مختلف رونق دارد . همچنین در این روز مراسم و آیین‌های متنوعی برگزار می‌شود: برخی از آنها آیین‌های طنز و خنده‌آورند نظیر «کوله‌مرجان» در اراک، بروجرد و خمین که ساختاری مشابه نهم ربیع دارد و در آن پیکره‌ای پارچه‌ای از ابن‌ملجم ساخته شده و در معابر گردانده و مضحکه شده و نهایتاً سوزانده می‌شود؛ برخی نیز نظیر «دوست‌رفتن» در یزد ، «کمچلی‌زدن» در اردکان ، «کلیدزنی» و «چه‌چه» در رفسنجان و «ملقه‌دوز» در دره‌گز خراسان ، مشابه آیین‌هایی چون قرقیعان و قاشق‌زنی بوده و با محوریت مراجعه به در منازل با لباس مبدل (چادر زنانه) و طلب خوراکی اجرا می‌شوند. دوختن «پیراهن مراد» یا «لباس بیست‌وهفتمی» نیز از دیگر رسومی است که در مناطقی چون تهران، یزد، قمصر و آران و بیدگل اجرا می‌شود. مشابه این رسم، دوختن «کیسه‌ی مراد» است که در مناطقی چون کرج، بیجار، شاهرود، بجنورد و کیلان (دماوند) رواج داشته است . لعن‌فرستادن بر ابن‌ملجم و تبریک‌گویی افراد به یکدیگر نیز از آداب رایج این روز است . اجرای مجلس تعزیه‌ی ابن‌ملجم از دیگر آیین‌های این روز بوده است.
عنایت‌الله شهیدی این مجلس که جزو تعزیه‌های مضحک و هجوآمیز بوده را چنین معرفی می‌کند:
«در این تعزیه، ابن‌ملجم قاتل حضرت علی به زنی به نام قطام یا قطامه عشق می‌ورزد. قطام برای وصال خود با ابن‌ملجم او را تحریک می‌کند که حضرت علی را شهید کند. ابن‌ملجم پس از شهیدکردن آن حضرت به کیفر عملش می‌رسد و کشته می‌شود. بیشتر نسخه‌های این تعزیه ... مضحک و طنزآمیز است و ابن‌ملجم را به صورت حقیرانه و مسخره‌آمیزی معرفی و مجسم می‌کنند».
نقل از کتاب:
📗جشن‌های اسلامی ـ شیعی در ایران📗
✍ محسن‌حسام مظاهری
نشر آرما، ۱۴۰۱
#کتابهای_سرو
#نشر_آرما
#فرهنگ_عامه_شیعی
عکس از: خبرگزاری مهر
https://b2n.ir/b31055
@mohsenhesammazaheri
یک دسته از جشن‌های اختصاصی شیعیان، جشن‌هایی است که به‌مناسبت سالروز مرگ دشمنان و شخصیت‌های مهم منفور در تاریخ شیعه برگزار می‌شوند. این جشن‌ها مصداق مفهوم «تبری» در شیعه به‌عنوان مذهبی اقلیتی است. جشن‌هایی که برخلاف قاعده‌ی متعارف آیین‌های شادمانه نه به پاس گشایش، آغاز زندگی و میلاد، بلکه به پاس مرگ و پایان زندگی برگزار می‌شوند و از این منظر می‌توان آنها را «جشن‌های سیاه» مذهبی نامید. مهم‌ترین مصادیق این دسته، جشن‌هایی است که به‌مناسبت سالروز مرگ یا قتل عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، ابن‌ملجم مرادی و یزید بن معاویه برگزار می‌شوند.
پس از نهم ربیع، دومین مناسبت جشن سیاه مهم در تشیع عامیانه، روز قتل عبدالرحمن بن ملجم مرادی، از خوارج نهروان و ضارب امام علی است که شیعیان از وی با صفاتی چون «اشقی الاشقیا» یاد می‌کنند. طبق قول مشهور، وی در سحرگاه نوزدهم رمضان در مسجد کوفه به امام علی ضربت زد. دو روز بعد و پس از آنکه در بیست‌ویکم رمضان آن حضرت به شهادت رسید، طبق وصیت وی، ابن‌ملجم قصاص شده و به قتل رسید. البته در باورهای مردمی ایرانیان، مشهور این است که قصاص ابن‌ملجم در روز ۲۴ رمضان و مرگ وی روز ۲۷ رمضان رخ داده است؛ اما این باور مستند تاریخی ندارد.
نکته‌ی جالب توجه آنکه این مناسبت در منابع مهم تقویم شیعی (نظیر مسار الشیعه، مصباح، اقبال الاعمال و تقویم المحسنین) و نیز در تقویم‌های دوره‌ی صفوی و قاجار درج نشده یا حداقل جزو مناسبت‌های ثابت و مرسوم نبوده است. در سفرنامه‌های اروپاییان نیز تنها گزارش یافته‌شده متعلق است به ویلسون که از برگزاری این جشن در روز 27 رمضان در مقطع پایانی دوره‌ی قاجار سخن گفته است. او همچنین به رسم خوراک کله‌پاچه در شهر اراک در این جشن اشاره کرده است.
در مناطق مختلف ایران، آیین‌های متنوعی به‌مناسبت شب و روز مرگ ابن‌ملجم برگزار می‌شود. از پیشنیه‌ی این آیین‌ها اطلاع دقیقی در دست نیست. با توجه به عدم اشاره‌ی سفرنامه‌نویسان در دوره‌‌های پیش از قاجار به چنین آیینی، می‌توان احتمال داد که آغاز این جشن در دوره‌ی قاجار بوده است.
در باور عامیانه‌ی مناطق شیعه‌نشین ایران ، شب و روز بیست‌وهفتم رمضان به‌مناسبت مذکور، مبارک و مقدس دانسته شده و از زمان‌های استجابت دعا و برآورده‌شدن حاجات تلقی می‌شود. مشابه دیگر ایام سور، حمام‌رفتن و آرایش‌کردن (حنابستن، خضاب‌کردن، سرمه و وسمه‌کشیدن) از آداب این روز است . پختن غذاها و خوراکی‌های خاص به‌ویژه کله‌پاچه و نان‌های مخصوص (به نام‌هایی چون «نان بیست‌وهفتمی» و «نان کاکولی») نیز در مناطق مختلف رونق دارد . همچنین در این روز مراسم و آیین‌های متنوعی برگزار می‌شود: برخی از آنها آیین‌های طنز و خنده‌آورند نظیر «کوله‌مرجان» در اراک، بروجرد و خمین که ساختاری مشابه نهم ربیع دارد و در آن پیکره‌ای پارچه‌ای از ابن‌ملجم ساخته شده و در معابر گردانده و مضحکه شده و نهایتاً سوزانده می‌شود؛ برخی نیز نظیر «دوست‌رفتن» در یزد ، «کمچلی‌زدن» در اردکان ، «کلیدزنی» و «چه‌چه» در رفسنجان و «ملقه‌دوز» در دره‌گز خراسان ، مشابه آیین‌هایی چون قرقیعان و قاشق‌زنی بوده و با محوریت مراجعه به در منازل با لباس مبدل (چادر زنانه) و طلب خوراکی اجرا می‌شوند. دوختن «پیراهن مراد» یا «لباس بیست‌وهفتمی» نیز از دیگر رسومی است که در مناطقی چون تهران، یزد، قمصر و آران و بیدگل اجرا می‌شود. مشابه این رسم، دوختن «کیسه‌ی مراد» است که در مناطقی چون کرج، بیجار، شاهرود، بجنورد و کیلان (دماوند) رواج داشته است . لعن‌فرستادن بر ابن‌ملجم و تبریک‌گویی افراد به یکدیگر نیز از آداب رایج این روز است . اجرای مجلس تعزیه‌ی ابن‌ملجم از دیگر آیین‌های این روز بوده است.
عنایت‌الله شهیدی این مجلس که جزو تعزیه‌های مضحک و هجوآمیز بوده را چنین معرفی می‌کند:
«در این تعزیه، ابن‌ملجم قاتل حضرت علی به زنی به نام قطام یا قطامه عشق می‌ورزد. قطام برای وصال خود با ابن‌ملجم او را تحریک می‌کند که حضرت علی را شهید کند. ابن‌ملجم پس از شهیدکردن آن حضرت به کیفر عملش می‌رسد و کشته می‌شود. بیشتر نسخه‌های این تعزیه ... مضحک و طنزآمیز است و ابن‌ملجم را به صورت حقیرانه و مسخره‌آمیزی معرفی و مجسم می‌کنند».
نقل از کتاب:
📗جشن‌های اسلامی ـ شیعی در ایران📗
✍ محسن‌حسام مظاهری
نشر آرما، ۱۴۰۱
#کتابهای_سرو
#نشر_آرما
#فرهنگ_عامه_شیعی
عکس از: خبرگزاری مهر
https://b2n.ir/b31055
@mohsenhesammazaheri
Қайта жіберілді:
عنقاء
26.03.202516:16
📌 ترجمهٔ مقالۀ نخست از مجموعهٔ کعبه و حج در اسلام آغازین از نگاه جرالد آر.هاوتینگ،
با عنوان: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابن‌زبیر و بازسازی کعبه»
@anqanotes
با عنوان: «مَلعَبۀ مُلوک؛ حدیث عایشه، ابن‌زبیر و بازسازی کعبه»
@anqanotes
Қайта жіберілді:
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
25.03.202520:49
بررسی چگونگی تبدیل داستان شهادت امام حسین (ع) در کربلا به یک اسطوره‌ی الگووار در تشیع نخستین
🔹 تحلیل عمیق و مقایسه‌ی تاریخی سه نسخه‌ی اولیه از داستان کربلا
🔹 بررسی داستان توابین (کسانی که برای انتقام خون امام حسین (ع) قیام کردند) و تحول تصویر امام حسین (ع) در لایه‌های مختلف این روایت
🔹 مطالعه‌ی روند شکل‌گیری تصویر امام حسین (ع) و آیین‌های مرتبط با او در تاریخ‌نگاری، شعر و حدیث شیعه تا قرن چهارم هجری / دهم میلادی
🔹 کاربرد نظریه‌های اسطوره و آیین برای بررسی نقش داستان کربلا و مناسک مرتبط با آن در شکل‌گیری هویت شیعه‌ی امامی
این روایت، به نمادی از درد و رنجی تبدیل شد که در مرکز هویت شیعی قرار دارد: خیانت جامعه‌ی غیرشیعه به خاندان پیامبر.
این کتاب به بررسی روند شکل‌گیری این روایت از قرن هفتم تا دهم میلادی و اهمیت آن در هویت نوظهور شیعه در اوایل اسلام می‌پردازد.
https://edinburghuniversitypress.com/book-the-karbala-story-and-early-shi-ite-identity.html
🔹 تحلیل عمیق و مقایسه‌ی تاریخی سه نسخه‌ی اولیه از داستان کربلا
🔹 بررسی داستان توابین (کسانی که برای انتقام خون امام حسین (ع) قیام کردند) و تحول تصویر امام حسین (ع) در لایه‌های مختلف این روایت
🔹 مطالعه‌ی روند شکل‌گیری تصویر امام حسین (ع) و آیین‌های مرتبط با او در تاریخ‌نگاری، شعر و حدیث شیعه تا قرن چهارم هجری / دهم میلادی
🔹 کاربرد نظریه‌های اسطوره و آیین برای بررسی نقش داستان کربلا و مناسک مرتبط با آن در شکل‌گیری هویت شیعه‌ی امامی
این روایت، به نمادی از درد و رنجی تبدیل شد که در مرکز هویت شیعی قرار دارد: خیانت جامعه‌ی غیرشیعه به خاندان پیامبر.
این کتاب به بررسی روند شکل‌گیری این روایت از قرن هفتم تا دهم میلادی و اهمیت آن در هویت نوظهور شیعه در اوایل اسلام می‌پردازد.
https://edinburghuniversitypress.com/book-the-karbala-story-and-early-shi-ite-identity.html
Қайта жіберілді:
Inekas | انعکاس
28.03.202506:16
💠 سلسله سخنرانی «فرهنگ مادی، هنر و معماری تشیع پیشا-صفوی»
👥 دبیران: آیلا سانتی و ادموند هیز
🔺 مطالعات هنر و معماری اسلامی تاکنون عمدتاً بر آثار مرتبط با اهل سنت متمرکز بوده و فرهنگ مادی شیعی، به‌ویژه آثار پیش از قرن دهم هجری، کمتر بررسی شده است. این خلأ پژوهشی از دو سو شکل گرفته: پژوهشگران متون شیعی به جنبه‌های مادی توجه نمی‌کنند و متخصصان هنر و باستان‌شناسی نیز از پیشرفت‌های مطالعات متنی بی‌خبرند.
پروژه «امامت تجسم‌یافته» در دانشگاه لایدن با حمایت مالی شورای پژوهش اروپا، سلسله سخنرانی‌هایی را برگزار می‌کند تا متخصصان مختلف را گرد هم آورده و جایگاه فرهنگ شیعی پیشا-صفوی را در مطالعات هنر اسلامی برجسته سازد. این سخنرانی‌ها می‌کوشند با فراتر رفتن از نگاه شکل‌گرایانه و با بهره‌گیری از مطالعات الهیاتی و فقهی، درک عمیق‌تری از هویت مادی شیعی ارائه دهند و به این پرسش بنیادین پاسخ دهند که «چه چیزی هنر شیعی را منحصر به فرد می‌سازد؟»
⭐️ برنامه ۱۴۰۴:
🎙 ۸ فروردین: آیلا سانتی (دانشگاه لایدن)
شناسایی اماکن مقدس شیعیان متقدم: ملاحظات مقدماتی درباره کوفه و مدینه
🎙 ۲۷ فروردین: محمدرضا غیاثیان (دانشگاه کاشان)
فرهنگ مادی شیعی پیشا-صفوی در کاشان
🎙 ۱ خرداد: حمیدرضا آذری‌نیا (دانشگاه تهران)
بحث و گفتگو: جدل، کلام و کتیبه‌های هنری در فضاهای اسلامی
🎙 ۴ تیر: ترزا برنهایمر (دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ)
حک‌شده بر سنگ؟ سنگ قبرهای شیعی و هویت مذهبی در مصر در دوره متقدم اسلامی
🎙 ۲۵ تیر: جیمز آلن (دانشگاه آکسفورد)
هنر تشیع در دوره پیشا-صفوی: مسیرها یا بن‌بست‌ها؟
👥 این سلسله سخنرانی‌ها به زبان انگلیسی از فروردین تا دی‌ماه ۱۴۰۴ در روزهای چهارشنبه یا جمعه ساعت ۱۵:۳۰ به وقت اروپای مرکزی (۱۷ یا ۱۸ به وقت ایران) برگزار خواهد شد.
👥 برای شرکت در این سخنرانی‌ها، از طریق این ایمیل ثبت‌نام کنید:
a.santi@hum.leidenuniv.nl
#انعکاس_رویداد
🔵@inekas
💠 سلسله سخنرانی «فرهنگ مادی، هنر و معماری تشیع پیشا-صفوی»
👥 دبیران: آیلا سانتی و ادموند هیز
🔺 مطالعات هنر و معماری اسلامی تاکنون عمدتاً بر آثار مرتبط با اهل سنت متمرکز بوده و فرهنگ مادی شیعی، به‌ویژه آثار پیش از قرن دهم هجری، کمتر بررسی شده است. این خلأ پژوهشی از دو سو شکل گرفته: پژوهشگران متون شیعی به جنبه‌های مادی توجه نمی‌کنند و متخصصان هنر و باستان‌شناسی نیز از پیشرفت‌های مطالعات متنی بی‌خبرند.
پروژه «امامت تجسم‌یافته» در دانشگاه لایدن با حمایت مالی شورای پژوهش اروپا، سلسله سخنرانی‌هایی را برگزار می‌کند تا متخصصان مختلف را گرد هم آورده و جایگاه فرهنگ شیعی پیشا-صفوی را در مطالعات هنر اسلامی برجسته سازد. این سخنرانی‌ها می‌کوشند با فراتر رفتن از نگاه شکل‌گرایانه و با بهره‌گیری از مطالعات الهیاتی و فقهی، درک عمیق‌تری از هویت مادی شیعی ارائه دهند و به این پرسش بنیادین پاسخ دهند که «چه چیزی هنر شیعی را منحصر به فرد می‌سازد؟»
⭐️ برنامه ۱۴۰۴:
🎙 ۸ فروردین: آیلا سانتی (دانشگاه لایدن)
شناسایی اماکن مقدس شیعیان متقدم: ملاحظات مقدماتی درباره کوفه و مدینه
🎙 ۲۷ فروردین: محمدرضا غیاثیان (دانشگاه کاشان)
فرهنگ مادی شیعی پیشا-صفوی در کاشان
🎙 ۱ خرداد: حمیدرضا آذری‌نیا (دانشگاه تهران)
بحث و گفتگو: جدل، کلام و کتیبه‌های هنری در فضاهای اسلامی
🎙 ۴ تیر: ترزا برنهایمر (دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ)
حک‌شده بر سنگ؟ سنگ قبرهای شیعی و هویت مذهبی در مصر در دوره متقدم اسلامی
🎙 ۲۵ تیر: جیمز آلن (دانشگاه آکسفورد)
هنر تشیع در دوره پیشا-صفوی: مسیرها یا بن‌بست‌ها؟
👥 این سلسله سخنرانی‌ها به زبان انگلیسی از فروردین تا دی‌ماه ۱۴۰۴ در روزهای چهارشنبه یا جمعه ساعت ۱۵:۳۰ به وقت اروپای مرکزی (۱۷ یا ۱۸ به وقت ایران) برگزار خواهد شد.
👥 برای شرکت در این سخنرانی‌ها، از طریق این ایمیل ثبت‌نام کنید:
a.santi@hum.leidenuniv.nl
#انعکاس_رویداد
🔵@inekas
Көбірек мүмкіндіктерді ашу үшін кіріңіз.
