نظریه‌های کوانتومی دربارۀ آگاهی دچار همان قسم از شکاف تبیینی‌ای هستند که نظریه‌های کلاسیک به آن دچارند. در هر دو صورت تجربه را باید چیزی فرا و ورای ویژگی‌های فیزیکی جهان در نظر گرفت. شاید مکانیک کوانتومی بتواند در بیان مشخصات پیوند روان‌فیزیکی جهان ایفای نقش کند، اما نظریۀ کوانتومی به تنهایی نمی‌تواند به ما بگوید که چرا آگاهی وجود دارد.

لایب‌نیتس اشاره می‌کند که بدون تغییر دیگر خواص آن، می‌توان مغز بشر را آنقدر بزرگ فرض کرد که بشود داخل آن را دید و در آن قدم زد. اگر بتوان تمامی کارکردهای اتم‌های مغز را درک کرد، باز چیزی جز اتم‌های حرکت‌پذیر نمی‌بینیم و فکر متناظر این حرکت‌ها برای ما مشهود نخواهد بود. دوبوا ریموند نیز درمورد حدود درک ما از طبیعت بحثهایی مشابه پیش کشید. شناخت جرم‌ها سرعت‌ها مکان‌ها و نیروهای مولکول‌های مغز لازم است وسیع باشد یا همان گونه که او می‌گوید: «حال با توجه به خود فرایندهای ذهنی، آشکارا حتی با داشتن شناختی عظیم از مغز نیز همان قدر آنها را کم درک خواهیم کرد که اکنون می‌کنیم. حتی داشتن این شناخت نیز درک‌ناپذیر بودن آنها را کاهش نخواهد داد. شناختی عظیم از مغز، یعنی کامل‌ترین شناخت ممکن، برای ما چیزی جز ماده متحرک را در مغز نشان نخواهد داد. با این همه، حتی شناخت بسیار زیاد از نظم و حرکت ذره‌های مادی به ما امکان نخواهد داد که بتوانیم وارد گستره خودآگاهی شویم».

•|فیزیک و طبیعت، ورنر هایزنبرگ، ترجمۀ مزدا موحد|•

فرض کنید از ما خواسته شود باور پیدا کنیم که استدلال منطقی و ریاضی وتجربی جلوه‌ای از عادات فکری به لحاظ تاریخی امکانی و به لحاظ فرهنگی محلی‌اند و اعتباری بیش از این ندارند. از یک سو به نظر می‌رسد چنین چیزی تفکری است درمورد اینکه امور واقعاً چگونه‌اند و از سوی دیگر، انکار می‌کند که ما مستعد چنین تفکراتی هستیم. هر ادعایی به اندازۀ این ادعای بنیادین و کلی باید مورد تأیید استدلال محکم باشد، اما به نظر می‌رسد که خود این ادعا ما را فاقد قابلیت برای چنین استدلال‌هایی رها می‌کند...[یعنی] داوری در باب نسبیت یا شرطیت نمی‌تواند بر داوری در باب خود نسبیت اطلاق شود.

باید اذعان کرد که ادراک و آنچه بر آن استوار است، با تبیین‌های مکانیکی ــ یعنی از خلال شکل، اندازه و حرکت ــ قابل فهم نیست. اگر فرض کنیم ماشینی وجود دارد که به واسطۀ ساختار خویش می‌اندیشد، احساس می‌کند و دارای ادراک است، می‌توان آن را چنان بزرگ تصور کرد که بتوان همچون آسیابی در آن گام نهاد. اما چون به درون آن برویم، جز اجزایی که یکدیگر را می‌رانند، چیزی نخواهیم یافت؛ و هرگز از دل این اجزاء، فهمی از ادراک برنخواهد خاست. بنابراین، باید منشأ ادراک را نه در ترکیب و پیچیدگی ماشین‌وار، بلکه در جوهری بسیط و ساده جست‌وجو کرد