از رهبران جنبش مشروطه، رجل سیاسی، دیپلمات، شخصیت علمی و فرهنگی ایران معاصر
حسن تقیزاده هشتم بهمن ۱۳۴۸ در ۹۱ سالگی در درگذشت. یک داستان پر ماجرا پایان یافت و به زعم خود او یک زندگی طوفانی جای خود را به یک آرامش جاودانی داد. زندگی تقیزاده با مهم‌ترین رویداد تاریخ معاصر ایران یعنی استقرار «مشروطیت» گره خورده است؛ برای او دفاع از حیثیت انسان ایرانی نه تنها یک تکلیف اخلاقی بلکه یک وظیفه سیاسی بود. استقرار مشروطیت در ایران دلایل متعددی دارد، اما در این میان دو دلیل به اعتقاد او بیشتر از دلایل دیگر اهمیت دارند: اولی استبدادزدایی از ساختار قدرت سیاسی از طریق برقراری حاکمیت قانون و تعریف سازوکارهای آن. دومی که برای تقیزاده اهمیت بیشتری داشت رفع عقب‌ماندگی و رسیدن ایران به قافله تمدن بود.
مهرجویی نخست دوستدارِ موسیقی بود. بعدها برای تحصیل در رشتهٔ سینما به لس آنجلس رفت؛ ولی در دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس (UCLA) در آمریکا فلسفه خواند و فارغ‌التحصیل شد. نخستین فیلمش الماس ۳۳ بود که در سال ۱۳۴۶ منتشر شد و ناموفق بود. مهرجویی با ساختِ فیلم گاو (۱۳۴۸) نگاه‌ها را متوجّه خود کرد و به موج نوی سینمای ایران شکل داد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ مدّتی از ایران رفت، امّا چند سال بعد بازگشت و به فیلم‌سازی پرداخت و عضوِ پیوستهٔ فرهنگستانِ هنر شد. از دیگر فیلم‌های برجسته‌اش می‌توان به اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵)، هامون (۱۳۶۸)، سارا (۱۳۷۱)، پری (۱۳۷۳)، لیلا (۱۳۷۵)، درخت گلابی (۱۳۷۶)، مهمان مامان (۱۳۸۲) و سنتوری (۱۳۸۵) اشاره کرد. بسیاری از این فیلم‌ها اقتباس هایی از آثارِ نویسندگانی از هنریک ایبسن تا غلامحسین ساعدی بوده اند. مهرجویی و همسرش وحیده محمّدی‌فر ۲۲ مهر ۱۴۰۲ در خانهٔ ویلایی خود در مشکین‌دشتِ کرج کُشته شدند.
براساس نتایج یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، مهرجویی با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده است. همچنین شخصیت هامون در فیلمی به همین نام از مهرجویی، ماندگارترین شخصیت در تاریخ سینمای ایران دانسته شده است. مهرجویی بارها جزء برترین فیلم‌سازان تاریخ سینمای ایران انتخاب شد. از جمله در نخستین رأی‌گیری مجلهٔ فیلم به سال ۱۳۶۷ و در رأی‌گیری سال ۱۳۷۸ مجلهٔ دنیای تصویر و در نظرسنجی سال ۱۳۸۱ مجلهٔ نقد سینما. او در رأی‌گیری ۱۳۹۸ مجلهٔ فیلم به عنوان بهترین کارگردان تاریخ سینمای ایران انتخاب شد.
هرچند از آغاز فعالیت فیلم‌سازی مهرجویی شماری از فیلم‌هایش توقیف شد، ولی با این حال او همچنان به فیلم‌سازی ادامه داد. او جوایز متعدد بین‌المللی دریافت کرد که از میان آنها می‌توان به جایزهٔ صدف طلایی بهترین فیلم جشنوارهٔ فیلم سن‌سباستین، سه جایزهٔ ذکر ویژه و جایزهٔ بخش نگاه نو و جایزهٔ فیپرشی از جشنوارهٔ فیلم برلین، جایزهٔ فیپرشی جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز و جایزهٔ هوگو نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو اشاره کرد. سال ۱۳۹۳ از سوی سفیر فرانسه جایزهٔ شوالیه ادب و هنر فرانسه به مهرجویی اهدا شد.
بیضایی از دارالفنون (که دبیرستان بود)، به فاصلهٔ یک سالِ پربار که در آن شاهنامهٔ فردوسی را خواند، به دانشکدهٔ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران رفت (۱۳۳۸)، که تازه به ساختمانِ نوساز در محوّطهٔ اصلیِ دانشگاه منتقل شده بود؛ ولی آنجا هم نماند و در سالِ نخست دانشگاه را ترک کرد − «که»، به قولِ ایرج پارسی‌نژاد، ««آن قفس نه سزای چو او خوش‌الحانی» بود.» استاد علی بلوکباشی، که هم‌درسِ بیضایی بود، به یاد آورده که او «دانشجویی استثنایی بود. شخصیتی ساخته و استوار داشت و جوانی خودباور و تمکین‌ناپذیر و در رفتار و بیان صریح و بی‌رودربایستی و جسور بود.»
بیضایی در سالِ ۱۳۳۸، پس از یک سال ماندن پشتِ کنکورِ دانشگاه و شاهنامه خواندن و با معافی از خدمتِ سربازیِ عمومی در قرعه‌کشی، دانشجوی ادبیاتِ فارسی دانشکدهٔ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران شد و سرِ درسِ استادانی از جمله محمّد معین و پرویز ناتل خانلری هم نشست و از طرفی هم به استخدامِ ادارهٔ کلِّ ثبتِ اسناد و املاکِ دماوند درآمد. ولی نه درسش به جایی رسید و نه کارمندیش: «ادبیات، آن هم به امید اینکه در آن نمایشنامه‌نویسی درس بدهند، بعد وقتی دیدم خبری نیست، بیرون آمدم. در همان سال پشت دانشگاه یا شاید هم زودتر با آشنایی با اساطیر یونان و روم، که شجاع‌الدین شفا ترجمه کرده بود، برایم این سؤال پیش آمد که چرا اساطیر ما گردآوری و طبقه‌بندی نشده، و هیچ کار تاویلی و تحلیلی و معناشناسی روی آن انجام نشده.»[۲۸] با استادانِ دانشگاه (صادق کیا و لطفعلی صورتگر) نساخت و درس را ناتمام رها کرد و در دماوند بود که در روستای گیلیارد یک تعزیه دید و فکرش متوجّهِ شیوهٔ ایرانیِ نمایش شد و پژوهش‌هایش را آغاز کرد. همین اواخرِ دههٔ ۱۳۳۰ بود که با داریوش آشوری و جلال آل احمد و هوشنگ کاووسی و همایون کاتوزیان و سیروس طاهباز در جلسه‌های هنریِ هفتگی در خانهٔ خلیل ملکی شرکت می‌کرد.
بیضایی نوشتنِ نقد و پژوهش و مطالبِ پراکنده دربارهٔ نمایش و سینما در نشریاتِ علم و زندگی، هنر و سینما، آرش و غیر از این‌ها را از ۱۳۳۸ آغاز کرده بود. سالِ ۱۳۴۰ مقالاتی دربارهٔ موسیقیِ فیلم در مجلّهٔ موزیک ایران و سالِ ۱۳۴۱ پژوهش‌هایش در نمایشِ ایرانی را در مجلّه موسیقی منتشر کرد. همین سال به ادارهٔ هنرهای دراماتیک دعوت و منتقل شد. پیوستنش به گروهِ هنرِ ملّی نیز در همین اوان بود.
📟 به مجموعه "چراغداران" بپیوندید:
📸 دوربین: @DourbinTarikh
🔹 چراغداران: @chraghdaran
🔸گروه چراغداران: t.me/cheraghdaran
🔺سخن و سخنوران: @SokhanoSokhanvaran
👈🏿 یوتیوب چراغداران: youtube.com/@Cheraghdaran
یوتیوب تاریخ ایران: youtube.com/@Irantarix
در دورهٔ هفدهم مجلس ضمن حمایت از نهضت ملی شدن صنعت نفت به مجلس راه یافت اما چند جلسه‌ای بیشتر در آن حضور نیافت. نطق پیش از دستور او جنجالی در مجلس به راه انداخت.
راشد در تهران در دانشکدهٔ معارف اسلامی دانشگاه تهران و در مدرسهٔ سپهسالار به تدریس مشغول بود. ایشان از سال ۱۳۲۰ الی ۱۳۳۸ در رادیو ایران به ارائهٔ سخنرانی‌های مذهبی می‌پرداخت. این سخنرانی‌ها طولانی‌ترین برنامهٔ مذهبی ادامه‌دار از ابتدای تأسیس رادیو ایران بوده‌است و بخش‌هایی از آن در ۱۶ جلد به چاپ رسیده‌است.
کتاب دو فیلسوف شرق و غرب؛ ملاصدرا و انیشتین از او به چاپ رسیده‌است.
فضیلت‌های فراموش‌شده کتابی از ایشان دربارهٔ پدرش ملا عباس تربتی است که از عرفای معاصر بود.
Hossein Ali Rashed was a cleric, writer, religious missionary, political prisoner, and Tehran's representative in the National Assembly. He was the son of Mullah Abbas Torbati. At the age of 16, he came to Mashhad with his father and began studying seminary. To continue his education, he went to Najaf and studied with the professors of that seminary, such as Mirza Hossein Naeini and Seyyed Abolhasan Isfahani. After a short stay in Tehran and Qom, he went to Shiraz, where he gave sermons and sermons. After a while, he went to Isfahan, where he was imprisoned for about 75 days due to political speeches. After his release from prison, he chose Tehran to continue his life.
In the 17th parliament, he entered the parliament while supporting the movement to nationalize the oil industry, but did not attend more than a few sessions. His speech before the order caused a controversy in the parliament.
Rashed taught in Tehran at the Faculty of Islamic Studies of the University of Tehran and at the Sepahsalar School. He gave religious lectures on Radio Iran from 1941 to 1945. These lectures were the longest continuous religious program since the establishment of Radio Iran, and parts of them have been published in 16 volumes.
He has published the book Two Philosophers of the East and the West: Mulla Sadra and Einstein.
The Forgotten Virtues is a book by him about his father Mulla Abbas Torbati, who was a contemporary mystic.
🖌 استاد علامه جلال‌الدین همایی
جلال الدین همایی از شاعران دوران معاصر ایران بود که در شعر سنا به معنای روشنایی خورشید تخلص داشت، وی در خصوص انتخاب این تخلص گفته است: «رسم پیشینگان بر این بود که تخلّص شاعر مبتدی را استادان پیش قدم معیّن می کردند، من از حدود چهارده سالگی که به مقتضای طبع موزون سخنی می بافتم، به منتخب حدیقه سنایی که هزار و یک بیت است، علاقه شدید داشتم و آن را از بر کرده بودم. عمّ بزرگوارم میرزا محمّد «سها» که پیشوای شعرای اصفهان بود و در این فن سمت استادی بر من داشت، فرمود که به تناسب سنایی تخلّص «سنا» اختیار کنم. من نیز به احترام گفته او این تخلّص را تا امروز تغییر نداده ام. فقط گاهی با کلمه همایی تخلص کرده ام»
همایی علاوه بر شاعری، تاریخ نگار هم بود و بیش از ۱۵ کتاب درسی در زمینه ادبیات تاریخ، عرفان و دستور زبان نوشت. او حتی با علم نجوم و اسطرلاب هم آشنا بود. استاد همایی پس از سال ها فعالیت های فرهنگی توانست ده ها اثر گرانقدر شامل تالیف، تصحیح و تحقیق از خود برجای بگذارد. این آثار هر کدام به عنوان نمونه های ماندگار در عرصه فرهنگ و ادب اسلام و ایران مطرح هستند. یکی از بااهمیت ترین آثار این نویسنده فرزانه، تالیف کتاب تاریخ ادبیات ایران است، این کتاب تاریخ ادبیات ایران را از زمان های قدیم تا عصر مولف در پنج جلد بازگو می‌کند. جلد نخست این کتاب از ازمنه قدیم تا انقراض ساسانیان، جلد دوم از انقراض ساسانیان تا حمله مغول؛ جلد سوم از حمله مغول تا انقراض صفویه؛ جلد چهارم از انقراض صفویه تا دوران مشروطیت ایران و جلد پایانی این کتاب هم بعد از پیروزی مشروطه تا زمان مولف را شامل می شود.
🖌 استاد علامه جلال‌الدین همایی
جلال الدین همایی از شاعران دوران معاصر ایران بود که در شعر سنا به معنای روشنایی خورشید تخلص داشت، وی در خصوص انتخاب این تخلص گفته است: «رسم پیشینگان بر این بود که تخلّص شاعر مبتدی را استادان پیش قدم معیّن می کردند، من از حدود چهارده سالگی که به مقتضای طبع موزون سخنی می بافتم، به منتخب حدیقه سنایی که هزار و یک بیت است، علاقه شدید داشتم و آن را از بر کرده بودم. عمّ بزرگوارم میرزا محمّد «سها» که پیشوای شعرای اصفهان بود و در این فن سمت استادی بر من داشت، فرمود که به تناسب سنایی تخلّص «سنا» اختیار کنم. من نیز به احترام گفته او این تخلّص را تا امروز تغییر نداده ام. فقط گاهی با کلمه همایی تخلص کرده ام»
همایی علاوه بر شاعری، تاریخ نگار هم بود و بیش از ۱۵ کتاب درسی در زمینه ادبیات تاریخ، عرفان و دستور زبان نوشت. او حتی با علم نجوم و اسطرلاب هم آشنا بود. استاد همایی پس از سال ها فعالیت های فرهنگی توانست ده ها اثر گرانقدر شامل تالیف، تصحیح و تحقیق از خود برجای بگذارد. این آثار هر کدام به عنوان نمونه های ماندگار در عرصه فرهنگ و ادب اسلام و ایران مطرح هستند. یکی از بااهمیت ترین آثار این نویسنده فرزانه، تالیف کتاب تاریخ ادبیات ایران است، این کتاب تاریخ ادبیات ایران را از زمان های قدیم تا عصر مولف در پنج جلد بازگو می‌کند. جلد نخست این کتاب از ازمنه قدیم تا انقراض ساسانیان، جلد دوم از انقراض ساسانیان تا حمله مغول؛ جلد سوم از حمله مغول تا انقراض صفویه؛ جلد چهارم از انقراض صفویه تا دوران مشروطیت ایران و جلد پایانی این کتاب هم بعد از پیروزی مشروطه تا زمان مولف را شامل می شود.
بیضایی از دارالفنون (که دبیرستان بود)، به فاصلهٔ یک سالِ پربار که در آن شاهنامهٔ فردوسی را خواند، به دانشکدهٔ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران رفت (۱۳۳۸)، که تازه به ساختمانِ نوساز در محوّطهٔ اصلیِ دانشگاه منتقل شده بود؛ ولی آنجا هم نماند و در سالِ نخست دانشگاه را ترک کرد − «که»، به قولِ ایرج پارسی‌نژاد، ««آن قفس نه سزای چو او خوش‌الحانی» بود.» استاد علی بلوکباشی، که هم‌درسِ بیضایی بود، به یاد آورده که او «دانشجویی استثنایی بود. شخصیتی ساخته و استوار داشت و جوانی خودباور و تمکین‌ناپذیر و در رفتار و بیان صریح و بی‌رودربایستی و جسور بود.»
بیضایی در سالِ ۱۳۳۸، پس از یک سال ماندن پشتِ کنکورِ دانشگاه و شاهنامه خواندن و با معافی از خدمتِ سربازیِ عمومی در قرعه‌کشی، دانشجوی ادبیاتِ فارسی دانشکدهٔ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران شد و سرِ درسِ استادانی از جمله محمّد معین و پرویز ناتل خانلری هم نشست و از طرفی هم به استخدامِ ادارهٔ کلِّ ثبتِ اسناد و املاکِ دماوند درآمد. ولی نه درسش به جایی رسید و نه کارمندیش: «ادبیات، آن هم به امید اینکه در آن نمایشنامه‌نویسی درس بدهند، بعد وقتی دیدم خبری نیست، بیرون آمدم. در همان سال پشت دانشگاه یا شاید هم زودتر با آشنایی با اساطیر یونان و روم، که شجاع‌الدین شفا ترجمه کرده بود، برایم این سؤال پیش آمد که چرا اساطیر ما گردآوری و طبقه‌بندی نشده، و هیچ کار تاویلی و تحلیلی و معناشناسی روی آن انجام نشده.»[۲۸] با استادانِ دانشگاه (صادق کیا و لطفعلی صورتگر) نساخت و درس را ناتمام رها کرد و در دماوند بود که در روستای گیلیارد یک تعزیه دید و فکرش متوجّهِ شیوهٔ ایرانیِ نمایش شد و پژوهش‌هایش را آغاز کرد. همین اواخرِ دههٔ ۱۳۳۰ بود که با داریوش آشوری و جلال آل احمد و هوشنگ کاووسی و همایون کاتوزیان و سیروس طاهباز در جلسه‌های هنریِ هفتگی در خانهٔ خلیل ملکی شرکت می‌کرد.
بیضایی نوشتنِ نقد و پژوهش و مطالبِ پراکنده دربارهٔ نمایش و سینما در نشریاتِ علم و زندگی، هنر و سینما، آرش و غیر از این‌ها را از ۱۳۳۸ آغاز کرده بود. سالِ ۱۳۴۰ مقالاتی دربارهٔ موسیقیِ فیلم در مجلّهٔ موزیک ایران و سالِ ۱۳۴۱ پژوهش‌هایش در نمایشِ ایرانی را در مجلّه موسیقی منتشر کرد. همین سال به ادارهٔ هنرهای دراماتیک دعوت و منتقل شد. پیوستنش به گروهِ هنرِ ملّی نیز در همین اوان بود.
📟 به مجموعه "چراغداران" بپیوندید:
📸 دوربین: @DourbinTarikh
🔹 چراغداران: @chraghdaran
🔸گروه چراغداران: t.me/cheraghdaran
🔺سخن و سخنوران: @SokhanoSokhanvaran
👈🏿 یوتیوب چراغداران: youtube.com/@Cheraghdaran
یوتیوب تاریخ ایران: youtube.com/@Irantarix
مهرجویی نخست دوستدارِ موسیقی بود. بعدها برای تحصیل در رشتهٔ سینما به لس آنجلس رفت؛ ولی در دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس (UCLA) در آمریکا فلسفه خواند و فارغ‌التحصیل شد. نخستین فیلمش الماس ۳۳ بود که در سال ۱۳۴۶ منتشر شد و ناموفق بود. مهرجویی با ساختِ فیلم گاو (۱۳۴۸) نگاه‌ها را متوجّه خود کرد و به موج نوی سینمای ایران شکل داد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ مدّتی از ایران رفت، امّا چند سال بعد بازگشت و به فیلم‌سازی پرداخت و عضوِ پیوستهٔ فرهنگستانِ هنر شد. از دیگر فیلم‌های برجسته‌اش می‌توان به اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵)، هامون (۱۳۶۸)، سارا (۱۳۷۱)، پری (۱۳۷۳)، لیلا (۱۳۷۵)، درخت گلابی (۱۳۷۶)، مهمان مامان (۱۳۸۲) و سنتوری (۱۳۸۵) اشاره کرد. بسیاری از این فیلم‌ها اقتباس هایی از آثارِ نویسندگانی از هنریک ایبسن تا غلامحسین ساعدی بوده اند. مهرجویی و همسرش وحیده محمّدی‌فر ۲۲ مهر ۱۴۰۲ در خانهٔ ویلایی خود در مشکین‌دشتِ کرج کُشته شدند.
براساس نتایج یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، مهرجویی با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده است. همچنین شخصیت هامون در فیلمی به همین نام از مهرجویی، ماندگارترین شخصیت در تاریخ سینمای ایران دانسته شده است. مهرجویی بارها جزء برترین فیلم‌سازان تاریخ سینمای ایران انتخاب شد. از جمله در نخستین رأی‌گیری مجلهٔ فیلم به سال ۱۳۶۷ و در رأی‌گیری سال ۱۳۷۸ مجلهٔ دنیای تصویر و در نظرسنجی سال ۱۳۸۱ مجلهٔ نقد سینما. او در رأی‌گیری ۱۳۹۸ مجلهٔ فیلم به عنوان بهترین کارگردان تاریخ سینمای ایران انتخاب شد.
هرچند از آغاز فعالیت فیلم‌سازی مهرجویی شماری از فیلم‌هایش توقیف شد، ولی با این حال او همچنان به فیلم‌سازی ادامه داد. او جوایز متعدد بین‌المللی دریافت کرد که از میان آنها می‌توان به جایزهٔ صدف طلایی بهترین فیلم جشنوارهٔ فیلم سن‌سباستین، سه جایزهٔ ذکر ویژه و جایزهٔ بخش نگاه نو و جایزهٔ فیپرشی از جشنوارهٔ فیلم برلین، جایزهٔ فیپرشی جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز و جایزهٔ هوگو نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو اشاره کرد. سال ۱۳۹۳ از سوی سفیر فرانسه جایزهٔ شوالیه ادب و هنر فرانسه به مهرجویی اهدا شد.
حسن تقیزاده هشتم بهمن ۱۳۴۸ در ۹۱ سالگی در درگذشت. یک داستان پر ماجرا پایان یافت و به زعم خود او یک زندگی طوفانی جای خود را به یک آرامش جاودانی داد. زندگی تقیزاده با مهم‌ترین رویداد تاریخ معاصر ایران یعنی استقرار «مشروطیت» گره خورده است؛ برای او دفاع از حیثیت انسان ایرانی نه تنها یک تکلیف اخلاقی بلکه یک وظیفه سیاسی بود. استقرار مشروطیت در ایران دلایل متعددی دارد، اما در این میان دو دلیل به اعتقاد او بیشتر از دلایل دیگر اهمیت دارند: اولی استبدادزدایی از ساختار قدرت سیاسی از طریق برقراری حاکمیت قانون و تعریف سازوکارهای آن. دومی که برای تقیزاده اهمیت بیشتری داشت رفع عقب‌ماندگی و رسیدن ایران به قافله تمدن بود.
