حسن معین - خودشناسی

با این معلمان و مدیران که ما داریم مدارس یک نوبته دولتی هم از حقشون برای  داشتن۷ ساعت آموزش و پرورش در روز  صرفنظر کرده تا عدالت بین دانش‌آموزان مدارس یک نوبته و دو نوبته برقرار گردد و از سه و نیم ساعت در روز فراتر نرود.

به عبارت دیگر، این دانشگاه نبود که حوزوی شد بلکه این حوزه بود که سعی کرد خود را به صورت دانشگاه درآورد، و این را نمی‌توان نشانه موفقیت آن دانست؛ چون به اندازه کافی دانش‌آموختگان دانشگاهی داریم و کم هم نداریم. مشکل ما این است که حوزه فاقد آموزش به‌روز و کارآمدی است که بتواند مطابق ادعاهایش پاسخگوی نیازهای مردم و حکومت و حل مسائل کشور باشد.

دو عنصر پول و قدرت سیاسی بیش از ظرفیت جذب وارد این نهاد شده است؛ در نتیجه با این دو عنصر می‌کوشند که نارسایی‌های عناصر دیگر را جبران کنند. درحالیکه عامل قدرتمندی آنها همان عناصر تضعیف شده است که هیچ چیزی نمی‌تواند جایگزین آنها شود.

در زمینه جرم و مجازات و سیاست کیفری، در موضوع حقوق زنان و خانواده، در موضوع اصل و مبنای حکومت و شهروندی، در مسئله مهم سیاست‌های اقتصادی، بانکداری و پول، اخلاق و فلسفه آن و... کمتر پرسشی است که پاسخ ولو اجمالی و قابل‌اعتنا دریافت شود.

همين امر ناگزير، مفسده‌اي به نام رانت و فساد ناشي از آن را در پستوها پنهان مي‌كرد و ضرورت‌هاي جنگ و پنهانكاري‌هايي كه مسوولان ضرورتش را توجيه مي‌كردند به حياط خلوتي تبديل شد كه مفسدان اقتصادي را قدم به قدم به سوي مسلط كردن بر اقتصاد كشور راه برد.

گذشت زمان همان بوته‌هاي كوچك را رشد داد و هنگامي كه زمينه و بستر براي فسادهاي بزرگ آماده شد، چنان درختان تنومندي به بارآورد كه امروز بركندن ريشه‌هاي آن بسيار مشكل و در حد محال است. بدتر آنكه برخي از مسوولان و دستگاه‌هاي اجرايي چنان به آن آلوده شده‌اند كه پالودن اقتصاد از فساد، از عهده هيچ نهادي حتي يك قوه قضاييه مستقل و كارآمد برنمي‌آيد.

لذا تغيير راهبردها منجر به پيدايش گروه‌هاي جديد اقتصادي و البته طبقه نوكيسه جديدي شد. برخي از مجاهدان و‌ انقلابيون ديروز يا از سر ضرورت يا از سر درايت! به ورطه اقتصاد غلتيدند. تسلط به اطلاعات و ارتباطات فراقانوني امكاني را به آنها داد كه ديگران از آن بي‌بهره بودند.

ورود نهادهاي امنيتي و نظامي به امر اقتصاد، رقابت نامتوازني را رقم زد. آنچه متولد مي‌شد بازتاب تلاش يك طبقه قديم نبود، بلكه طبقه جديدي با تكيه بر قدرت اطلاعاتي و سياسي شكل گرفته بود كه بخش خصوصي واقعي امكان رقابت با آن را نداشتند.

در جمهوری بردگان خودکامگی و خیرەسری کاملاً قانونی است. اندک تخطی از شئون و مقررّاتِ اجباری، مجازات‌هایی مخوف در پی می‌آورد.

آيا اين به معناي آن بود كه احمدي‌نژاد به عنوان بالاترين مقام دولتي در آن مقطع، شخصا از فساد بهره‌مند مي‌شد؟ اتفاقا او بيش از همه شعار مبارزه با فساد مي‌داد ولي در عمل فساد را به اوج رساند چون رفتاري كه با نظام اداري كرد خواه‌، ناخواه و سيستماتيك موجب افزايش فساد مي‌شد به اين مي‌گويند فساد ساختاري؛ و اين ربطي به فاسد بودن و نبودن مدير ارشد سياسي و اجرايي ندارد. علل ريشه‌اي اين فساد گوناگون است. غلبه فضاهاي امنيتي در هر جامعه‌اي فساد ساختاري را تقويت مي‌كند.

ولي به نظر ما مهم‌ترين مشخصه وجود چنين فسادي در هر جامعه‌اي در نهايت به صورت باجگيري رسانه‌اي و غير آن از طريق منتخبان شوراها و مجلس و نهادهاي نظارتي نمود پيدا مي‌كند. اگر بخواهيم با فساد مبارزه كنيم ابتدا بايد ريشه‌هاي مذكور فوق را قطع كرد بدون آن هيچ اقدامي عليه فساد موثر نخواهد بود.

کارفرمایی مثل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و شرکت‌های مشاوری نظیر مهاب قدس که دولت سهامدار آنهاست، نقشی محوری در پیشبرد این پروژه‌ها ایفا کرده‌اند، در حالی که آثار تخریبی این طرح‌ها بر آبخوان‌ها، جنگل‌ها، روستاها و میراث فرهنگی به مرور زمان آشکارتر شده است.

به گمان برخی کارشناسان نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به ویژه از طریق قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، در روند تخریب محیط زیست و کمبود منابع آب «پررنگ» بوده است. این نهاد، با تصدی پروژه‌های عظیم سدسازی و انتقال آب بین‌حوضه‌ای، مانند سد کرخه، سد گتوند و طرح گرمسیری، و قم‌رود تاثیرات محیط زیستی گسترده و گاه جبران‌ناپذیری بر مناطق مختلف کشور بر جای گذاشته است.