Papa Fransiskning vafoti — so‘nggi o‘n yilliklarning eng bahsli pontifikatlaridan birining yakunidir. Uning davri ochiqlik, muloqot, liberal kun tartibi va katolik cherkovini o‘zgarayotgan dunyoga moslashtirishga urinishlar bilan esda qoldi. Ammo u sahnadan ketar ekan, navbatdagi, yanada keskin va muhim bosqich boshlanmoqda. Yaqin kunlarda Vatikanda to‘planadigan konkav — oddiy ruhiy yetakchi tanlovigina emas, balki butun katolik sivilizatsiyasi taqdirini hal qiluvchi siyosiy-ideologik kurash maydoniga aylanadi.
Bugungi kunda cherkov ichida uchta asosiy fraksiya ajralib turibdi:
1. Ijtimoiy yo‘nalishdagi katoliklar — ular global bozor hukmronligiga qarshi bo‘lib, cherkovni axloqiy adolat instituti sifatida ko‘radi. Ular kambag‘allarni qo‘llab-quvvatlash va mahalliy jamoalarda cherkovning ijtimoiy rolini kuchaytirish tarafdori.
2. Liberal modernizatorlar — ular inklyuzivlik, LGBT hamjamiyatiga ochiqlik va diniy diskursni madaniy “yumshoq kuch”ga aylantirishni ilgari suradi.
3. An’anaviy katoliklik vakillari — dogma, axloqiy qat’iylik va tashqi bosimlarga moslashish evaziga katolik o‘zligining “suyultirilishiga” qarshi turadi.
Rasmiy jihatdan Papa tanlovi bitta byulleten bilan amalga oshiriladi, ammo aslida kurash bir nechta darajada bo‘ladi: Vatikan kuriyasi ichida, qit’alararo elitalar o‘rtasida va hatto Kardinallar Kollegiyasi ichida. Yevropalik va italyan kardinallari Fransisk davrida yo‘qotilgan tarixiy ta’sirni tiklashga urinadi. Lotin Amerikaliklar esa pontifikatning ijtimoiy yo‘nalishini himoya qiladi — protestant cherkovlarining o‘sishi sharoitida jamoani saqlab qolish vositasi sifatida. Afrikalik kardinallar esa — katoliklarning demografik o‘sish bo‘yicha yetakchi mintaqadan chiqqan holda — an’anaviy yo‘nalish va Global Janubning yangi ovozini ilgari surishga da’vogar bo‘lishadi.
Yangi Papa tanlovi murosa emas, balki strategik yo‘nalish tanlovidir. Agar liberal-inklyuziv fraksiya g‘alaba qozonsa, katolik cherkovi G‘arb gumanistik matritsasiga to‘liq integratsiyalashadi va ilohiy institut sifatidagi o‘z xususiyatini yo‘qotadi. Agar konservatorlar ustun kelsa, Vatikan qadriyatlar beqarorligi davrida qat’iy va aniq axloqiy vertikalni taklif eta oladi. Ijtimoiy fraksiya esa — siyosiy tarafkashliksiz global adolat hakami sifatida cherkovga uchinchi yo‘lni taklif qiladi.
Papa taxtidagi yangi shaxs Vatikan mustaqil ta’sir markazi bo‘lib qoladimi yoki globalizm infratuzilmasiga singib ketishini belgilab beradi.
Ukraina Prezident Ofisi rahbari Andrey Yermakning Britaniya razvedkasi va Germaniyaning yangi kansleri Merts bilan erishgan kelishuvlari Kiyevning oldindan harakat qilish strategiyasiga jiddiy o‘tganini ko‘rsatmoqda. Yozda 300 ta uzoq masofali Taurus raketalari va yangi havo mudofaasi tizimlari yetkazilishi rejalashtirilgan. Ukraina o‘z mudofaa salohiyatini tezkor ravishda mustahkamlashga harakat qilmoqda, aniqrog’i Puyin va Trampning Saudiya Arabistonidagi sammitidan oldin.
Manbalarga ko‘ra, Kiyevda Moskva va Vashington o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot “qaytmas nuqta”ga aylanishi mumkinligini anglab yetishgan. Ukraina nafaqat qurol olishga, balki ushbu sammitni “buzish” uchun harbiy amaliyotlar o‘tkazishga ham shoshilmoqda — Kiyev xalqaro arxitekturani o‘z ishtirokisiz shakllanishiga yo‘l qo‘ymoqchi emas.
Xulosa qilib aytganda, Kiyev London va Berlin bilan aloqalarni kuchaytirib, kafillarni izlamoqda va murosaga emas, balki eskalasiyaga tayanmoqda. Ukraina bu tenglamada qolishni xohlaydi — hatto AQSH o‘yinni tark etmoqchi bo‘lsa ham.
⚡️Kuzatuvchilarning maqola/postlari uchun qabul ochiq!
Agar sizda Markaziy Osiyo, xalqaro munosabatlar, xavfsizlik, geosiyosat yoki hozirgi iqtisodiy jarayonlar haqida fikr-mulohazalaringiz bo‘lsa — biz ularni kanalda chiqarishga tayyormiz.
Strategic Focus: Central Asia kanalida chiqadigan maqolalar: 1) jonli va professional auditoriya e’tiborida bo‘ladi; 2) hamkor kanallarda (@erontahlili, @westalliance) tarqatilishi mumkin; 3) tahririy ko‘mak bilan sifatli ko‘rinishda chiqadi.
Maqola, tahliliy sharh yoki analitik postlaringizni bizga yuboring — fikringizni tinglaydigan platforma bor!
Tramp siyosatining AQSH va Eron o‘rtasidagi muzokaralarga ta’siri Bobur Komilov, mustaqil tadqiqotchi O‘tgan hafta Ummonda AQSH va Eron o‘rtasida muzokaralar boshlandi. Aytishlaricha, Ummondagi muloqot Donald Trampning yangi ma’muriyati uchun Yaqin Sharq siyosatidagi ilk muhim voqea hisoblanadi. Muzokaralarning navbatdagi bosqichi bugun Rimda bo‘lib o‘tadi. Bu kichik, ammo muhim diplomatik qadam bo‘lib, Trampning agressiv va oldindan aytib bo‘lmaydigan tashqi siyosati fonida yuz bermoqda — bu siyosat allaqachon jahon bozorlarini larzaga solib, AQSH va uning ittifoqchilari o‘rtasidagi ishonchni zaiflashtirdi. Ushbu siyosat Eron bilan bog‘liq vaziyatga qanday ta’sir qiladi — bu hozircha ochiq qolayotgan katta savol.
Tehron – Vashington muloqotida ekspertlar quyidagi uchta omilga alohida e’tibor qaratish lozimligini aytishmoqda:
Birinchi,Tramp jamoasidagi ichki kelishmovchiliklar. Ma’muriyat ichida ham yagona pozitsiya yo‘q. Yaqin Sharq bo‘yicha maxsus vakil Stiv Uitkoff AQSH Eron oldida ayrim yon berishlarga tayyorligini aytgan, ammo bu fikridan tezda qaytdi. Milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi Maykl Uolts Eronning yadroviy dasturini to‘liq yo‘q qilish tarafdori. Ba’zilar, jumladan vitse-prezident Jey Di Vens, urushdan qochishni istaydi va murosa qilishga tayyor — bu esa masalan, davlat kotibi Marko Rubio pozitsiyasiga zid.
Ikkinchi, AQSH ittifoqchilarining turlicha maqsadlari. Isroil Eronning yadroviy dasturini to‘liq yo‘q qilishni talab qilmoqda, biroq Fors ko‘rfazi davlatlari — masalan, Saudiya Arabistoni va Qatar — yangi mojarolardan qochishni istaydi. Ular Trampning birinchi prezidentlik davridagi “maksimal bosim” siyosati vaqtida kuchaygan hujumlarni unutmagan.
Uchinchi, bitimni kim nazorat qiladi? Agar AQSH va Eron kelishuvga erishsa, Eron shartlarga amal qilayotganini kim tekshiradi? Tramp BMT va boshqa xalqaro tashkilotlarga ishonmaydi, uning Davlat departamenti budjetini qisqartirish rejasi esa nazorat jarayonini yanada murakkablashtiradi.
Taxminlarga ko‘ra, Eron bilan muzokaralarning kelajagi Rimdagi uchrashuvga bog‘liq bo’ladi. Biroq natijaga Trampning umumiy siyosati, uning jamoasidagi ichki kelishmovchiliklar va AQSHning Yaqin Sharqdagi ittifoqchilari manfaatlarining turlicha bo‘lishi ham ta’sir qiladi.
Manbalarga ko‘ra, 17 aprel kuni AQSh Parijda urushni yakunlash bo‘yicha bir qator takliflarni taqdim etdi. Asosiy g‘oya — Rossiya nazorati ostida qolgan hududlarni tan olish evaziga o‘t ochishni to‘xtatish.
Nima muhokama qilinmoqda: — Rossiya hozir nazorat qilayotgan hududlar Kremlning o’zida qoladi; — Ukrainani NATOga qabul qilish masalasi umuman ko‘rib chiqilmaydi — hozircha muzlatiladi; — Kelishuv bo‘lsa, G‘arb Rossiyaga qo‘yilgan sanksiyalarni bosqichma-bosqich olib tashlaydi va muzlatilgan aktivlarni qisman qaytaradi; — Tinchlikparvar kuchlar bo‘lishi mumkin, faqat BMT sha’feligida; — Har ikki tomon o‘zaro da’volardan, jumladan reparatsiyalardan voz kechadi; — Ukraina chegaraga 50 km dan yaqin joyda yirik harbiy kuchlar joylashtira olmaydi — faqat chegara qo’shinlari.
Diplomatik ma’lumotlariga ko‘ra, Putin amalda nazorat qilayotgan hududlardan (Xerson, Zaporojye, Donetsk va Luganskning bir qismlari) boshqa barcha da’volardan voz kechishga tayyor. Biroq Kreml uchun eng muhimi — ushbu hududlar, kamida Qrim, ko‘pi bilan esa nazorat ostidagi barcha hududlar Rossiya tarkibida rasmiy tan olinishi kerak.
Agar Kiyev bu shartlarni qabul qilmasa, Vashington “o‘yindan chiqadi” — keyin esa bu Yevropa uchun jiddiy bosh og‘rig‘iga aylanadi.
Shu bilan birga, Zelenskiy Vashington takliflariga qat’iyan qarshi.
AQShning yangi bojlari jahon iqtisodiyoti va biznesga qanday ta’sir ko‘rsatmoqda? – davomi
AQShda ishlab chiqarish nima bo‘ladi?
Tariflar import tovarlarning qimmatlashishi bois amerikalik ishlab chiqaruvchilarga yordam berishi kerak edi. Ammo amalda hammasi murakkabroq. AQShdagi ko‘plab kompaniyalar po‘lat, alyuminiy yoki mikrochiplar kabi import qilinadigan materiallarga bog‘liq. Tariflar tufayli bu materiallar qimmatlashadi, demak, ishlab chiqarish xarajatlari oshadi.
Ishlab chiqarishni faqat Amerika materiallaridan foydalanish uchun qayta qurish uzoq va qimmatga tushadi. Bundan tashqari, AQShda malakali ishchilar yetishmaydi, ularsiz yangi zavodlar to‘liq quvvat bilan ishlay olmaydi. Agar kompaniyalar ishlab chiqarishni AQShga ko‘chirishni boshlasalar ham, bu tovarlar narxining oshishiga va inflyatsiyaga olib kelishi mumkin.
Banklar va investitsiyalar ham zarar ko‘rmoqda
Banklar 2025-yilda iqtisodiyot o‘sishini va kompaniyalar ko‘proq kredit olishini kutgan edi. Ammo tariflar bilan bog‘liq noaniqlik tufayli biznes ehtiyotkor bo‘lib qoldi. Kompaniyalar yangi zavodlar qurish yoki uskunalar sotib olishni kechiktiradi, bu esa kreditlarga bo‘lgan talabni kamaytiradi. Agar ba’zi tarmoqlar tariflar tufayli pul yo‘qota boshlasa, banklar to‘lovlarni kechiktirishi mumkin.
Ayniqsa, mahalliy kompaniyalarga qaram bo‘lgan kichik hududiy banklarga qiyin. Agar biznes sarmoya kiritishdan qo‘rqsa, bu umuman iqtisodiyotning rivojlanishini sekinlashtiradi.
Umuman olganda, tariflar muammolarni hal qilishdan ko‘ra ko‘proq qiyinchiliklar tug‘dirmoqda. Ular narxlarning oshishiga, talabning pasayishiga va hatto iqtisodiy inqirozga olib kelishi mumkin. Bunga yo‘l qo‘ymaslik uchun AQSH o‘z siyosatini qayta ko‘rib chiqishga majbur bo‘lishi mumkin. Masalan, boshqa mamlakatlar bilan savdo muzokaralariga qaytish yoki biznes uchun imtiyozlar joriy etish mumkin. Shuningdek, ishchilar yetishmasligi muammosini hal qilish va global ta’minot zanjirlarini barqarorlashtirish yo‘llarini izlash kerak.
Agar AQSH yolg‘iz harakat qilishda davom etsa, bu dollarni jahon valyutasi sifatida zaiflashtirishi mumkin. Boshqa mamlakatlar muqobil variantlarni izlay boshlaydi, bu esa Amerika biznesining hayotini yanada qiyinlashtiradi. Bunday bo‘lmasligi uchun boshqa davlatlar bilan ko‘proq hamkorlik qilish kerak.
AQShning yangi bojlari jahon iqtisodiyoti va biznesga qanday ta’sir ko‘rsatmoqda? Maftuna Abdullayeva, mustaqil tadqiqotchi
Yaqinda AQSH ko‘plab mamlakatlar va sohalarga ta’sir ko‘rsatgan yangi bojlarni (tarif) joriy qildi. Bu global ta’minot zanjirlari, logistika va hatto sug‘urtada tartibsizlikni keltirib chiqardi. Tariflar qachongacha davom etishi va qanday ishlashini hech kim aniq bilmaydi, ammo hozirning o‘zidayoq ular butun dunyo bo‘ylab biznes uchun muammolarni keltirib chiqarmoqda. Keling, nima bo‘layotganini oddiy so‘zlar bilan ko‘rib chiqaylik. Jahon savdosi va yuklarni yetkazib berishdagi muammolar Yangi tariflar AQShdagi portlar va omborlarning normal ishlashiga xalaqit bermoqda. Amazon va Walmart kabi yirik kompaniyalar bojxonada yuklarni rasmiylashtirishni to‘xtatib qo‘yishmoqda, chunki ular qancha to‘lashlari kerakligini tushunmayaptilar. Shu sababli omborlar to‘lib, mahsulotlar yetkazib berish kechikmoqda. Eng yirik tashuvchilardan biri bo‘lgan Maersk kompaniyasi bu jahon iqtisodiyotini sekinlashtirishi mumkinligidan ogohlantirmoqda.
Ko‘pgina kompaniyalar tariflar joriy etilishidan oldin ulgurish uchun 2024-yil oxirida zaxira tovarlarini sotib olishni boshlagandilar. Natijada, tashish uchun mo‘ljallangan konteynerlarga talab keskin oshdi. Ammo endi, tariflar amal qila boshlagach, tovarlarga bo‘lgan talab pasayishi mumkin, chunki ular qimmatlashadi. Bu esa endi marshrutlarni rejalashtirish va zaxiralarni boshqarishni bilmaydigan transport kompaniyalariga ziyon yetkazishi aniq.
Logistika va ta’minot zanjirlari zarba ostida
Tariflar nafaqat AQShga, balki butun dunyoga ta’sir qildi. Logistika kompaniyalari yo‘nalishlarni o‘zgartirishga va yangi yetkazib beruvchilarni izlashga majbur bo‘lmoqda. Ba’zilar tovarlarni Xitoy yoki Meksikadan emas, balki boshqa mamlakatlardan sotib olishni boshladilar, ammo tariflar ularga ham ta’sir qilganligi ma’lum bo‘ldi. Bu chalkashlikni keltirib chiqaradi: kompaniyalar o‘z xarajatlari va ta’minotini rejalashtira olmayaptilar.
Xarajatlarni kamaytirish uchun ba’zi firmalar ishlab chiqarishni turli mamlakatlar o‘rtasida taqsimlashga yoki tovarlarni AQShda to‘plashga harakat qiladilar. Ammo bu qimmat va qiyin, ayniqsa, ortiqcha puli yoki resurslari bo‘lmagan kichik kompaniyalar uchun. Natijada, butun logistika qimmatroq va samarasizroq bo‘lmoqda.
Sug‘urta kompaniyalari ham sarosimada Tariflar sug‘urta kompaniyalari uchun ham muammo tug‘dirmoqda. Yuklarni yetkazib berishdagi kechikishlar biznes foydani yo‘qotishini anglatadi va sug‘urtalovchilar buni qoplashlari kerak. Agar tovarlar yo‘lda shikastlansa yoki yo‘qolsa, yangi bojlar tufayli ularni almashtirish qimmatlashadi. Bundan tashqari, agar boshqa davlatlar javob tarifini joriy qilishni boshlasa, bu yetkazib berishlarni o‘z vaqtida to‘lay olmaydigan kompaniyalarning qarzga botishiga olib kelishi mumkin.
Sug‘urta kompaniyalari allaqachon zararlarning o‘sishiga tayyorgarlik ko‘rmoqda va o‘z xizmatlari narxini oshirmoqda. Bu shuni anglatadiki, biznes nafaqat tovarlar uchun, balki sug‘urta uchun ham ko‘proq pul to‘lashi kerak bo‘ladi.
Trampning boj siyosati aslida faqat Amerika manfaatlari bilan bog‘liq emas. Bu — global tartibning inqirozga yuz tutganidan dalolat. Hatto superdavlat ham shiorlar va haqiqat orasida muvozanat izlashga majbur.
Dastlab bojlar AQShning iqtisodiy suvereniteti uchun kurashish ramzi sifatida ko‘rilgan edi: ishlab chiqarishni mamlakatga qaytarish, sanoat kapitalini mustahkamlash, global ta’minot zanjirlaridan qutulish. Biroq oradan bir necha kun o‘tmay, Tramp orqaga chekinishga majbur bo‘ldi: elektronika va smartfonlar kabi bir qator mahsulotlar bojlar ro‘yxatidan chiqarildi.
Yirik kompaniyalar — Apple va Samsung — ochiqchasiga bildirishdi: yangi bojlar kuchaytirilsa, mahsulot narxlari oshadi yoki AQSh bozoridagi ishtiroklari kamayadi. Bu esa Trampning asosiy elektoratini ranjitishi mumkin edi.
Tramp administratsiyasining investorlar e’tiborini AQSh obligatsiyalariga yo‘naltirish bo‘yicha rejasi ham samara bermadi. “Xavfsiz bandargoh” deb qaralgan AQSh obligatsiyalariga endi hamma ham ishonmayapti. Kapital bozori Trampning global moliya olamidagi obro‘sining pastligini ko‘rsatib qo‘ydi.
Federal rezerv tizimiga bosim o‘tkazish urinishlari ham muvaffaqiyatsiz yakunlandi. FRS rahbari Jerom Pauell va uning jamoasi Trampning da’vatlariga javob bermadi — global moliyaviy elita manfaatlari ustuvor bo‘lib qoldi.
Shunday qilib, Trampning boj siyosati Amerika iqtisodiy siyosatining asosiy paradoksini ochib berdi: Oq Uy suveren siyosat yuritmoqchi, ammo AQSh global tizimga qattiq bog‘langan. Hatto konservativ “sanoatga tayanish” strategiyasi ham yakka holda ishlamaydi.
Bojlardagi tezkor orqaga chekinish — mag‘lubiyat emas, balki mavjud vositalar imkoniyatining cheklanganini tan olishdir. Tramp administratsiyasi yangi geoiqtisodiy haqiqatga to‘qnash keldi: ittifoqlar va diversifikatsiyasiz har qanday keskin qadam hatto AQShning o‘ziga zarar keltirishi mumkin.
Putinning Uitkoffni “sotib olish” rejasi: biznes orqali tinchlikmi yoki siyosiy manipulyatsiya?
So‘nggi paytlarda Rossiya—AQSh aloqalarida g‘alati, biroq juda o‘ylantiruvchi bir sahna kuzatildi. Trampning yaqin vakillaridan biri, amerikalik milliarder va yirik ko‘chmas mulk tadbirkori Stiv Uitkoff Fox News’ga bergan intervyusida Putin bilan uchinchi martauchrashgani va bu safargi muzokaralar besh soatdan oshganini ta’kidladi. Uchrashuvda prezident maslahatchisi Ushakov va Investitsiyalar fondi rahbari Dmitriev ham qatnashgan.
Uitkoffga ko‘ra, Putin bu safar “doimiy tinchlik” haqida gapirgan. Nafaqat o‘t ochishni to‘xtatish, balki harbiy nizo ildiziga tushib, NATO masalalari, xavfsizlik protokollari, 5-modda kabi muhim mavzularni ko‘targan. Ya’ni, bu yerda gap Ukraina hududlari bilan chegaralanmaydi — Kreml yanada kengroq kelishuv izlamoqda.
Ammo e’tiborga molik jihat — Uitkoff ushbu muzokaralarda “yangi AQSh—Rossiya munosabatlar formati” haqida so‘z ochadi. Uning fikricha, bu munosabatlar tijorat hamkorliklari orqali shakllanadi. Ya’ni, diplomatik yoki insoniy yondashuv o‘rniga iqtisodiy manfaatlar ustuvorlik qilmoqda.
Bu yondashuv aynan Putinning orzusiga mos: Ukraina bosqinini “NATO xavfidan himoya” deb oqlayotgan Rossiya yetakchisi uchun endi AQSh vakili orqali bu narrativni xalqaro maydonga olib chiqish imkoni tug‘ilmoqda. Buning evaziga esa, ehtimol, Uitkoffga Rossiyada katta biznes loyihalar va’da qilinmoqda.
Istiqlolli xalqaro tadqiqotlar instituti ilmiy xodimi Islomxon Gafarov tomonidan yozilgan ikki asar sizni XX asr siyosati olamiga olib kiradi:
1. “General Prezident Eyzenxauer” – Ikkinchi jahon urushi yillari va undan keyingi davrda dunyo taqdirini belgilagan amerikalik general va AQSH Prezidenti Duayt Eyzenxauerni yangi nigohda ochib beradi. Kitobda urush yillari, prezidentlik siyosati hamda o’tgan asrning 40–60-yillaridagi global siyosiy muhit yoritilgan.
2. “Jon Fitsjerald Kennedi” – AQSHning 35-prezidenti, tarixda yorqin iz qoldirgan Kennedining hayoti, oilasi, orzulari va murakkab siyosiy qarorlarini chuqur ochib beruvchi asar. Kitobda shuningdek o‘sha davrdagi tarixiy vaziyat va siyosiy jarayonlar keng ko‘lamda tahlil qilingan.
Har ikki kitob – XX asr liderlarini tushunish uchun muhim manba. Tavsiya qilamiz!
AQSHda Trampning siyosatiga qarshi yirik norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tmoqda
Faollar Ilon Maskning vakolatlari va harakatlariga, xususan, davlat xizmatchilarini ommaviy ishdan bo‘shatishiga ham norozilik bildirgan. Ular ijtimoiy dasturlarni moliyalashtirishni qisqartirishga qarshi chiqqan hamda muhojirlar, transgenderlarga nisbatan bo‘layotgan hujumlarni qoralagan.
Dmitriyevning Vashingtonga safari va Moskva hamda Tramp o‘rtasidagi yangi o‘yin
2022-yildan beri ilk bor AQShga yuqori martabali rus vakili – Rossiya to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar jamg‘armasi rahbari va hozirda investitsiyalar bo‘yicha maxsus vakil etib tayinlangan Kirill Dmitriyev tashrif buyurdi. Uning Vashingtonga safari shaxsan Putin tomonidan ma’qullangan bo‘lib, Tramp ma’muriyati Ukrainadagi urushni 30 kunlik sulh bilan to‘xtatish rejasi doirasida tashkil etildi.
Financial Times qayd etishicha, Dmitriyev Oq uyda uchrashuvlar o‘tkazdi, iqtisodiy yaqinlashuvni muhokama qildi. Xususan, nodir yer metallar, Arktika va hatto Ilon Mask bilan kosmik hamkorlik loyihalari. Tashrifni amalga oshirish uchun Dmitriyevga nisbatan sanksiyalar vaqtincha olib tashlandi. “Rossiya pozitsiyasini real tushunish hamkorlik uchun yangi imkoniyatlar ochadi”, dedi RF vakili.
Ayni vaqtda Kremlning qat’iy talablari Tramp ilgari surayotgan sulh tashabbusini to‘xtatmoqda. AQSh esa ziddiyatli signallar bermoqda: bir tomondan – neftga nisbatan ikkilamchi sanksiyalar bilan tahdid, boshqa tomondan – Rossiyani yangi tariflar ro‘yxatiga kiritmaslik.
Sizningcha, tomonlar chinakam tinchlik istayaptimi yoki bu faqat saylovlar arafasidagi spektaklmi?
AQSh va Buyuk Britaniya o‘rtasidagi texnologik ittifoqning ahamiyati
AQSh va Buyuk Britaniya o‘rtasidagi “maxsus munosabatlar” nafaqat siyosiy va harbiy sohada, balki texnologiya sohasida ham mustahkam hamkorlikni talab qiladi. Pol Steidlerning 26-mart, 2025-yilgi maqolasida ta’kidlanishicha, Tramp ma’muriyati AQShning sun’iy intellekt (SI) sohasidagi global yetakchiligini saqlash va Xitoydan texnologik ajralishni tezlashtirish uchun yangi strategiyalarni faol joriy etmoqda. Bunda Buyuk Britaniya — dunyoning uchinchi yirik texnologiya ishlab chiqaruvchisi — bilan ittifoq tuzish AQSh uchun strategik imkoniyat bo‘lib, Britaniya iqtisodiyoti uchun esa qo‘shimcha investitsiyalar manbai sifatida foyda keltirishi mumkin.
AQSh-Buyuk Britaniya texnologik ittifoqi Yevropa Ittifoqining (YI) “ortiqcha tartibga soluvchi” va AQSh texnologiya kompaniyalariga qarshi qaratilgan siyosatlariga qarshi muvozanat yaratishi mumkin. Tramp ma’muriyati YIga ochiq xabar berdi: AQSh SI sohasida hamkorlikka tayyor, ammo uning rivojlanishini cheklovchi qoidalarni qabul qilmaydi. Bu borada vitse-prezident Vensning 11-fevral kuni Parijdagi SI Strategiyasi Sammitidagi nutqi diqqatga sazovor: “AQSh SI sohasida lider va biz bu mavqeni saqlab qolamiz. Biz haddan tashqari ehtiyotkor tartibga solishdan qochib, texnologiyaning barcha amerikaliklarga foyda keltirishini ta’minlaymiz”. U YI mamlakatlarini ushbu modelni qo‘llashga chaqirdi, lekin YIning Digital Xizmatlar va Digital Bozorlar to‘g‘risidagi qonunlari kabi cheklovlarini tanqid qildi.
Buyuk Britaniya bu vaziyatda o‘ziga xos imkoniyatga ega. Garchi u AQSh texnologiya kompaniyalariga 2% raqamli soliq va operatsion cheklovlar qo‘ygan bo‘lsa-da, Bosh vazir Kir Starmer SI va texnologiyaning iqtisodiy o‘sishdagi rolini anglab, tartibga solishni soddalashtirishga va’dalar berdi. Starmerning 14-oktabrdagi nutqida “byurokratiyani yo‘q qilish” va iqtisodiy o‘sishga ustuvorlik berish haqidagi so‘zlari 21-yanvarda raqobat va bozorlar boshqarmasi rahbari Markus Bokkerinkning ishdan olinishi bilan tasdiqlandi. Bu YIning iqtisodiy islohotlarga e’tiborsizligidan (Mario Dragining 2024-yil sentyabrdagi hisobotiga qaramay) keskin farq qiladi.
27-fevral kuni Oq Uyda Tramp va Starmer o‘rtasidagi uchrashuv texnologik ittifoqqa birinchi qadam bo‘ldi. Starmerning so‘zlariga ko‘ra, “biz yangi texnologiyalarni ortiqcha tartibga solish o‘rniga, ulardan keladigan imkoniyatlarni qo‘lga kiritmoqdamiz”. Buyuk Britaniya SI sohasida kuchli: 2023-yilda 3,8 milliard dollarlik investitsiya jalb qilib, Yevropada Germaniya (1,9 milliard dollar) va Shvetsiyadan (1,89 milliard dollar) oldinda. 2013-2023-yillarda esa 22 milliard dollarlik SI investitsiyasi bilan Yevropada yetakchi bo‘ldi.
Taxminlarga ko‘ra, Buyuk Britaniya AQSh texnologiya kompaniyalariga qo‘yilgan og‘ir soliqlar va cheklovlarni olib tashlashi evaziga katta investitsiyalar oladi. Bu nafaqat ikki davlat uchun foydali, balki YI va boshqa mamlakatlar uchun ham namunaga aylanadi.
Umuman olganda, AQSh va Buyuk Britaniya o‘rtasidagi texnologik ittifoq global SI yetakchiligini mustahkamlash, YI cheklovlariga qarshi turish va iqtisodiy o‘sishni ta’minlash uchun muhim qadamdir. Bu hamkorlik nafaqat ikki mamlakat uchun “g‘alaba”, balki boshqa davlatlarga ham ochiq bo‘lgan global texnologik hamkorlik modelidir.
Bugungi kunda Imamog‘lu adolatsizlik qurboni sifatida qabul qilinadi, bu esa unga ma’naviy ustunlik va ommaning qo‘llab-quvvatlashini beradi.
Turkiyaning kelajagi - birlikda
Erdog‘an barqarorlik va rivojlanishni va’da qilib hokimiyatga keldi, lekin uning siyosati jamiyatni tobora parchalab bormoqda. Kurdlar, dunyoviy fuqarolar, yoshlar - ko‘pchilik o‘zini begona his qilmoqda. Imomo‘g‘li esa birlashtira olishini ko‘rsatdi. 2019-yilda u Istanbulda millatchilardan tortib kurd jamoasigacha bo‘lgan turli guruhlarning qo‘llab-quvvatlashi tufayli g‘alaba qozondi. Uning xarizmasi, ochiqligi va odamlar bilan ularning tilida gaplasha olishi uni bo‘lingan millatni yarashtira oladigan yetakchiga aylantiradi. Turkiyaga avtoritar hukmdor emas, balki ilhomlantiradigan va birlashtiradigan odam kerak.
Erdog‘anning vaqti o‘tdi
Erdog‘an o‘z davrining kuchli yetakchisi edi, ammo davrlar abadiy davom etmaydi. Uning erishgan yutuqlari - 2000-yillardagi iqtisodiy o‘sishdan tortib, Turkiyaning jahon maydonidagi mavqeini mustahkamlaganigacha tarixda qoladi. Biroq so‘nggi yillar uning g‘oyalari va resurslari tugaganini ko‘rsatdi. Imamog‘lu esa, aksincha, endigina o‘z yo‘lini boshlayapti. U yosh, intiluvchan va Turkiyani inqirozdan olib chiqish va unga umidni qaytarish uchun kuchga to‘la. Imamog‘luga o‘rin bo‘shatish - bu mamlakatga uzoq vaqtdan beri kutayotgan yangilanish uchun imkoniyat berishdir. Bu Erdog‘anning shaxs sifatidagi intihosi emas, siyosiy bobining mantiqiy yakuni. Turkiya yangi rahbarga loyiq va bu rahbarning ismi - Ekrem Imamog‘lu.
Papa Fransiskning vafoti — so‘nggi o‘n yilliklarning eng bahsli pontifikatlaridan birining yakunidir. Uning davri ochiqlik, muloqot, liberal kun tartibi va katolik cherkovini o‘zgarayotgan dunyoga moslashtirishga urinishlar bilan esda qoldi. Ammo u sahnadan ketar ekan, navbatdagi, yanada keskin va muhim bosqich boshlanmoqda. Yaqin kunlarda Vatikanda to‘planadigan konkav — oddiy ruhiy yetakchi tanlovigina emas, balki butun katolik sivilizatsiyasi taqdirini hal qiluvchi siyosiy-ideologik kurash maydoniga aylanadi.
Bugungi kunda cherkov ichida uchta asosiy fraksiya ajralib turibdi:
1. Ijtimoiy yo‘nalishdagi katoliklar — ular global bozor hukmronligiga qarshi bo‘lib, cherkovni axloqiy adolat instituti sifatida ko‘radi. Ular kambag‘allarni qo‘llab-quvvatlash va mahalliy jamoalarda cherkovning ijtimoiy rolini kuchaytirish tarafdori.
2. Liberal modernizatorlar — ular inklyuzivlik, LGBT hamjamiyatiga ochiqlik va diniy diskursni madaniy “yumshoq kuch”ga aylantirishni ilgari suradi.
3. An’anaviy katoliklik vakillari — dogma, axloqiy qat’iylik va tashqi bosimlarga moslashish evaziga katolik o‘zligining “suyultirilishiga” qarshi turadi.
Rasmiy jihatdan Papa tanlovi bitta byulleten bilan amalga oshiriladi, ammo aslida kurash bir nechta darajada bo‘ladi: Vatikan kuriyasi ichida, qit’alararo elitalar o‘rtasida va hatto Kardinallar Kollegiyasi ichida. Yevropalik va italyan kardinallari Fransisk davrida yo‘qotilgan tarixiy ta’sirni tiklashga urinadi. Lotin Amerikaliklar esa pontifikatning ijtimoiy yo‘nalishini himoya qiladi — protestant cherkovlarining o‘sishi sharoitida jamoani saqlab qolish vositasi sifatida. Afrikalik kardinallar esa — katoliklarning demografik o‘sish bo‘yicha yetakchi mintaqadan chiqqan holda — an’anaviy yo‘nalish va Global Janubning yangi ovozini ilgari surishga da’vogar bo‘lishadi.
Yangi Papa tanlovi murosa emas, balki strategik yo‘nalish tanlovidir. Agar liberal-inklyuziv fraksiya g‘alaba qozonsa, katolik cherkovi G‘arb gumanistik matritsasiga to‘liq integratsiyalashadi va ilohiy institut sifatidagi o‘z xususiyatini yo‘qotadi. Agar konservatorlar ustun kelsa, Vatikan qadriyatlar beqarorligi davrida qat’iy va aniq axloqiy vertikalni taklif eta oladi. Ijtimoiy fraksiya esa — siyosiy tarafkashliksiz global adolat hakami sifatida cherkovga uchinchi yo‘lni taklif qiladi.
Papa taxtidagi yangi shaxs Vatikan mustaqil ta’sir markazi bo‘lib qoladimi yoki globalizm infratuzilmasiga singib ketishini belgilab beradi.
Markaziy Osiyo - Yevropa IttifoqiningSamarqanddagi sammitiga SFCA ekspertlarining munosabati:
M. Imomov:Samarqand sammiti – bu shunchaki ramziy qadam emas, balki Yevropa Ittifoqining Rossiya va Xitoy manfaatlar soyasida qolgan mintaqada oʻz mavqeini mustahkamlashga qaratilgan haqiqiy urinishidir. Markaziy Osiyo uchun bu – koʻp vektorlilik siyosatini kuchaytirish imkoniyati. Biroq men haddan tashqari katta kutishlardan ogohlantirgan boʻlardim. Global Gateway tashabbusi hozircha yetarli darajada aniqlikdan yiroq ambitsiyali reja koʻrinishida. Tabiiyki, Transkaspiy yo‘lagi uchun ajratilgan 10 milliard yevro ta’sirli ko‘rinadi, lekin agar loyiha tezlashmasa va mintaqaviy real sharoitlar inobatga olinmasa, YI ikkinchi darajali o‘yinchiga aylanishi mumkin. Asosiy sinov esa – Brussel bayonotlardan tashqari, ayniqsa noyob yer resurslarini qazib olish sohasida, Xitoy bilan kuchayib borayotgan raqobatda qanday amaliy takliflar bera olishi bo‘ladi.
S. Pinxasova: Sammitning iqtisodiy jihatini e’tibordan chetda qoldirib bo‘lmaydi – YI va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi savdo hajmining 54 milliard yevroga yetgani katta salohiyat borligini ko‘rsatmoqda. Masalan, O‘zbekiston uchun YIdan JSTga qo‘shilishdagi ko‘mak va ‘yashil’ energetikani rivojlantirish strategik yo‘nalishlar hisoblanadi. Ammo men ayrim xavflarni ham ko‘raman: O‘rta yo‘lak hali Rossiya orqali o‘tuvchi shimoliy yo‘lni o‘rnini to‘liq bosa olishga tayyor emas – infratuzilma cheklovlari mavjud. YI haqiqiy siljishni istasa, nafaqat investitsiyalar kiritishi, balki texnologiyalar va ekspertiza yordam berishi kerak. Bu, shubhasiz, mintaqaning global bozordagi raqobatbardoshligini oshiradi.
A. Qodirov: Samarqanddagi sammit Gʻarbning Markaziy Osiyoga boʻlgan qiziqishining oshganini ko‘rsatadi, biroq mintaqa yetakchilari bu masalaga ehtiyotkorona yondashmoqda – bu esa to‘g‘ri qaror. Mintaqa liderlari YI bilan hamkorlikni chuqurlashtirish va Moskva hamda Pekin bilan barqaror aloqalarni saqlash oʻrtasida muvozanatni tutmoqda. Prezident Mirziyoyev tomonidan Euronewsga intervyusida ko‘tarilgan Afg‘oniston masalasi ham muhim signal – mintaqa YIni mintaqaviy barqarorlikda sherik sifatida ko‘rmoqda, biroq Brussel hozircha bu borada jiddiy mas’uliyat olishga tayyor ekanini ko‘rsatmayapti. Hamkorlik istiqbollari bor, ayniqsa energetika va raqamli bog‘liqlik sohalarida, lekin mintaqaning geosiyosiy sezuvchanligi hisobga olinmasa, ‘Samarqand deklaratsiyasi’ chiroyli, ammo navbatdagi oddiy hujjat boʻlib qolishi mumkin.
Jorj Fridman yaqinda chiqqan maqolasida Osiyoda yangi ittifoq shakllanayotganini ta’kidlamoqda. Oxirgi vaqtlarda Xitoy, Janubiy Koreya va Yaponiyaning yuqori martabali vakillari Tokioda uchrashuvga tayyorgarlik ko‘rmoqdalar. Maqsad – iqtisod va xavfsizlik sohalaridagi o‘zaro munosabatlarni rivojlantirish. Bu qadam Sharqiy Osiyo geosiyosiy manzarasida burilish nuqtasi bo‘lishi mumkin. Ammo bu mintaqa va dunyo uchun nimani anglatadi?
Geosiyosiy kontekst
Xitoy qiyin vaziyatda. COVID-19 pandemiyasi oqibatlaridan chigallashgan iqtisodiy tanazzul Pekin pozitsiyalarini zaiflashtirdi. Shu bilan birga, AQSh va Rossiya yaqinlashish arafasida turibdi — bu Xitoy uchun halokatga o‘xshaydi. Tarixan Rossiya bilan Xitoy o‘rtasidagi munosabatlar hech qachon uyg‘un bo‘lmagan: kommunistik o‘tmishga qaramay, bu davlatlar bir necha bor to‘qnashgan, Mao Szedun boshchiligida Xitoy esa SSSRni kommunizm ideallariga xiyonat qilganlikda ayblagan.
Bugungi kunda Xitoyning Ukraina urushidagi "qattiq betarafligi" (BMTda Rossiyani qoralash bo‘yicha ovoz berishdan voz kechish va faqat cheklangan harbiy yordam) uning ehtiyotkorligini ko‘rsatadi. Ammo AQSh-Rossiya "do‘stligi" ehtimoli Xitoyni yangi yo‘llar izlashga majbur qilmoqda. Yaponiya va Janubiy Koreya bilan Osiyo blokitashabbusi — bu izolyatsiya xavfiga javob bo‘lishi mumkin.
Muzokaralardagi tomonlarning manfaatlari
Bo‘lajak uchrashuv Yaponiya Xitoyga qishloq xo‘jaligi eksportini oshirish va Shimoliy Koreyani yadroviy dasturidan voz kechishga majbur qilish (aynan shu maqsad Janubiy Koreyani muzokaralarga jalb qildi) imkoniyatini beradi. Xitoy esa nafaqat iqtisodiy imkoniyatlarni, balki AQShning eng yaqin ittifoqchilari bilan hamkorlik orqali o‘zini xavfsizroq his qilishni ko‘zlamoqda. Biroq bir muammo bor: Xitoy Tayvanga qarshi tahdidlar kabi jangovar ritorikasidan voz kecha oladimi?
Fridman ta’kidlashicha, Xitoy, ulkan armiyasiga qaramay, AQSh uchun real harbiy xavf emas. Yangi blok hatto Vashingtonning pozitsiyasini yumshatishi mumkin, ayniqsa Yaponiya va Janubiy Koreya Xitoy siyosatini "mo‘tadil" qila olsa. Ammo bu faqat ularning AQSh bilan ittifoqi saqlanib qolsagina mumkin — Tokio va Seulning Amerikadan to‘liq ajralish ehtimoli kam.
Iqtisodiy va diplomatik tagma’no
Qiziqarli jihati shuki, bosh vazir Li Tsyan yaqinda AQSh senatori Stiv Deyns boshchiligidagi delegatsiya (unda Boeing, Qualcomm, Pfizer kabi yirik korporatsiyalar vakillari ham bor edi) bilan uchrashdi. Bu oxirgi ikki yildagi birinchi bunday darajadagi aloqa bo‘lib, Xitoyning AQSh tariflaridan xavotirini yoki Vashington bilan yangi darajadagi munosabatlarni sinab ko‘rishni anglatishi mumkin. Ehtimol, Yaponiya va Janubiy Koreya ham mahalliy blokdan ko‘ra AQSh bilan yuqoriroq munosabatlarga o‘tishga intilmoqda.
Xatarlar va istiqbollar
Tokiodagi muzokaralar hech narsa bilan yakunlanmasligi mumkin. AQSh va uning Osiyo ittifoqchilari o‘rtasida taranglik bor: Yaponiya harbiy xarajatlarni oshirish talablariga qarshilik qilmoqda, Janubiy Koreya esa yadroviy ambitsiyalari tufayli "nozik davlat" sifatida belgilanishidan norozi. Shunga qaramay, hatto oddiy ishoralar ham muhim ma’noga ega. Xitoy uchun bu "mustahkamlanmagan dunyo"da o‘z o‘rnini topishga urinishdir.
Xulosa qilib aytsak, Osiyo blokining shakllanishi — bu nafaqat mintaqaviy tashabbus, balki global o‘zgarishlarning aksidir. Xitoy bosimni his qilib, iqtisodiy foyda va geosiyosiy xavfsizlik o‘rtasida muvozanat izlamoqda. U Yaponiya, Janubiy Koreya va, ehtimol, AQSh bilan munosabatlarni qayta qurishga muvaffaq bo‘ladimi? Bu ochiq savol, ammo aniqki, o‘yinda nafaqat mintaqaning taqdiri, balki yangi dunyo tartibi ham turibdi.
☀️❤️G‘arbiy dunyo yangiliklarini yoritayotgan kanalimiz sizni Ramazon hayiti bilan samimiy tabriklaydi! Yurtimiz va xalqimizga tinchlik, mehr-oqibat va ravnaq tilaymiz.
AQSh va Rossiya Ukraina bo‘yicha kelisha olmagan bir paytda, Yaqin Sharqda umumiy til topishga harakat qilmoqda. Ar-Riyodda o‘tgan navbatdagi muzokaralarda Qora dengizdagi o‘t ochishni to‘xtatish masalasi bilan bir qatorda Eron yadroviy dasturi ham muhokama qilindi. Bu shuni ko‘rsatadiki, ikki davlat o‘zaro kelishmovchiliklarga qaramay, hali imkon bor joylarda muloqotni davom ettirishga tayyor.
Bunga asosiy sabab — Rossiyaning zaiflashgan pozitsiyasidir. Sanksiyalar, cheklangan iqtisodiy va harbiy resurslar Moskvaning xalqaro maydondagi ta’sirini ancha qisqartirib qo‘ydi. Endi Rossiya sobiq ittifoq hududlaridan tashqarida o‘z kuchini ko‘rsata olmayapti. Ayniqsa, Eron masalasi Kreml uchun muhim: bir tomondan, Moskva Tehron bilan iqtisodiy hamkorlikni chuqurlashtirmoqda; ikkinchi tomondan, Erondagi beqarorlik yoki uning yadro quroliga ega bo‘lishi Rossiyaning janubiy chegaralari, xususan, Kaspiy mintaqasi va Kavkaz uchun xavf tug‘diradi.
Shu sababli Rossiya endilikda Eronni qurollantirish yoki unga sarmoya kiritish o‘rniga, AQSh bilan birgalikda diplomatik muzokaralar yo‘lini afzal ko‘rmoqda. Moskva hozirda global kuch sifatida emas, balki vositachi sifatida harakat qilmoqda — va bu u uchun real imkoniyat.
Boshqa tomondan, Tramp Eron bilan yangi yadroviy kelishuvga erishmoqchi. Ammo Erondagi yadroviy infratuzilma tez rivojlanayotgani sababli, Isroilning harbiy operatsiyasi ehtimoli ham ortib bormoqda. AQSh bu xavfni yumshatish uchun Rossiyaning hamkorligiga muhtoj.
Bu muloqotda Saudiya Arabistoni alohida o‘rin tutadi. Ar-Riyod nafaqat muzokara maydonchasi, balki neft bozorining asosiy o‘yinchisi sifatida ham muhim. Rossiya va Saudiya OPEK+ doirasida ishlab, neft narxlarini barqaror ushlab turishga intilmoqda. Rossiya uchun bu — sanksiyalar fonida qolgan yagona barqaror daromad manbai. Bundan tashqari, Saudiyaliklar musulmon dunyosidagi lider sifatida Rossiya uchun diniy jihatdan ham ahamiyatli. Chunki Rossiya janubidagi beqaror hududlarning aksariyat aholisi musulmon.
Xulosa qilib aytganda, Rossiya va AQShning Yaqin Sharq bo‘yicha yaqinlashuvi — bu yangi “sovuq urushdagi tinchlik” emas, balki zaiflashgan Rossiyaning real siyosiy hisob-kitobi. Kremlendi faqat kuch ishlatish orqali emas, balki muloqot orqali o‘z mavqeini saqlab qolishga urinmoqda. AQSh esa bu vaziyatdan foydalangan holda, Eronni jilovlash va neft bozorida ustunlikni saqlab qolmoqchi.
Trampning boj siyosati aslida faqat Amerika manfaatlari bilan bog‘liq emas. Bu — global tartibning inqirozga yuz tutganidan dalolat. Hatto superdavlat ham shiorlar va haqiqat orasida muvozanat izlashga majbur.
Dastlab bojlar AQShning iqtisodiy suvereniteti uchun kurashish ramzi sifatida ko‘rilgan edi: ishlab chiqarishni mamlakatga qaytarish, sanoat kapitalini mustahkamlash, global ta’minot zanjirlaridan qutulish. Biroq oradan bir necha kun o‘tmay, Tramp orqaga chekinishga majbur bo‘ldi: elektronika va smartfonlar kabi bir qator mahsulotlar bojlar ro‘yxatidan chiqarildi.
Yirik kompaniyalar — Apple va Samsung — ochiqchasiga bildirishdi: yangi bojlar kuchaytirilsa, mahsulot narxlari oshadi yoki AQSh bozoridagi ishtiroklari kamayadi. Bu esa Trampning asosiy elektoratini ranjitishi mumkin edi.
Tramp administratsiyasining investorlar e’tiborini AQSh obligatsiyalariga yo‘naltirish bo‘yicha rejasi ham samara bermadi. “Xavfsiz bandargoh” deb qaralgan AQSh obligatsiyalariga endi hamma ham ishonmayapti. Kapital bozori Trampning global moliya olamidagi obro‘sining pastligini ko‘rsatib qo‘ydi.
Federal rezerv tizimiga bosim o‘tkazish urinishlari ham muvaffaqiyatsiz yakunlandi. FRS rahbari Jerom Pauell va uning jamoasi Trampning da’vatlariga javob bermadi — global moliyaviy elita manfaatlari ustuvor bo‘lib qoldi.
Shunday qilib, Trampning boj siyosati Amerika iqtisodiy siyosatining asosiy paradoksini ochib berdi: Oq Uy suveren siyosat yuritmoqchi, ammo AQSh global tizimga qattiq bog‘langan. Hatto konservativ “sanoatga tayanish” strategiyasi ham yakka holda ishlamaydi.
Bojlardagi tezkor orqaga chekinish — mag‘lubiyat emas, balki mavjud vositalar imkoniyatining cheklanganini tan olishdir. Tramp administratsiyasi yangi geoiqtisodiy haqiqatga to‘qnash keldi: ittifoqlar va diversifikatsiyasiz har qanday keskin qadam hatto AQShning o‘ziga zarar keltirishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Samarqanddagi «Markaziy Osiyo - Yevropa Ittifoqi» birinchi sammiti oldidan «Euronews»ga bergan intervyusidagi asosiy tezislar – Mintaqalarimizni chuqur tarixiy ildizlar, bir-biriga mos manfaatlar va yaqin sheriklikka obyektiv intilish bog‘lab turadi.
– Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlikning qariyb o‘ttiz yillik samarali tajribaga asoslangan aniq kun tartibini shakllantirganmiz.
– Bizning Yevropa Ittifoqi bilan sherikligimiz – bu ikki tomonlama harakat, undan ikkala tomon ham manfaat ko‘rishi lozim.
– «Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi» formati – noyob hamkorlik platformasi bo‘lib, o‘lcham va institutsional qamrov jihatidan unga o‘xshashi mavjud emas.
– Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlik iqtisodiyot va investitsiyadan tortib barqaror rivojlanish, xavfsizlik va raqamli transformatsiyagacha bo‘lgan sohalarning keng majmuasini qamrab oladi hamda uzoq muddatli strategik ustuvor yo‘nalishlarga asoslanadi.
– O‘zbekiston Italiya va Fransiya bilan strategik sheriklik o‘rnatdi. Germaniya va Markaziy Osiyo mamlakatlari esa mintaqaviy strategik sheriklarga aylandi.
– Oxirgi yetti yilda Markaziy Osiyo mamlakatlarining YI bilan savdo aylanmasi to‘rt barobar oshib, 54 milliard yevroni tashkil etdi.
– 2024 yilda O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi davlatlari o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 6,4 milliard dollarga yetdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 5,2 foizga ko‘pdir. Mamlakatimizda Yevropa kapitali ishtirokidagi 1 mingdan ortiq korxona faoliyat yuritmoqda, investitsiya loyihalari hajmi esa 30 milliard yevroga yetgan.
– Biz Yevropa Ittifoqining “Global darvoza” strategiyasini mintaqadagi asosiy transport loyihalari bilan uyg‘unlashtirishni, Transkaspiy transport yo‘lagini ilgari surish bo‘yicha “Harakatlar rejasi”ni birgalikda ishlab chiqishni taklif etamiz.
– Qayta tiklanuvchi energetika sohasida hamkorlik qilish uchun muhim institutsional platforma sifatida Toza energetika bo‘yicha Markaziy Osiyo – YI sherikligini tashkil etish mumkin.
– Yaqin besh yilda qayta tiklanuvchi energiya manbalari ulushini 54 foizga yetkazishni rejalashtirganmiz. Bu issiqxona gazlari chiqishini qariyb 16 million tonnaga qisqartirish imkonini beradi va O‘zbekiston Parij kelishuvi doirasida issiqxona gazlari chiqindisini 35 foizga kamaytirish bo‘yicha o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarning muddatidan oldin bajarilishiga imkon beradi.
– Mintaqamizda kuzatilayotgan ijobiy jarayonlar tufayli Markaziy Osiyo qudratli va yetakchi davlatlarning Sharq va G‘arb, Shimol va Janubni bog‘lovchi yo‘llar tutashgan geosiyosiy chorrahadagi ishonchli hamkoriga aylantirmoqda.
– Samarqand sammitida Yevropa Ittifoqi va mintaqamiz davlatlari o‘rtasida strategik sheriklik yo‘lga qo‘yilishi mintaqalararo hamkorlik va o‘zaro bog‘liqlikning rivojlanishida yangi yo‘nalishlar ochadi.
– Samarqand yana zamonamizning asosiy muammolarini muhokama qilishi mumkin bo‘lgan muloqot maydoniga aylanmoqda. Tarixan shakllangan tushunchaga ko‘ra, Samarqanddan turib qaralganda, dunyo tarqoq emas, balki yaxlit va bo‘linmas bo‘lib ko‘rinadi. “Samarqand ruhi” degan noyob fenomenning mazmuni ham asli shunda mujassam bo‘lib, u xalqaro hamkorlikning prinsipial jihatdan yangi formatini shakllantirish uchun asos bo‘lib xizmat qilmoqda.
– Markaziy Osiyo O‘zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishi hisoblanadi. So‘nggi yillarda Markaziy Osiyo tubdan o‘zgardi, yangi qiyofa kasb etdi — konstruktiv muloqot, ishonch va har tomonlama hamkorlik maydoniga aylandi. Bu esa mamlakatlarimiz yetakchilarining umumiy siyosiy irodasi tufayli amalga oshdi. Bugun biz bu jarayonning ortga qaytmasligi haqida ishonch bilan ayta olamiz.
– Markaziy Osiyo global transport zanjirlarining muhim bo‘g‘iniga aylanmoqda. Biz Transkaspiy va Transafg‘ontransportyo‘laklarini faol rivojlantiryapmiz — bu mamlakatlarimizning jahon bozorlariga chiqish imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qiladi.
Istiqlolli xalqaro tadqiqotlar instituti ilmiy xodimi Islomxon Gafarov tomonidan yozilgan ikki asar sizni XX asr siyosati olamiga olib kiradi:
1. “General Prezident Eyzenxauer” – Ikkinchi jahon urushi yillari va undan keyingi davrda dunyo taqdirini belgilagan amerikalik general va AQSH Prezidenti Duayt Eyzenxauerni yangi nigohda ochib beradi. Kitobda urush yillari, prezidentlik siyosati hamda o’tgan asrning 40–60-yillaridagi global siyosiy muhit yoritilgan.
2. “Jon Fitsjerald Kennedi” – AQSHning 35-prezidenti, tarixda yorqin iz qoldirgan Kennedining hayoti, oilasi, orzulari va murakkab siyosiy qarorlarini chuqur ochib beruvchi asar. Kitobda shuningdek o‘sha davrdagi tarixiy vaziyat va siyosiy jarayonlar keng ko‘lamda tahlil qilingan.
Har ikki kitob – XX asr liderlarini tushunish uchun muhim manba. Tavsiya qilamiz!
Donald Tramp o‘rtacha kuniga olti marta Jo Baydenning familiyasini tilga oladi. Prezidentlikning dastlabki 50 kunida u o‘zidan oldingi rahbarni 316 marta eslagan — deyarli har doim salbiy tusda.
The New York Times yozishicha, Tramp prezidentlikning ilk 50 kunida “Bayden” so‘zini kuniga o‘rtacha 6,32 marta aytgan. U Baydenning familiyasini “Amerika”, “Ukraina” yoki “Isroil” so‘zlaridan ham ko‘proq tilga olgan.
Tramp Baydendan (316 marta) ko‘ra faqat savdo bojlari haqida ko‘proq gapirgan — bu mavzuni u 407 marta eslatgan. Qizig‘i, 2017 yilda, prezidentlikka birinchi saylanganda, Tramp o‘zidan oldingi prezidentga bu qadar berilmagan: o‘sha yili dastlabki 50 kun ichida u Obamani atigi 35 marta tilga olgan.
“Tramp uchun asosiy g‘oya shuki: Bayden deyarli hamma narsada aybdor. Tramp o‘zidan oldingi prezidentga to‘nkamoqchi bo‘lmagan hech bir mayda mavzu qolmagan”, — deb yozadi jurnalistlar.
AQSHda Trampning siyosatiga qarshi yirik norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tmoqda
Faollar Ilon Maskning vakolatlari va harakatlariga, xususan, davlat xizmatchilarini ommaviy ishdan bo‘shatishiga ham norozilik bildirgan. Ular ijtimoiy dasturlarni moliyalashtirishni qisqartirishga qarshi chiqqan hamda muhojirlar, transgenderlarga nisbatan bo‘layotgan hujumlarni qoralagan.
Prokurorning sirli o‘limi. Jessika Aber vafoti tasodifmi?
Shanba kuni, 22 mart kuni, AQShning sobiq federal prokurori Jessika Aber o‘z uyida o‘lik holda topildi. Uning ismi keng jamoatchilikka unchalik tanish emas, biroq Markaziy razvedka boshqarmasi (CIA) maxfiy hujjatlarining sizib chiqishi, rossiyalik kiberjinoyatchilar va Ukrainadagi harbiy jinoyatlar bilan shug‘ullanuvchi doiralarda mashhur edi.
2025–yil yanvar oyida iste’foga chiqishidan oldin u quyidagi ishlar bilan shug‘ullangan: – AQSh texnologiyalarining Rossiyaga noqonuniy yetkazilishi, – Rossiyaliklar tomonidan millionlab dollarni yuvish holatlari, – Xerson viloyatida AQSh fuqarosiga nisbatan qiynoqlar uchun rossiyalik harbiylarga nisbatan jinoiy ish ochilishi.
Va mana — kutilmagan o‘lim. Zo‘ravonlik alomatlarisiz, Federal qidiruv byurosi (FBI) yoki Adliya vazirligidan birorta bayonotlarsiz. Ayni vaqtda — 17 mart kuni Vashington Ukrainaga bostirib kirish bilan bog‘liq jinoyatlarni tergov qilish bo‘yicha xalqaro guruhdan “shovqinsiz” chiqadi. Tasodifmi?
AQShning WarCAT (War Crimes Accountability Team) loyihasi to’xtatilishi va sobiq prokurorning o’limi — bu, ehtimol, nafaqat Ukraina, balki ittifoqchilarga ham signal: 2025 yilda Vashingtonning tashqi siyosati yana pragmatik tus olmoqda. Geosiyosat — adolatdan ustun qo‘yilmoqda.
🇺🇿Ba’zi Telegram kanallar xorijiy yangiliklar haqida yozganda, faqat shov-shuvli kontentni ulashishga urinadi. Nima bo‘ldi? Nega bo‘ldi? Sababi nima? — bu savollarga javob yo‘q. Muhimi — e’tibor tortish. Ayrim mavzular chuqur tahlil qilinadi, boshqalari esa shunchaki mish-mish darajasida qoladi. Aynan shu sababdan kuchli tahliliy materiallarni taqdim etadigankanallar bazasini yaratdik. Qo’shiling, afsuslanmaysiz.
