Professor Bahriddin Usmonov
17.04.202506:33
Бу сурат итальян рассоми Кристофано де Папи (1530-1605) қаламига мансуб бўлиб, у "Шарқнинг татар (турк) императори Темур" деб номланади. Рассом Амир Темур сиймосига бир неча бор мурожаат қилган. Муаллиф умрининг сўнгги йилларида ишлаган бу сурат айни пайтда Италиянинг Флоренция шаҳридаги Уффици галереясида сақланади.
07.04.202517:25
📣 “Usmonov Gurungi” – Ovozli Suhbat! 🎧
📆 Sana: 8-aprel, soat 19:30 🕣
📱 Telegram – t.me/bahriddin_tarix 📱🔗
📝 Suhbatimizda:
1️⃣ Amir Temur tavalludining 689-yilligiga bag‘ishlangan maxsus gurung 🏹📜
2️⃣ Ijtimoiy tarmoqlardagi tarixiy podkastlar va munozaralarga munosabat :
✅Tarixda shaxsning o’rni. ✅Bobur yoki Shayboniyxon 💭🎙
– Savol-javoblar, fikrlar, tahlillar ❓🤔
🎙 Moderator: Prof. B. Usmonov 👨🏫✨
📢 Do‘stlaringizni taklif qiling!
➡️ Boshqa guruh va kanallarda ulashing!
Bu ilmiy va qiziqarli suhbatni o‘tkazib yubormang! 🚀🎓
📚 Tarix, ilm, tahlil – barchasi bir joyda!
Hammangizni kutamiz! 🤝😎
📆 Sana: 8-aprel, soat 19:30 🕣
📱 Telegram – t.me/bahriddin_tarix 📱🔗
📝 Suhbatimizda:
1️⃣ Amir Temur tavalludining 689-yilligiga bag‘ishlangan maxsus gurung 🏹📜
2️⃣ Ijtimoiy tarmoqlardagi tarixiy podkastlar va munozaralarga munosabat :
✅Tarixda shaxsning o’rni. ✅Bobur yoki Shayboniyxon 💭🎙
– Savol-javoblar, fikrlar, tahlillar ❓🤔
🎙 Moderator: Prof. B. Usmonov 👨🏫✨
📢 Do‘stlaringizni taklif qiling!
➡️ Boshqa guruh va kanallarda ulashing!
Bu ilmiy va qiziqarli suhbatni o‘tkazib yubormang! 🚀🎓
📚 Tarix, ilm, tahlil – barchasi bir joyda!
Hammangizni kutamiz! 🤝😎
05.04.202502:28
💎 #Ilmiy_nazariy_konferensiya
Farg‘ona davlat universiteti O‘zbekiston tarixi kafedrasi o‘zining an'anaviy tarzda o'tkazib kelayotgan "Amir Temur - jahon tarixida" mavzusida IV Respublika ilmiy-nazariy konferensiyasini o‘tkazdi.
🎥 Ushbu konferensiyada Amir Temurning hayoti, faoliyati, davlatchilik boshqaruvi, jahon miqyosida tutgan o‘rni xususida Farg‘ona davlat univeristeti professor-o‘qituvchilari hamda Qirg'iziston Respublikasi uchta Oliy ta'lim muassasalari olimlari tomonidan ilmiy ma'ruzalar eshttirildi. Tadbir so‘nggida mehmon va ma'ruzachilar sertifikat hamda esdalik sovg‘alari bilan taqdirlandilar.
Farg‘ona davlat universiteti O‘zbekiston tarixi kafedrasi o‘zining an'anaviy tarzda o'tkazib kelayotgan "Amir Temur - jahon tarixida" mavzusida IV Respublika ilmiy-nazariy konferensiyasini o‘tkazdi.
🎥 Ushbu konferensiyada Amir Temurning hayoti, faoliyati, davlatchilik boshqaruvi, jahon miqyosida tutgan o‘rni xususida Farg‘ona davlat univeristeti professor-o‘qituvchilari hamda Qirg'iziston Respublikasi uchta Oliy ta'lim muassasalari olimlari tomonidan ilmiy ma'ruzalar eshttirildi. Tadbir so‘nggida mehmon va ma'ruzachilar sertifikat hamda esdalik sovg‘alari bilan taqdirlandilar.
04.04.202505:36
📜 Tarix sirlaridan biri 📜
Bu ko‘rsatuvda siz:
📌Temur va Husayn nima uchun Seyistonga borgan?
📌Amir Temurni kim yaralagan edi?
📌 Amir Temurning yaralanishi haqidagi mish-mishlarga qanday javob beramiz?
📌 Temurning kasbi temirchilikmidi?
📌 Arman ruhoniysining farzandi Temurni bilasizmi?
📌 O'rta asrlarda askarlar nega talonchilik bilan shug'ullangan?
📌 Temur va Husayn boshchiligida ozodlik kurashi qachon va qayerda boshlandi?
Bu savollarga javobni ushbu videoda topasiz! 🎥👇
📱 Tomosha qiling: https://youtu.be/Ew9B0VmMUH4?si=zxQKhL1pubxt3kjw
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring! 🔗
📱 Telegram: https://t.me/bahriddin_tarix
📱 Instagram: https://www.instagram.com/bahriddin_temur
📢 Fikr va mulohazalaringizni izohlarda qoldiring! #Tarix #AmirTemur
Bu ko‘rsatuvda siz:
📌Temur va Husayn nima uchun Seyistonga borgan?
📌Amir Temurni kim yaralagan edi?
📌 Amir Temurning yaralanishi haqidagi mish-mishlarga qanday javob beramiz?
📌 Temurning kasbi temirchilikmidi?
📌 Arman ruhoniysining farzandi Temurni bilasizmi?
📌 O'rta asrlarda askarlar nega talonchilik bilan shug'ullangan?
📌 Temur va Husayn boshchiligida ozodlik kurashi qachon va qayerda boshlandi?
Bu savollarga javobni ushbu videoda topasiz! 🎥👇
📱 Tomosha qiling: https://youtu.be/Ew9B0VmMUH4?si=zxQKhL1pubxt3kjw
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring! 🔗
📱 Telegram: https://t.me/bahriddin_tarix
📱 Instagram: https://www.instagram.com/bahriddin_temur
📢 Fikr va mulohazalaringizni izohlarda qoldiring! #Tarix #AmirTemur
02.04.202511:21
Tarix va badiyat
Ma’lumki manbalarda turk xoqonligi, buyuk turk qog‘onligi, Ko‘kturk davlati deyilgan saltanat 552-yildan 745-yilgacha hukm surgan. Bu davlat haqida o‘zbek qomusida shunday deyilgan: "Sharqiy Turk xoqonligi Markaziy Osiyoda o‘z hukmronligini o‘rnatdi, xoqon Shibi davrida (609-619) Turk xoqonligi Suy imperiyasi bilan urushib, o‘z mustaqilligini saqlab qoldi. Xoqon Xelu(620-630) Xitoyga 67 marta hujum qildi. Uning davrida soliqlar ko'paydi. Bunga qarshi xalq qo‘zg‘alon ko‘tardi. 630-yilda Xitoy bilan bo‘lgan urushda Turk xoqonligi yengildi. Sharqiy Turk xoqonligi 50 yilga yaqin Xitoyga tobe bo‘lib qoldi. Xoqon Qutlug‘ va To‘nyuquq qo‘zg‘alon ko‘tarib, mustaqillikni qo‘lga kiritdilar".
Huddi ana shu yillar haqida yozuvchi Nihol Otsiz ikki roman bitgan. Birinchisi - "Ko‘kbo‘rilarning o‘limi" (1946). Bu romanda ikkiga bo‘lingan Turkelining tabiati, kishilarning turmushi, Chuluq Qo‘g‘onning zaharlanib o'ldirilishi, uning ukasi ustalik bilan taxtga chiqqani, chin manbalarida Xelu, Kelu deyilgan shu urushqoq Qora Qo‘g‘onning savashda yengilib, ulusi bilan birga asir holida dushman o'lkasiga olib ketilishi kabi hodisalar bayon qilingan. Asarda asosan 619-639 yillardagi hodisalar tasvirlangan.
Otsizning bu mavzudagi ikkinchi romani "Ko‘kbo‘rilarning tirilishi" (1949) deyiladi. Bu romanda oradan 50 yil o'tgach yuz bergan hodisalar, birinchi romanda tasvirlangan Kur Shadlar kurashining mevasi - o‘sha qo‘zg‘alondan ruh olgan asir ko‘kturklarning oyoqlanishi, Qutlug‘ boshchiligida yog‘iydan g'olib kelib, o‘z yurtlariga qutulib qaytib, xoqonlikni tiklashlari ko'rsatilgan.
FarDU 1-kurs Magistranti Teshaboyeva Gulruxsor
Ma’lumki manbalarda turk xoqonligi, buyuk turk qog‘onligi, Ko‘kturk davlati deyilgan saltanat 552-yildan 745-yilgacha hukm surgan. Bu davlat haqida o‘zbek qomusida shunday deyilgan: "Sharqiy Turk xoqonligi Markaziy Osiyoda o‘z hukmronligini o‘rnatdi, xoqon Shibi davrida (609-619) Turk xoqonligi Suy imperiyasi bilan urushib, o‘z mustaqilligini saqlab qoldi. Xoqon Xelu(620-630) Xitoyga 67 marta hujum qildi. Uning davrida soliqlar ko'paydi. Bunga qarshi xalq qo‘zg‘alon ko‘tardi. 630-yilda Xitoy bilan bo‘lgan urushda Turk xoqonligi yengildi. Sharqiy Turk xoqonligi 50 yilga yaqin Xitoyga tobe bo‘lib qoldi. Xoqon Qutlug‘ va To‘nyuquq qo‘zg‘alon ko‘tarib, mustaqillikni qo‘lga kiritdilar".
Huddi ana shu yillar haqida yozuvchi Nihol Otsiz ikki roman bitgan. Birinchisi - "Ko‘kbo‘rilarning o‘limi" (1946). Bu romanda ikkiga bo‘lingan Turkelining tabiati, kishilarning turmushi, Chuluq Qo‘g‘onning zaharlanib o'ldirilishi, uning ukasi ustalik bilan taxtga chiqqani, chin manbalarida Xelu, Kelu deyilgan shu urushqoq Qora Qo‘g‘onning savashda yengilib, ulusi bilan birga asir holida dushman o'lkasiga olib ketilishi kabi hodisalar bayon qilingan. Asarda asosan 619-639 yillardagi hodisalar tasvirlangan.
Otsizning bu mavzudagi ikkinchi romani "Ko‘kbo‘rilarning tirilishi" (1949) deyiladi. Bu romanda oradan 50 yil o'tgach yuz bergan hodisalar, birinchi romanda tasvirlangan Kur Shadlar kurashining mevasi - o‘sha qo‘zg‘alondan ruh olgan asir ko‘kturklarning oyoqlanishi, Qutlug‘ boshchiligida yog‘iydan g'olib kelib, o‘z yurtlariga qutulib qaytib, xoqonlikni tiklashlari ko'rsatilgan.
FarDU 1-kurs Magistranti Teshaboyeva Gulruxsor
29.03.202511:53
Ҳар бир тарихий шахсни борича қабул қилиб, унинг ижобий жиҳатларидан келажак авлод учун фойдаланиш керак. Буни амалга ошира олмаган миллат бошқа миллатларга мурожат қилишга мажбур бўлади. Тарихдан ҳар томонлама, ҳозирги замон талабларига мос тушувчи мукаммал одам изламанг. Чунки мукаммаллик талаблари даврлар бўйича ўзгариб борган. Бир давр талаби кейинги даврга тўгри келмайди. Ҳар бир тарихий шахс ўз даври талаблари бўйича иш олиб борган. Унга ўша давр талаблари бўйича баҳо бериш шарт. Ким мукаммал ? Искандар, Буюк Карл, Чингизхон, Петр, Наполеонларми?!Уларни ўз миллатдошлари қадрлайди ва фахрланади. Албатта, хаммаси эмас. Бизда хам шундай. Афсуски, тарихчи сифатида шуни уят бўлсада айтаман. Биз Амир Темурни ўрганиш бўйича инглиз, француз, турк ва бошқа миллатлар олимларичалик иш қилганимиз йўқ. Биргина Туркияда Темурни ўрганиш бўйича 400 га яқин илмий иш қилинган. Инглиз олимлари Б.Ф. Манц, Ж. Вууд, М.Е Субтельни ва бошкаларни ишларини ўқиб кўринг. Франция Темурийлар даври тарихи бўйича илк китоблар XV-XVI асрдаёқ ёзилган. Людовик XIV учун Амир Темур тарихи бўйича йирик китоб ёзиб берилган. Улар кўп нарсани биздан ўрганиб, (ҳозиргача ўрганишяпти) биздан ўзиб кетишди. Биз эса ҳали ҳам ўзимизникини қоралаш билан оворамиз. Ўз султонларини қадрига етмаган миллат ўз ерида ҳам СУЛТОН бўлолмайди.
09.04.202514:51
AMIR TEMUR HAQIDA ENG BAHSLI SAVOLLARGA JAVOBLAR
https://youtube.com/watch?v=BJrtbPMK5bc&si=CGJ93DNqmkgA5YUc
https://youtube.com/watch?v=BJrtbPMK5bc&si=CGJ93DNqmkgA5YUc
转发自:
Shaxsiy blog
07.04.202512:29
Boburshunos olim Botirali Yoʻldoshev va Gʻaybulla Boboyorov oʻrtasida televideniyedagi Bobur-Shayboniyxon mavzusidagi tortishuvi ijtimoiy tarmoqlarda turli muhokamalarni keltirib chiqargandi, Qurultoy podcastining bu sonida ikkala olim yuqoridagi bahsni davom ettirishibdi.
Oxirgi paytlarda «Yulduzli tunlar»ga loy chaplashlar koʻpayib ketgandi, B. Yoʻldoshev bunga yaxshi javob qaytaribdi.
Temur yoki Boburni xohlagancha aybdor qilish, ularning ustiga istagancha magʻzava agʻdarish mumkin, lekin ularga bu qadar keskin javob qaytarilmaydi.
Shayboniyxon buyuk shaxs, ammo, ideal shaxs va hukmdor yasashga urinish, har qanday kamchilikdan holi qilib koʻrsatish yaramaydi. Tarix nima uchun tarix, ana shu xato-kamchiliklardan xulosa chiqarish bilan tarixda, hech bir tarixiy shaxsni ideallashtirishmasdan yutuqlarini ham xatolarini yashirmasdan oshirmasdan, boricha oʻrganishimiz, xalqqa yetkazishimiz zarur.
@maknunnnnnnn
Oxirgi paytlarda «Yulduzli tunlar»ga loy chaplashlar koʻpayib ketgandi, B. Yoʻldoshev bunga yaxshi javob qaytaribdi.
Temur yoki Boburni xohlagancha aybdor qilish, ularning ustiga istagancha magʻzava agʻdarish mumkin, lekin ularga bu qadar keskin javob qaytarilmaydi.
Shayboniyxon buyuk shaxs, ammo, ideal shaxs va hukmdor yasashga urinish, har qanday kamchilikdan holi qilib koʻrsatish yaramaydi. Tarix nima uchun tarix, ana shu xato-kamchiliklardan xulosa chiqarish bilan tarixda, hech bir tarixiy shaxsni ideallashtirishmasdan yutuqlarini ham xatolarini yashirmasdan oshirmasdan, boricha oʻrganishimiz, xalqqa yetkazishimiz zarur.
@maknunnnnnnn
04.04.202514:09
🔰FDU - KONFERENSIYA
👉Bugun Tarix fakultetida "Amir Temur - jahon tarixida" mavzusida IV Respublika ilmiy-nazariy konferensiyasi bo'lib o'tdi.
👉Bugun Tarix fakultetida "Amir Temur - jahon tarixida" mavzusida IV Respublika ilmiy-nazariy konferensiyasi bo'lib o'tdi.
03.04.202510:19
Sulton Boyazidning to‘ng‘ich o‘g‘li – Shahzoda Ertug‘rul kim tomonidan o‘ldirilgan edi.
Mahmut Esat Bozkurt “Amir Temurning davlat siyosati” nomli asarida Amir Temur hamda Sulton Boyazid o‘rtasidagi munosabatlarga ham to‘xtalib o‘tar ekan, ikki hukmdor o‘rtasida aloqalarning keskinlashuvida har ikki tomonning ham aybi bor ekanligini qayd etadi. Xususan, Amir Temur bilan Sivasdagi jangda Sulton Boyazidning farzandi shahzoda Ertug‘rulni vafot etishini ikki tomon o‘rtasidagi ziddiyatni kuchaytirgan omil sifatida bayon etadi. Omer Halis Biyiktay tomonidan ham yuqoridagi kabi ma’lumotlar ilgari surilgan. Lekin, har ikki muallif ham ushbu ma’lumotni asoslantiruvchi biror bir manba nomini keltirib o‘tmagan. Bundan tashqari Amir Temur tarixiga doir biror manbada Sulton Boyazidning Ertug‘rul ismli farzandi urush harakatlarida ishtirok etganligi to‘g‘risida ma’lumot berilmagan. Omer Halis Biyiktay tomonidan yuqoridagi ma’lumot ishonchli bir rivoyatda uchrashi aytib o‘tiladi.
Yuqoridagi masala bo‘yicha turk tarixshunoslari o‘rtasida turli xil qarashlar mavjud. Turk tarixchisi Murat Yilmaz “Vizantiya manbalariga ko‘ra Anqara jangi (Bizans kaynaklarina göre Ankara savaşi)” nomli tadqiqotida Vizantiya tarixchisi Laonikos Halkokondilisning “Turklar tarixi” asarida yuqoridagi ma’lumotlar uchrashini aytadi. Murat Yilmaz usmoniy tarixchisi Mehmet Neshri “Kitobi Jahonnoma (Kitab-ı Cihan-Nümâ)” asariga tayanib Shahzoda Ertug‘rul 1392-yilda Qozi Burhoniddin Ahmad bilan bo‘lgan “Qirqdilim jangi”da vafot etganligini, Vizantiya tarixchisi Amir Temurning Sivasni egallashini tasvirlashda 1392-yildagi voqealar bilan qorishtirib yuborganligini qayd etadi. Turk tarixchisi Haldun Ero‘g‘li esa “Usmoniylar oilasining urushlarda halok bo‘lgan a’zolari (Osmanli Ailesinin Savaşlarda Şehit Olan Üyeleri)” nomli maqolasida Shahzoda Ertug‘rulning Amir Temur bilan jangda halok bo‘lganligiga ishonadi. U o‘z fikrini g‘arb tarixchilari va ba’zi usmoniy manbalaridagi (Ibn Kamolning “Tavorix-i Ali Usmon” asari hamda muallifi noma’lum “Ruhi tarixiy”) ma’lumotlar bilan asoslashga harakat qiladi. Masalaning yana bir qiziq tomoni shundaki, Haldun Ero‘g‘li Nizomiddin Shomiyning “Zafarnoma” asarida Sivas mudofaasiga mardonovor kirishgan Mustafo aslida shahzoda Ertug‘rul ekanligi ehtimoli juda yuqori ekanligiga ishonadi. Shuningdek, muallif nemis tarixchisi Ioagann Vilgelm Zinkensen ma’lumotlariga tayagnan holda, Shahzoda Ertug‘rul Amir Temur tomonidan asir olinganligi, uch kundan so‘ng otga sudratilgan holda o‘ldirilganligini yozadi.
Yuqoridagi fikrlarni tahlil qilib aytish mumkin-ki, Agar Amir Temur haqiqatdan ham Shahzoda Ertug‘rulni asirga olganda, uni o‘ldirishi ehtimoli juda past edi. Amir Temurning boshqaruv hamda harbiy siyosatidan kelib chiqqan holda, Anqara jangi oldidan u “bu ulkan imkoniyat”dan maqsadli foydalangan bo‘lar edi (Misol uchun, Amir Temurning azaliy siyosiy raqiblari bo‘lgan Qora Yusuf va Ahmad Jaloyirga almashish taklifi yoki Sulton Boyazidni tiyib turish maqsadida). Bundan tashqari, Amir Temur hamda Sulton Boyazid o‘rtasidagi 1400-yildan keyingi yozishmalarda bu voqea yoki bunga ishora qiluvchi hech qanday ma’lumot ilgari surilmagan. Amir Temur Kamox qal’asini zabt etganida Sulton Boyazidning elchilari keladi. Amir Temur bu elchilikka javob maktubida Muttahartanning oila a’zolari hamda o‘z o‘g‘illaridan birini garovga yuborishni so‘raydi. Bundan kelib chiqib, garovga Sulton Boyazidning o‘g‘illaridan birini so‘ragan hukmdor qanday qilib qo‘lidagi tayyor garovdagi shahzodani o‘ldirishi mumkin.
Humoyunjon Mamajonov
https://t.me/bahriddin_tarix
Mahmut Esat Bozkurt “Amir Temurning davlat siyosati” nomli asarida Amir Temur hamda Sulton Boyazid o‘rtasidagi munosabatlarga ham to‘xtalib o‘tar ekan, ikki hukmdor o‘rtasida aloqalarning keskinlashuvida har ikki tomonning ham aybi bor ekanligini qayd etadi. Xususan, Amir Temur bilan Sivasdagi jangda Sulton Boyazidning farzandi shahzoda Ertug‘rulni vafot etishini ikki tomon o‘rtasidagi ziddiyatni kuchaytirgan omil sifatida bayon etadi. Omer Halis Biyiktay tomonidan ham yuqoridagi kabi ma’lumotlar ilgari surilgan. Lekin, har ikki muallif ham ushbu ma’lumotni asoslantiruvchi biror bir manba nomini keltirib o‘tmagan. Bundan tashqari Amir Temur tarixiga doir biror manbada Sulton Boyazidning Ertug‘rul ismli farzandi urush harakatlarida ishtirok etganligi to‘g‘risida ma’lumot berilmagan. Omer Halis Biyiktay tomonidan yuqoridagi ma’lumot ishonchli bir rivoyatda uchrashi aytib o‘tiladi.
Yuqoridagi masala bo‘yicha turk tarixshunoslari o‘rtasida turli xil qarashlar mavjud. Turk tarixchisi Murat Yilmaz “Vizantiya manbalariga ko‘ra Anqara jangi (Bizans kaynaklarina göre Ankara savaşi)” nomli tadqiqotida Vizantiya tarixchisi Laonikos Halkokondilisning “Turklar tarixi” asarida yuqoridagi ma’lumotlar uchrashini aytadi. Murat Yilmaz usmoniy tarixchisi Mehmet Neshri “Kitobi Jahonnoma (Kitab-ı Cihan-Nümâ)” asariga tayanib Shahzoda Ertug‘rul 1392-yilda Qozi Burhoniddin Ahmad bilan bo‘lgan “Qirqdilim jangi”da vafot etganligini, Vizantiya tarixchisi Amir Temurning Sivasni egallashini tasvirlashda 1392-yildagi voqealar bilan qorishtirib yuborganligini qayd etadi. Turk tarixchisi Haldun Ero‘g‘li esa “Usmoniylar oilasining urushlarda halok bo‘lgan a’zolari (Osmanli Ailesinin Savaşlarda Şehit Olan Üyeleri)” nomli maqolasida Shahzoda Ertug‘rulning Amir Temur bilan jangda halok bo‘lganligiga ishonadi. U o‘z fikrini g‘arb tarixchilari va ba’zi usmoniy manbalaridagi (Ibn Kamolning “Tavorix-i Ali Usmon” asari hamda muallifi noma’lum “Ruhi tarixiy”) ma’lumotlar bilan asoslashga harakat qiladi. Masalaning yana bir qiziq tomoni shundaki, Haldun Ero‘g‘li Nizomiddin Shomiyning “Zafarnoma” asarida Sivas mudofaasiga mardonovor kirishgan Mustafo aslida shahzoda Ertug‘rul ekanligi ehtimoli juda yuqori ekanligiga ishonadi. Shuningdek, muallif nemis tarixchisi Ioagann Vilgelm Zinkensen ma’lumotlariga tayagnan holda, Shahzoda Ertug‘rul Amir Temur tomonidan asir olinganligi, uch kundan so‘ng otga sudratilgan holda o‘ldirilganligini yozadi.
Yuqoridagi fikrlarni tahlil qilib aytish mumkin-ki, Agar Amir Temur haqiqatdan ham Shahzoda Ertug‘rulni asirga olganda, uni o‘ldirishi ehtimoli juda past edi. Amir Temurning boshqaruv hamda harbiy siyosatidan kelib chiqqan holda, Anqara jangi oldidan u “bu ulkan imkoniyat”dan maqsadli foydalangan bo‘lar edi (Misol uchun, Amir Temurning azaliy siyosiy raqiblari bo‘lgan Qora Yusuf va Ahmad Jaloyirga almashish taklifi yoki Sulton Boyazidni tiyib turish maqsadida). Bundan tashqari, Amir Temur hamda Sulton Boyazid o‘rtasidagi 1400-yildan keyingi yozishmalarda bu voqea yoki bunga ishora qiluvchi hech qanday ma’lumot ilgari surilmagan. Amir Temur Kamox qal’asini zabt etganida Sulton Boyazidning elchilari keladi. Amir Temur bu elchilikka javob maktubida Muttahartanning oila a’zolari hamda o‘z o‘g‘illaridan birini garovga yuborishni so‘raydi. Bundan kelib chiqib, garovga Sulton Boyazidning o‘g‘illaridan birini so‘ragan hukmdor qanday qilib qo‘lidagi tayyor garovdagi shahzodani o‘ldirishi mumkin.
Humoyunjon Mamajonov
https://t.me/bahriddin_tarix
02.04.202506:23
Янги китоб
Ўз вақтида архелогия фанида инқилоб ясаган, жаҳон миқиёсида эътироф этилган олимлардан бири тарих фанлари доктори, профессор Рустам Сулаймоновнинг “Как начинался “век Темура” асарини ўқишга киришдим. Бизга маълумки, Амир Темур тарихига оид расмий манбаларда унинг болалик ва ёшлик йиллари хусусида деярли маълумот учрамайди. Шарофуддин Али Яздий буни Амир Темурнинг ўзи ёшлик йиллари жуда кўп ишониш қийин бўлган мўъжизавий воқеалар билан кечганлиги сабабли китобларда акс этишини истамаганлиги билан изоҳлайди. Яздий ўз асарини Соҳибқирон вафотидан 20 йил ўтгач ёзганлигини эътиборга оладиган бўлсак, муаллифнинг манбаларида ҳам ёшлик йиллари юқоридаги сабаб (балки баҳона) билан ўрин олмаганлигини тахмин қилишимиз мумкин.
Лекин халқ бу бўшлиқни тўлдирилишини истаган ва ўз ривоятлари билан уни амалга оширган. XVII асрда ёзилган “Қиссайи Темур” ёки “Амир Темур қиссаси”да Соҳибқироннинг ёшлик йиллари ўрин эгаллаган. Бу асар ўз вақтида В.В. Бартольд ва А.Ю. Якубовскийлапр томонидан ишончсиз манба сифатида рад этилган. Аммо Р. Сулаймонов ўз асарида “Қиссайи Темур”ни ишончли манба сифатида ҳисоблаш мумкинлигини асослашга интилган. Муаллиф бу асар расмий манбалар асосида ёзилиб, халқ ривоятлари билан тўлдирилган, деб ҳисоблайди. Р. Сулаймонов бу даъволарини қанчалик асослай олганлиги мени жуда қизиқтирмоқда. Бу фикрлар асарнинг дастлабки саҳифаларни ўқиш асосида шаклланган бўлиб, янги ғоялардан иборат бўлган китоб ҳақидаги илк таассуротларимдир. Қисқаси бу асарни катта қизиқиш билан ўқишни бошладим.
Шу ерда фахрланиб қўймасам бўлмайди. Китобни муаллиф ўз дасхати билан совға қилганлигини ёзмасдан туролмадим. Устоз муборак туфҳа учун сиздан жуда миннатдорман.
https://t.me/bahriddin_tarix
Ўз вақтида архелогия фанида инқилоб ясаган, жаҳон миқиёсида эътироф этилган олимлардан бири тарих фанлари доктори, профессор Рустам Сулаймоновнинг “Как начинался “век Темура” асарини ўқишга киришдим. Бизга маълумки, Амир Темур тарихига оид расмий манбаларда унинг болалик ва ёшлик йиллари хусусида деярли маълумот учрамайди. Шарофуддин Али Яздий буни Амир Темурнинг ўзи ёшлик йиллари жуда кўп ишониш қийин бўлган мўъжизавий воқеалар билан кечганлиги сабабли китобларда акс этишини истамаганлиги билан изоҳлайди. Яздий ўз асарини Соҳибқирон вафотидан 20 йил ўтгач ёзганлигини эътиборга оладиган бўлсак, муаллифнинг манбаларида ҳам ёшлик йиллари юқоридаги сабаб (балки баҳона) билан ўрин олмаганлигини тахмин қилишимиз мумкин.
Лекин халқ бу бўшлиқни тўлдирилишини истаган ва ўз ривоятлари билан уни амалга оширган. XVII асрда ёзилган “Қиссайи Темур” ёки “Амир Темур қиссаси”да Соҳибқироннинг ёшлик йиллари ўрин эгаллаган. Бу асар ўз вақтида В.В. Бартольд ва А.Ю. Якубовскийлапр томонидан ишончсиз манба сифатида рад этилган. Аммо Р. Сулаймонов ўз асарида “Қиссайи Темур”ни ишончли манба сифатида ҳисоблаш мумкинлигини асослашга интилган. Муаллиф бу асар расмий манбалар асосида ёзилиб, халқ ривоятлари билан тўлдирилган, деб ҳисоблайди. Р. Сулаймонов бу даъволарини қанчалик асослай олганлиги мени жуда қизиқтирмоқда. Бу фикрлар асарнинг дастлабки саҳифаларни ўқиш асосида шаклланган бўлиб, янги ғоялардан иборат бўлган китоб ҳақидаги илк таассуротларимдир. Қисқаси бу асарни катта қизиқиш билан ўқишни бошладим.
Шу ерда фахрланиб қўймасам бўлмайди. Китобни муаллиф ўз дасхати билан совға қилганлигини ёзмасдан туролмадим. Устоз муборак туфҳа учун сиздан жуда миннатдорман.
https://t.me/bahriddin_tarix
29.03.202510:46
Озарбайжонлик шогирдим Жавҳарбекнинг совгаси. У яқинда БАА, Қатар, Миср ва Иордания саёҳатида бўлиб қайтди. Исмимнинг қадимги ёзувлардаги ифодаси мен учун қизиқарли бўлди. Ажойиб, креатив туҳфа учун ташаккур
09.04.202505:15
Тарих фанлари доктори, профессор Баҳриддин Усмонов томонидан нашр қилинган Амир Темур ва темурийлар даври тарихига оид китоблар
Б.А. Усмонов. Ўзбекистон тарихи: Амир Темур ва темурийлар даврининг сиёсий тарихи
Б. А. Усмонов. Россия тарихшунослигида Амир Темур сиймоси
Б. А. Усмонов. Амир Темур давлати
Б.А. Усмонов. Фарғона водийси Амир Темур ва темурийлар даврида
https://t.me/bahriddin_tarix
Б.А. Усмонов. Ўзбекистон тарихи: Амир Темур ва темурийлар даврининг сиёсий тарихи
Б. А. Усмонов. Россия тарихшунослигида Амир Темур сиймоси
Б. А. Усмонов. Амир Темур давлати
Б.А. Усмонов. Фарғона водийси Амир Темур ва темурийлар даврида
https://t.me/bahriddin_tarix
07.04.202507:48
Trend boʻlsa trendda)
Ustozlarning telegram kanallariga aʼzo boʻlib, oʻzingizga ilm yoʻlidagi foydali maʼlumotlar olib boring:
@tarixchilarga
@GaybullaBoboyorov
@bahriddin_tarix
@ixtiyoresanov
@hstpkiut
Ustozlarning telegram kanallariga aʼzo boʻlib, oʻzingizga ilm yoʻlidagi foydali maʼlumotlar olib boring:
@tarixchilarga
@GaybullaBoboyorov
@bahriddin_tarix
@ixtiyoresanov
@hstpkiut
04.04.202511:10
Одам савдоси тарихи
Одам савдоси жуда мудҳиш, жирканч фаолият тури. Одамни товар, сотиладиган маҳсулот сифатида тушуниш, қабул қилиш чинакамига даҳшатли...
Афсуски бугунги кунда ҳам ўз долзарблигини йўқотмаган ушбу мавзу жуда қадимий илдизларга эга. Мен бугун одам савдоси, яъни қулчилик ва қул савдосининг келиб чиқиш илдизлари, ривожланиб боришининг омиллари, шу кунга қадар етиб келишининг сабаблари ҳақида сўз юритмоқчи эмасман. “Олтин Ўрда ва унинг қулаши” китобини яна бир бор ўқиб чиқиш жараёнида ушбу масалага жуда кўп бор учрадим. Мен учун қизиқарли бўлган ва эътиборимни тортган баъзи жиҳатларга тўхталиб ўтмоқчиман.
1. Биз Олтин Ўрдадаги татарлар, қипчоқлар томонидан бошқа халқларнинг, жумладан, рус князликлари, Полша ва Литва давлатлари фуқароларининг ҳужумлар вақтида асир олиниб, турли ҳудудларда, асосан, шарқ бозорларида сотилганлигини биламиз. Аммо руслар, черкаслар, мажорлар ҳам татар ва қипчоқларга ҳужум қилиб, уларнинг болаларини ўғирлаб кетиб сотишганлиги ҳақида маъулмотларга дуч келдим. Аммо улар қаерларда сотилганлиги ҳақида масала очилмай қолган.
2. Қора дегиз бўйларидаги европаликларнинг манзилгоҳларида яшовчи фаранглар (менимча бу сўзни французлар сифатида қабул қилиш хато, бу ерда умуман европаликлар маъносида тушуниш керак) ҳам маҳаллий аҳолига, жумладан, татарлар ва қипчоқларга ҳужум қилиб, улардан асир олинганларни Мисрда сотишган. Бу ерда ҳаммага маълумки европалик савдогарлар қулларни Олд Осиё мамлакатларига олиб борувчи асосий воситачилар эди. Демак улар, фаранг ҳарбийларидан ҳам, Олтин Ўрда амалдорларидан ҳам, рус, черкас, мажор ҳарбийларидан ҳам асирларни сотиб олиб, Осиё бозорларида сотаверган.
3. Энг даҳшатлиси Олтин Ўрдага келган савдогарнинг гувоҳликларидир : “Ўша ал Умарийнинг ўзи, 1338 йилда Олтин Ўрдага келиб, то Булғоргача борган Шариф Шамсиддин Муҳаммад ал Ҳусайний ал Карбалоий деган бир савдогарнинг сўзларини баён қилиб, бундай деб ёзади: «Шу сафарим вақтида банди эркакларни ва чўри аёлларни уларнинг оталари ва оналаридан сотиб олдим, деди у менга, шу сабабданки, уларнинг подшоси Эрон ерларига отланишга фармон берганлиги муносабати блан улар (пулга) зориқиб қолишган ва шу туфайли болаларини сотишга мажбур бўлишган. У, улар орасидан энг сархил ва қийматбаҳо қулларни олиб кетган». Дашти Қипчоқ турклари (қипчоқлари) тўғрисида ал Умарий бундай деб ёзади: «Очарчилик ва қурғоқчилик вақтида улар ўғилларини сотадилар. Ортиқча бўлганда эса улар ўғилларини эмас, балки қизларини жон деб сотадилар, эркак жинсли болаларини, улар фақат ноиложликдан сотадилар»”. Бундан кўринадики, оғир солиқлар, қурғоқчилик сабабли юзага келган жуда катта қийинчиликлар, очарчиликлар вақтида оила сотишга мажбур бўлган маҳсулотлардан бири .... ҳам бўлганлигини эътиборга олишга мажбурмиз.
4. Қулчиликни таъқиқлашга интилишлар ҳам бўлган экан. Эроннинг мўғул ҳукмдори Ғозонхон қул савдосини тўхтатишни ният қилганлигини Рашидиддин ёзган. Аммо унинг бу иши қаттиқ қаршиликка учраган. Лекин Ғозонхоннинг қул савдосига қарши чиққанлигини ўзиёқ унга нисбатан ҳурматимни оширди.
5. Қулликка тушиб қолган кишининг ҳаёти, орзу ниятлари, мақсадлари, ҳаёти хусусида биз билган нарсалар бизнинг ҳозирги дунёқарашимиздан келиб чиққан. Аммо улар ҳақиқатдан анча узоқ деб биламан. Бу бўйича мулоҳазаларимни дарс вақтида Фарғона давлат университети талабаларига етказдим. Улар ҳам менинг субъектив фикрларим бўлса-да, тарихий манбалардаги маълумотлардан келиб чиққан фаразлардир. Бу фикрлар ҳақида билиш учун эса бизнинг университетда ўқиш керак. 🙈😄👍(Албатта, бу ҳазил. Бу ҳақида вақти келиб, бафуржа гаплашамиз).
https://t.me/bahriddin_tarix
Одам савдоси жуда мудҳиш, жирканч фаолият тури. Одамни товар, сотиладиган маҳсулот сифатида тушуниш, қабул қилиш чинакамига даҳшатли...
Афсуски бугунги кунда ҳам ўз долзарблигини йўқотмаган ушбу мавзу жуда қадимий илдизларга эга. Мен бугун одам савдоси, яъни қулчилик ва қул савдосининг келиб чиқиш илдизлари, ривожланиб боришининг омиллари, шу кунга қадар етиб келишининг сабаблари ҳақида сўз юритмоқчи эмасман. “Олтин Ўрда ва унинг қулаши” китобини яна бир бор ўқиб чиқиш жараёнида ушбу масалага жуда кўп бор учрадим. Мен учун қизиқарли бўлган ва эътиборимни тортган баъзи жиҳатларга тўхталиб ўтмоқчиман.
1. Биз Олтин Ўрдадаги татарлар, қипчоқлар томонидан бошқа халқларнинг, жумладан, рус князликлари, Полша ва Литва давлатлари фуқароларининг ҳужумлар вақтида асир олиниб, турли ҳудудларда, асосан, шарқ бозорларида сотилганлигини биламиз. Аммо руслар, черкаслар, мажорлар ҳам татар ва қипчоқларга ҳужум қилиб, уларнинг болаларини ўғирлаб кетиб сотишганлиги ҳақида маъулмотларга дуч келдим. Аммо улар қаерларда сотилганлиги ҳақида масала очилмай қолган.
2. Қора дегиз бўйларидаги европаликларнинг манзилгоҳларида яшовчи фаранглар (менимча бу сўзни французлар сифатида қабул қилиш хато, бу ерда умуман европаликлар маъносида тушуниш керак) ҳам маҳаллий аҳолига, жумладан, татарлар ва қипчоқларга ҳужум қилиб, улардан асир олинганларни Мисрда сотишган. Бу ерда ҳаммага маълумки европалик савдогарлар қулларни Олд Осиё мамлакатларига олиб борувчи асосий воситачилар эди. Демак улар, фаранг ҳарбийларидан ҳам, Олтин Ўрда амалдорларидан ҳам, рус, черкас, мажор ҳарбийларидан ҳам асирларни сотиб олиб, Осиё бозорларида сотаверган.
3. Энг даҳшатлиси Олтин Ўрдага келган савдогарнинг гувоҳликларидир : “Ўша ал Умарийнинг ўзи, 1338 йилда Олтин Ўрдага келиб, то Булғоргача борган Шариф Шамсиддин Муҳаммад ал Ҳусайний ал Карбалоий деган бир савдогарнинг сўзларини баён қилиб, бундай деб ёзади: «Шу сафарим вақтида банди эркакларни ва чўри аёлларни уларнинг оталари ва оналаридан сотиб олдим, деди у менга, шу сабабданки, уларнинг подшоси Эрон ерларига отланишга фармон берганлиги муносабати блан улар (пулга) зориқиб қолишган ва шу туфайли болаларини сотишга мажбур бўлишган. У, улар орасидан энг сархил ва қийматбаҳо қулларни олиб кетган». Дашти Қипчоқ турклари (қипчоқлари) тўғрисида ал Умарий бундай деб ёзади: «Очарчилик ва қурғоқчилик вақтида улар ўғилларини сотадилар. Ортиқча бўлганда эса улар ўғилларини эмас, балки қизларини жон деб сотадилар, эркак жинсли болаларини, улар фақат ноиложликдан сотадилар»”. Бундан кўринадики, оғир солиқлар, қурғоқчилик сабабли юзага келган жуда катта қийинчиликлар, очарчиликлар вақтида оила сотишга мажбур бўлган маҳсулотлардан бири .... ҳам бўлганлигини эътиборга олишга мажбурмиз.
4. Қулчиликни таъқиқлашга интилишлар ҳам бўлган экан. Эроннинг мўғул ҳукмдори Ғозонхон қул савдосини тўхтатишни ният қилганлигини Рашидиддин ёзган. Аммо унинг бу иши қаттиқ қаршиликка учраган. Лекин Ғозонхоннинг қул савдосига қарши чиққанлигини ўзиёқ унга нисбатан ҳурматимни оширди.
5. Қулликка тушиб қолган кишининг ҳаёти, орзу ниятлари, мақсадлари, ҳаёти хусусида биз билган нарсалар бизнинг ҳозирги дунёқарашимиздан келиб чиққан. Аммо улар ҳақиқатдан анча узоқ деб биламан. Бу бўйича мулоҳазаларимни дарс вақтида Фарғона давлат университети талабаларига етказдим. Улар ҳам менинг субъектив фикрларим бўлса-да, тарихий манбалардаги маълумотлардан келиб чиққан фаразлардир. Бу фикрлар ҳақида билиш учун эса бизнинг университетда ўқиш керак. 🙈😄👍(Албатта, бу ҳазил. Бу ҳақида вақти келиб, бафуржа гаплашамиз).
https://t.me/bahriddin_tarix
02.04.202513:24
Тарихнинг Сирли Саҳифаларига Янги Саёҳат 🎥
🔹Мўғулистон хони Тўғлуқ Темурхон – у нима учун Мовароуннаҳр амирларини қатл этди?
🔹 Ҳожи Барлос фожеаси – бу ҳақида сиз нималарни билмаслигингиз мумкин?
🔹 Амир Темур ва Тўғлуқ Темурхон – нега Темур вазиятни кузатиш билан чекланди?
🔹 Вахш жанги – Амир Ҳусайн нима учун мағлубиятга учради?
🔹 Амир Темурнинг сирли юриши – 1362 йилда у нега ватанни тарк этди?
🔹 Хива доруғаси Тукал – нега у Амир Темур ва Амир Ҳусайнга қарши чиқди?
🔹 Темур ва чумоли ҳикояси – бу афсона эмасми?
📢Бу сирли воқеалар ҳақида биринчи бўлиб билишни хоҳлайсизми? Ҳозироқ бу ҳаволага босинг! 👇
https://youtu.be/X0OytR2q5G4?si=r0g0mbnP1U31n2R-
🔹Мўғулистон хони Тўғлуқ Темурхон – у нима учун Мовароуннаҳр амирларини қатл этди?
🔹 Ҳожи Барлос фожеаси – бу ҳақида сиз нималарни билмаслигингиз мумкин?
🔹 Амир Темур ва Тўғлуқ Темурхон – нега Темур вазиятни кузатиш билан чекланди?
🔹 Вахш жанги – Амир Ҳусайн нима учун мағлубиятга учради?
🔹 Амир Темурнинг сирли юриши – 1362 йилда у нега ватанни тарк этди?
🔹 Хива доруғаси Тукал – нега у Амир Темур ва Амир Ҳусайнга қарши чиқди?
🔹 Темур ва чумоли ҳикояси – бу афсона эмасми?
📢Бу сирли воқеалар ҳақида биринчи бўлиб билишни хоҳлайсизми? Ҳозироқ бу ҳаволага босинг! 👇
https://youtu.be/X0OytR2q5G4?si=r0g0mbnP1U31n2R-
30.03.202514:17
Ибн Арабшоҳнинг Амир Темур ҳақидаги фикрларидан... Муаллиф Амир Темур олимларга меҳрибон эканлигини, саййидларни ўзига яқин тутганлигини, уламо ва фозилларга тўла тўкис иззат ҳурмат кўрсатганлигини, уларни барчадан юқори қўйганлигини таъкидламоқда. Мени бу парчадан эътибор қаратган бир неча жиҳатларим бор:
1. Унинг муруввати ҳайбати билан аралаш эди. Демак у олиму уламоларга катта ҳурмат кўрсатар, уларга беҳиссоб инъомлар тарқатар, аммо бу ишларда ўзининг мавқейини, обрўсини, салобатини, муаллифнинг тили билан айтганда ҳайбатини ҳам сездириб турарди. Бу билан олиму уламоларни ҳам ўз чегараларидан, ўз ҳадларидан четга қадам қўйишларига имкон қолдирмасди. Барча олиму уламолар Амир Темурдан умидвор бўлишар, шу билан биргаликда унинг ҳайбатини ҳам ҳис қилиб туришар, ўзлари доимо ҳушёрликда ушлаб туришарди.
2. Амир Темур олиму уламолар билан мазмунли баҳс юритар, бу баҳсида инсофу ҳишмат бўларди. Баҳсдаги инсоф тушунарли, Соҳибқирон олимларнинг ҳаққоний фикрлари улар ҳақ бўлгани учун аччиқ бўлсада қабул қилишга журъатли эканлигидан дарак. Ҳишмат сўзи ҳашаматга яқинми? Ҳишмат тахаллуси билан ижод қилган шоир ва олим ҳам ўтган экан яқин тарихимизда. Аммо энциклопедияда унинг тахаллусини маъноси берилмабди. Ҳозирча ҳашамат деб тушундим. Лекин бу гапнинг маъносини яна кўриб чиқиш керак. Агар ҳишмат сўзининг маъноси ҳашамат бўлиб чиқса, унда инсоф сўзи бу ердаги маъносида ҳам ўзгариш бўлиши мумкин.
3. Унинг лутфини ичида қаҳр, қўрслиги эзгулик орасига қўшилган эди. Амир Темур доимо олиму уламоларга лутф қилган, аммо улар Соҳибқироннинг қаҳрига ҳам гувоҳ бўлганлар. Чунки ўз ҳаддини билмаган, Соҳибқирон фарзандларига нотўғри таъсир кўрсатган олиму уламолар жазоланганлигини ҳам кўриб турганлар
Қисқаси манбалардаги ҳар бир сўзни мағзини чақиш жуда қизиқ ҳақиқатларни, сиру синоатларни очиб беради.
https://t.me/bahriddin_tarix
1. Унинг муруввати ҳайбати билан аралаш эди. Демак у олиму уламоларга катта ҳурмат кўрсатар, уларга беҳиссоб инъомлар тарқатар, аммо бу ишларда ўзининг мавқейини, обрўсини, салобатини, муаллифнинг тили билан айтганда ҳайбатини ҳам сездириб турарди. Бу билан олиму уламоларни ҳам ўз чегараларидан, ўз ҳадларидан четга қадам қўйишларига имкон қолдирмасди. Барча олиму уламолар Амир Темурдан умидвор бўлишар, шу билан биргаликда унинг ҳайбатини ҳам ҳис қилиб туришар, ўзлари доимо ҳушёрликда ушлаб туришарди.
2. Амир Темур олиму уламолар билан мазмунли баҳс юритар, бу баҳсида инсофу ҳишмат бўларди. Баҳсдаги инсоф тушунарли, Соҳибқирон олимларнинг ҳаққоний фикрлари улар ҳақ бўлгани учун аччиқ бўлсада қабул қилишга журъатли эканлигидан дарак. Ҳишмат сўзи ҳашаматга яқинми? Ҳишмат тахаллуси билан ижод қилган шоир ва олим ҳам ўтган экан яқин тарихимизда. Аммо энциклопедияда унинг тахаллусини маъноси берилмабди. Ҳозирча ҳашамат деб тушундим. Лекин бу гапнинг маъносини яна кўриб чиқиш керак. Агар ҳишмат сўзининг маъноси ҳашамат бўлиб чиқса, унда инсоф сўзи бу ердаги маъносида ҳам ўзгариш бўлиши мумкин.
3. Унинг лутфини ичида қаҳр, қўрслиги эзгулик орасига қўшилган эди. Амир Темур доимо олиму уламоларга лутф қилган, аммо улар Соҳибқироннинг қаҳрига ҳам гувоҳ бўлганлар. Чунки ўз ҳаддини билмаган, Соҳибқирон фарзандларига нотўғри таъсир кўрсатган олиму уламолар жазоланганлигини ҳам кўриб турганлар
Қисқаси манбалардаги ҳар бир сўзни мағзини чақиш жуда қизиқ ҳақиқатларни, сиру синоатларни очиб беради.
https://t.me/bahriddin_tarix
29.03.202510:17
Navoiyga qilingan hazillardan biri
Mavlono Hasanshohning martabasi shoirlikda pastroq edi. Bu kuni och va yupun qoldi. Oʻgʻliga koʻk toʻn va koʻk salla kiydirib, Navoiy huzuriga joʻnatdi va "Otam oʻldi, kafan va janoza xarjiga mablag bersangizʻ", deb yordam soʻrashni buyurdi. Navoiy gʻoyatda gʻamga botib, uch yuz xoniy mablagʻ inʼom etdi.
Hasanshohning oʻgʻli bu pulga bozorlik qilib uyiga qaytdi. Ertasi kuni tongda Navoiyning huzuriga Hasanshohning oʻzi kirib kelganida hayratga tushgan Amir Alisherbek:
- Ey Mullo ! Siz oʻlgan edingiz-ku ! Bu ne hol ?
- Ey Mir (Navoiy)! Agar oʻsha inʼom boʻlmaganida chindan oʻlgan boʻlardim !
Mir bu safar unga ming dinor kepakiy inʼom etd.
Mavlono Hasanshohning martabasi shoirlikda pastroq edi. Bu kuni och va yupun qoldi. Oʻgʻliga koʻk toʻn va koʻk salla kiydirib, Navoiy huzuriga joʻnatdi va "Otam oʻldi, kafan va janoza xarjiga mablag bersangizʻ", deb yordam soʻrashni buyurdi. Navoiy gʻoyatda gʻamga botib, uch yuz xoniy mablagʻ inʼom etdi.
Hasanshohning oʻgʻli bu pulga bozorlik qilib uyiga qaytdi. Ertasi kuni tongda Navoiyning huzuriga Hasanshohning oʻzi kirib kelganida hayratga tushgan Amir Alisherbek:
- Ey Mullo ! Siz oʻlgan edingiz-ku ! Bu ne hol ?
- Ey Mir (Navoiy)! Agar oʻsha inʼom boʻlmaganida chindan oʻlgan boʻlardim !
Mir bu safar unga ming dinor kepakiy inʼom etd.
08.04.202507:31
Денгиз савдосининг юртимиз тарихига таъсири хусусида
Вақтим бўлганида устоз, дунё тан олган йирик археолог олим, тарих фанлари доктори, профессор Рустам Сулаймановнинг “Как начинался “Век Темура” китобини ўқишни бошладим. Унинг дастлабки саҳифаларидаги қуйидаги фикр эътиборимни тортди. Муаллиф Чингизхон ва унинг авлодлари томонидан олиб борилган вайронкор юришлар Буюк Ипак йўлига муаммолар олиб келганлигини, денгиз савдосининг ривожланишига туртки берганлиги билдирган. Бизга маълумки дунё илми фанида бу масла кўпроқ усмонли туркларнинг истилолари сабабли юз берганлиги қайд этилади. Аммо устознинг фикрларида ҳам жон бор. Мўғул (уларнинг катта қисмини туркийлар ташкил этган, аммо шу ном билан машҳур) истилосининг натижасида дастлаб Буюк Ипак йўлининг инқирози кузатилганлиги бор гап. Қолаверса мўғул истилосининг бир неча босқичда (мисол учун Хулагухон) давом этганлиги инқирознинг чўзилиб кетишига олиб келган. Бу йўл орадан 60-80 йил ўтганидан сўнг нисбатан (XIII аср охири ва XIV бошларида) тикланган. Лекин кўп ўтмай Чингизийлар империясида парчаланишнинг кучайиши яна қайта савдо инқирозига олиб кеклган. Шу сабабли ҳам Буюк Ипак йўлидаги савдо кўлами аввалги даражага ета олмаган. Амир Темур ўз фаолиятида ушбу савдо йўлини тўла тиклаш ва тараққий эттириш ўз ватани учун ҳаётий эҳтиёж эканлигини тушунган ва шунга ҳаракат қилган. Аммо унинг юришлари ҳам дастлабки вақтда оз бўлса-да,савдо йўлларига хавф солган. Катта ҳудудларнинг бирлаштирилиши ва савдо йўлига Соҳибқироннинг ғамхўрлиги савдонинг тез ривож топишига олиб келган. Шунга қарамай Темурийлар даври маълумотларини араб географларининг IX-XII асрлардаги фактлари билан қиёсий ўрганиш темурийлар даври иқтисодиёти энг чўққига чиққанида ҳам самонийлар ҳамда ундан кейинги сулолалар даражасини такрорлай олмаганлигини кўрсатади. Биргина Фарғона водийси материаллари ҳам шундан далолат беради. XIII аср бошларидаги Хоразмшоҳлар ва кўчманчилар ўртасидаги уруш натижасида Фарғона водийсига етказилган зарар темурийлар даврида ҳам қопланмаган. Мен Фарғона водийсининг темурийлар даврии тарихи бўйича олиб борган тадқиқотларимда “Бобурнома”даги маълумотларни араб географлари асарлари билан солиштириб, аҳоли яшаш пунктлари, қишлоқ ва шаҳарлар сони каррасига камайиб кетганлигини ишонч ҳосил қилганман.
Бу вақтда эса денгиз йўли ривож топа бошлаган. Амир Темурнинг набираси Муҳамад Султон Эроннинг Хўрмуз порти устига юриш қилиб борганида унинг ҳокими Амир Темур хазинасига тўрт йиллик хирожни тўлашни ўз зиммасига олган. Шомийнинг таъкидлашича бир йиллик хирож миқдори 30 карра юз минг олтин динорни ташкил этган. Бу 3 млн динор деганидир. Тўрт йиллиги эса 12 млн динорни билдиради. Яздий бироз камтарроқ рақам келтирган. Унинг таъкидлашича Хўрмузнинг бир йиллик хирожи 300 минг динор кўппакийдир. Тўрт йиллиги 1,2 млн динор кўппакийни билдиради. Бизнингча бу ерда Шомийнинг маълумоти ишонарлди. Чунки, у Амир Темур ҳаётлигида, унинг ўзи билан бирга кўчиб юрувчи саройида яшаган ва ўша ерда сарой девонидаги маълумотлар, ҳужжатлар асосида тарих ёзган. Бу китобни Амир Темур ўзи кўрган ва ўқиб чиққан. Яздий эса Шомийга таянган ҳолда, орадан 21 йил ўтганидан сўнг ўз китобини ёзган. Умуман олганда Хўрмуздаги маблағлар шунчалик кўпки, бу савдо айланмаси жуда катта бўлганлигидан далолат беради. Мирзо Шоҳрух ҳам Хўрмуз орқали Ҳиндистонга элчи юборганлиги денгиз савдосининг тез ривож топиб бораётганлигидан, темурий ҳукмдор бу денгиз йўлини ўрганишга ҳаракат қилганлигидан далолат беради. Тўғри бу вақтда ҳали Буюк ипак йўли ўзининг ўрнини тўла бой бермаган, аммо борган сари савдо денгиз йўлларига кўча бошлаган. Бу эса Мовароуннаҳрнинг асосий савдо йўлларидан, тарихий тараққиётнинг янги йўналишларидан четда қолиши хавфи яқинлигидан хабар берарди.
https://t.me/bahriddin_tarix
Вақтим бўлганида устоз, дунё тан олган йирик археолог олим, тарих фанлари доктори, профессор Рустам Сулаймановнинг “Как начинался “Век Темура” китобини ўқишни бошладим. Унинг дастлабки саҳифаларидаги қуйидаги фикр эътиборимни тортди. Муаллиф Чингизхон ва унинг авлодлари томонидан олиб борилган вайронкор юришлар Буюк Ипак йўлига муаммолар олиб келганлигини, денгиз савдосининг ривожланишига туртки берганлиги билдирган. Бизга маълумки дунё илми фанида бу масла кўпроқ усмонли туркларнинг истилолари сабабли юз берганлиги қайд этилади. Аммо устознинг фикрларида ҳам жон бор. Мўғул (уларнинг катта қисмини туркийлар ташкил этган, аммо шу ном билан машҳур) истилосининг натижасида дастлаб Буюк Ипак йўлининг инқирози кузатилганлиги бор гап. Қолаверса мўғул истилосининг бир неча босқичда (мисол учун Хулагухон) давом этганлиги инқирознинг чўзилиб кетишига олиб келган. Бу йўл орадан 60-80 йил ўтганидан сўнг нисбатан (XIII аср охири ва XIV бошларида) тикланган. Лекин кўп ўтмай Чингизийлар империясида парчаланишнинг кучайиши яна қайта савдо инқирозига олиб кеклган. Шу сабабли ҳам Буюк Ипак йўлидаги савдо кўлами аввалги даражага ета олмаган. Амир Темур ўз фаолиятида ушбу савдо йўлини тўла тиклаш ва тараққий эттириш ўз ватани учун ҳаётий эҳтиёж эканлигини тушунган ва шунга ҳаракат қилган. Аммо унинг юришлари ҳам дастлабки вақтда оз бўлса-да,савдо йўлларига хавф солган. Катта ҳудудларнинг бирлаштирилиши ва савдо йўлига Соҳибқироннинг ғамхўрлиги савдонинг тез ривож топишига олиб келган. Шунга қарамай Темурийлар даври маълумотларини араб географларининг IX-XII асрлардаги фактлари билан қиёсий ўрганиш темурийлар даври иқтисодиёти энг чўққига чиққанида ҳам самонийлар ҳамда ундан кейинги сулолалар даражасини такрорлай олмаганлигини кўрсатади. Биргина Фарғона водийси материаллари ҳам шундан далолат беради. XIII аср бошларидаги Хоразмшоҳлар ва кўчманчилар ўртасидаги уруш натижасида Фарғона водийсига етказилган зарар темурийлар даврида ҳам қопланмаган. Мен Фарғона водийсининг темурийлар даврии тарихи бўйича олиб борган тадқиқотларимда “Бобурнома”даги маълумотларни араб географлари асарлари билан солиштириб, аҳоли яшаш пунктлари, қишлоқ ва шаҳарлар сони каррасига камайиб кетганлигини ишонч ҳосил қилганман.
Бу вақтда эса денгиз йўли ривож топа бошлаган. Амир Темурнинг набираси Муҳамад Султон Эроннинг Хўрмуз порти устига юриш қилиб борганида унинг ҳокими Амир Темур хазинасига тўрт йиллик хирожни тўлашни ўз зиммасига олган. Шомийнинг таъкидлашича бир йиллик хирож миқдори 30 карра юз минг олтин динорни ташкил этган. Бу 3 млн динор деганидир. Тўрт йиллиги эса 12 млн динорни билдиради. Яздий бироз камтарроқ рақам келтирган. Унинг таъкидлашича Хўрмузнинг бир йиллик хирожи 300 минг динор кўппакийдир. Тўрт йиллиги 1,2 млн динор кўппакийни билдиради. Бизнингча бу ерда Шомийнинг маълумоти ишонарлди. Чунки, у Амир Темур ҳаётлигида, унинг ўзи билан бирга кўчиб юрувчи саройида яшаган ва ўша ерда сарой девонидаги маълумотлар, ҳужжатлар асосида тарих ёзган. Бу китобни Амир Темур ўзи кўрган ва ўқиб чиққан. Яздий эса Шомийга таянган ҳолда, орадан 21 йил ўтганидан сўнг ўз китобини ёзган. Умуман олганда Хўрмуздаги маблағлар шунчалик кўпки, бу савдо айланмаси жуда катта бўлганлигидан далолат беради. Мирзо Шоҳрух ҳам Хўрмуз орқали Ҳиндистонга элчи юборганлиги денгиз савдосининг тез ривож топиб бораётганлигидан, темурий ҳукмдор бу денгиз йўлини ўрганишга ҳаракат қилганлигидан далолат беради. Тўғри бу вақтда ҳали Буюк ипак йўли ўзининг ўрнини тўла бой бермаган, аммо борган сари савдо денгиз йўлларига кўча бошлаган. Бу эса Мовароуннаҳрнинг асосий савдо йўлларидан, тарихий тараққиётнинг янги йўналишларидан четда қолиши хавфи яқинлигидан хабар берарди.
https://t.me/bahriddin_tarix
06.04.202511:56
Тарихий терминлардан бири доруға ҳақида.
Доруға - ҳоким, бошқарувчи. Хоннинг шаҳар ёки вилоятдаги ноиби. Унинг вазифаларига умумий бошқарув кирган. Солиқларнинг тўғри тўланиши ва марказий ҳокимиятга етказилишини назорат қилган. Баъзан эса шаҳар қутволи, яъни шаҳардаги гарнизон бошлиғи вахифаларини ҳам бажараверган. Амир Темур томонидан Фарғонани бошқариш вазиваси юклатилган Амир Ҳамди ҳам доруға лавозимида фаолият олиб борган. Темурийлар давлатининг кучсизланиши вақтида кичик қалъа ва туманларнинг бошқарувчилари ҳам доруға ловазимига эга бўлаверган. Умуман олганда, жуда кенг ва даврлар оша сиёсий вазиятдан, давлатнинг катта ёки кичиклигидан келиб чиқиб ўзгариб борган мансаблардан биридир
Доруға - ҳоким, бошқарувчи. Хоннинг шаҳар ёки вилоятдаги ноиби. Унинг вазифаларига умумий бошқарув кирган. Солиқларнинг тўғри тўланиши ва марказий ҳокимиятга етказилишини назорат қилган. Баъзан эса шаҳар қутволи, яъни шаҳардаги гарнизон бошлиғи вахифаларини ҳам бажараверган. Амир Темур томонидан Фарғонани бошқариш вазиваси юклатилган Амир Ҳамди ҳам доруға лавозимида фаолият олиб борган. Темурийлар давлатининг кучсизланиши вақтида кичик қалъа ва туманларнинг бошқарувчилари ҳам доруға ловазимига эга бўлаверган. Умуман олганда, жуда кенг ва даврлар оша сиёсий вазиятдан, давлатнинг катта ёки кичиклигидан келиб чиқиб ўзгариб борган мансаблардан биридир
04.04.202511:05
Сароймулкхонимнинг саройдаги мавқейи ҳақида ривоятга ўхшаш турли маълумотлар кўп учрайди. Бу ерда келтирилган маълумот эса тарихчи Хондамирга тегишли. Ишончли дейиш мумкин бўлган бу маълумотдан Сароймулкхонимнинг Амир Темурга таъсири борасида маълум бир фикрга келиш мумкин. "Қазвин саҳроси зафарёр аскарлар чодирлари ўрнатилган жой булгани учун бирини қўйиб, бирини миниб икки от билан Бағдоддан келган амирзода Або Бакр тўққиз кунда ўша манзилга етиб келди ва бобосининг қўлини упиш бахтига муяссар булди. У Сароймулкхоним ва Амир Шайх Нуриддин орқали отаси амирзода Мироншоҳ ўзи билан бирга Бағдодда булишини илтимос қилди. Унинг илтимоси қабул қилиниб, дарёдил Соҳибқирон тўрт юз минг динор кепакий накд пул, уч юз уч бош отни Мироншоҳ Мирзога бахш этди ва уни ёнига олиб, тантанали равишда кетишга рухсат берди. Соҳибқирон амирзода Або Бакрга кетаётган пайтида хизматлари учун икки юз бош от, юз минг динор кепакий ва юз ҳашамдор либос инъом этди.
https://t.me/bahriddin_tarix
https://t.me/bahriddin_tarix
02.04.202511:25
30.03.202502:14
Рамазон ҳайити муборак бўлсин. Оллоҳ юртимизни, халқимизни, шу жумладан оилаларимизни ўз паноҳида сақласин. Қилаётган ишларимизга хайрли натижалар ато қилсин. Имонимизни мустаҳкам, тану жонимизни соғ саломат қилсин. Умримизга, ризқимизга, молу мулкимизга баракотлар ато қилиб, уларни ўз паноҳида сақласин. Оллоҳ барчамизга икки дунё саодатини насиб қилсин.
27.03.202510:39
Тарихнинг Сирли Саҳифаларига Янги Саёҳат 🎥
🔹Мўғулистон хони Тўғлуқ Темурхон – у нима учун Мовароуннаҳр амирларини қатл этди?
🔹 Ҳожи Барлос фожеаси – бу ҳақида сиз нималарни билмаслигингиз мумкин?
🔹 Амир Темур ва Тўғлуқ Темурхон – нега Темур вазиятни кузатиш билан чекланди?
🔹 Вахш жанги – Амир Ҳусайн нима учун мағлубиятга учради?
🔹 Амир Темурнинг сирли юриши – 1362 йилда у нега ватанни тарк этди?
🔹 Хива доруғаси Тукал – нега у Амир Темур ва Амир Ҳусайнга қарши чиқди?
🔹 Темур ва чумоли ҳикояси – бу афсона эмасми?
📢Бу сирли воқеалар ҳақида биринчи бўлиб билишни хоҳлайсизми? Ҳозироқ бу ҳаволага босинг! 👇
https://youtu.be/X0OytR2q5G4?si=r0g0mbnP1U31n2R-
🔹Мўғулистон хони Тўғлуқ Темурхон – у нима учун Мовароуннаҳр амирларини қатл этди?
🔹 Ҳожи Барлос фожеаси – бу ҳақида сиз нималарни билмаслигингиз мумкин?
🔹 Амир Темур ва Тўғлуқ Темурхон – нега Темур вазиятни кузатиш билан чекланди?
🔹 Вахш жанги – Амир Ҳусайн нима учун мағлубиятга учради?
🔹 Амир Темурнинг сирли юриши – 1362 йилда у нега ватанни тарк этди?
🔹 Хива доруғаси Тукал – нега у Амир Темур ва Амир Ҳусайнга қарши чиқди?
🔹 Темур ва чумоли ҳикояси – бу афсона эмасми?
📢Бу сирли воқеалар ҳақида биринчи бўлиб билишни хоҳлайсизми? Ҳозироқ бу ҳаволага босинг! 👇
https://youtu.be/X0OytR2q5G4?si=r0g0mbnP1U31n2R-
显示 1 - 24 共 44
登录以解锁更多功能。