.
✳️«آنگاه که التزام به ایدئولوژی، سبب بازتولید شر می‌شود.»
🖊غلامرضا علیزاده
✅روزی از روزها، مادر که به‌ظاهر فاقد سواد آکادمیک، اما در واقع محجة‌البیضاء من در طول زندگی بوده است، از من می‌پرسد:
《آیا یک داعشی هم فرزندش را دوست دارد؟》
در شگفت شدم از زایش چنین پرسش عمیق فلسفی در ذهنیت یک پیرزن ۹۰ ساله.
📍براستی چرا انسان باید تا بدان اندازه، دچار ابتذال و فرومایگی و بی‌چیزی (triviality) شود، تا سبوعیت و درنده خویی‌اش، سببِ حیرت روح آدمی شود؟
✅سالها پیش که «آیشمن» از سرسپردگانِ نازیسم آلمانی پس از مدت‌ها زندگی مخفیانه توسط موساد از آرژانتین ربوده شده و برای محاکمه به اسراییل برده شد، تصور یهودیان از آیشمن یک فرد زشت‌خو با رفتارهای نابهنجار بود. اما او چنین نبود!
آيشمن، فردی بسیار مودب، وفادار به همسر و فرزندان و خيلی راستگو و صريح‌الهجه و خجالتی و مبادی آداب بود، #هانا_آرنت که ذهن خودش را معطوف به چنین پدیده‌ای کرده بود، این پرسش در ذهن‌اش مطرح شد که:
❎چنين آدمی چطور می‌تواند اين‌همه انسان را بسوزاند؟!
آرنت، پس از گفتگو با گروهی از روانشناسان اجتماعی و تحقيقات وسيع متعاقب آن، فهميد كه آیشمن دارای قدرت تخيلِ کمی است و نمی‌تواند خویش را جای ديگران قرار دهد.
✅ بدین ترتیب روشن می‌گردد، که چرا رژیم‌های #توتالیتر، حتی به فرهنگ و ادبیات حساسیت نشان می‌دهند و درصدد محدودساختن قدرت بالندگی و اشاعه آزادانه و بدون سانسور آن برمی‌آیند؟!
✅ باری، هنر و ادبیات سبب افزایش تخیل آدمی می‌گردد و در یک جامعه توتالیتر، انسانی که آزادانه می‌اندیشد و تخیّل میکند، مستحق‌تر از یک زندیقی به مجازات مرگ یا شایسته زیستنی چونان لش متحرک و بی‌خاصیت است.
تخیل و همدلی و همذات‌پنداریِ انسان‌ها، سبب همبستگی‌شان شده و این خود بزرگترین دشمن حکومت‌های توتالیتر است.
حال تصور کنیم چه می‌شود، اگر جامعه‌ای دیگر توان داوری میان خیر و شر و از آن بدتر، تشخیص خیر و شر را از دست داده باشد؟
✅ هانا آرنت معتقد بود كه فاجعه هنگامی بروز میکند كه انسان از گفتگوی با خويشتن خويش [خلوت کردن با وجدان] ناتوان باشد. آرنت معتقد بود، مردم در روزگار مدرن، به بن‌بست پوچی يا معنای كاذب زندگی رسيده‌اند يا به بیان بهتر؛ دچار از خود بیگانگی شده اند. او سوق یافتگی بشر به این سطح از آزار دیگران را «ابتذال شر» می‌خواند.
✔️انجام کارهای هولناک به روشی منظم و سازمان یافته مبتنی بر عادی‌سازی ابتذال شر صورت می‌گیرد و آن را به یک کار عادی و روزمره تبدیل میکند.
@tahlilvarasad
