Marketing "gunoh" emas – bu faqat vosita. Eng muhimi – biz uni qanday ishlatishimiz
Bugungi kunda musulmonlar marketing haqida gap ketganda ko‘pincha ikki guruhga bo‘linadi:
• Ba’zilar marketingni butunlay manipulyativ deb bilishadi: “aldab tiqishtirish”, “majburlash”, “emotsiyaga bosim qilish” orqali sotish.
• Boshqalar esa, marketingsiz mahsulot yoki xizmatning qiymatini odamga yetkazish imkonsiz deb hisoblashadi – ayniqsa, e’tibor uchun raqobat kuchli bo‘lgan dunyoda.
Har ikki tomonning o‘ziga xos dalillari bor, lekin haqiqat shuki: marketing – bu faqat vosita. Va har qanday vosita kabi, uni ham yaxshilik uchun, ham yomonlik uchun ishlatish mumkin.
Men yaqinda juda mashhur “Nudge” (“Turtiq”) kitobini o‘qishni boshladim. Mualliflar Richard Thaler va Cass Sunstein shunday deydi:
• Ko‘plab odamlar, o‘zlari uchun eng to‘g‘ri qaror ochiq bo‘lsa ham, uni qabul qilishmaydi.
• “Turtiq” – bu zo‘rlik emas, odamga to‘g‘ri qarorni tanlashni osonlashtiradigan muhitni yaratish.
• Bu majburlash emas, balki oqilona qarorni yanada sodda va qulay qilishdir.
Demak, bu – to‘g‘ri marketing, xaridorga qaror qilishni osonlashtirishdir.
Qanday marketing halol hisoblanadi?
Islomda quyidagilar taqiqlanadi:
• yolg‘on
• bo‘rttirish
• manipulyatsiya
• muhim mahsulot va uning ayblari yoki risklari to'g'risida ma’lumotlarni yashirish
• foyda/daromadni ortiqcha ko‘rsatish
• harom yoki haromga yetaklovchi mahsulotni reklama qilish
• behayolikni targ'ib qilish
Halol marketing nima?
• Auditoriya og‘riqlari va ehtiyojlarini tushunish
• Haqiqiy foydani aniq tushuntirish
• Ochiq va sodda muloqot
• Xaridorga eng foydali qarorni qabul qilishda yordam berish
To'g'ri marketing nimalarga xizmat qiladi?
• Odamlarga haqiqiy foydali mahsulotni topishda yordam beradi
• Tanlovga sarflanadigan vaqt va energiyani tejaydi
• Qadriyatlarga asoslangan brendni qurishga imkon beradi
🟩 Halol marketing misoli:
Halol investitsiya platformasi – real foyda misollarini ko‘rsatadi, barcha xatarlarni tushuntiradi, nojoiz jihatlarni tushuntiradi, hech qanday aniq va’dalar bermaydi.
🟥 Aldovchi va manipulyativ marketing misoli:
• “1 oyda 2 barobar foyda” degan soxta investorlar – yolg‘on izohlar, yashirin risklar, huquqiy asos yo‘q, odamlar ochko‘zligiga o‘ynaydi.
• Kosmetika reklamalari: “Bularsiz go'zal emas san”, “Senga hech kim qaramaydi” – bu insonning o‘zini qadrlash hissiga bosim va soxta ehtiyoj yaratish.
Muhimi – har ikki tomonni tushunish:
• Ha, marketing ba’zida yovvoyi, zararli va tajovuzkor bo‘lishi mumkin – ayniqsa, faqat foyda ortidan quvilsa.
• Lekin marketingdan qo‘rqmaslik kerak. Agar siz halol, foydali va axloqiy mahsulot yoki xizmat taklif qilsangiz – marketing sizning ovozingizdir.
@chiroylimoliya eng muhimi, biznes qilib turib, INSON bo'lib qolish
