میرزا تقی خان بهترین انتخاب برای ناصرالدین شاه بود ، او نیز هم چون سلف خود حاجی میرزا آقاسی هیچ پایگاه اشرافی خاصی نداشت و داخل زد و بندهای درباری نبود و تنها به شاه وفاداری داشت ، حاجی میرزا اقاسی سیزده سال کابوس اشراف بود ولی حال میرزا تقی خان کابوسی بزرگتر بود زیرا او افزون بر این که مانند حاجی به شاه وفادار بود با اشراف به مراتب از حاجی سخت گیر تر بود ، میرزا تقی خان قدرت شاه جوان را تثبیت کرد و اشراف را مهار کرد و هم چنین دست به اصلاحاتی گسترده زد که قدرت اشراف را تهدید می کرد ، ناصرالدین شاه در همه این موارد حامی و پشتیبان او بود اما دو نقطه ضعف ، امیرکبیر را از چشم شاه انداخت ، ناصرالدین شاه برخلاف سنت صدها ساله شکل گرفته در تاریخ ایران ، نخستین شاهی بود که دست از کور کردن رقیبان و مدعیان سلطنت برداشته بود ، اما امیر کبیر با وجود این لطف شاه ، بازهم مدعی و رقیب سلطنت یعنی شاهزاده عباس میرزا ملک آرا برادر شاه را مورد حمایت ویژه خود قرار داده بود ، از سویی دیگر امیر کبیر به شاه بسیار سخت گیر بود در جایی به او تلنگر می زند و در واقع به نوعی او را تحقیر می کند که اگر من نباشم چگونه شاهی می کنی ؟ در جایی دیگر نقل است که به او پیشنهاد کشتن مادرش را می دهد ، در این شرایط ناصرالدین شاه که با هوش فطری خویش میرزا تقی خان را برکشیده بود تا اشراف و حتی مادرش را مهار کند از خود میرزا تقی خان احساس خطر کرد و در سال 1268 قمری با تحریک اشراف ناگزیر به عزل وی شد ، در مرحله پس از عزل امیر کبیر نیز ، یک رخداد مهم دیگر سند تبعید او را امضا کرد ، روس ها برای حمایت از میرزا تقی خان مداخله کردند و این مداخله خشم شدید شاه را برانگیخت و بدین ترتیب میرزا تقی خان به کلی از چشم شاه افتاد در تحولات بعدی ، دسیسه های اشراف راه را برای کشته شدن میرزا تقی خان هموار کرد و بدین ترتیب ایران از یک وزیر کاردان و لایق محروم گردید . اما ناصرالدین شاه تسلیم قدرت اشراف گردید و نماد آنان یعنی میرزا آقا خان نوری را به صدارت انتخاب کرد . هفت سال پس از کشته شدن میرزا تقی خان ، ناصرالدین شاه به توصیه های وی مبنی بر سلطنت با اراده خود عمل کرد ، میرزا آقاخان را عزل کرد و خود بدون دخالت کسی به سلطنت با اقتدار خویش ادامه داد . سالهای بعدی سلطنت ناصرالدین شاه با تردید وی در میانه ادامه سنت حکمرانی ایرانی و اصلاحات همراه بود و بدین ترتیب ایران دوران ناصری اصلاحاتی مهم را به خود دید که امیر کبیر پیشگام آن بود اما این اصلاحات به سرانجام نهایی نیز نرسید و در میانه عزم و تردید و در برابر انبوه مشکلات و تنگناها عقیم ماند .
صفحه ی تاریخ روزنامه ایران مورخ ۲۷ آبان ماه ۱۳۹۷
@qajariranhistory
