#kino
Zvyagintsevning bashorati to‘g‘ri chiqadimi?
O‘ngda ko‘rganlarimizning tahlilini tushda ko‘ramiz. Uxlaganimizda ham miyamiz ishlab turadi. Kun bo‘yi yig‘ilgan axborotni qayta ishlaydi: analiz, sintez, tasnif, talqin qiladi, xulosa chiqaradi. Tushlarning ba’zida kelajakdan ishora berishini ilmiy jihatdan shunday tushuntirish mumkin. Tushda kelingan xulosalar bizni oʻngimizda ham beixtiyor boshqaradi.
Men adabiyot va sanʼatni jamiyatning tushlariga oʻxshataman. Iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy jarayonlar ongli va ongsiz ravishda idrok etib boriladi. Xalq latifa va mishmishlar toʻqiydi. Ziyolilar kitob yozadi, kino oladi. Bashoratgoʻy asarlar paydo boʻlishi sababi shundan.
1990-yillar boshida Sovet Ittifoqi tarqalib ketdi. Temir intizom davridan keyin xalqqa erkinlik kerak edi, Rossiyada shunga mos rahbar davlat tepasiga keldi. Boshboshdoqlik boshlandi. Bunday davom etib boʻlmasligi ommatan anglandi. KGBdan chiqqan odam prezidentga aylanishi va bu yuqori koʻtarinkilik bilan kutib olinishi ijtimoiy hissiy kechinmalar natijasi edi.
Andrey Zvyagintsev jamiyatda kechayotgan jarayonlar silsilasida "Qaytish" (2003) filmini olishga ehtiyoj sezganmikan. Ikki aka-uka bolalik - beboshlik nashidasini surib yuribdi. Lekin ularga ota tarbiyasi kerakligi ham rost. Shunda qamoqdan qaytadi oʻsha qattiqqoʻl kimsa. Onasining oppoq toʻshagida jundor oyoqlarini koʻrpadan chiqarib yotgan erkakni koʻrib bolalar hayron qoladi. Detallar voqealar rivojiga ishora qiladi.
Rahmsiz ota oʻgʻillarining tarbiyasi bilan shugʻullanaman deb qattiqqoʻllikni haddidan oshirib yuboradi. Xoʻrlab tashlaydi. Ukasining tahqirlanishiga chiday olmagan bolakay bexosdan otasini oʻldirib qoʻyadi. (Tafsilotlarda uncha-muncha adashayotgan boʻlishim mumkin, filmni ancha yillar avval koʻrganman.)
Ukrainaga bosqin boshlanganidan keyin, urushdan rus xalqi ham ozmuncha jabr chekmayotganini kuzatib oʻylanib qoldim. Rossiya agar Ona boʻlsa, oddiy xalq agar Uka boʻlsa, jamiyatning elita qatlami filmdagi Akaning ishini qila oladimi?..
Mamlakatda hukm surayotgan turfa holatlarni ongli ravishda ham, gʻayrishuuriy tarzda ham tahlil qilib borgan rejissor Andrey Zvyagintsevning bashorati toʻgʻri chiqadimi?
