Мир сегодня с "Юрий Подоляка"

Труха⚡️Україна

Қарау

Николаевский Ванёк

Қарау

Мир сегодня с "Юрий Подоляка"

Қарау

Труха⚡️Україна

Қарау

Николаевский Ванёк

Қарау

Mirkonomika

Bu yerda yozilgan fikrlar shaxsiy bo’lib, hech qaysi tashkilot fikri yoki qarashlarini ifoda etmaydi.

TGlist рейтингі

ТүріҚоғамдық

Растау

Расталмаған

Сенімділік

Сенімсіз

Орналасқан жеріУзбекістан

ТілБасқа

Канал құрылған күніЧерв 05, 2019

TGlist-ке қосылған күні

Груд 03, 2024

Мен каналдың иесімін

Өзгерістер тарихы

Telegram арнасы Mirkonomika статистикасы

Толығырақ

Жазылушылар

5 144

24 сағат

30.1%Апта

921.8%Ай

4639.9%

Дәйексөз индексі

100

Ескертулер1Каналдарда қайта жазылу0Каналдарда ескерту1

1 жазбаның орташа қамтуы

974

12 сағат9740%24 сағат9740%48 сағат1 0960%

Қатысу деңгейі (ER)

0.62%

Қайта жазылды6Пікірлер0Реакциялар21

Қамту бойынша қатысу деңгейі (ERR)

18.95%

24 сағат0%Апта

1.48%Ай

10.66%

1 жарнамалық жазбаның қамтуы

682

1 сағат52576.98%1 – 4 сағат15723.02%4 - 24 сағат37054.25%

Толығырақ

Каналға біздің ботымызды қосып, осы каналдың аудиториясын біліңіз.

24 сағаттағы жазбалар саны

3

Динамика

"Mirkonomika" тобындағы соңғы жазбалар

Барлық жазбалар

28.04.202518:43

Umumiy daromadlar: yanvar-mart

Birinchi chorakda umumiy daromadlar hajmi 222,4 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan real ko‘rsatkichlarda 9,8 foizga o‘sgan. Aholi jon boshiga umumiy daromadlar esa 5,9 mln so‘mni tashkil etib, real ko‘rsatkichlarda 7,6 foizga o‘sgan.

Jon boshiga daromadlar Farg‘ona (14,5 foiz), Navoiy (10,1 foiz), Toshkent shahri (9,8 foiz) hamda Andijon (8,6 foiz) viloyatlarida eng yuqori o‘sish qayd etilgan bo‘lsa, Jizzax (2,9 foiz), Toshkent v (3,3 foiz), Sirdaryo (3,4 foiz) hamda Namangan viloyatlarida (3,4 foiz) nisbatan past o‘sish sur’atlari qayd etilgan.

Shuningdek, umumiy daromadlar tarkibida respublika tashqarisidan pul o‘tkazmalarining ulushi Andijon (33 foiz), Farg‘ona (30,2 foiz), Samarqand (26,8 foiz), Surxondaryo (24,7 foiz) kabi viloyatlarda yuqori bo‘lsa, Navoiy (4,5 foiz), Toshkent (5,7 foiz) viloyatlarida eng past shakllangan.

28.04.202518:11

Nominal ish haqi: birinchi chorak, tibbiyot sohasi vakillarining real maoshlari deyarli o‘smagan

Joriy yilning yanvar-mart oylarida o‘rtacha nominal ish haqi 5,8 mln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 18 foizga, 2021 yilga nisbatan esa 2 barobarga oshgan.

Ma’muriy hududlar kesimida eng daromadi tez o‘sayotgan hudud Toshkent shahri bo‘lib, joriy yilning birinchi choragida Toshkent shahrida nominal ish haqi 22,7 foizga o‘sgan. Bundan tashqari, Surxondaryo (19 foiz), Sirdaryo (18,5 foiz), Buxoro (18,5 foiz) viloyatida ish haqi yuqori o‘sgan.

Ish haqi past o‘sgan hududlar Andijon (11 foiz), Navoiy (12,6 foiz) Qashqadaryo (13,7 foiz) hamda Farg‘ona (13,7 foiz) viloyatlari bo‘lgan.

Sohalar kesimi esa Axborot aloqa sohasida daromadlar eng yuqori o‘sgan (26,8 foiz). Bundan tashqari, sanat, ko‘ngil ochish va dam olish (20,2 foiz), bank sug‘urta (19,8 foiz) sektorlarida ish haqining yuqori o‘sishi qayd etilgan.

Eng past o‘sish esa tibbiyot sohasida qayd etilib, bu sohada nominal ish haqi 11 foizga o‘sgan. Taqqoslash uchun, mart oyi holatiga yillik inflyatsiya 10,3 foizni tashkil etgan. Ya’ni real ko‘rsatkichlarda bu soha vakillarining daromadlari deyarli o‘smagan.

Ta’lim sohasi vakillarining nominal ish haqi o‘sishi esa 17,7 foizni tashkil etib o‘rtacha ko‘rsatkichga yaqin shakllangan.

Ta’lim sohasi ichida umumiy o‘rta ta’lim vakillarining maoshlari 2021 yil bilan taqqoslaganda 72,4 foizga oshgan, ya’ni ularning ish haqi yillik o‘rtacha 14,7 foizdan o‘sgan. Maktabgacha ta’lim sohasi vakillarining o‘rtacha ish haqi esa so‘nggi 5 yilda 64,8 foizga o‘sgan xolos, ya’ni ularning daromadi yilliga taxminan 13 foizdan o‘sgan, bu esa inflyatsiyada biroz yuqori ko‘rsatkich xolos.

Taqqoslash uchun bu davrda bank (sug‘urta) sektoridagi ish haqlari 2,5 barobarga, axborot aloqa sektorida esa 3 barobarga oshgan.

2017 yilning birinchi choragida ta’lim sohasi vakillari va bank (sug‘urta) sektori vakillari daromadlari orasidagi farq 2 barobarni tashkil etgan bo‘lsa, bu farq 2025 yilga kelib qariyb 4 barobarga yetgan, ya’ni ta’lim sohasida ishlovchilar bank moliya sohasidagilariga nisbatan nisbiy kambag‘allashmoqda.

@Mirkonomika

28.04.202514:41

Pandemiyadan keyingi yilda (2021) tug‘ilish darajasi (umumiy fertillik) oshgan davlatlar soni pandemiyadan oldingi va keyingi yillarga nisbatan karrasiga yuqori bo‘lgan ekan.

Masalan, 2021 yilda 56 ta mamlakatda fertillik darajasi oshgan (160 tasida pasaygan). Taqqoslash uchun, 2019 yilda bu ko‘rsatkich 36 ni, hamda 2022 yilda 24 ni tashkil etgan.

E’tiborli jihati fertillik oldingi yilga nisbatan oshgan davlatlarning aksariyati yuqori daromadli mamlakatlar hisoblanadi. Xususan, fertillik oshgan 56 ta mamlakatning 46 tasi yuqori daromadli mamlakatlardir. Shuningdek, boshqa daromad guruhlaridan o‘rta yuqori daromadli mamlakatlardan 8 tasida, o‘rta past daromadli mamlakatlardan esa 2 tasida (bittasi O'zbekiston) fertillik oshgan.

2021 yildagi fertillik bu asosan 2020 yilda rejalashtirilgan farzandlar hisoblanadi. Ya’ni daromadlar yuqori darajada pasaygan yilda qaysi omil ta’sirida odamlar farzand ko‘rishni rejalashtirganligi qiziq. Balki fiskal stimullar bu voqelikda katta rol o‘ygan bo‘lishi mumkin.

@Mirkonomika

26.04.202509:34

Qandaydir 7-8 oy ichida sog‘lom o‘sayotgan iqtisodiyotdan inqiroz va stagflyatsiya xavfi ostidagi iqtisodiyotgacha

Birinchi muqova oktyabr oyiga tegishli bo‘lsa, ikkinchisi o‘tayotgan hafta uchun.

2024 yil oktyabr oyidagi maqolada AQShning hozirgi holatga tushib qolishi mumkinligi bo‘yicha xavotirlar bildirilgan ekan. Xususan:

“1990-yilda AQSh iqtisodiyoti G7 YAIMining taxminan beshdan ikki qismini tashkil etgan bo‘lsa, bugungi kunda G7 YAIMining yarmiga teng. Jon boshiga daromad hozirda G‘arbiy Yevropa va Kanadaga nisbatan taxminan 30% ga, Yaponiyaga nisbatan esa 60% ga yuqori.

Xitoy iqtisodiyoti pandemiyadan oldingi yillarda AQSh iqtisodiyotiga tez yaqinlashgan bo‘lsa-da, pandemiyadan keyin bu trend orqaga ketdi, xususan Xitoy YAIMi 2021-yildagi AQSh YAIMining taxminan uchdan-to‘rt qismidan bugungi kunda ikkidan-uch qismigacha pasaydi.

Ammo bu yutuqlar endi xavf ostida. Amerika siyosati tobora qutblashib bormoqda, prezidentlikka nomzod Kamala Harris va janob Tramp umumiy iqtisodiy pirogni kengaytirish o‘rniga, o‘z tarafdorlarini himoya qiluvchi siyosatga e’tibor qaratmoqdalar. Amerika o‘zining iqtisodiy hukmronligini darrov yo‘qotmaydi. Biroq, vaqti kelib, buzuq siyosat o‘zining og‘ir oqibatlarini ko‘rsata boshlaydi, hamda o‘sha paytga kelib yo‘nalishni o‘zgartirish ancha mushkul bo‘ladi”.

26.04.202508:39

Trampning antimigratsion harakatlari AQShga turizm oqimini keskin kamaytirmoqda.

Quyidagi grafikdan ko‘rish mumkinki, barcha mintaqalardan AQShga keluvchilar oqimi kamayuvchi trendni namoyon qilmoqda (bu mavzuga Botir aka ham to‘xtalib o‘tgandi).

Albatta, AQSh iqtisodiyotida turizmning roli juda katta emas. Masalan, 2024 yilda turizm eksporti 198 mlrd dollarni tashkil etib, bu umumiy eksportning 6,4 foizini, umumiy iqtisodiyotning esa 0,7 foizni tashkil etgan xolos. Lekin turizm eksporti nisbatan yuqori sur’atlarda o‘sayotgan yo‘nalishlardan biri edi. Masalan, 2024 yilda turizm eksporti 4,8 foizga o‘sgan, taqqoslash uchun bu davrda xizmatlar eksporti 1,9 foizga o‘sgan bo‘lsa, tovarlar eksporti 0,1 foizga qisqargan.

Turizmning iqtisodiyotga nisbatan ulushi kichik bo‘lsa-da turizm oqimining qisqarishi turizmga bog‘langan sektorlardagi aholi uchun jiddiy zarba bo‘lishi mumkin.

Umuman olganda, Trampning “ahmoqona” qarorlari iqtisodiyotning barcha sektorlarida yomon oqibatlar yaratishda davom etmoqda. Turizm esa ana shunday sektorlardan biri.

26.04.202504:57

Savdo urushi natijasida AQShdan qaysi tovarlar importining to‘xtashi Xitoyga muammo tug‘dirishi mumkin?

2024 yilda Xitoy AQShdan 145 mlrd dollarlik tovar import qilgan. Savdo urushining jiddiylashishi natijasida hozirgi vaqtga kelib Xitoy AQShdan keladigan tovarlarga 125 foiz import boji o‘rgatdi.

Grafikdan ko‘rish mumkinki, Xitoy AQShdan nisbatan sodda tovarlar qatori yuqori qo‘shilgan qiymatga ega murakkab tovarlarni ham import qiladi. Ba’zi tovarlar uchun asosiy import yo‘nalishi ham aynan AQSh hisoblanadi. Xususan, 2024 yilda Xitoyning 40 foiz albumin (dori) importi AQSh hissasiga to‘g‘ri kelgan. Bunday yuqori konsentratsiya va alternativalarning kamligi Xitoy shifoxonalarida yuqori texnologiyali ba’zi dori vositalari bilan muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Nisbatan murakkab bo‘lmagan tovarlar importini esa Xitoy birinchi savdo urushidan keyin ancha diversifikatsiya qilishga erishgan. Jumladan, 2017 yilda Xitoyga soyaning 40 foizi AQShdan kelgan bo‘lsa. 2024 yilga kelib bu ko‘rsatkich 18 foizgacha kamaygan. Bundan tashqari, hozirgi vaqtda bug‘doy importining 17 foizi, tabiiy gaz importini 5 foizi aynan AQSh hissasiga to‘g‘ri keladi.

Umuman olganda soya, Xitoy bug‘doy yoki tabiiy gaz kabi murakkab bo‘lmagan tovarlarni katta qiyinchiliksiz boshqa davlatlardan import qilishi mumkin. Masalan o‘tgan hafta Xitoy kompaniyasining Abu-Dabi davlat kompaniyasi bilan gaz importi bo‘yicha kelishuvi bunga misol.

Lekin yuqorida aytganimdek, ba’zi murakkab tovarlar importini boshqa davlatlarga ko‘chirish bir muncha mushkul bo‘ladi. The Economist bunday murakkab tovarlar uchun Xitoy (xuddi AQSh Kompyuter va smartphonelar uchun istisno qilgani kabi) bojlarni pasaytirishi mumkinligini taxmin qilmoqda (grafikning yuqori qismidagi tovarlar).

@Mirkonomika

25.04.202511:04

Xitoyning ba’zi provinsiyalarida ko‘proq farzand ko‘rish uchun pul taklif etilmoqda

Butun dunyoda tug‘ilishning pasayishi asosiy muammoga aylanib bormoqda. Ba’zi davlatlar esa tug‘ilish jiddiy muammoga aylanib ulgurgan. Ayniqsa rivojlangan davlatlarda bu muammoni yaqqol ko‘rish mumkin.

Xitoyda aholining kamayishi ketma-ket uch yildan buyon davom etmoqda. Masalan, 2024 yilda aholi 3,2 mln kishiga, 2023 yilda 2,6 mln kishiga, 2022 yilda esa 463 ming kishiga kamaygan. Fertillik darajasi esa 1 atrofida shakllanmoqda (ya’ni ikki kishidan taxminan bitta farzand qoladi).

Hukumat esa tug‘ilishni ayniqsa ko‘p farzandlikni ko‘paytirish maqsadida turli dasturlarni ishlab chiqmoqda. Xususan, Hohhot shahrida birinchi bola uchun 10 ming yuan(1372 dollar), ikkinchi bola uchun besh yil davomida yillik 50 ming yuan (6861 dollar), uchinchi farzand uchun esa 10 yil davomida yillik 100 ming yuan (13 723 dollar) berish yo‘lga qo‘yilgan.

Bundan tashqari, Tianmen shahrida onalik ta’tili va uy-joy subsidiyalarini o‘z ichiga olgan, jami 280 000 yuangacha ($38 000) bo‘lgan imtiyozlar paketi joriy etilgan. Natijada, shaharda tug‘ilishlar soni 8 yillik pasayishdan keyin o‘tgan yili 17 foizga oshdi.

Umuman olganda, Xitoyning ba’zi provinsiyalarida qo‘llanilayotgan bunday keskin choralar tug‘ilishni doimiy ravishda o‘sishi va fertillikning 2 dan yuqorilashiga yordam beradimi yo‘qmi hozircha aytish qiyin. Lekin bunday choralarning mamlakat miqyosida qilinishi (agar qilinsa), farzand ko‘rishga qo‘shimcha rag‘bat berishdan tashqari, Xitoyda hozir asosiy muammolardan biri bo‘lib turgan yalpi talab yetishmovchiligini yechishga ham yordam berishi mumkin.

Bu borada mamlakatimizdagi holat haqida anchadan buyon yozib kelaman. Xususan, umumiy aholi soni o‘sayotgan bo‘lsa-da, tug‘ilishlar soni 2024 yilda 926,4 mingtani tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 3,7 foizga kamaygan edi. Joriy yilning birinchi choragida ham tug‘ilishlarning kamayishi davom etgan. Lekin hozircha tug‘ilishlarning kamayishi chuqur demografik muammo yuzaga kelayotganligini anglatmaydi. Pasayishni tushuntirib beruvchi asosiy omillardan biri esa mustaqillikning ilk yillaridan yangi asrgacha bo‘lgan davrdagi tug‘ilishlarning pasayishi hisoblanadi (ya’ni ular hozir ayni farzand ko‘rish yoshida).

Bu fikrning isbotini fertillik darajasining 2024 yilda ham nisbatan barqaror saqlanib qolganligidan ko‘rish mumkin. Xususan, 2024 yilda umumiy fertillik darajasi 3,35 ni tashkil etib, 2023 yildagi ko‘rsatkichga nisbatan biroz (0,095 ga) pasaygan. Ya’ni hozirgi vaqtda bitta ayolga 3 tadan ko‘proq farzand to‘g‘ri kelmoqda hamda bu aholining o‘zini tiklash darajasidan sezilarli yuqori.

@Mirkonomika

25.04.202507:26

Rossiya-Ukraina urushi bo'yicha AQShning hozirgi pozitsiyasi:

(c) The economist

25.04.202507:24

The economist nashrining bu hafta uchun muqovasi.

“Amerika 100 kun oldingi holatiga endi qaytmaydi”

24.04.202511:57

Art of the Deal (#)

24.04.202507:01

Avvalroq AQShda so‘nggi uch oyda inflyatsiya va ishsizlik bo‘yicha prognozlar keskin yomonlashgani haqida yozgan edim.

Mamlakatimizda ham inflyatsiya darajasi so'nggi oylarda tezlashdi. Biznesreport.uz nashri so'nggi 5 yildagi inflyatsiya holatini tahlil qilgan.

Materialda nafaqat mamlakatimizdagi, balki dunyoning boshqa yirik iqtisodiyotlaridagi inflyatsiya trendlariga ham to'xtalib o'tilgan.

#tavsiya

24.04.202506:30

Asosiy stavkaning o‘zgarishsiz qoldirilishi valyuta kursi barqarorligi hamda energiya ta’minotidagi yaxshilanishlar fonida inflyatsion kutilmalar pasaygan bo‘lishiga qaramasdan joriy inflyatsiyadan yuqori darajada saqlanib qolayotganligi,

shuningdek, umumiy (10,3 foiz) hamda bazaviy inflyatsiyaning (8,1 foiz) o‘suvchi trendni namoyon qilayotganligi,

bundan tashqari, narxlarga taklif omillari bilan bir qatorda talab omillari ham oshiruvchi ta’sir ko‘rsatayotganligi bilan izohlangan.

Shuningdek may oyidan oshiriladigan energiya tariflari ikkinchi chorakdan keyin inflyatsiyaga pasaytiruvchi ta’sirga ega bo‘lishiga e’tibor qaratilgan.

24.04.202506:13

Markaziy bank Asosiy stavkani yillik 14 foiz darajada o'zgarishsiz qoldirish bo'yicha qaror qabul qildi.

24.04.202506:08

AQSh iqtisodiyoti Pandemiyadan keyingi davrda eng muvaffaqiyatli iqtisodiyotlardan biri bo‘lgan

XVJga ko‘ra, AQSh pandemiyadan keyingi davrda o‘z guruhidagi iqtisodiyotlardan farqli ravishda pandemiyadan oldingi trendidan oshgan yagona iqtisodiyot bo‘lishi kutilmoqda. Boshqa iqtisodiyotlar esa pandemiyadan oldingi trendiga yetgani yo‘q.

Xususan, 2020 yilda AQSh iqtisodiyoti pandemiyadan oldingi trendiga nisbatan 4,1 foiz bandga, Xitoy iqtisodiyoti 3,5 foiz bandga, Yevro hudud 7,2 foiz bandga, boshqa rivojlangan davlatlar iqtisodiyoti esa 5,5 foiz bandga pasaygan.

2025 yilga kelib esa AQSh iqtisodiyoti pandemiyadan oldingi trendga nisbatan 3,6 foiz bandga yuqorilashi kutilmoqda. Boshqa iqtisodiyotlar esa 2025 yilda ham pandemiyadan oldingi trendiga yetolmaydi. Jumladan, Xitoy iqtisodiyoti pandemiyadan oldingi trendiga nisbatan 5,3 foiz bandga, Yevro hudud 2,5 foiz bandga, boshqa rivojlangan davlatlar iqtisodiyoti esa 1,1 foiz bandga pastroq shakllanishi prognoz qilinmoqda. Xitoyda farqning 2020 yilga nisbatan kengayishi ichki talabning pastligi natijasida o‘rtacha iqtisodiy o‘sishning pasayib borayotganligi bilan izohlanadi.

Lekin uch oy ichida Tramp bilan shunday sog‘lom iqtisodiyotda stagflyatsiya xavotirlari paydo bo‘lishga ulgurdi.

@Mirkonomika

24.04.202504:43

Yuqorida so‘nggi ikki kunda fond bozori qanday omillar ta’sirida o‘zgarganligi ko‘rsatilgan (S&P 500 misolida).

Seshanba kuni Tramp Markaziy bank raisini muddatidan oldin bo‘shatish “niyati” yo‘qligini e’lon qildi (o‘tgan hafta boshqacha fikrda edi). Natijada kun davomida S&P 500 3,5 foizga mustahkamlandi.

Chorshanba kuni esa Tramp Xitoyga nisbatan 145 foizlik tariflar judayam yuqoriligi hamda sezilarli pasaytirilishini ma’lum qildi. Natijada, chorshanba tongida S&P 500 3,1 foizga ko‘tarildi.

Keyinroq esa Moliya vaziri Tariflar bir tomonlama pasaytirmasligini aytdi. Natijada S&P 500 tongdagi yuqori o‘sishdan keyin, pasayishni boshladi hamda kunni (10:30 dan 16:00 gacha) 1,5 foiz pasayish bilan yakunladi.

Xullas “red light green light” o‘yini davom etadi.

Барлық жазбалар

Жарияланды3 сағат

18.04.202507:30Iqtisodchi Kundaligi

24.7K

Жарияланды21 сағат

12.04.202507:56bakiroo

63.5K

Толығырақ

Рекордтар

28.04.202512:05

5.1KЖазылушылар

24.03.202523:59

400Дәйексөз индексі

25.03.202523:59

8.5K1 жазбаның қамтуы

25.03.202523:59

8.5KЖарнамалық жазбаның қамтуы

22.03.202523:59

4.21%ER

25.03.202523:59

183.35%ERR

Өсу

Толығырақ

Жазылушылар

Цитата индексі

1 хабарламаның қаралымы

Жарнамалық хабарлама қаралымы

ERR

Толығырақ

Mirkonomika танымал жазбалары

Барлық жазбалар

31.03.202505:51

Yalpi tashqi qarz uchun foiz to‘lovlar 3 mlrd dollardan oshgan

2024 yilda jami yalpi tashqi qarz hajmi 10,8 mlrd dollarga oshib , 64,1 mlrd dollarga yetgan. So‘nggi 5 yilda yalpi tashqi qarz hajmi qariyb 2 barobarga oshgan. Bunda korporativ qarz o‘sishi muhim rol o‘ynagan.

To‘lov balansiga ko‘ra, 2024 yilda tashqi qarz uchun umumiy foiz to‘lovlari 3,3 mlrd dollarga yetgan. Bunda, portfel investitsiyalar uchun foiz to‘lovlar 468 mln dollarni, boshqa qarz instrumentlari uchun to‘lovlar 2,8 mlrd dollarni tashkil etgan. 2019 yil bilan taqqoslaganda portfel investitsiyalar uchun foiz to‘lovlar 10,4 barobarga oshgan bo‘lsa, boshqa qarz instrumentlari uchun qariyb 4 barobarga oshgan. Tashqi qarz bo‘yicha to‘lovlarning o‘sishi ikkita omil bilan izohlanadi.

Birinchidan, tashqi qarz hajmi so‘nggi yillarda yuqori sur’atlarda o‘sayotgan bo‘lsa, ikkinchidan yirik iqtisodiyotlarda yuqori inflyatsiya sabab foiz stavkalari keskin oshirildi. Ya’ni so‘nggi yillarda qarz jalb qilish qimmat bo‘lishi bilan birga, mavjud qarz tarkibidagi o‘zgaruvchan foiz stavkali qarz qismi uchun ham foiz to‘lovlar keskin oshdi. Xususan, davlat qarzining taxminan 40 foizi o‘zgaruvchan foiz stavkasida jalb qilingan (korporativ qarz bo‘yicha ma’lumot mavjud emas).

Ma’lumot uchun, bozor stavkasi (6 oylik SOFR) 2021 yilda (yillik o‘rtacha) 0,5 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2024 yilga kelib 5,3 foizga yetgan. Foiz stavkasidagi bunday yuqori o‘sishi tabiiyki qarzga xizmat ko‘rsatish xarajatlari keskin o‘sishiga olib keladi.

Umuman olganda, joriy yilda foiz stavkalarining pasayishi prognoz qilinayotgan edi, lekin hozirgi global noaniqliklar fonida bu tendensiya orqaga surilishi mumkin. Bu esa o‘z navbatida hozirgi yuqori qarz jalb qilish fonida qarzga xizmat ko‘rsatish xarajatlarining so‘nggi yillardagi kabi yuqori sur’atlarda o‘sishda davom etishiga sabab bo‘lishi mumkin. Masalan, 2024 yilda tashqi qarz uchun foiz to‘lovlar 33 foizga yoki qariyb 805 mln dollarga oshgan. 2023 yilda esa tashqi qarz uchun foiz to‘lovlar qariyb 2 barobarga (yoki 1,1 mlrd dollar) oshgan edi.

@Mirkonomika

03.04.202507:53

AQSh tomonidan mamlakatimizga o‘rnatilgan boj iqtisodiyotimizga qanday ta’sir qiladi?

2024 yilda AQSh bilan tashqi savdo aylanmamiz 882 mln dollarni tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 15,2 foizga oshgan. Bunda, AQSh ga eksportimiz 314,7 mln dollar, importimiz esa 564,3 mln dollarni tashkil etgan. AQShga eksportimiz umumiy eksportning 1,2 foiz ulushiga teng.

Bundan tashqari, eksportimizning asosiy qismi xizmatlar eksporti hisoblanadi. Xususan, 2024 yilda tovarlar eksporti 44,4 mln dollarni tashkil etgan. Ya’ni eksportimizning 86 foizi xizmatlar eksporti hisobiga shakllangan. Xizmatlar eksporti esa bojga tortilmaydi. Boshqacha aytganda, AQShga eksportimizning 86 foizi kecha e’lon qilingan tariflardan tashqarida. Qolgan 14 foiz eksportimiz esa qo‘shimcha tariflarga tortiladi.

Tovarlar eksportining asosiy qismi ochiqlanmagan tovarlar (bojxona kodi 9999)- 7.9 mln dollar, qimmatbaho metall (7112)- 6,6 mln dollar, alyuminiy 6,6 mln dollar kabi tovarlarga to‘g‘ri keladi.

Umuman olganda, tariflarning mamlakatimizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’siri judayam kichik. Chunki birinchidan AQSh eksportimizda yirik savdo hamkorimiz hisoblanmaydi. Ikkinchidan joriy qilingan bojlar eksport tovarlarimizning asosiy qismiga ta’sir qilmaydi.

Lekin tariflarning deyarli barcha davlatlarga o‘rnatilganligi yaqin kelajakda o‘zining salbiy ta’sirlari ko‘rsatmasdan qolmaydi (bu haqida Xitoy misolida oldin ham yozgandim). Ya’ni AQSh tomonidan o‘rnatilgan tariflar butun dunyoda shu jumladan asosiy hamkorlarimizda ham o‘sishning sekinlashishiga olib keladi. O‘sishning sekinlashishi esa tabiiyki tovarlarimizga bo‘lgan talabni pasaytiradi. Xususan, o‘zi shundoq ham eksportimiz pasayishi davom etayotgan Xitoy, Turkiya, Qirg‘iziston, Tojikiston kabi hamkorimizga eksportimiz pasayishi yana tezlashishi yoki o‘sish boshlanishi orqaga surilishi mumkin.

Ammo noaniqliklar sharoitida asosiy eksport tovarimiz bo‘lgan oltinning narxi yangi tarixiy maksimumlarga yetishi kutilmoqda. Ya’ni boshqa tovarlar eksportidagi pasayish oltin eksporti bilan kompensatsiya qilishi mumkin. Bundan tashqari, AQSh katta iqtisodiyot bo‘lganligi sababli, AQSh tomonidan o‘rnatilgan boj global bozorda tovarlar narxini pasaytiradi. Bu esa o‘z navbatida importimizning arzonroq kirib kelishiga olib kelishi mumkin. Bir jihatdan bu monetar siyosat uchun yaxshi shart-sharoitlar yaratsa, ya’ni inflyatsiyani jilovlash yo‘nalishida. Boshqa tomondan ichki ishlab chiqaruvchilarga kutilmagan raqobatni paydo qilishi mumkin.

@Mirkonomika

24.04.202511:57

Art of the Deal (#)

28.04.202518:11

28.04.202518:43

30.03.202514:56

To‘lov balansi 2024

2024 yilda joriy operatsiyalar hisobining defitsiti 5,7 mlrd dollarni tashkil etib, 2023 yilgi (YAIMga nisbatan tarixiy maksimum) ko‘rsatkichga nisbatan 2 mlrd dollarga qisqargan (YAIMga nisbatan ulushi 2,6 foiz bandga). Joriy operatsiyalar hisobi defitsitining qisqarishi birlamchi hamda ikkilamchi daromadlarning yuqori sur’atlarda o‘sishi fonida tashqi savdo balansining biroz qisqarganligi bilan izohlanadi.

Tashqi savdo defitsitining qisqarishi asosan (avtobus, samolyot kabi) bir martalik tovarlar importi natijasida 2023 yildagi yuqori baza bilan, pul o‘tkazmalarining o‘sishi esa an’anaviy bozorlar ishchi kuchiga talab va ularda oylik maoshlarning ortishi hamda yangi bozorlarga migrantlarning ko‘payishi bilan izohlanadi.

Joriy operatsiyalar hisobi defitsitining qisqarishi fonida moliyaviy hisob defitsiti (mamlakatimizga sof pul oqimi) deyarli o‘zgarmagan. 2024 yilda moliyaviy hisob defitsiti 6,8 mlrd dollarni tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 122 mln dollarga oshgan (ya'ni moliyaviy oqim oshgan). Bunda, moliyaviy oqimlarning umumiy hajmida katta o‘zgarish kuzatilmagan bo‘lsa-da uning tarkibida keskin o‘zgarishlar kuzatilgan.

2024 yilda moliyaviy hisobning asosiy komponenti portfel investitsiyalar (yevrobondlar) bo‘lgan bo‘lsa, 2023 yilda asosiy moliyaviy oqimlar boshqa investitsiyalar (qarz instrumentlari) hisobiga shakllangan edi. Xususan, 2024 yilda 3,1 mlrd dollar portfel investitsiyalar jalb qilingan bo‘lib, 2023 yilga nisbatan 3 barobarga oshgan. Shuningdek, 2023 yilda qisqargan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar esa 30 foizga oshib 2,8 mlrd dollarga yetgan. Boshqa investitsiyalarning sof oqimi esa 2,7 mlrd dollarga qisqarib 883 mln dollarni tashkil etgan.

Moliyaviy oqimlarning joriy operatsiyalar hisobi defitsitiga nisbatan yuqori shakllanganligiga qaramasdan xatoliklar hisobiga to‘lov balansini moliyalashtirish uchun zaxira aktivlar 734 mln dollarga qisqargan. Bunda, to‘lov balansi tranzaksiyalarni hisobga olganligi sababli, oltin narxi o‘zgarishi natijasida zaxiralarning o‘sishi to‘lov balansida qayd etilmaydi.

@Mirkomonika

31.03.202508:33

To‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar tarkibida taqsimlanmagan foyda sifatida qilingan investitsiyalar hajmi keskin qisqargan

2024 yilda to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar sof hajmi 30 foizga oshib 2,8 mlrd dollarga yetgan (YAIMga nisbatan ulushi 2,5 foiz). Taqqoslash uchun, 2023 yilda 2,1 mlrd dollarni tashkil etgan edi.

Oldingi yillarda taqsimlanmagan foyda to‘g‘ri investitsiyalar tarkibida katta ulushga ega bo‘lgan bo‘lsa, 2024 yilda taqsimlanmagan foydaning to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalardagi ulushi 5,8 foizgacha pasaygan. Taqqoslash uchun, 2023 yilda taqsimlanmagan foydaning ulushi 36,6 foizni tashkil etgan edi. O‘zi umuman 2019 yildan keyingi hech qaysi yilda taqsimlanmagan foydaning ulushi 18 foizdan past bo‘lmagan.

To‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiya kiritilgan korxonalar tomonidan dividend sifatida olib chiqib ketilgan daromad hajmi 2024 yilda 701 mln dollarni tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 6 foizga pasaygan (2023 yilda 744,5 mln dollar). To‘g‘ri investitsiya kiritilgan korxonalarning to'g'ri investitsiya ulushiga mos taqsimlanmagan foydasi esa 79 foizga pasayib 163,4 mln dollarni tashkil etgan.

@Mirkonomika

22.04.202505:41

Xitoydan arzon import mintaqadagi davlatlarni xavotirga solishni boshladi

AQSh-Xitoy savdo urushi natijasida AQSh tomonidan kamaygan talab Xitoy tovarlari narxlarini arzonlashtirishi bu esa mintaqadagi boshqa davlatlardagi import bilan raqobat qiluvchi sektorlarda qo‘shimcha raqobatni yuzaga keltirishi mumkinligi haqida oldin ham yozgandim.

Mamlakatlar Xitoydan keladigan arzon importdan xavotir olib (yoki AQShga yaqinroq bo‘lish maqsadida) import tovarlarga qo‘shimcha boj o‘rnatishni boshlab yuborishdi. Xususan, kecha Hindiston po'lat importiga vaqtincha (200 kun) 12 foizlik boj joriy qildi. Bu holat ichki temir ishlab chiqaruvchilarni Xitoydan keladigan arzon importdan himoya qilish maqsadida o‘rnatilgan.

Bu holatni vaqtinchalik (agar vaqtinchalik bo‘lsa) shok davrida ichki ishlab chiqaruvchilar bozordan chiqib ketishining oldini olish deb qarash mumkin bo‘lsa-da, temirdan xomashyo sifatida foydalanadigan sektorlarni arzon xomashyodan mahrum qilish ham hisoblanadi.

Ammo boshqa tomondan, Hindiston tomonidan o‘rnatilgan 12 foizlik boj ichki ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish uchun yetarli bo‘ladimi yo‘qmi oldindan aytish qiyin chunki, Xitoy hukumati yuanni maqsadli “qadrsizlantirish” orqali o‘rnatilgan bojlarni aylanib o‘tishi mumkin.

Yaqin kelajakda Xitoydagi ortiqcha taklif butun dunyo, xususan mamlakatimizda ham turli o‘zgarishlarga sabab bo‘lishi mumkin. Bu esa qaror qabul qiluvchilar uchun qiyin tanlovlarni yuzaga keltirishi shubhasiz.

31.03.202509:28

Portfel investitsiyalar kim tomonidan jalb qilinyapti?

2024 yilda jalb qilingan portfel investitsiyalar hajmi 3,1 mlrd dollarni tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 3,2 barobarga oshgan. Bunda, Portfel investitsiyalarning hammasi qimmatli qog‘ozlar chiqarish orqali jalb qilingan (qarz instrumenti)

Hukumat tomonidan jalb qilingan portfel investitsiyalar (majburiyatlarning sof o‘zgarishi) 854 mln dollarni tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 2 foizga kamaygan bo‘lsa, bank sektori tomonidan jalb qilingan portfel investitsiyalar hajmi 1,2 mlrd dollarni tashkil etgan. Ta’kidlash kerakki, bank sektori 2020 yildan buyon katta hajmda portfel investitsiya jalb qilmagan edi.

Boshqa sektorlar esa 1 mlrd dollar miqdorida portfel investitsiyalar jalb qilgan bo‘lib, boshqa sektorlarning portfel investitsiya orqali bunday yirik miqdorda qarz jalb qilishi faqat 2021 yilda kuzatilgan (2021 yilda 1 mlrd). Boshqa yillarda esa bu sektor portfel investitsiya ko‘rinishida qarz jalb qilmagan.

Hukumat tomonidan 2024 yilning boshidan 2019 yilda jalb qilingan birinchi yevrobondlar qaytarilgan. Shu sababli birinchi chorakda hukumatning norezidentlar oldidagi majburiyatlari 490 mln dollarga kamaygan. Ikkinchi chorakda esa 1,3 mlrd dollarlik portfel investitsiyalar jalb qilingan. Shu sababli, 2024 yilda portfel investitsiya bo‘yicha majburiyatlar 854 mln dollarga oshgan.

@Mirkonomika

24.04.202504:43

15.04.202507:00

Xitoyda yalpi talab bilan muammolar davom etmoqda. Savdo urushi esa bu jarayonni yanada tezlashtirishi mumkin.

Mart oyida Xitoyda eksportning o‘sishi tezlashib, import qisqarishda davom etgan. Xususan, oy davomida 314 mlrd dollarlik eksport amalga oshirilgan bo‘lib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 12,4 foizga o‘sgan. Import hajmi esa 211,3 mlrd dollarni tashkil etib, 4,3 foizga qisqargan.

Joriy yilning ilk ikki oyida ham xuddi shunday tendensiya davom etayotgandi. Lekin eksport o‘sishi nisbatan past shakllanayotgan edi. Xususan, eksport yanvar-fevral oylarida 540 mlrd dollarni tashkil etib, 2,3 foizga o‘sgan bo‘lsa, import 369 mlrd dollarni tashkil etib, 8,4 foizga qisqargan edi. Bunda, importning qisqarishi asosan Yevropa ittifoqi (-5,6 foiz), Lotin Amerikasi (-15,4 foiz), Afrika qit’asidagi (-10,7 foiz) mamlakatlar bilan yuz bergan bo‘lsa, hozir savdo urushi davom etayotgan AQShdan import 2,7 foizga o‘sgan.

Albatta, mart oyida AQSh-Xitoy o‘rtasidagi tariflar uqadar yuqori emasdi. Apreldan esa tariflar sezilarli oshadi. Bu o‘z navbatida mart oyida yuqori o‘sgan eksportga ta’sir qilmasdan qolmaydi. Lekin bundan ham xavotirlisi o‘zi shundoq ham qisqarayotgan import yanada tezroq qisqarish ehtimoli yo‘q emas. Ya’ni birinchi 3 oylik ma’lumotlardan ko‘rish mumkinki, Xitoyda o‘zi shundoq ham yalpi talab bilan muammolar mavjud edi. Savdo urushining keskinlashishi esa yalpi talab qisqarishini yanada tezlashtirishi turgan gap. Bu jarayon tabiiyki mamlakatimizga ham ta’sir qilmasdan qolmaydi.

2024 yilda Xitoyga jami eksportimiz 2,1 mlrd dollarni tashkil etib, oldingi yilga nisbatan 16 foizga qisqargan. 2023 yilda esa eksportimiz 2,5 mlrd dollarni tashkil etib, 2022 yilga nisbatan 5,6 foizga qisqargan edi. Ta’kidlash kerakki, Xitoyga eksportning qisqarishi joriy yilda ham davom etmoqda. Xususan, joriy yilning yanvar-fevral oylarida Xitoyga eksportimiz 304 mln dollarni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 13,1 foizga qisqargan.

2024 yilda Xitoyga asosiy eksport tovarlarimiz mis (bojxona kodi 7403) - 749 mln dollar (umumiy eksportdagi ulushi 40,5 foiz), ip-kalava (5205) - 514,7 mln dollar (ulushi 27,8 foiz), sabzavotlar (0713) – 126,3 mln dollar (ulushi 6,8 foiz), Sabzavot sharbatlari va ekstraktlari (1302) – 54,9 mln dollar (ulushi 3 foiz) kabi mahsulotlar bo‘lgan.

Comtrade

bazasida gaz eksporti qaysi mamlakatga amalga oshirilayotganligi ko‘rsatilmagan, shu sababli 2024 yildagi 628 mln dollarlik gaz eksporti Xitoyga eksport sifatida emas, balki ko‘rsatilmagan davlatlarga eksport sifatida ko‘rinadi.

Xitoyda o‘zi shundoq ham pasayayotgan talab savdo urushi natijasida tezlashi ehtimoli yuqori. Bu esa Xitoyga eksportimiz qisqarishini yanada tezlashtirishi, import esa Xitoydagi ortiqcha taklif hisobiga tezroq o'sishini kutish mumkin. Bu o‘z navbatida eksporti Xitoyga bog‘liq sektorlarda (gaz yoki misdan boshqa) eksport bilan turli qiyinchiliklarni keltirib chiqarsa, Xitoy tovarlariga raqobatbardosh sektorlarda kutilmagan qo‘shimcha raqobatning paydo bo‘lishiga olib keladi.

@Mirkonomika

22.04.202513:16

Oltin eksporti umumiy eksportning yuqori o‘sishini ta’minlamoqda

Mart oyida umumiy eksport 20,5 foizga o‘sgan. Bunda, yuqori oltin narxi fonida oy davomida amalga oshirilgan 1,9 mlrd dollarlik oltin eksporti umumiy eksportning o‘sishini belgilab beruvchi asosiy omil bo‘lib xizmat qilgan. Oltindan tashqari oy davomida mineral yoqilg‘ilar eksporti o‘sishi ham oylik eksportning yuqori o‘sishiga hissa qo‘shgan.

Xususan, oy davomida 110 mln dollarlik mineral yoqilg‘i eksport qilinib 2024 yilning mos davriga nisbatan 16 foizga oshgan. Bunda, gaz eksporti asosiy o‘sish komponentlaridan biri bo‘lib, birinchi chorakda gaz eksporti 2,5 barobarga oshgan. Mart oyining o‘zida esa 52 mln dollarlik gaz eksporti amalga oshirilgan.

Negadir joriy yilning ikki oyida yuqorida sur’atlarda o‘sayotgan xizmatlar eksporti mart oyiga kelib deyarli o‘sishda to‘xtagan. Xususan, yanvar-fevral oyida xizmatlar eksportining o‘sishi sur’ati 61,5 foizni tashkil etgan bo‘lsa, mart oyida xizmatlar eksportida oylik o‘sish 5,3 foizgacha sekinlashgan (bunday keskin sekinlashning sabablari hozircha noma’lum).

Oltin va mineral yoqilg‘ilar eksporti ayirib tashlangandagi tovarlar eksporti esa mart oyida 3,5 foizga o‘sib oldingi oylardagi tendensiyaga muvofiq shakllangan.

Asosiy savdo hamkorlarimizdan Rossiya hamda Xitoyga oylik eksport keskin o‘sgan. Xususan, mart oyida Rossiyaga oylik eksport 48 foizga, Xitoyga esa 47 foizga oshgan. Bu holat 2024 yildagi nisbatan past baza effekti bilan izohlanishi mumkin. Jumladan, 2024 yilning mart oyida Xitoyga eksport 47 foizga, Rossiyaga esa 20 foizga qisqargan edi. Qozog‘iston hamda Turkiyaga eksport esa mart oyida mos ravishda 6 foiz hamda 17 foizga qisqargan.

Qo‘shnilarimizdan Tojikiston (45 foiz) hamda Afg‘onistonga (18 foiz) eksport sog‘lom sur’atlarda o‘sishda davom etmoqda. Shuningdek, BAA ga eksportning keskin o‘sish sur’ati qayd etilmoqda. Xususan, joriy yilning birinchi uch oyida BAA ga eksport 3,3 barobarga oshgan.

@Mirkonomika

21.04.202518:50

Tramp Federal rezerv (Markaziy bank) raisiga “hujum” qilishda davom etmoqda.

Tramp ijtimoiy tarmoqlarda “Energiya xarajatlari ancha pasaygan, oziq-ovqat narxlari sezilarli darajada arzonlashgan, va boshqa ko‘plab “narsalar”ning narxlari pasayish tendensiyasida, natijada deyarli inflyatsiya kuzatilayotgani yo‘q. Agar janob "Juda kech" foiz stavkalarini HOZIR pasaytirmasa, iqtisodiyot sekinlashishi mumkin. Pauell doim vaziyatga “juda kech reaksiya qiladi", degan fikrni bildirib Markaziy bank raisini “loser” deb atagan.

Trampning Markaziy bankka foiz stavkalarini pasaytirishi borasidagi bosimlari, bojlar natijasida bozorlarda yuzaga kelgan pasayishning o‘rnini yopib ketadi degan maqsadda qilinayotgan bo‘lishi mumkin. Lekin bozorlar Trampning Markaziy bankka bosimiga javoban aksincha pasaymoqda. Xususan, dushanba tongida Dow jones 2,8 foizga hamda S&P 500 2,9 foizga pasaygan.

25.04.202511:04

26.04.202504:57

Канал өзгерістері тарихы

Көбірек мүмкіндіктерді ашу үшін кіріңіз.