📝 سپندارمزگان - ۲۹ بهمن یا ۵ اسفند
✍️ سیروس حامی
چند سال است که در هنگامه هریک از مناسبتهای کهن ایرانی همچون تیرگان و مهرگان و سپندارمزگان و نیز روز پایان سرایش شاهنامه، بحث اختلاف گاهشماری کهن ایرانی (یزدگردی / با تسامح : زرتشتی) با گاهشماری نوین (خیامی/جلالی) داغ می‌شود و استناد به هریک از دو گاهشماری هواخواهانی از میان گرانمایگان دارد با دلایل خود!
با ارج و آزرم بزرگانی که دیدگاه ناهمسو با این خامه دارند، پیش از هرچیز باید به یاد داشت که نامگذاری روزهای سی‌گانه ماه و بخش‌بندی سال به دوازده ماه سی‌روزه و پنج روز(یا شش در کبیسه) پایانی را باید یک سامانه انگاشت! سامانه‌ای که هر دگرگونی در یک بخش از آن ، خواه‌ناخواه سامانه را از جامعیت می‌اندازد! این سامانه تنها در گاهشماری کهن ایرانی یا «یزدگردی» تعریف شده و جامعیت دارد! مگر سامانه‌ای نو تعریف و برپای داشته شود!
در این سامانه روزهای۱ و ۳۱ و ۶۱ و ۹۱ و ۱۲۱ و ۱۵۱ و ۱۸۲ و ۲۱۱ و ۲۴۱ و ۲۷۱ و ۳۰۱ و ۳۳۱ هر سال «اورمزدروز» نامیده می‌شود و روز پس از اینها «بهمن‌روز» پس «اردیبهشت‌روز» و ...
در این سامانه، روز پس از «انارام‌روز» هرماه ، «اورمزدروز» ماه پسین است!
در این سامانه «اندرگاه» یا «پنجه پایانی» تعریف شده که روزهای ۳۶۱ تا ۳۶۵ (یا ۳۶۶ در کبیسه) سال است و پنج(یا شش) روز پایانی نامهایی جز نامهای سی‌گانه دارند!
این سامانه -به هر آرایشی- به سال خیامی که سامانه دیگری است خورانده شود، بخشی از آن آسیب می‌بیند! اندرگاه با آیینهای ویژه‌اش نادیده انگاشته و حذف می‌شود! در شش ماه آغازین، دیگر پس از انارام، اورمزد نمی‌آید!! همچنین «انارام اسفند» هم در سالهای ۳۶۵ روزه از میان می‌رود !!
همچنین این نکته را نیز به سایه نبریم که در گاهشماری کهن ایرانی از بنیاد روزهای یکم تا سی‌ام ماه بر ذهن‌ها چیره نبود! همانند هفت روز هفته کنونی، سی روز با سی نام شناخته شده بود -نه یکم تا سی‌ام)! اگر بر بنیاد ماههای سی‌روزه آن سامانه گاهشماری بپوییم، روز ۳۳۵ سال یعنی سی روز مانده به پایان سال (که در گاهشماری خیامی ۲۹ بهمن است!) اسپندروز از اسپندماه و جشن اسپندگان است!
استادان و گرانمایگانی که گرایش به خوراندن آیین کهن نامگذاری روزهای ماه به سامانه نو دارند، روزهای سی‌ویکم هر ماه را «بی‌نام» رها کرده‌اند(یا در پی نامی تازه برای آن هستند!) و نیز روز انارام اسپند را در سالهای ۳۶۵ روزه از گاهشماری سترده‌اند! این گرامیان یکم هر ماه گاهشماری جلالی(خیامی) را «هورمزدروز» می‌نامند و بفرجام، تطبیق نام روزهای ماه در سامانه نو با نامهای سامانه کهن را ارزمندتر از آسیب خوردن به سامانه کهن می‌شمارند!
ارجمندند!
ولی ، دیدگاه دیگرگونی هم هست! هرآینه هم‌میهنان بهدین و جز آن که پایبندی به تمامیت سامانه کهن و پاسداشت جامعیت آن را ارز می‌دارند هم ارجمندند!
زرتشتیان جهان -که به جامعیت سامانه کهن باورمند و پایبندند!-، ۲۹ بهمن را اسپندگان یا سپندارمزگان می‌شناسند و جشن می‌گیرند!
به راستی چنین نیست که این گروه سپندارمزگان را به ماه بهمن آورده باشند، راستی این است که باورمندان به «خوراندن بخشی از سامانه کهن به سامانه نو» ، «اورمزدِ سپندارمز» را به جای روز ۳۳۱ سال به روز ۳۳۷ جابجا کرده و سپندارمزگان را به جای روز ۳۳۵، (سی روز به پایان سال) ، در روز ۳۴۱ (۲۴ روز به پایان سال) کشانده‌اند!
این خامه با پاسداشت تمامیت و جامعیت سامانه کهن و پرهیز از آسیب رساندن به آن همرای است!
پیشنهاد دلنشینی هم هست که دور از پایبندی به هریک از این دو دیدگاه، و به ارج «شادی» که ارزشی والا در باورهای نیاکان است، از روز ۲۹ بهمن تا پنجم اسفند گاهشماری جلالی(خیامی) را هفته گرامی‌داشت زن و زمین بشناسیم و فرخنده و شاد بداریم.
فر ایران را می‌ستاییم.🙏
