Kecha elektromobillar uchun utilizatsiya yig‘imi stavkalari (oddiy tilda soliq) oshirilgani ancha bahslarga sabab bo‘ldi. Xabari yo‘qlar uchun tushuntirib o‘taman, endi elektromobil import qilganda, ishlab chiqarilganligiga uch yildan oshmagan elektromobillarga 120 BHM, 3 yildan oshganlarga 210 BHM utilizatsiya uchun yig‘im yig‘iladi.
Raqamda fikrlasak, oldin elektromobil importida kamida 11 250 000 so‘m yig‘im to‘langan bo‘lsa, endi shu kamida 45 million so‘m bo‘ladi. Yanada anig‘ini aytsak, chetdan import qilinadigan elektromobillar narxi kamida 33 750 000 So‘mga oshadi degani. Shu vaqtgacha 180 millionga kirib kelgan mashina endi 213 750 000 so‘m bo‘ladi kamida.
Qarorni qanchalik chiroyli rasmiy so‘zlar bilan aytishmasin, amalda bu soliq mahalliy mashina ishlab chiqaruvchilaridan undirilmas ekan, hamma maqsadni o‘sha tomonda ko‘raveradi.
Mahalliy ishlab chiqarishni qo‘llab-quvvatlash, ichkarida ko‘proq iqtisodiy qiymat va ish o‘rinlari yaratish muhim. Lekin, bu mahalliy iste’molchini jazolash evaziga bo‘lishi kerak emas.
Shu uchun ham o‘zi mamlakatda soliq yuki qanchalik bo‘lishi kerak degan o‘ta falsafiy va iqtisodiy savol tug‘iladi. O‘z qarashimni aytaman, mamlakatda nimadir rivojlanishi uchun uni qo‘llab-quvvatlashning eng yaxshi yo‘li raqobatbardoshligini oshirishdir. Faqat, raqobatbardoshlik subsidiya yoki proteksionizm evaziga bo‘lsa, bu vakuumda yaratilgan o‘sish bo‘ladi va vakuumdan tashqarida, real raqobatda yutqazib qo‘yadi. Amalda, eski davrda birma-bir shu narsalardan o‘tib keldik. O‘shanda ham milliy avtomobilsozlik yoki monopoliya bo‘lgan biror soha rivojlanmadi, aksincha korrupsiya ko‘payib ortga ketdi. Proteksionizm ichki sanoatni rivojlantirishga yechim emas. Shu uchun ham mamlakatda soliqlar eng yaqin 10ta savdo hamkoriga nisbatan pastroq bo‘lishiga erishish to‘g‘riroq yechim bo‘ladi. Shunda import bo‘ladigan mahsulotga sun’iy tarzda soliq oshirilib, iste’molchi jazolanmaydi. Kamroq soliq to‘lagani evaziga yoki boshqa kamroq xarajat qilgani evaziga, mahalliy ishlab chiqaruvchi ichki bozorda ham, xalqaro bozorda ham raqobatbardoshroq bo‘lib boradi.
Undan tashqari xalqaro bozorda raqobatbardosh bo‘lishga ta’sir qiladigan yana ko‘plab faktorlar bo‘lishi mumkin. Bu byurokratiya, og‘ir regulyatsiya, logistika va boshqalar. Bularni ham raqobatda ustun bo‘lish uchun eng yaqin 10ta savdo hamkor bilan solishtirib, ulardan qulayroq qilishga harakat qilish kerak. Hammasini bozor qonunlari asosida, butun soha rivojidan kelib chiqib amalga oshirish zarur.
Yana bir marta aytaman, proteksionizm, monopoliya, alohida sevimlilarlarga subsidiya yoki lgotalar yechim emas. Har holda man shunaqa deb o‘ylayman.
#iqtisodiyot
@allaevuzb
