Strategic Focus: Central Asia
27.02.202512:14
Diyanet – Turkiyaning diniy siyosat quroli
Diyanet, Turkiyaning diniy ishlari bo‘yicha markaziy instituti sifatida, mamlakat ichida ham, xalqaro miqyosda ham davlatning diniy siyosatini amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Tashkilot butun Turkiya bo‘ylab 89 817 masjid ustidan nazorat o‘rnatib, diniy va ijtimoiy hayotga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Diyanetning shtati 143 429 xodimdan iborat bo‘lib, ularning asosiy qismini imomlar tashkil etadi. Ular nafaqat diniy marosimlarni o‘tkazish, balki jamiyatda diniy tartibni saqlash orqali davlatning islomga oid siyosatini ilgari surish vazifasini ham bajaradilar.
Bundan tashqari, Diyanetning xalqaro miqyosdagi faoliyati Turkiyaning “yumshoq kuch” siyosatidagi o‘rnini tasdiqlaydi. Tashkilot xorijda 644 nafar xodimga ega bo‘lib, ularning 79 nafari doimiy, 565 nafari esa shartnoma asosida faoliyat yuritadi. Bu esa Anqaraning diniy diplomatiya strategiyasining bir qismi bo‘lib, Diyanet orqali Turkiya musulmon diasporalari bilan aloqalarni mustahkamlash va global ta’sirini kengaytirish yo‘lida harakat qilayotganini ko‘rsatadi.
Strategic Focus: Central Asia
Diyanet, Turkiyaning diniy ishlari bo‘yicha markaziy instituti sifatida, mamlakat ichida ham, xalqaro miqyosda ham davlatning diniy siyosatini amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Tashkilot butun Turkiya bo‘ylab 89 817 masjid ustidan nazorat o‘rnatib, diniy va ijtimoiy hayotga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Diyanetning shtati 143 429 xodimdan iborat bo‘lib, ularning asosiy qismini imomlar tashkil etadi. Ular nafaqat diniy marosimlarni o‘tkazish, balki jamiyatda diniy tartibni saqlash orqali davlatning islomga oid siyosatini ilgari surish vazifasini ham bajaradilar.
Bundan tashqari, Diyanetning xalqaro miqyosdagi faoliyati Turkiyaning “yumshoq kuch” siyosatidagi o‘rnini tasdiqlaydi. Tashkilot xorijda 644 nafar xodimga ega bo‘lib, ularning 79 nafari doimiy, 565 nafari esa shartnoma asosida faoliyat yuritadi. Bu esa Anqaraning diniy diplomatiya strategiyasining bir qismi bo‘lib, Diyanet orqali Turkiya musulmon diasporalari bilan aloqalarni mustahkamlash va global ta’sirini kengaytirish yo‘lida harakat qilayotganini ko‘rsatadi.
Strategic Focus: Central Asia
Reposted from:
G’arbiy alyans
25.02.202505:14
Tramp va Ukraina: asr bitimi yoki geosiyosiy muvaffaqiyatsizlik?
M.Imomov, siyosiy ekspert
D.Trampning Oq uyga qaytishi bilan AQShning tashqi siyosati keskin o‘zgarishlarni boshdan kechiryapti. Vashington hozirgi kunda Ukrainadagi urushni Amerika uchun maksimal qulay shartlarda tugatish uchun harakat qilmoqda.
Yangi yondashuv uchta asosiy shaxs tomonidan shakllantirilmoqda: davlat kotibi Marko Rubio, milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi Mayk Uolts va mudofaa vaziri Pit Hegset. Ular AQShning Yevropa xavfsizligidagi rolini qayta ko‘rib chiqish va Amerikaning yetakchilik tushunchasini tubdan o‘zgartirishga bel bog‘lagan.
Tramp Zelenskiyga nisbatan chuqur shubha bilan qarab, Rossiya bilan Ukraina va Yevropani muzokaralardan chetda qoldirgan holda bevosita muloqot olib bormoqda. Birinchi qadam sifatida Rubioni Saudiya Arabistoniga Moskvadagi hamkasbi bilan uchrashuvga yubordi – bu Rossiyaning 2022-yilgi bosqinidan keyingi ilk yirik AQSh-Rossiya muloqoti hisoblanadi. Tramp ma'muriyati bu urushni yaxshilik va yovuzlik o‘rtasidagi kurash emas, balki sof pragmatik manfaatlar nuqtai nazaridan baholaydi: AQSh buning evaziga nima oladi? Shu sababdan, Zelenskiyga qattiq shartlar qo‘yildi, jumladan, AQSh tomonidan ko‘rsatilgan harbiy yordam uchun kompensatsiya sifatida Ukrainadagi mineral resurslarga egalik qilish masalasi ko‘tarildi.
Yevropa esa AQSh yetakchiligiga odatlangan holda, yangi haqiqat bilan yuzlashmoqda. Tramp Yevropa Ittifoqidan Ukrainaga moliyaviy va harbiy yordamning asosiy qismini o‘z zimmasiga olishni talab qilmoqda, shuningdek, NATO oldidagi AQSh majburiyatlarini cheklashga harakat qilmoqda. Vashington Yevropaning eski qoidalariga o‘ynashni istamaydi va Rossiyaga qarshi sanksiyalarni bekor qilish ehtimoli bosim vositasi sifatida qo‘llanilmoqda.
Biroq, bunday strategiya katta xavflarni ham o‘z ichiga oladi. Agar Rossiya bilan muzokaralar muvaffaqiyatli yakunlanib, AQSh o‘z mavqeini saqlab qolgan holda mojarodan chiqib ketsa, bu Tramp uchun yirik geosiyosiy g‘alabaga aylanadi. Ammo Kreml vaziyatdan foydalanib, agressiyani davom ettirsa va Kiyev og‘ir ahvolga tushib qolsa, bu tarixiy mag‘lubiyat bo‘ladi va Vetnam hamda Afg‘onistondan qo‘shin chiqarish bilan bog‘liq sharmandali sahnalar bilan taqqoslanishi aniq.
G’arbiy alyans
M.Imomov, siyosiy ekspert
D.Trampning Oq uyga qaytishi bilan AQShning tashqi siyosati keskin o‘zgarishlarni boshdan kechiryapti. Vashington hozirgi kunda Ukrainadagi urushni Amerika uchun maksimal qulay shartlarda tugatish uchun harakat qilmoqda.
Yangi yondashuv uchta asosiy shaxs tomonidan shakllantirilmoqda: davlat kotibi Marko Rubio, milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi Mayk Uolts va mudofaa vaziri Pit Hegset. Ular AQShning Yevropa xavfsizligidagi rolini qayta ko‘rib chiqish va Amerikaning yetakchilik tushunchasini tubdan o‘zgartirishga bel bog‘lagan.
Tramp Zelenskiyga nisbatan chuqur shubha bilan qarab, Rossiya bilan Ukraina va Yevropani muzokaralardan chetda qoldirgan holda bevosita muloqot olib bormoqda. Birinchi qadam sifatida Rubioni Saudiya Arabistoniga Moskvadagi hamkasbi bilan uchrashuvga yubordi – bu Rossiyaning 2022-yilgi bosqinidan keyingi ilk yirik AQSh-Rossiya muloqoti hisoblanadi. Tramp ma'muriyati bu urushni yaxshilik va yovuzlik o‘rtasidagi kurash emas, balki sof pragmatik manfaatlar nuqtai nazaridan baholaydi: AQSh buning evaziga nima oladi? Shu sababdan, Zelenskiyga qattiq shartlar qo‘yildi, jumladan, AQSh tomonidan ko‘rsatilgan harbiy yordam uchun kompensatsiya sifatida Ukrainadagi mineral resurslarga egalik qilish masalasi ko‘tarildi.
Yevropa esa AQSh yetakchiligiga odatlangan holda, yangi haqiqat bilan yuzlashmoqda. Tramp Yevropa Ittifoqidan Ukrainaga moliyaviy va harbiy yordamning asosiy qismini o‘z zimmasiga olishni talab qilmoqda, shuningdek, NATO oldidagi AQSh majburiyatlarini cheklashga harakat qilmoqda. Vashington Yevropaning eski qoidalariga o‘ynashni istamaydi va Rossiyaga qarshi sanksiyalarni bekor qilish ehtimoli bosim vositasi sifatida qo‘llanilmoqda.
Biroq, bunday strategiya katta xavflarni ham o‘z ichiga oladi. Agar Rossiya bilan muzokaralar muvaffaqiyatli yakunlanib, AQSh o‘z mavqeini saqlab qolgan holda mojarodan chiqib ketsa, bu Tramp uchun yirik geosiyosiy g‘alabaga aylanadi. Ammo Kreml vaziyatdan foydalanib, agressiyani davom ettirsa va Kiyev og‘ir ahvolga tushib qolsa, bu tarixiy mag‘lubiyat bo‘ladi va Vetnam hamda Afg‘onistondan qo‘shin chiqarish bilan bog‘liq sharmandali sahnalar bilan taqqoslanishi aniq.
G’arbiy alyans
Reposted from:G’arbiy alyans
24.02.202507:07
🇪🇺 Rossiya-Ukraina urushi boshlanganining 3 yilligi munosabati bilan Yevropaning 13 ta davlat va hukumat rahbarlari bugun Kiyevga keladi.
G’arbiy alyans
G’arbiy alyans
21.02.202514:05
Shu tariqa, “sovet merosi” va “Kreml qo‘li” mavzulari atrofidagi chegara mojarolari ko‘rinishidagi provosatsion spekulyatsiyalar davri Markaziy Osiyoda asta-sekin o‘tmishda qolmoqda. Bu esa, o‘z navbatida, butun mintaqaning keng ko‘lamli rivojlanishi va integratsiyasi uchun mutlaqo yangi imkoniyatlarni ochmoqda.
Tural Kerimov, sharqshunos jurnalist
Strategic Focus: Central Asia
Tural Kerimov, sharqshunos jurnalist
Strategic Focus: Central Asia
Reposted from:G’arbiy alyans
20.02.202514:04
USAIDning tanazzuli: samarasiz xorijiy yordam
Ian Vasquez, Cato Institute vitse-prezidenti
AQSh hukumati xalqaro yordam dasturlarini isloh qilish o‘rniga, ularni butkul yopishga qaror qildi: Tramp ma'muriyatining USAIDni tugatish haqidagi qarori, Maskning "Hukumat samaradorligi departamenti" rahbari sifatida, uni "yog‘och maydalagichga tashlash va yo‘q qilish vaqti keldi" degan bayonot bilan chiqdi. Garchi bunday qo‘pol iboralar ortiqcha bo‘lsa-da, asosiy savol shuki: USAID haqiqatan ham o‘z vazifalarini bajara oldimi?
USAIDning muammosi nimada?
USAID ko‘p yillardan beri demokratiyani rag‘batlantirish, barqarorlikni ta’minlash va geosiyosiy aloqalarni mustahkamlash kabi turli maqsadlarga ega bo‘ldi. Ammo ushbu ko‘p qirrali strategiya natija bermaganini ko‘rsatmoqda. Xalqaro yordamning iqtisodiy rivojlanishga olib kelishi haqidagi da’volar esa asosga ega emas:
Birinchidan, iqtisodiy rivojlanish va yordam o‘rtasida bog‘liqlik yo‘q. Xalqaro Valyuta Jamg‘armasining 2005-yilgi tadqiqotiga ko‘ra, yordam olgan mamlakatlarning ba’zilari tez rivojlangan bo‘lsa, boshqalari umuman o‘sish ko‘rsatmagan.
Ikkinchidan, yordam korruptsiya va qaramlikni kuchaytiradi. Davlatdan-davlatga ajratilgan mablag‘lar samarasiz boshqaruv tizimlarini mustahkamlash orqali iqtisodiy taraqqiyotga zarar yetkazadi. Jahon Bankining 2007-yildagi tadqiqotiga ko‘ra, 1960–1999-yillar oralig‘ida yordam olgan 108 mamlakatda bu mablag‘lar siyosiy institutlarni zaiflashtirgan va demokratizatsiya jarayonlarini susaytirgan.
Uchinchidan, xorijiy ko‘mak demokratiya va iqtisodiy o‘sishga to‘siq bo‘ladi. Nobel mukofoti sovrindori Angus Ditonning 2013-yilda yozgan “The Great Escape” kitobida xorijiy yordamning mahalliy siyosatni yomonlashtirishini va uzoq muddatli o‘sish uchun zarur bo‘lgan institutlarni yemirishini ta’kidlanadi.
To‘rtinchidan, yordam shartlari amalda ishlamaydi. Xalqaro donorlar o‘z shartlarini qo‘ygan taqdirda ham, hukumatlar ularni bajarishga majbur emas. Jahon Bankining sobiq iqtisodchisi Pol Kollier donorlar shartlari amalda hech narsani o‘zgartirmasligini qayd etgan.
USAIDning yopilishi – to‘g‘ri qaror, lekin qonuniy bo‘lishi kerak
USAIDning budjeti AQShning umumiy federal xarajatlarida katta ulushga ega emas – 2024-yilda $32 mlrd yoki umumiy budjetning 1% dan kamrog‘ini tashkil etdi. Shunga qaramay, samarasiz dasturlarni qisqartirish o‘z-o‘zidan o‘zini oqlaydi.
USAIDning tugatilishi xorijiy yordamning rivojlanishni rag‘batlantirishdagi muvaffaqiyatsizligini tan olish bilan birga, inson taraqqiyoti uchun haqiqiy omillar – iqtisodiy erkinlik, xususiy mulk himoyasi va davlat hokimiyatining chegaralanishi muhimligini qayd etish imkoniyatini beradi.
Ammo USAIDni yopish faqat ijro hokimiyatining vakolatiga kirmaydi – uni Kongress tuzgan, demak uni yopish ham qonuniy yo‘l bilan, Kongressning roziligi bilan amalga oshirilishi kerak. O‘tgan yili qabul qilingan mablag‘lar taqsimoti to‘g‘risidagi qonun USAIDning har qanday qayta tashkil etilishi yoki qisqartirilishi oldidan Kongressga hisobot berish talabini belgilagan.
Xulosa qilib aytganda, USAIDning faoliyati samarali emasligi haqiqat, ammo uni yopish faqat qonun doirasida amalga oshirilishi lozim. Faqat shu yo‘l bilangina islohotlar barqaror natija berishi mumkin.
G’arbiy alyans
Ian Vasquez, Cato Institute vitse-prezidenti
AQSh hukumati xalqaro yordam dasturlarini isloh qilish o‘rniga, ularni butkul yopishga qaror qildi: Tramp ma'muriyatining USAIDni tugatish haqidagi qarori, Maskning "Hukumat samaradorligi departamenti" rahbari sifatida, uni "yog‘och maydalagichga tashlash va yo‘q qilish vaqti keldi" degan bayonot bilan chiqdi. Garchi bunday qo‘pol iboralar ortiqcha bo‘lsa-da, asosiy savol shuki: USAID haqiqatan ham o‘z vazifalarini bajara oldimi?
USAIDning muammosi nimada?
USAID ko‘p yillardan beri demokratiyani rag‘batlantirish, barqarorlikni ta’minlash va geosiyosiy aloqalarni mustahkamlash kabi turli maqsadlarga ega bo‘ldi. Ammo ushbu ko‘p qirrali strategiya natija bermaganini ko‘rsatmoqda. Xalqaro yordamning iqtisodiy rivojlanishga olib kelishi haqidagi da’volar esa asosga ega emas:
Birinchidan, iqtisodiy rivojlanish va yordam o‘rtasida bog‘liqlik yo‘q. Xalqaro Valyuta Jamg‘armasining 2005-yilgi tadqiqotiga ko‘ra, yordam olgan mamlakatlarning ba’zilari tez rivojlangan bo‘lsa, boshqalari umuman o‘sish ko‘rsatmagan.
Ikkinchidan, yordam korruptsiya va qaramlikni kuchaytiradi. Davlatdan-davlatga ajratilgan mablag‘lar samarasiz boshqaruv tizimlarini mustahkamlash orqali iqtisodiy taraqqiyotga zarar yetkazadi. Jahon Bankining 2007-yildagi tadqiqotiga ko‘ra, 1960–1999-yillar oralig‘ida yordam olgan 108 mamlakatda bu mablag‘lar siyosiy institutlarni zaiflashtirgan va demokratizatsiya jarayonlarini susaytirgan.
Uchinchidan, xorijiy ko‘mak demokratiya va iqtisodiy o‘sishga to‘siq bo‘ladi. Nobel mukofoti sovrindori Angus Ditonning 2013-yilda yozgan “The Great Escape” kitobida xorijiy yordamning mahalliy siyosatni yomonlashtirishini va uzoq muddatli o‘sish uchun zarur bo‘lgan institutlarni yemirishini ta’kidlanadi.
To‘rtinchidan, yordam shartlari amalda ishlamaydi. Xalqaro donorlar o‘z shartlarini qo‘ygan taqdirda ham, hukumatlar ularni bajarishga majbur emas. Jahon Bankining sobiq iqtisodchisi Pol Kollier donorlar shartlari amalda hech narsani o‘zgartirmasligini qayd etgan.
USAIDning yopilishi – to‘g‘ri qaror, lekin qonuniy bo‘lishi kerak
USAIDning budjeti AQShning umumiy federal xarajatlarida katta ulushga ega emas – 2024-yilda $32 mlrd yoki umumiy budjetning 1% dan kamrog‘ini tashkil etdi. Shunga qaramay, samarasiz dasturlarni qisqartirish o‘z-o‘zidan o‘zini oqlaydi.
USAIDning tugatilishi xorijiy yordamning rivojlanishni rag‘batlantirishdagi muvaffaqiyatsizligini tan olish bilan birga, inson taraqqiyoti uchun haqiqiy omillar – iqtisodiy erkinlik, xususiy mulk himoyasi va davlat hokimiyatining chegaralanishi muhimligini qayd etish imkoniyatini beradi.
Ammo USAIDni yopish faqat ijro hokimiyatining vakolatiga kirmaydi – uni Kongress tuzgan, demak uni yopish ham qonuniy yo‘l bilan, Kongressning roziligi bilan amalga oshirilishi kerak. O‘tgan yili qabul qilingan mablag‘lar taqsimoti to‘g‘risidagi qonun USAIDning har qanday qayta tashkil etilishi yoki qisqartirilishi oldidan Kongressga hisobot berish talabini belgilagan.
Xulosa qilib aytganda, USAIDning faoliyati samarali emasligi haqiqat, ammo uni yopish faqat qonun doirasida amalga oshirilishi lozim. Faqat shu yo‘l bilangina islohotlar barqaror natija berishi mumkin.
G’arbiy alyans
19.02.202511:08
Tashqi siyosatdagi eng ahmoqona qarashlardan biri shuki, dushmanlar bilan muloqot qilish ularning qonuniyligini tan olish bilan tenglashtiriladi. Aslida esa, muloqot vosita, qurol emas. Hamma bilan gaplashish kerak – terrorchilar, diktatorlar bilan ham. Chunki muammolar sukut saqlash yoki izolyatsiya orqali emas, faqat muloqot va muzokaralar orqali hal etiladi.
(The Diplomat serialidan)
Bu borada siz qanday fikrdasiz? Muloqot qilish har doim ham to‘g‘ri yo‘lmi yoki ba’zi hollarda undan voz kechish kerakmi? Fikringizni izohlarda qoldiring!
Strategic Focus: Central Asia
(The Diplomat serialidan)
Bu borada siz qanday fikrdasiz? Muloqot qilish har doim ham to‘g‘ri yo‘lmi yoki ba’zi hollarda undan voz kechish kerakmi? Fikringizni izohlarda qoldiring!
Strategic Focus: Central Asia
Reposted from:
Eron-Turkiya: tahlil va xabarlar
27.02.202510:17
Turkiyaning diniy ekspansiyasi
Turkiya o‘zining geosiyosiy manfaatlarini ilgari surish uchun diniy institutlardan faol foydalanmoqda. Anqaraning asosiy vositalaridan biri Diniy ishlar boshqarmasi (Diyanet) bo‘lib, u 2025-yilda Yevropa, Afrika va Osiyoni qamrab olgan xalqaro loyihalar uchun $3,7 mlrd ajratishni rejalashtirgan. Bundan tashqari, bu hududlarda siyosiy islomni yoyish uchun Islom payg‘ambarini qo‘llab-quvvatlash xalqaro tashkiloti (Uluslararası Peygamber Efendimizi Koruma ve Destekleme Heyeti, IOSPI) ham ishlatilmoqda, u “Musulmon birodarlar” bilan bog‘liq bo‘lib, Turkiyaning siyosiy tizimiga chuqur integratsiyalashgan.
Diyanet dastlab Turkiyada radikal harakatlarni nazorat qilish uchun tashkil etilgan edi, ammo Erdog‘an hokimiyatining 23 yillik boshqaruvi davomida u butun dunyodagi musulmon jamoalariga ta’sir o‘tkazadigan qudratli vositaga aylandi. Bugungi kunda uning asosiy faoliyati ta’lim dasturlarini yo‘lga qo‘yish, masjidlarni nazorat qilish va turk diniy mafkurasini targ‘ib qilishdan iborat.
Ayniqsa, Germaniyaga katta e’tibor qaratilgan bo‘lib, u yerda Diyanetning mahalliy bo‘linmasi Turk-Islom diniy ishlar ittifoqi (DİTİB) orqali har yili 75 nafar turk diniy fakultet bitiruvchisi Germaniyaga (Shimoliy Reyn-Vestfaliya hududida joylashgan DİTİB akademiyasi) ikki yillik o‘qishga jo‘natiladi, shundan so‘ng ular 10 yillik shartnoma asosida DİTİBga aloqador masjidlarda imom sifatida ishlaydi.
Biroq, Diyanet faoliyati G‘arb maxsus xizmatlarida xavotir uyg‘otmoqda. Germaniya va Avstriya Anqara bilan bog‘liq bo‘lgan ayrim masjidlarga oid tergovlarni boshladi, chunki ular muxolif faollarni kuzatishda ishtirok etayotganlikda gumon qilinmoqda.
Turkiyaning xorijdagi ta’sirini kengaytirishda IOSPI ham muhim rol o‘ynamoqda. Bu tashkilot 2021-yilda tashkil etilgan, uning bosh kotibi Muhammad al-Saghir Adolat va Taraqqiyot partiyasi bilan yaqin aloqaga ega bo‘lib, X ijtimoiy tarmog‘ida 1,6 mln kuzatuvchiga ega va faol ravishda siyosiy islom g‘oyalarini targ‘ib qiladi. IOSPI Erdog‘anni qo‘llab-quvvatlab, radikal qarashlarni ilgari suradi. Masalan, tashkilot Suriyada HTSh rahbari Ahmad ash-Shar’ani g‘alaba bilan tabriklab, mamlakatda shariat qonunlarini o‘rnatishga chaqirdi.
IOSPIning radikal guruhlar bilan aloqasi 2025-yil 4-fevral kuni Istanbulda o‘tkazilgan uchrashuvda tasdiqlandi. Manbalarga ko‘ra, tadbirni Turkiyaning diniy yetakchilaridan – Nurettin Yildiz tashkil qilgan bo‘lib, u qurolli jihodga chaqirgan va 2016-yilda Rossiya elchisini o‘ldirgan terrorchini ilhomlantirgan shaxs sifatida tanilgan. Ushbu yig‘ilishda Misr, Sudan va Mavritaniyadagi "Musulmon birodarlar" rahbarlari ham qatnashgan.
Kelgusi yillarda Diyanet orqali Turkiyaning ta’siri yanada kuchayishi kutilmoqda. Ta’lim tarmog‘ini kengaytirish, masjidlar va diniy markazlarni moliyalashtirish davom etadi. Uzoq muddatda bu Saudiya Arabistoni va Misr kabi an’anaviy islomiy ta’sir markazlari bilan kuch muvozanatini o‘zgartirishi mumkin. IOSPI va unga aloqador tashkilotlar Yevropa va Yaqin Sharqdagi musulmon jamoalar orasida radikal g‘oyalarni yoyish ehtimolini kuchaytiradi, bu esa ayniqsa yoshlar orasida ekstremistik guruhlar sonining o‘sishiga olib kelishi mumkin. Shu bois, Yevropa Ittifoqi va AQSh Turkiyaning diniy tuzilmalari ustidan nazoratni kuchaytirishi, ayniqsa Germaniya, Fransiya va Belgiya singari davlatlarda yangi cheklovlar joriy qilishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Turkiya Diyanet va unga bog‘liq tashkilotlarni "yumshoq kuch" strategiyasining asosiy vositasi sifatida ishlatib, Yevropa, Afrika va Osiyoda o‘z ta’sir doirasini kengaytirmoqda. G‘arb davlatlari allaqachon Anqaraning ekspansiyasiga qarshi choralar ko‘ra boshlagan, lekin milliardlab dollarlik budjetga ega bo‘lgan Diyanet o‘z ta’sirini kengaytirishda davom etmoqda, bu esa islom dunyosida kuchlar muvozanatini sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkin.
@erontahlili
Turkiya o‘zining geosiyosiy manfaatlarini ilgari surish uchun diniy institutlardan faol foydalanmoqda. Anqaraning asosiy vositalaridan biri Diniy ishlar boshqarmasi (Diyanet) bo‘lib, u 2025-yilda Yevropa, Afrika va Osiyoni qamrab olgan xalqaro loyihalar uchun $3,7 mlrd ajratishni rejalashtirgan. Bundan tashqari, bu hududlarda siyosiy islomni yoyish uchun Islom payg‘ambarini qo‘llab-quvvatlash xalqaro tashkiloti (Uluslararası Peygamber Efendimizi Koruma ve Destekleme Heyeti, IOSPI) ham ishlatilmoqda, u “Musulmon birodarlar” bilan bog‘liq bo‘lib, Turkiyaning siyosiy tizimiga chuqur integratsiyalashgan.
Diyanet dastlab Turkiyada radikal harakatlarni nazorat qilish uchun tashkil etilgan edi, ammo Erdog‘an hokimiyatining 23 yillik boshqaruvi davomida u butun dunyodagi musulmon jamoalariga ta’sir o‘tkazadigan qudratli vositaga aylandi. Bugungi kunda uning asosiy faoliyati ta’lim dasturlarini yo‘lga qo‘yish, masjidlarni nazorat qilish va turk diniy mafkurasini targ‘ib qilishdan iborat.
Ayniqsa, Germaniyaga katta e’tibor qaratilgan bo‘lib, u yerda Diyanetning mahalliy bo‘linmasi Turk-Islom diniy ishlar ittifoqi (DİTİB) orqali har yili 75 nafar turk diniy fakultet bitiruvchisi Germaniyaga (Shimoliy Reyn-Vestfaliya hududida joylashgan DİTİB akademiyasi) ikki yillik o‘qishga jo‘natiladi, shundan so‘ng ular 10 yillik shartnoma asosida DİTİBga aloqador masjidlarda imom sifatida ishlaydi.
Biroq, Diyanet faoliyati G‘arb maxsus xizmatlarida xavotir uyg‘otmoqda. Germaniya va Avstriya Anqara bilan bog‘liq bo‘lgan ayrim masjidlarga oid tergovlarni boshladi, chunki ular muxolif faollarni kuzatishda ishtirok etayotganlikda gumon qilinmoqda.
Turkiyaning xorijdagi ta’sirini kengaytirishda IOSPI ham muhim rol o‘ynamoqda. Bu tashkilot 2021-yilda tashkil etilgan, uning bosh kotibi Muhammad al-Saghir Adolat va Taraqqiyot partiyasi bilan yaqin aloqaga ega bo‘lib, X ijtimoiy tarmog‘ida 1,6 mln kuzatuvchiga ega va faol ravishda siyosiy islom g‘oyalarini targ‘ib qiladi. IOSPI Erdog‘anni qo‘llab-quvvatlab, radikal qarashlarni ilgari suradi. Masalan, tashkilot Suriyada HTSh rahbari Ahmad ash-Shar’ani g‘alaba bilan tabriklab, mamlakatda shariat qonunlarini o‘rnatishga chaqirdi.
IOSPIning radikal guruhlar bilan aloqasi 2025-yil 4-fevral kuni Istanbulda o‘tkazilgan uchrashuvda tasdiqlandi. Manbalarga ko‘ra, tadbirni Turkiyaning diniy yetakchilaridan – Nurettin Yildiz tashkil qilgan bo‘lib, u qurolli jihodga chaqirgan va 2016-yilda Rossiya elchisini o‘ldirgan terrorchini ilhomlantirgan shaxs sifatida tanilgan. Ushbu yig‘ilishda Misr, Sudan va Mavritaniyadagi "Musulmon birodarlar" rahbarlari ham qatnashgan.
Kelgusi yillarda Diyanet orqali Turkiyaning ta’siri yanada kuchayishi kutilmoqda. Ta’lim tarmog‘ini kengaytirish, masjidlar va diniy markazlarni moliyalashtirish davom etadi. Uzoq muddatda bu Saudiya Arabistoni va Misr kabi an’anaviy islomiy ta’sir markazlari bilan kuch muvozanatini o‘zgartirishi mumkin. IOSPI va unga aloqador tashkilotlar Yevropa va Yaqin Sharqdagi musulmon jamoalar orasida radikal g‘oyalarni yoyish ehtimolini kuchaytiradi, bu esa ayniqsa yoshlar orasida ekstremistik guruhlar sonining o‘sishiga olib kelishi mumkin. Shu bois, Yevropa Ittifoqi va AQSh Turkiyaning diniy tuzilmalari ustidan nazoratni kuchaytirishi, ayniqsa Germaniya, Fransiya va Belgiya singari davlatlarda yangi cheklovlar joriy qilishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Turkiya Diyanet va unga bog‘liq tashkilotlarni "yumshoq kuch" strategiyasining asosiy vositasi sifatida ishlatib, Yevropa, Afrika va Osiyoda o‘z ta’sir doirasini kengaytirmoqda. G‘arb davlatlari allaqachon Anqaraning ekspansiyasiga qarshi choralar ko‘ra boshlagan, lekin milliardlab dollarlik budjetga ega bo‘lgan Diyanet o‘z ta’sirini kengaytirishda davom etmoqda, bu esa islom dunyosida kuchlar muvozanatini sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkin.
@erontahlili
24.02.202516:59
🚨 Kanalga spam-hujum urinishlari!
Kecha va bugun kanalimizga botlar yordamida spam-hujum uyushtirishga urinishlar bo‘ldi. Biroq, biz tezkor ravishda barcha shubhali obunachilarni aniqlab, kanalimizdan o‘chirib tashladik.
⚠️ Xavfsizlik nuqtayi nazaridan quyidagi zaxira hamkor kanallarimizga obuna bo‘lishingizni tavsiya qilamiz:
🔹 @westalliance – global xavfsizlik bo‘yicha tahlil va insaydlar, G’arbdagi trendlar.
🔹 @erontahlili – xalqaro voqealarning strategik tahlili, Turkiya va Eron, Yaqin Sharq geosiyosati.
Biz bilan qoling – faqat tekshirilgan ma’lumotlar va chuqur tahlillar! 🔍
Strategic Focus: Central Asia
Kecha va bugun kanalimizga botlar yordamida spam-hujum uyushtirishga urinishlar bo‘ldi. Biroq, biz tezkor ravishda barcha shubhali obunachilarni aniqlab, kanalimizdan o‘chirib tashladik.
⚠️ Xavfsizlik nuqtayi nazaridan quyidagi zaxira hamkor kanallarimizga obuna bo‘lishingizni tavsiya qilamiz:
🔹 @westalliance – global xavfsizlik bo‘yicha tahlil va insaydlar, G’arbdagi trendlar.
🔹 @erontahlili – xalqaro voqealarning strategik tahlili, Turkiya va Eron, Yaqin Sharq geosiyosati.
Biz bilan qoling – faqat tekshirilgan ma’lumotlar va chuqur tahlillar! 🔍
Strategic Focus: Central Asia
24.02.202506:19
Maxsutaliyev Rovshanbek (JIDU) tomonidan tayyorlangan “DeepSeek: Xitoy va AQSh o‘rtasidagi texnologik raqobat timsoli sifatida” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.
Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil
Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil
21.02.202513:51
🇰🇬🇹🇯 Qirg‘iziston va Tojikiston davlat chegarasini delimitatsiya qilish bo‘yicha tarixiy kelishuvga erishdi. Tegishli hujjat Bishkekda ikki mamlakat Xavfsizlik xizmatlari rahbarlari – Tashiyev va Yatimov tomonidan imzolandi.
987 km uzunlikdagi davlat chegarasini delimitatsiya qilish bo‘yicha muzokaralar 2002-yildan boshlangan edi. Biroq, muayyan hududlar bo‘yicha kelishmovchiliklar bir necha bor chegaradagi to‘qnashuvlarga olib kelgan.
Strategic Focus: Central Asia
987 km uzunlikdagi davlat chegarasini delimitatsiya qilish bo‘yicha muzokaralar 2002-yildan boshlangan edi. Biroq, muayyan hududlar bo‘yicha kelishmovchiliklar bir necha bor chegaradagi to‘qnashuvlarga olib kelgan.
Strategic Focus: Central Asia
Reposted from:G’arbiy alyans
20.02.202506:54
Ar-Riyod muzokaralari Rossiya va AQSh o‘rtasidagi dialogni qayta tiklash jarayoniga start berdi. Yaqin vaqt ichida ikki tomonlama munosabatlar va global xavfsizlik masalalarini hal qilish bo‘yicha bir qator maxsus muzokara guruhlari shakllantiriladi:
1. Strategik xavfsizlik va qurollarni nazorat qilish bo‘yicha guruh
Qurollarni nazorat qilish — bu Moskva va Vashington o‘rtasidagi dialog hatto inqiroz sharoitida ham davom etayotgan mavzulardan biri. Strategik hujum qurollarni qisqartirish bo'yicha shartnomasi (SNV-3) 2026 yilda tugaydi va AQSh uni uzaytirishga qiziqish bildirmoqda. Biroq, shu bilan birga, Vashington Rossiyaning gipertovushli qurollari va taktik yadro kuchlariga qo‘shimcha cheklovlar joriy qilishga harakat qiladi. Rossiya esa o‘z navbatida NATO kengaytmasligi va Yevropada yangi raketa tizimlarini joylashtirish bo‘yicha cheklovlar joriy etilishiga erishishni maqsad qilgan.
2. Global xavfsizlik arxitekturasini qayta ko‘rib chiqish bo‘yicha guruh
Bu guruhda global xavfsizlik tizimi, ta’sir doiralarining chegaralanishi kabi masalalar muhokama qilinadi. Shuningdek, sun’iy intellekt, kiberxavfsizlik va avtonom jangovar tizimlarni rivojlantirish bo‘yicha nazorat mexanizmlari ham kun tartibiga kiritiladi. Bu sohada qarama-qarshiliklar ayniqsa keskin bo‘lishi kutilmoqda, chunki muzokaralarga Xitoy kabi boshqa yirik davlatlarni ham jalb qilish zarur bo‘ladi.
3. Ikki tomonlama diplomatik hamkorlik bo‘yicha guruh
Har ikki tomon elchixonalar faoliyatini to‘liq tiklashdan manfaatdor. Muzokaralar doirasida diplomatik missiyalar faoliyatiga qo‘yilgan o‘zaro cheklovlarni bekor qilish, shuningdek, aloqa kanallarini kengaytirish va iqtisodiy aloqalarni qisman qayta tiklash muhokama qilinadi.
4. Energetika va sanksiyalar bo‘yicha guruh
Rossiya AQSh sanksiyalarining bekor qilinishidan manfaatdor va bu borada amerikaliklarga ayrim qo‘shma iqtisodiy loyihalar taklif etiladi. Biroq, AQSh har qanday yengilliklarni Rossiyaning boshqa yo‘nalishlardagi majburiyatlari bilan bog‘lashga harakat qiladi, xususan, Rossiya-Xitoy hamkorligi bo‘yicha talablar qo‘yishi mumkin. Shu sababli, bu masalada kelishuvga erishish oson bo‘lmaydi. Bundan tashqari, Tramp Respublikachilar ichidagi “qirg‘iylar” tomonidan haddan tashqari yumshoqlikda ayblanishdan cho‘chishi mumkin.
5. Ukraina mojarosini tartibga solish bo‘yicha guruh
Bu guruh doirasida Ukraina bo‘yicha tinchlik kelishuvining parametrlarini muvofiqlashtirish rejalashtirilgan. Hozircha bir qator masalalar bo‘yicha dastlabki kelishuvlar mavjud. Masalan, Ukraina betaraf davlat bo‘ladi, Yevropa Ittifoqi muzokaralarda ta’sir qiluvchi tomon bo‘lmaydi, Ukrainada saylovlar o‘tkazilib, undan keyin BMT tomonidan tasdiqlanadigan to‘liq tinchlik kelishuvi imzolanadi. Ukraina hududida NATO harbiylari joylashtirilmaydi. Rossiya esa front chizig‘ida nazorat ostida turgan hududlarni o‘zida qoldirish va Ukrainadagi rus tilida so‘zlashuvchilarga huquqiy kafolatlar berilishini talab qiladi. Hozircha Vashington Ukrainada yangi saylovlar o’tkazilishini talab qilmoqda. Biroq, ruslar bu talab uchun nima taqdim etishgani noma’lum.
6. Xalqaro masalalar bo‘yicha guruh (Yaqin Sharq, Arktika)
Yaqin Sharqdagi vaziyat yirik o‘yinchilarning o‘zaro muvofiqlashtirilgan harakatlarini talab qiladi. Isroil-Falastin sulhini buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik, Suriya bo‘yicha yechim qabul qilish va boshqa mintaqaviy muammolarni hal qilish kun tartibida turibdi. Rossiya Turkiya, Eron va Fors ko‘rfazi davlatlari bilan faol hamkorlikni davom ettirmoqda, bu esa uni mintaqaviy kelishuvlarda muhim ishtirokchiga aylantiradi.
Bundan tashqari, Arktikada hamkorlik masalalari ham muhokama qilinadi, chunki bu hududda Rossiya strategik ustunlikni saqlab qolmoqda.
G’arbiy alyans
1. Strategik xavfsizlik va qurollarni nazorat qilish bo‘yicha guruh
Qurollarni nazorat qilish — bu Moskva va Vashington o‘rtasidagi dialog hatto inqiroz sharoitida ham davom etayotgan mavzulardan biri. Strategik hujum qurollarni qisqartirish bo'yicha shartnomasi (SNV-3) 2026 yilda tugaydi va AQSh uni uzaytirishga qiziqish bildirmoqda. Biroq, shu bilan birga, Vashington Rossiyaning gipertovushli qurollari va taktik yadro kuchlariga qo‘shimcha cheklovlar joriy qilishga harakat qiladi. Rossiya esa o‘z navbatida NATO kengaytmasligi va Yevropada yangi raketa tizimlarini joylashtirish bo‘yicha cheklovlar joriy etilishiga erishishni maqsad qilgan.
2. Global xavfsizlik arxitekturasini qayta ko‘rib chiqish bo‘yicha guruh
Bu guruhda global xavfsizlik tizimi, ta’sir doiralarining chegaralanishi kabi masalalar muhokama qilinadi. Shuningdek, sun’iy intellekt, kiberxavfsizlik va avtonom jangovar tizimlarni rivojlantirish bo‘yicha nazorat mexanizmlari ham kun tartibiga kiritiladi. Bu sohada qarama-qarshiliklar ayniqsa keskin bo‘lishi kutilmoqda, chunki muzokaralarga Xitoy kabi boshqa yirik davlatlarni ham jalb qilish zarur bo‘ladi.
3. Ikki tomonlama diplomatik hamkorlik bo‘yicha guruh
Har ikki tomon elchixonalar faoliyatini to‘liq tiklashdan manfaatdor. Muzokaralar doirasida diplomatik missiyalar faoliyatiga qo‘yilgan o‘zaro cheklovlarni bekor qilish, shuningdek, aloqa kanallarini kengaytirish va iqtisodiy aloqalarni qisman qayta tiklash muhokama qilinadi.
4. Energetika va sanksiyalar bo‘yicha guruh
Rossiya AQSh sanksiyalarining bekor qilinishidan manfaatdor va bu borada amerikaliklarga ayrim qo‘shma iqtisodiy loyihalar taklif etiladi. Biroq, AQSh har qanday yengilliklarni Rossiyaning boshqa yo‘nalishlardagi majburiyatlari bilan bog‘lashga harakat qiladi, xususan, Rossiya-Xitoy hamkorligi bo‘yicha talablar qo‘yishi mumkin. Shu sababli, bu masalada kelishuvga erishish oson bo‘lmaydi. Bundan tashqari, Tramp Respublikachilar ichidagi “qirg‘iylar” tomonidan haddan tashqari yumshoqlikda ayblanishdan cho‘chishi mumkin.
5. Ukraina mojarosini tartibga solish bo‘yicha guruh
Bu guruh doirasida Ukraina bo‘yicha tinchlik kelishuvining parametrlarini muvofiqlashtirish rejalashtirilgan. Hozircha bir qator masalalar bo‘yicha dastlabki kelishuvlar mavjud. Masalan, Ukraina betaraf davlat bo‘ladi, Yevropa Ittifoqi muzokaralarda ta’sir qiluvchi tomon bo‘lmaydi, Ukrainada saylovlar o‘tkazilib, undan keyin BMT tomonidan tasdiqlanadigan to‘liq tinchlik kelishuvi imzolanadi. Ukraina hududida NATO harbiylari joylashtirilmaydi. Rossiya esa front chizig‘ida nazorat ostida turgan hududlarni o‘zida qoldirish va Ukrainadagi rus tilida so‘zlashuvchilarga huquqiy kafolatlar berilishini talab qiladi. Hozircha Vashington Ukrainada yangi saylovlar o’tkazilishini talab qilmoqda. Biroq, ruslar bu talab uchun nima taqdim etishgani noma’lum.
6. Xalqaro masalalar bo‘yicha guruh (Yaqin Sharq, Arktika)
Yaqin Sharqdagi vaziyat yirik o‘yinchilarning o‘zaro muvofiqlashtirilgan harakatlarini talab qiladi. Isroil-Falastin sulhini buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik, Suriya bo‘yicha yechim qabul qilish va boshqa mintaqaviy muammolarni hal qilish kun tartibida turibdi. Rossiya Turkiya, Eron va Fors ko‘rfazi davlatlari bilan faol hamkorlikni davom ettirmoqda, bu esa uni mintaqaviy kelishuvlarda muhim ishtirokchiga aylantiradi.
Bundan tashqari, Arktikada hamkorlik masalalari ham muhokama qilinadi, chunki bu hududda Rossiya strategik ustunlikni saqlab qolmoqda.
G’arbiy alyans
18.02.202508:38
Soliyev Samandar (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Futbol O’zbekiston yumshoq kuchining potensial vektori sifatida” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.
Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil
Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil
27.02.202505:57
Suriya uchun kurashda kim g‘olib bo‘ladi? – davomi
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, bir qator taxminlarni ilgari surish mumkin:
Birinchidan, Erdog‘an Suriyada asta-sekin o‘z nazoratini kuchaytiradi, biroq Saudiya Arabistoni, Qatar va Misr pozitsiyalarini hisobga olib, ehtiyotkor yondashuvni tanlaydi. Turkiya islomiy demokratiya modelini Suriya kelajagi uchun eng maqbul variant sifatida targ‘ib qiladi.
Ikkinchidan, agar yangi Suriya hukumati radikal guruhlarni qurolsizlantirishni davom ettirsa va Eronga yaqinlashishdan qochsa, Isroil Turkiyaning yetakchiligini tan olishga majbur bo‘lishi mumkin.
Uchinchidan, AQSh ikkilanayotgan pozitsiyada qoladi – Isroil va kurdlarni qo‘llab-quvvatlash bilan birga, Turkiya bilan ochiq to‘qnashuvdan qochadi. Bu esa yashirin kelishuvlar va ta’sir doiralarining qayta taqsimlanishiga olib kelishi mumkin.
To‘rtinchidan, kurdlarning kelajagi noaniq qolaveradi – agar ular Suriyaning yaxlit qismi sifatida avtonom mintaqaga ega bo‘lishsa, Anqara bunga ko‘nika oladi. Ammo agar ular mustaqil davlat e’lon qilishga harakat qilsalar, bu yangi harbiy keskinlikni keltirib chiqarishi aniq.
Xulosa qilib aytganda, Suriya bugun Turkiya, Isroil va boshqa mintaqaviy o‘yinchilar strategik o‘yin zonasiga aylangan. Hozirgi sharoitda Anqara Suriya siyosatini shakllantirish uchun eng yaxshi pozitsiyada turibdi, va boshqa kuchlarni, jumladan Isroil, yangi reallikka moslashishga majbur qiladi.
Strategic Focus: Central Asia
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, bir qator taxminlarni ilgari surish mumkin:
Birinchidan, Erdog‘an Suriyada asta-sekin o‘z nazoratini kuchaytiradi, biroq Saudiya Arabistoni, Qatar va Misr pozitsiyalarini hisobga olib, ehtiyotkor yondashuvni tanlaydi. Turkiya islomiy demokratiya modelini Suriya kelajagi uchun eng maqbul variant sifatida targ‘ib qiladi.
Ikkinchidan, agar yangi Suriya hukumati radikal guruhlarni qurolsizlantirishni davom ettirsa va Eronga yaqinlashishdan qochsa, Isroil Turkiyaning yetakchiligini tan olishga majbur bo‘lishi mumkin.
Uchinchidan, AQSh ikkilanayotgan pozitsiyada qoladi – Isroil va kurdlarni qo‘llab-quvvatlash bilan birga, Turkiya bilan ochiq to‘qnashuvdan qochadi. Bu esa yashirin kelishuvlar va ta’sir doiralarining qayta taqsimlanishiga olib kelishi mumkin.
To‘rtinchidan, kurdlarning kelajagi noaniq qolaveradi – agar ular Suriyaning yaxlit qismi sifatida avtonom mintaqaga ega bo‘lishsa, Anqara bunga ko‘nika oladi. Ammo agar ular mustaqil davlat e’lon qilishga harakat qilsalar, bu yangi harbiy keskinlikni keltirib chiqarishi aniq.
Xulosa qilib aytganda, Suriya bugun Turkiya, Isroil va boshqa mintaqaviy o‘yinchilar strategik o‘yin zonasiga aylangan. Hozirgi sharoitda Anqara Suriya siyosatini shakllantirish uchun eng yaxshi pozitsiyada turibdi, va boshqa kuchlarni, jumladan Isroil, yangi reallikka moslashishga majbur qiladi.
Strategic Focus: Central Asia
24.02.202513:32
Afg‘oniston oziq-ovqat xavfsizligiga yangi tahdid: Amerika yordamining to‘xtatilishi
K.Abdullayev, siyosiy tahlilchi
Amerika gumanitar yordamining to‘xtatilishi 2025-yilda Afg‘onistonning oziq-ovqat barqarorligini xavf ostiga qo‘ymoqda. So‘nggi yillarda Vashington BMT gumanitar operatsiyalarining asosiy donorlaridan biri bo‘lib kelgan va har yili Afg‘onistonga taxminan $1 mlrd ajratgan. Biroq, yangi tashqi siyosiy sharoitda AQSh Kobulga bosim o‘tkazish uchun moliyaviy mexanizmlarini kuchaytirishga tayyor, bu esa mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Gumanitar bo‘shliq va uning oqibatlari
2025-yilda Afg‘onistonning gumanitar ehtiyojlari $2,4 mrldga baholanmoqda, shundan 40% avval AQSh mablag‘lari hisobiga ta’minlangan. 2024-yilda esa BMT gumanitar operatsiyalarining umumiy byudjeti $3 mlrd bo‘lib, faqat $1,6 mlrd miqdorida moliyalashtirilgan. AQSh eng yirik donor sifatida ushbu mablag‘ning 46%ni ($736 mln) ajratgan. Shuningdek, oziq-ovqat xavfsizligi gumanitar rejaning 46%ni tashkil etib, unga $660 mln yo‘naltirilgan.
AQSh moliyalashtirishining to‘xtatilishi oziq-ovqat ta’minotidagi uzilishlarni keltirib chiqarishi aniq. 2025-yil yanvar oyidayoq afg‘on valyutasi 7,2% ga qadrsizlandi va inflatsiya o‘sdi, ayniqsa, import mahsulotlari bozorida. Bu esa ichki narxlarning oshishiga, transport va logistika xarajatlarining qimmatlashishiga olib keldi.
Qishloq xo‘jaligidagi o‘sish va importga bog‘liqlik
So‘nggi yillarda Afg‘oniston qishloq xo‘jaligida muhim yutuqlarga erishdi, xususan, bug‘doy hosildorligi 2,3 tonnaga yetdi. Tolibonning ko'knori ekinlarini bosqichma-bosqich g‘alla bilan almashtirish siyosati ichki ishlab chiqarishni oshirishga yordam berdi. 2024-2025 yillarda bug‘doy ishlab chiqarish 5,2 million tonnaga yetib, so‘nggi o‘n yillikdagi eng yuqori ko‘rsatkichni qayd etdi.
Biroq shunga qaramay, Afg‘onistonning yillik bug‘doy iste’moli 9,1 mln tonnani tashkil etib, mamlakatning 40–50% oziq-ovqat ehtiyojlari hali ham import hisobiga ta’minlanmoqda. Ayniqsa, go‘sht-sut mahsulotlari va o‘simlik yog‘lari bo‘yicha mamlakatning tashqi bozorga bog‘liqligi yanada yuqori. Shu sababli, global oziq-ovqat narxlari o‘zgarishi ichki bozorlarga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Geosiyosiy omillar: AQShning talabari va xavflarning ortishi
Mavjud vaziyat nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy omillar sababli chigallashmoqda. Vashington Afg‘onistonga yordam berishni Tolibon tomonidan AQShda qolgan qurollarni qaytarish sharti bilan bog‘lamoqda. Bugungi kunda Tolibon qo‘lida 78 ta harbiy samolyot, 40 ming zirhli texnika va 300 mingdan ortiq turli qurol-yarog‘ borligi aytilmoqda.
Mazkur masala bo‘yicha kelishuvning yaqin kelajakda amalga oshishi dargumon. Agar AQSh moliyalashtirishni butunlay to‘xtatsa, Germaniya va Shveytsariya kabi boshqa donorlarning (2024-yilda umumiy yordamning 8%ni tashkil etgan) mablag‘larini ham kamaytirishi natijasida mamlakat og‘ir gumanitar inqirozga duch kelishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Amerikaning gumanitar yordamni to‘xtatishi Afg‘oniston oziq-ovqat xavfsizligiga jiddiy tahdid solmoqda. Qishloq xo‘jaligidagi yutuqlarga qaramay, mamlakat hali ham importga qaram bo‘lib qolmoqda. Qisqa muddatda bu narxlarning oshishiga, uzoq muddatda esa ijtimoiy beqarorlikka olib kelishi mumkin.
Shunday sharoitda xalqaro gumanitar tashkilotlar va qo‘shni davlatlar Afg‘onistonga yordam ko‘rsatish strategiyasini qayta ko‘rib chiqishi zarur. Aks holda, kelgusi oylar ichida oziq-ovqat taqchilligi va inflyatsiya yanada kuchayishi mumkin.
Strategic Focus: Central Asia
K.Abdullayev, siyosiy tahlilchi
Amerika gumanitar yordamining to‘xtatilishi 2025-yilda Afg‘onistonning oziq-ovqat barqarorligini xavf ostiga qo‘ymoqda. So‘nggi yillarda Vashington BMT gumanitar operatsiyalarining asosiy donorlaridan biri bo‘lib kelgan va har yili Afg‘onistonga taxminan $1 mlrd ajratgan. Biroq, yangi tashqi siyosiy sharoitda AQSh Kobulga bosim o‘tkazish uchun moliyaviy mexanizmlarini kuchaytirishga tayyor, bu esa mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Gumanitar bo‘shliq va uning oqibatlari
2025-yilda Afg‘onistonning gumanitar ehtiyojlari $2,4 mrldga baholanmoqda, shundan 40% avval AQSh mablag‘lari hisobiga ta’minlangan. 2024-yilda esa BMT gumanitar operatsiyalarining umumiy byudjeti $3 mlrd bo‘lib, faqat $1,6 mlrd miqdorida moliyalashtirilgan. AQSh eng yirik donor sifatida ushbu mablag‘ning 46%ni ($736 mln) ajratgan. Shuningdek, oziq-ovqat xavfsizligi gumanitar rejaning 46%ni tashkil etib, unga $660 mln yo‘naltirilgan.
AQSh moliyalashtirishining to‘xtatilishi oziq-ovqat ta’minotidagi uzilishlarni keltirib chiqarishi aniq. 2025-yil yanvar oyidayoq afg‘on valyutasi 7,2% ga qadrsizlandi va inflatsiya o‘sdi, ayniqsa, import mahsulotlari bozorida. Bu esa ichki narxlarning oshishiga, transport va logistika xarajatlarining qimmatlashishiga olib keldi.
Qishloq xo‘jaligidagi o‘sish va importga bog‘liqlik
So‘nggi yillarda Afg‘oniston qishloq xo‘jaligida muhim yutuqlarga erishdi, xususan, bug‘doy hosildorligi 2,3 tonnaga yetdi. Tolibonning ko'knori ekinlarini bosqichma-bosqich g‘alla bilan almashtirish siyosati ichki ishlab chiqarishni oshirishga yordam berdi. 2024-2025 yillarda bug‘doy ishlab chiqarish 5,2 million tonnaga yetib, so‘nggi o‘n yillikdagi eng yuqori ko‘rsatkichni qayd etdi.
Biroq shunga qaramay, Afg‘onistonning yillik bug‘doy iste’moli 9,1 mln tonnani tashkil etib, mamlakatning 40–50% oziq-ovqat ehtiyojlari hali ham import hisobiga ta’minlanmoqda. Ayniqsa, go‘sht-sut mahsulotlari va o‘simlik yog‘lari bo‘yicha mamlakatning tashqi bozorga bog‘liqligi yanada yuqori. Shu sababli, global oziq-ovqat narxlari o‘zgarishi ichki bozorlarga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Geosiyosiy omillar: AQShning talabari va xavflarning ortishi
Mavjud vaziyat nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy omillar sababli chigallashmoqda. Vashington Afg‘onistonga yordam berishni Tolibon tomonidan AQShda qolgan qurollarni qaytarish sharti bilan bog‘lamoqda. Bugungi kunda Tolibon qo‘lida 78 ta harbiy samolyot, 40 ming zirhli texnika va 300 mingdan ortiq turli qurol-yarog‘ borligi aytilmoqda.
Mazkur masala bo‘yicha kelishuvning yaqin kelajakda amalga oshishi dargumon. Agar AQSh moliyalashtirishni butunlay to‘xtatsa, Germaniya va Shveytsariya kabi boshqa donorlarning (2024-yilda umumiy yordamning 8%ni tashkil etgan) mablag‘larini ham kamaytirishi natijasida mamlakat og‘ir gumanitar inqirozga duch kelishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Amerikaning gumanitar yordamni to‘xtatishi Afg‘oniston oziq-ovqat xavfsizligiga jiddiy tahdid solmoqda. Qishloq xo‘jaligidagi yutuqlarga qaramay, mamlakat hali ham importga qaram bo‘lib qolmoqda. Qisqa muddatda bu narxlarning oshishiga, uzoq muddatda esa ijtimoiy beqarorlikka olib kelishi mumkin.
Shunday sharoitda xalqaro gumanitar tashkilotlar va qo‘shni davlatlar Afg‘onistonga yordam ko‘rsatish strategiyasini qayta ko‘rib chiqishi zarur. Aks holda, kelgusi oylar ichida oziq-ovqat taqchilligi va inflyatsiya yanada kuchayishi mumkin.
Strategic Focus: Central Asia
Reposted from:
Suhrob Bo‘ronov | Rasmiy kanal
23.02.202506:51
Ўзбекистон Бош вазири Абдулла Арипов Мулла Абдулғани Бародар билан музокаралар олиб борди.
👉@suhrob_buranov
👉@suhrob_buranov
Reposted from:
Otabek Akromov
21.02.202509:24
Fitna nazariyasi: kirish
Ko‘pchilik massonlar va Illuminati kabi turli guruhlar dunyoni boshqaradi degan fitna nazariyalariga ishonadi. Ushbu videoda men fitna nazariyasi nima ekanligi, nega biz ularga ishonamiz va bu nazariyalarni tarqatishdan kimlar manfaatdor ekani haqida siyosatshunoslik nuqtayi nazaridan tushuntirdim.
📹 To`liq videoni tamosha qiling
👉🏿 @akromov_tahlili 👈🏿
Ko‘pchilik massonlar va Illuminati kabi turli guruhlar dunyoni boshqaradi degan fitna nazariyalariga ishonadi. Ushbu videoda men fitna nazariyasi nima ekanligi, nega biz ularga ishonamiz va bu nazariyalarni tarqatishdan kimlar manfaatdor ekani haqida siyosatshunoslik nuqtayi nazaridan tushuntirdim.
📹 To`liq videoni tamosha qiling
👉🏿 @akromov_tahlili 👈🏿
20.02.202506:41
⚡️Politico:Transatlantik alyans parchalandi va endi Yevropani yo‘q qilish bo‘yicha Rossiya va Amerika prezidentlari o‘rtasida alyans vujudga keldi.
Strategic Focus: Central Asia
Strategic Focus: Central Asia
Reposted from:Eron-Turkiya: tahlil va xabarlar
17.02.202518:06
So‘nggi 15 yil ichida Yaqin Sharq G‘azo, Livan, Liviya, Sudan, Suriya va Yamanda vayronkor urushlarni boshdan kechirdi. Yuz minglab odamlar halok bo‘ldi, millionlab kishilar qochqin bo‘ldi, harbiy harakatlar mintaqa iqtisodiyotini o‘nlab yillarga orqaga surdi. G‘azo ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi 1955-yil ko‘rsatkichlariga qaytdi, deydi ekspertlar.
Jahon banki va BMT hisob-kitoblariga ko‘ra, mintaqani qayta tiklash uchun $350–650 mlrd kerak bo‘ladi, shundan $40–50 mlrd faqat G‘azo uchun. Biroq asosiy muammo mablag‘ yetishmovchiligi emas, balki siyosiy kelishmovchiliklardir. Qonuniy tuzilmalar qulashi, tashqi kuchlarning manfaatlari va geosiyosiy o‘yindan foydalanish barqaror tinchlikka erishishni imkonsiz qiladi.
Tarixiy misol – Marshall rejasi, u Ikkinchi jahon urushidan keyin Yevropaning tiklanishiga yordam bergan. AQSh $13,3 mlrd (hozirgi $170 mlrdga teng) ajratgan, lekin bu mablag‘lar Yevropa davlatlarining iqtisodiy integratsiyasi, kollektiv mudofaa (NATO) va liberal dunyo tartibiga qo‘shilishi sharti bilan berilgan.
Bugungi Yaqin Sharq xuddi shunday vayronagarchilikni boshdan kechirmoqda:
• G‘azo urushi: 47 000 kishi halok bo‘ldi, 70% bino vayron bo‘ldi.
• Suriya urushi: 600 000 odam halok bo‘ldi, 12 mln qochqin, 90% aholi qashshoqlik chegarasidan pastda yashaydi.
• Yaman: 20 mln odam bevosita gumanitar yordamga muhtoj, milliy valyuta 80% qadrsizlandi.
Halokatga qaramay, yirik o‘yinchilar – AQSh, Isroil, Eron va Arab monarxiyalari – o‘tgan xatolarni takrorlamoqda. Ular iqtisodiy loyihalarni (Isroil va Saudiya Arabistoni normallashtirilishi, Eronga qarshi bitimlar) ilgari suryapti, ammo siyosiy haqiqatlarni e’tiborsiz qoldiryapti. Siyosiy kelishuvsiz tiklanish zo‘ravonlik sikllarini kuchaytiradi xolos.
Xo’sh, mavjud vaziyatdan chiqish uchun nima qilish kerak?
Birinchidan, mas’uliyatli siyosiy institutlarni shakllantirish va o‘tish davri adolati.
Ikkinchidan, infrastruktura bilan birgalikda taraqqiyot dasturlarini qo’llab-quvvatlash.
Uchinchidan, falastinliklarning o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqini tan olish.
To’rtinchidan, ichki nizolarni hal etish, ya’ni ularni muzlatib qo‘ymaslik.
Yaqin Sharq haqiqatdan ham yangi tartibga muhtoj, lekin siyosiy yechimlarsiz hech qanday mablag‘ uni yangi vayronagarchiliklardan qutqara olmaydi.
M.Imomov, siyosiy ekspert
@erontahlili
Jahon banki va BMT hisob-kitoblariga ko‘ra, mintaqani qayta tiklash uchun $350–650 mlrd kerak bo‘ladi, shundan $40–50 mlrd faqat G‘azo uchun. Biroq asosiy muammo mablag‘ yetishmovchiligi emas, balki siyosiy kelishmovchiliklardir. Qonuniy tuzilmalar qulashi, tashqi kuchlarning manfaatlari va geosiyosiy o‘yindan foydalanish barqaror tinchlikka erishishni imkonsiz qiladi.
Tarixiy misol – Marshall rejasi, u Ikkinchi jahon urushidan keyin Yevropaning tiklanishiga yordam bergan. AQSh $13,3 mlrd (hozirgi $170 mlrdga teng) ajratgan, lekin bu mablag‘lar Yevropa davlatlarining iqtisodiy integratsiyasi, kollektiv mudofaa (NATO) va liberal dunyo tartibiga qo‘shilishi sharti bilan berilgan.
Bugungi Yaqin Sharq xuddi shunday vayronagarchilikni boshdan kechirmoqda:
• G‘azo urushi: 47 000 kishi halok bo‘ldi, 70% bino vayron bo‘ldi.
• Suriya urushi: 600 000 odam halok bo‘ldi, 12 mln qochqin, 90% aholi qashshoqlik chegarasidan pastda yashaydi.
• Yaman: 20 mln odam bevosita gumanitar yordamga muhtoj, milliy valyuta 80% qadrsizlandi.
Halokatga qaramay, yirik o‘yinchilar – AQSh, Isroil, Eron va Arab monarxiyalari – o‘tgan xatolarni takrorlamoqda. Ular iqtisodiy loyihalarni (Isroil va Saudiya Arabistoni normallashtirilishi, Eronga qarshi bitimlar) ilgari suryapti, ammo siyosiy haqiqatlarni e’tiborsiz qoldiryapti. Siyosiy kelishuvsiz tiklanish zo‘ravonlik sikllarini kuchaytiradi xolos.
Xo’sh, mavjud vaziyatdan chiqish uchun nima qilish kerak?
Birinchidan, mas’uliyatli siyosiy institutlarni shakllantirish va o‘tish davri adolati.
Ikkinchidan, infrastruktura bilan birgalikda taraqqiyot dasturlarini qo’llab-quvvatlash.
Uchinchidan, falastinliklarning o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqini tan olish.
To’rtinchidan, ichki nizolarni hal etish, ya’ni ularni muzlatib qo‘ymaslik.
Yaqin Sharq haqiqatdan ham yangi tartibga muhtoj, lekin siyosiy yechimlarsiz hech qanday mablag‘ uni yangi vayronagarchiliklardan qutqara olmaydi.
M.Imomov, siyosiy ekspert
@erontahlili
27.02.202505:56
Suriya uchun kurashda kim g‘olib bo‘ladi?
A.Qodirov, siyosiy ekspert
Asadlar sulolasining qulashidan so‘ng Suriya mintaqadagi asosiy o‘yinchilar uchun jang maydoniga aylandi. Turkiya Eronning zaiflashuvi va Rossiyaning aksariyat kuchlari chiqib ketganidan foydalanib, Damashqdagi yangi hukumatni o‘z manfaatlariga mos shakllantirishga harakat qilmoqda. Isroil esa Suriyaning Turkiya strategik forpostiga aylanishini to‘xtatish va o‘z ittifoqchilari – kurdlarni himoya qilishga intilmoqda.
Turkiya: patronaj orqali nazorat
Prezident Erdog‘an Suriyada o‘zining yordami bilan hokimiyatga kelgan guruhlarni yangi hokimyatni shakllantiradigan asosiy kuch sifatida ko‘radi. Uning asosiy maqsadlari quyidagilar:
Birinchi, 3 million suriyalik qochqinlarni o‘z vataniga qaytarish. Ekspertlar aytishicha, migrantlarning ko‘chirilishi Turkiyadagi ichki ijtimoiy tanglikni yumshatishga yordam beradi.
Ikkinchi, kurd separatizmini bostirish. Mazkur muammoni hal etish uchun Turkiya rahbariyati katta ehtimol bilan harbiy kuch ishlatadi.
Uchinchi, Suriya prezidenti Ahmad ash-Shar’a bilan mudofaa paktini tuzish. Harbiy ittifoq Anqaraga Suriyada harbiy bazalar ochish va Suriya armiyasini tayyorlashda katta rol o‘ynashga imkon beradi.
Yuqoridagi ssenariy Suriyani de-fakto Turkiya protektoratiga aylantiradi (bu yerda neousmoniylik doktrinasining amalga oshishini ko‘rishimiz mumkin). Biroq Turkiya to‘liq ustunlikka erishishi uchun Isroil, Misr va Arab monarxiyalarining qarshiligini yengib o‘tishi kerak bo‘ladi.
Isroil strategiyasi: kurdlarga tayanish va preventiv choralar
Ayni vaqtda Tel-Aviv o‘z strategiyasini uch yo‘nalishda olib boradi: 1) Suriya janubini nazoratga olish – bu Isroil hukumati tomonidan xavfsizlikni ta’minlash masalasi deb taqdim etilmoqda; 2) Kurdlar bilan hamkorlikni mustahkamlash – etnik ozchiliklar bilan hamkorlik Turkiya ta’siriga qarshi muvozanat o‘rnatish imkonini beradi; 3) Turkiya bilan to‘qnashuvga tayyorgarlik ko‘rish, ayniqsa Suriya shimolida.
Isroil fikricha, aynan uning harbiy zarbalari Eron ta’sirini va Hizbullohni zaiflashtirib, Asadning qulashi uchun qulay sharoit yaratdi. Shu sababli Isroil ham Suriya kelajagida o‘z o‘rniga ega bo‘lishi kerak deb hisoblaydi. Ammo Anqara bilan ochiq qarama-qarshilik Vashington bilan munosabatlarni murakkablashtirishi mumkin.
Strategic Focus: Central Asia
A.Qodirov, siyosiy ekspert
Asadlar sulolasining qulashidan so‘ng Suriya mintaqadagi asosiy o‘yinchilar uchun jang maydoniga aylandi. Turkiya Eronning zaiflashuvi va Rossiyaning aksariyat kuchlari chiqib ketganidan foydalanib, Damashqdagi yangi hukumatni o‘z manfaatlariga mos shakllantirishga harakat qilmoqda. Isroil esa Suriyaning Turkiya strategik forpostiga aylanishini to‘xtatish va o‘z ittifoqchilari – kurdlarni himoya qilishga intilmoqda.
Turkiya: patronaj orqali nazorat
Prezident Erdog‘an Suriyada o‘zining yordami bilan hokimiyatga kelgan guruhlarni yangi hokimyatni shakllantiradigan asosiy kuch sifatida ko‘radi. Uning asosiy maqsadlari quyidagilar:
Birinchi, 3 million suriyalik qochqinlarni o‘z vataniga qaytarish. Ekspertlar aytishicha, migrantlarning ko‘chirilishi Turkiyadagi ichki ijtimoiy tanglikni yumshatishga yordam beradi.
Ikkinchi, kurd separatizmini bostirish. Mazkur muammoni hal etish uchun Turkiya rahbariyati katta ehtimol bilan harbiy kuch ishlatadi.
Uchinchi, Suriya prezidenti Ahmad ash-Shar’a bilan mudofaa paktini tuzish. Harbiy ittifoq Anqaraga Suriyada harbiy bazalar ochish va Suriya armiyasini tayyorlashda katta rol o‘ynashga imkon beradi.
Yuqoridagi ssenariy Suriyani de-fakto Turkiya protektoratiga aylantiradi (bu yerda neousmoniylik doktrinasining amalga oshishini ko‘rishimiz mumkin). Biroq Turkiya to‘liq ustunlikka erishishi uchun Isroil, Misr va Arab monarxiyalarining qarshiligini yengib o‘tishi kerak bo‘ladi.
Isroil strategiyasi: kurdlarga tayanish va preventiv choralar
Ayni vaqtda Tel-Aviv o‘z strategiyasini uch yo‘nalishda olib boradi: 1) Suriya janubini nazoratga olish – bu Isroil hukumati tomonidan xavfsizlikni ta’minlash masalasi deb taqdim etilmoqda; 2) Kurdlar bilan hamkorlikni mustahkamlash – etnik ozchiliklar bilan hamkorlik Turkiya ta’siriga qarshi muvozanat o‘rnatish imkonini beradi; 3) Turkiya bilan to‘qnashuvga tayyorgarlik ko‘rish, ayniqsa Suriya shimolida.
Isroil fikricha, aynan uning harbiy zarbalari Eron ta’sirini va Hizbullohni zaiflashtirib, Asadning qulashi uchun qulay sharoit yaratdi. Shu sababli Isroil ham Suriya kelajagida o‘z o‘rniga ega bo‘lishi kerak deb hisoblaydi. Ammo Anqara bilan ochiq qarama-qarshilik Vashington bilan munosabatlarni murakkablashtirishi mumkin.
Strategic Focus: Central Asia
24.02.202507:38
Yevropa tanlov oldida: AQShsiz qanday himoyalanish mumkin?
S.Pinxasova, siyosiy ekspert
AQShning Yevropadan chiqib ketishi ssenariysi keskin savolni kun tartibiga olib chiqmoqda: Rossiyaning o‘sib borayotgan harbiy qudrati sharoitida Yevropa mamlakatlari qit’aning mudofaasini o‘z zimmasiga olishga tayyormi?
Rossiya harbiy salohiyati
Ukrainadagi urush Rossiya armiyasi uchun qimmatga tushayotgan bo‘lsa-da, u son jihatdan ham, jangovar tajriba nuqtayi nazaridan ham sezilarli darajada mustahkamlandi. 2024-yil oxirida Ukrainada 700 000 ga yaqin rossiyalik harbiylar bor edi – bu 2022 yilgi ko‘rsatkichdan ancha ko‘p. Rossiya mudofaa sanoati ham kuchaytirildi: 2024-yilda 1 550 ta tank, 5 700 ta zirhli texnika va 450 ta artilleriya qurilmalari ishlab chiqarildi, 2022-yil bilan solishtirganda 220%, 150% va 435% o‘sdi. Shuningdek, Rossiya dronlar sohasida katta yutuqlarga erishib, Eron texnologiyalariga qaramlikni kamaytirdi.
Yevropa tahlilchilarining hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya 3–10 yil ichida Yevropaga hujum qilishga tayyor bo‘lishi mumkin, 2025-yil yozida Belarusda o‘tkaziladigan “G‘arb-2025” harbiy mashg‘ulotlari esa rossiyalik qo‘shinlarning urush sharoitida ham yirik harbiy operatsiyalarni amalga oshirish qobiliyatini tekshirishga yordam beradi.
Yevropaning harbiy ehtiyojlari
Yevropaning ustuvor vazifasi – Ukrainaga yordamni davom ettirish, chunki aynan uning armiyasi Rossiyani ushlab turgan asosiy kuch bo‘lib qolmoqda. Agar urush Ukraina uchun noqulay shartlar asosida tugasa, Rossiya o‘z armiyasini tez sur’atda kuchaytirib, barcha YI davlatlari uchun tahdid darajasini oshirishi mumkin.
Nazariy jihatdan AQSh harbiy yordamini to‘xtatsa, Yevropa 300 000 amerikalik harbiyning o‘rnini qoplashga majbur bo‘ladi, bu esa 50 ta yangi brigada tashkil etishni talab qiladi. Biroq, Yevropa armiyalari juda bo‘lingan: yagona qo‘mondonlik bo‘lmasa, ularning umumiy jangovar salohiyati tartibli amerikalik bo‘linmalarnikidan past bo‘lishi mumkin. Bu borada, yoki Yevropa qo‘shinlar sonini yana 300 000 ga oshirishi, yoki harbiy boshqaruv tizimini tezda isloh qilishi shart, deydi tahlilchilar.
Ishlab chiqarish va moliyaviy muammolar
Qayd etilishicha, Rossiyani samarali tiyib turish uchun Yevropa kamida 1 400 ta tank, 2 000 ta piyoda jangovar mashinasi va 700 ta artilleriya qurilmasi bilan ta’minlanishi lozim. Bundan tashqari, har yili 2 000 ta uzoq masofali dron ishlab chiqarish va 90 kunlik og‘ir janglar uchun kamida 1 million artilleriya snaryadi zaxirasini yaratish zarur.
Yevropa mudofaa xarajatlari hozirgi YAIMning 3,5% gacha oshirilishi talab qilinadi, bu esa yiliga €250 mlrd qo‘shimcha mablag‘ ajratishni anglatadi. Ushbu mablag‘ning yarmi YI miqyosida moliyalashtirilishi kerak. Yevropaning eng yirik iqtisodiyoti sifatida Germaniya o‘z mudofaa budjetini €80 mlrddan €140 mlrdgacha oshirishga va qo‘shinlarini yana 100 000 harbiy bilan kuchaytirishga majbur bo‘ladi.
Bu fonda ekspertlar quyidagi taxminlarni ilgari surishmoqda:
Birinchi, AQShning qaroridan qat’i nazar Yevropa o‘z mudofaasini kuchaytiradi.
Ikkinchi, qurol-yarog‘ va o‘q-dorilar hajmi oshirilishi maqsadida harbiy sanoat yirik miqyosda ishlab chiqarishga o‘tadi.
Uchinchi, bo‘lingan armiyalarning samaradorligi oshirish uchun NATO doirasida yagona Yevropa qo‘mondonligi yaratiladi.
To‘rtinchi, mudofaa uchun ajratiladigan mablag‘lar oshiriladi, bu asosan Germaniya va Sharqiy Yevropa davlatlari zimmasiga tushadi.
Umuman olganda, Yevropaning kelgusi yillardagi qat’iyati uning Rossiyaning ehtimoliy tajovuziga qarshi tura olish qobiliyatini belgilaydi.
Strategic Focus: Central Asia
S.Pinxasova, siyosiy ekspert
AQShning Yevropadan chiqib ketishi ssenariysi keskin savolni kun tartibiga olib chiqmoqda: Rossiyaning o‘sib borayotgan harbiy qudrati sharoitida Yevropa mamlakatlari qit’aning mudofaasini o‘z zimmasiga olishga tayyormi?
Rossiya harbiy salohiyati
Ukrainadagi urush Rossiya armiyasi uchun qimmatga tushayotgan bo‘lsa-da, u son jihatdan ham, jangovar tajriba nuqtayi nazaridan ham sezilarli darajada mustahkamlandi. 2024-yil oxirida Ukrainada 700 000 ga yaqin rossiyalik harbiylar bor edi – bu 2022 yilgi ko‘rsatkichdan ancha ko‘p. Rossiya mudofaa sanoati ham kuchaytirildi: 2024-yilda 1 550 ta tank, 5 700 ta zirhli texnika va 450 ta artilleriya qurilmalari ishlab chiqarildi, 2022-yil bilan solishtirganda 220%, 150% va 435% o‘sdi. Shuningdek, Rossiya dronlar sohasida katta yutuqlarga erishib, Eron texnologiyalariga qaramlikni kamaytirdi.
Yevropa tahlilchilarining hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya 3–10 yil ichida Yevropaga hujum qilishga tayyor bo‘lishi mumkin, 2025-yil yozida Belarusda o‘tkaziladigan “G‘arb-2025” harbiy mashg‘ulotlari esa rossiyalik qo‘shinlarning urush sharoitida ham yirik harbiy operatsiyalarni amalga oshirish qobiliyatini tekshirishga yordam beradi.
Yevropaning harbiy ehtiyojlari
Yevropaning ustuvor vazifasi – Ukrainaga yordamni davom ettirish, chunki aynan uning armiyasi Rossiyani ushlab turgan asosiy kuch bo‘lib qolmoqda. Agar urush Ukraina uchun noqulay shartlar asosida tugasa, Rossiya o‘z armiyasini tez sur’atda kuchaytirib, barcha YI davlatlari uchun tahdid darajasini oshirishi mumkin.
Nazariy jihatdan AQSh harbiy yordamini to‘xtatsa, Yevropa 300 000 amerikalik harbiyning o‘rnini qoplashga majbur bo‘ladi, bu esa 50 ta yangi brigada tashkil etishni talab qiladi. Biroq, Yevropa armiyalari juda bo‘lingan: yagona qo‘mondonlik bo‘lmasa, ularning umumiy jangovar salohiyati tartibli amerikalik bo‘linmalarnikidan past bo‘lishi mumkin. Bu borada, yoki Yevropa qo‘shinlar sonini yana 300 000 ga oshirishi, yoki harbiy boshqaruv tizimini tezda isloh qilishi shart, deydi tahlilchilar.
Ishlab chiqarish va moliyaviy muammolar
Qayd etilishicha, Rossiyani samarali tiyib turish uchun Yevropa kamida 1 400 ta tank, 2 000 ta piyoda jangovar mashinasi va 700 ta artilleriya qurilmasi bilan ta’minlanishi lozim. Bundan tashqari, har yili 2 000 ta uzoq masofali dron ishlab chiqarish va 90 kunlik og‘ir janglar uchun kamida 1 million artilleriya snaryadi zaxirasini yaratish zarur.
Yevropa mudofaa xarajatlari hozirgi YAIMning 3,5% gacha oshirilishi talab qilinadi, bu esa yiliga €250 mlrd qo‘shimcha mablag‘ ajratishni anglatadi. Ushbu mablag‘ning yarmi YI miqyosida moliyalashtirilishi kerak. Yevropaning eng yirik iqtisodiyoti sifatida Germaniya o‘z mudofaa budjetini €80 mlrddan €140 mlrdgacha oshirishga va qo‘shinlarini yana 100 000 harbiy bilan kuchaytirishga majbur bo‘ladi.
Bu fonda ekspertlar quyidagi taxminlarni ilgari surishmoqda:
Birinchi, AQShning qaroridan qat’i nazar Yevropa o‘z mudofaasini kuchaytiradi.
Ikkinchi, qurol-yarog‘ va o‘q-dorilar hajmi oshirilishi maqsadida harbiy sanoat yirik miqyosda ishlab chiqarishga o‘tadi.
Uchinchi, bo‘lingan armiyalarning samaradorligi oshirish uchun NATO doirasida yagona Yevropa qo‘mondonligi yaratiladi.
To‘rtinchi, mudofaa uchun ajratiladigan mablag‘lar oshiriladi, bu asosan Germaniya va Sharqiy Yevropa davlatlari zimmasiga tushadi.
Umuman olganda, Yevropaning kelgusi yillardagi qat’iyati uning Rossiyaning ehtimoliy tajovuziga qarshi tura olish qobiliyatini belgilaydi.
Strategic Focus: Central Asia
22.02.202507:53
Tramp – agent «Krasnov»: eski fitna nazariyasi yangi tusda
Qozog‘iston KNB sobiq raisi Alnur Musaev yana bir bor Donald Trampning sovet davridayoq yollangani haqidagi nazariyani jonlantirdi. Uning aytishicha, 1987-yilda Tramp SSSR KGBning 6-boshqarmasi tomonidan «Krasnov» taxallusi ostida yollangan va shundan beri Moskva bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan.
Musaevning ta’kidlashicha, maxsus xizmatlar dunyosida hamma narsa mumkin, hatto kelajakdagi superdavlat yetakchilarining yollanishi ham. U 2018 yilda ham shuni aytgan edi: Kreml yillar davomida Trampni hokimiyatga olib chiqqan, chunki u «yollanishga mukammal mos keladigan» shaxs.
Amerika elitalari, Musaevning fikriga ko‘ra, Moskvadan kelayotgan ta’sir darajasini tushunishadi, lekin buni ochiq tan olishmaydi – superdavlat maqomi bunga yo‘l qo‘ymaydi. Buning o‘rniga tergovlar, sud jarayonlari, matbuotdagi tanqidlar va Trampni janjalsiz yo‘qotish uchun ehtiyotkorona harakatlar olib borilmoqda.
Ta’kidlash joiz, Tramp va Rossiya atrofidagi fitna nazariyalari yangilik emas. OAV allaqachon unga tegishli kompromatlar, moliyaviy oqimlar va Trampning Moskvaga tashriflari haqida turli taxminlarni ilgari surgan.
Strategic Focus: Central Asia
Qozog‘iston KNB sobiq raisi Alnur Musaev yana bir bor Donald Trampning sovet davridayoq yollangani haqidagi nazariyani jonlantirdi. Uning aytishicha, 1987-yilda Tramp SSSR KGBning 6-boshqarmasi tomonidan «Krasnov» taxallusi ostida yollangan va shundan beri Moskva bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan.
Musaevning ta’kidlashicha, maxsus xizmatlar dunyosida hamma narsa mumkin, hatto kelajakdagi superdavlat yetakchilarining yollanishi ham. U 2018 yilda ham shuni aytgan edi: Kreml yillar davomida Trampni hokimiyatga olib chiqqan, chunki u «yollanishga mukammal mos keladigan» shaxs.
Amerika elitalari, Musaevning fikriga ko‘ra, Moskvadan kelayotgan ta’sir darajasini tushunishadi, lekin buni ochiq tan olishmaydi – superdavlat maqomi bunga yo‘l qo‘ymaydi. Buning o‘rniga tergovlar, sud jarayonlari, matbuotdagi tanqidlar va Trampni janjalsiz yo‘qotish uchun ehtiyotkorona harakatlar olib borilmoqda.
Ta’kidlash joiz, Tramp va Rossiya atrofidagi fitna nazariyalari yangilik emas. OAV allaqachon unga tegishli kompromatlar, moliyaviy oqimlar va Trampning Moskvaga tashriflari haqida turli taxminlarni ilgari surgan.
Strategic Focus: Central Asia
20.02.202514:11
Ukraina Buyuk Britaniyaga sotildimi?
S.Pinxasova, siyosiy ekspert
Kiyev va London o‘rtasida yashirin kelishuv imzolangani haqidagi xabarlar Ukraina kelajagi borasida jiddiy savollarni tug‘dirmoqda. Manbalarga ko‘ra, ushbu bitimga muvofiq, Buyuk Britaniya urush yakunlanganidan so‘ng portlar, AES, gaz omborlari (umuman butun gaz tizimi), shuningdek, titan va gaz qazib olish ustidan nazorat o‘rnatishi mumkin. Buning evaziga London so‘zsiz harbiy va siyosiy yordam ko‘rsatishni kafolatlagan.
E’tiborlisi, Zelenskiy xuddi shunday kelishuvni AQSh bilan tuzishdan bosh tortgan. Ushbu bitim Vashingtonga nodir yer metallari qazib olish ustidan keng nazorat imkonini berishi kerak edi. Biroq, Kiyev aynan Britaniya bilan strategik hamkorlikni chuqurlashtirishni ma’qul ko‘rganini ko‘rishimiz mumkin.
Aslida, Ukraina tobora Buyuk Britaniyaning geosiyosiy aktiviga aylanmoqda. Bu esa nafaqat mintaqadagi kuchlar muvozanatiga, balki Kiyevning kelajakdagi muzokaralar pozitsiyasiga ham ta’sir qilishi shubhasiz.
Strategic Focus: Central Asia
S.Pinxasova, siyosiy ekspert
Kiyev va London o‘rtasida yashirin kelishuv imzolangani haqidagi xabarlar Ukraina kelajagi borasida jiddiy savollarni tug‘dirmoqda. Manbalarga ko‘ra, ushbu bitimga muvofiq, Buyuk Britaniya urush yakunlanganidan so‘ng portlar, AES, gaz omborlari (umuman butun gaz tizimi), shuningdek, titan va gaz qazib olish ustidan nazorat o‘rnatishi mumkin. Buning evaziga London so‘zsiz harbiy va siyosiy yordam ko‘rsatishni kafolatlagan.
E’tiborlisi, Zelenskiy xuddi shunday kelishuvni AQSh bilan tuzishdan bosh tortgan. Ushbu bitim Vashingtonga nodir yer metallari qazib olish ustidan keng nazorat imkonini berishi kerak edi. Biroq, Kiyev aynan Britaniya bilan strategik hamkorlikni chuqurlashtirishni ma’qul ko‘rganini ko‘rishimiz mumkin.
Aslida, Ukraina tobora Buyuk Britaniyaning geosiyosiy aktiviga aylanmoqda. Bu esa nafaqat mintaqadagi kuchlar muvozanatiga, balki Kiyevning kelajakdagi muzokaralar pozitsiyasiga ham ta’sir qilishi shubhasiz.
Strategic Focus: Central Asia
19.02.202513:08
Eron – Suriyada mag‘lubiyatni qanday qabul qilmoqda?
🔴 Bashar Asad rejimining qulashi Tehron uchun og‘ir zarba bo‘ldi.
🔹 Eron o‘zining eng yaqin ittifoqchisidan mahrum bo‘ldi.
🔹 "Qarshilik o‘qi" geosiyosiy muvozanatini yo‘qotdi.
🔹 20-30 milliard dollarlik sarmoyalar xavf ostida qoldi.
Yangi Suriya hukumati Eron ta’siridan uzoqlashishga intilmoqda va Fors ko‘rfazi davlatlari bilan hamkorlikni kengaytirmoqda. Erondagi siyosiy doiralar esa bu borada yakdil emas. Tehron murosa yo‘lini tanlaydimi yoki Suriya bilan ochiq qarama-qarshilikka kirishadimi?
🔍 Batafsil tahlil – ushbu postda!
🔴 Bashar Asad rejimining qulashi Tehron uchun og‘ir zarba bo‘ldi.
🔹 Eron o‘zining eng yaqin ittifoqchisidan mahrum bo‘ldi.
🔹 "Qarshilik o‘qi" geosiyosiy muvozanatini yo‘qotdi.
🔹 20-30 milliard dollarlik sarmoyalar xavf ostida qoldi.
Yangi Suriya hukumati Eron ta’siridan uzoqlashishga intilmoqda va Fors ko‘rfazi davlatlari bilan hamkorlikni kengaytirmoqda. Erondagi siyosiy doiralar esa bu borada yakdil emas. Tehron murosa yo‘lini tanlaydimi yoki Suriya bilan ochiq qarama-qarshilikka kirishadimi?
🔍 Batafsil tahlil – ushbu postda!
Reposted from:Eron-Turkiya: tahlil va xabarlar
17.02.202515:39
🇺🇸 USAID va Afg‘oniston: milliardlar qayerga ketmoqda?
📌 Tolibon hokimiyatga kelganidan keyin ham AQSh Afg‘onistonga moliyaviy yordam berishda davom etmoqda. Faqat 2024 yilning o‘zida $697 million ajratilgan, shundan $534 million USAID orqali o‘tgan.
💰 Har 7–10 kunda Afg‘onistonga $40–80 million naqd pul jo‘natilgan, ammo bu mablag‘lar qayerga yo‘naltirilgani hali ham noma’lum.
🎭 “Inklyuzivlik” niqobi ostida: USAID tomonidan moliyalashtirilgan “Ayollar uchun stipendiya jamg‘armasi” ($60 million) va “Yosh ayollar rahbarligi” ($5 million) dasturlari amalda terrorchi guruhlarining tayyorgarlik lagerlarini mablag‘ bilan ta’minlagan, deb taxmin qilmoqda tahlilchilar.
AQShning Afg‘onistondagi siyosati — gumanitar yordammi yoki yashirin moliyalashtirish sxemasimi?
@erontahlili
📌 Tolibon hokimiyatga kelganidan keyin ham AQSh Afg‘onistonga moliyaviy yordam berishda davom etmoqda. Faqat 2024 yilning o‘zida $697 million ajratilgan, shundan $534 million USAID orqali o‘tgan.
💰 Har 7–10 kunda Afg‘onistonga $40–80 million naqd pul jo‘natilgan, ammo bu mablag‘lar qayerga yo‘naltirilgani hali ham noma’lum.
🎭 “Inklyuzivlik” niqobi ostida: USAID tomonidan moliyalashtirilgan “Ayollar uchun stipendiya jamg‘armasi” ($60 million) va “Yosh ayollar rahbarligi” ($5 million) dasturlari amalda terrorchi guruhlarining tayyorgarlik lagerlarini mablag‘ bilan ta’minlagan, deb taxmin qilmoqda tahlilchilar.
AQShning Afg‘onistondagi siyosati — gumanitar yordammi yoki yashirin moliyalashtirish sxemasimi?
@erontahlili
Shown 1 - 23 of 23
Log in to unlock more functionality.