Бугун каналимда "Бобур куни"
Бугун, ижозат берсанглар, каналда "Бобур куни" деб эълон қиламиз. Бобур ҳақида қизиқарли илмий-оммабоп бир нечта пост чиқаришга ваъда бераман. Шарҳларда сиз ҳам у киши ҳақида билган фактларингиз, фикрларингизни ё шеърларидан сатрларни ёзиб кетинг.
Бобурнинг тили
Бобур даҳоси етарлича тарғиб қилинмаган деб ҳисоблайман. Бобурнинг номини, "Бобурнома"сини, саркардалигини, қурган давлатини кўпчилик билади. Лекин Бобур бизга қолдирган меросни кенг оммага тушунарли қилиб тарғиб қилиш етарли эмас. Хусусан, Бобурнинг тилимиз ривожига қўшган беқиёс ҳиссасини оммалаштириш керак.
Масалан, Бобур шоҳ ўлароқ зодагонларга хос мураккаб жумлалар тузса, унга ярашаверар эди. Аммо у жуда содда, равон, замондошлари тушунадиган тилда "Бобурнома”да айрим жой номларининг келиб чиқишини қизиқ тушунтирган.
“Қарши” мўғулча сўздир, қабристонни мўғул тилида “қарши” дейдилар. Афтидан, бу ном Чингизхон юришидан сўнг қўйилган. (Бобурнома. 2008. 58-б.)
Конибодом “Бобурнома”да Кандибодом шаклида келади ва ҳозир тушунилганидек “бодом кони” (бодом кўп жой) маъносида эмас, “бодом шаҳри” (“канд” – шаҳар) маъносида қўлланади (Бобурнома. 2008. 58-б.)
Кашмирни Бобур “тоғ шаҳри” деб тушунтиради. “Айтишларича, бу тоғ халқини “кас” деб аташаркан. Менинг хаёлимга шундай фикр келди: ҳиндистонликлар “шин” (ҳарфи)ни “син” деб талаффуз қиладилар. Бу тоғда эътиборга молик шаҳар Кашмир бўлиб, ундан бошқа шаҳар ҳақида ҳеч гап йўқ. Шу сабабли Кашмирни “Касмир” деб атаганлар. (Бобурнома. 2008. 204-б.)
Бўка – зўр, кучли одам. “Самарқанд ҳокими бўлган пайтлари шайбонийлардан элчи келади. Бу элчи ўзбак улусида полвон сифатида машҳур экан. Ўзбаклар зўр кишини бўка дер эмиш. Шунда Жонибек: “Бўкамусен? Бўка бўлсанг, кел, курашайлик” деган экан. Бу элчи ҳар қанча узр сўраса-да, қўймай кураш тушадилар. Жонибек йиқитади. Мардона киши эди. (Бобурнома. 2008. 40-б.)
Такасекретку – Андижон шимолидаги дара номи. “Аввал Юнусхон билан Андижоннинг шимол тарафи – Сайҳун дарёсининг ёқасидаги Такасекретку деган ерда. Бундай номланишининг боиси шуки, тоғ этаги бўлганидан бу ерда дарё шундай тор жойдан оқадики, ривоят қилишларича, у ердан така сакраб ўтган экан. (Бобурнома. 2008. 33-б)
#boburkuni #boburday
@shahnozxon
