Rahimjon Hakimov

Бугунги кун технологик етакчилари — Илон Маск, Питер Тиль ва Сэм Альтман каби миллиардерлар бу соҳани ривожлантиришга катта маблағ сарфламоқда.

Генетик таҳрирлаш технологиялари инсоннинг табиий чекловларини бартараф этиш имкониятини беради. Олимлар ген терапияси орқали қариш жараёнини секинлаштириш ёки ҳатто тўхтатиш мумкинлиги борасида тадқиқотлар олиб боришмоқда. Масалан, Harvard университети профессори Жорж Черчнинг тадқиқотлари мушуклар устида муваффақиятли синовдан ўтказилди. Энди бу технологияларни инсонларга татбиқ этиш режалаштирилмоқда.

Кўплаб одамлар дори-дармонлар ва биологик фаол қўшимчалар орқали ўз қобилиятларини оширишга ҳаракат қилишмоқда. Масалан, Аддералл – ақлий фаолиятни яхшилаш учун қўлланиладиган дорилардан бири. Шунингдек, никотинамид мононуклеотид, сперминин, тестостерон каби моддалар қаришни секинлаштириш мақсадида қўлланилади. Бироқ, уларнинг хавфсизлиги ва самарадорлиги ҳақида тўлиқ илмий тасдиқ йўқ.

Илон Маскнинг Neuralink компанияси мия ва компьютер ўртасидаги интерфейсни ривожлантириш билан шуғулланади. Бу технология инсон хотирасини яхшилаш, ақлий қобилиятларни кучайтириш ва ҳатто ногиронларга ёрдам бериш мақсадини кўзлайди. Хитойда эса мия-сигналлар орқали дронларни бошқариш технологияси устида тадқиқотлар олиб борилмоқда.

Neuralink компанияси 2024 йилда биринчи бор инсонга нейроимплант ўрнатганини эълон қилди. 1,5 млрд долларлик сармоя – 2023 йилда мия-компьютер интерфейслари (BCI) билан шуғулланувчи стартапларга киритилган маблағ.

Анъанавий Олимпия ўйинларидан фарқли ўлароқ, Enhanced Games мусобақасида спортчилар турли допинглар ва генетик модификациялардан фойдаланган ҳолда иштирок этади. Бу мусобақаларга катта сармоя киритилмоқда ва улар инсон имкониятларининг ҳадларини кенгайтириш йўлидаги синов майдони сифатида кўрилаяпти.

💡туман (шаҳар) даражасида - ҳар бир туман (шаҳар)да камида 2 тадан йиллик айланмаси 10 миллиард сўмдан юқори бўлган ва 50 тадан ортиқ иш ўрни яратган тадбиркорлик субъектлари;

💡Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида - ҳар бир ҳудудда камида 5 тадан йиллик айланмаси 100 миллиард сўмдан юқори бўлган ва 500 тадан ортиқ иш ўрни яратган тадбиркорлик субъектлари;

💡республика даражасида - йиллик айланмаси 1 триллион сўмдан юқори бўлган ва 5 мингдан ортиқ иш ўрнини яратган тадбиркорлик субъектлари.

💡кичик ва ўрта бизнес субъектларига консультация хизматларини кўрсатади;

💡муҳандис, технолог, дизайнер, бухгалтер, маркетологлар ҳамда бошқа малакали мутахассисларни жалб қилади;

💡улар ўзлари бириктирилган туманда 10 тадан драйвер лойиҳаларни ишга тушириш, 5 тадан миллий бренд маҳсулотларини яратиш, кичик ва ўрта бизнеснинг ишлаб чиқариш ва экспорт кўрсаткичларини 1,5 баробар оширишга масъул бўлади.

🗞«Ўзбекистон Республикаси билан Бирлашган Араб Амирликлари ўртасида фуқаролик ва иқтисодий ишлар бўйича ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги Битимни (Тошкент, 2024 йил 27 сентябрь) ратификация қилиш ҳақида»ги қонун лойиҳаси тўғрисида;

🗞«Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги қонун лойиҳаси тўғрисида;

🗞«Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига жамият ижро органи, кузатув кенгаши ҳамда мажоритар акциядорининг масъулиятини оширишга қаратилган қўшимчалар ва ўзгартириш киритиш ҳақида»ги қонун лойиҳаси тўғрисида;

🗞«Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга ҳуқуқий таъсир чораларини қўллашда мутаносиблик принципига амал қилинишини таъминлашга қаратилган ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги қонун лойиҳаси тўғрисида

🗞«Махсус юклар ва ҳарбий таркибларнинг транзити тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги қонун лойиҳаси тўғрисида;

🗞«Фуқаролик жамияти институтларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тизими янада такомиллаштирилганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонун лойиҳаси ҳақида;

🗞«Ҳуқуқий эксперимент тўғрисида»ги қонун лойиҳаси ҳақида;

🗞«Сунъий интеллектни қўллаш орқали юзага келадиган муносабатлар тартибга солиниши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонуни лойиҳас ҳақида;

🗞«Ижро бўйича кафолат маблағларини киритиш институти жорий этилиши муносабати билан «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг Қонунига қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонуни лойиҳас ҳақида.

1. Консуллик уставига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси консуллик муассасаларининг хорижий мамлакатларда Республика фуқароларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича амалга оширган ишлари ҳамда 2020 – 2024 йиллар давомида фаолиятида юз берган ўзгаришлар тўғрисида;

2. Консуллик муассасалари томонидан хизматлар кўрсатиш тартибини замонавий талабларга мувофиқлаштириш мақсадида ахборот тизимлари имкониятларидан фойдаланиш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар, мавжуд муаммолар ва уларнинг ечими юзасидан таклифлар;

3. Хорижий мамлакатларда бўлиб турган Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тизимини янада ривожлантириш юзасидан норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш бўйича аниқ таклифлар.

Қонунчилик палатасида ахборотлаштириш соҳасига оид бир қатор ҳуқуқий ҳужжатларга ўзгартириш ва қўшимчалар киритишга қаратилган қонун лойиҳаси биринчи ўқишда қабул қилинди.

🟢“Сунъий интеллект” тушунчасининг ҳуқуқий таърифи илк бор қонунчилик даражасида аниқ белгиланмоқда;

🟢Давлат сиёсатининг асосий йўналишлари: сунъий интеллектни ривожлантириш, инвестиция жалб қилиш, кадрлар тайёрлаш ва соҳада ҳуқуқий кафолатлар яратиш;

🟢Ахборот ресурсларига нисбатан этик ва ҳуқуқий талаблар – инсон ҳуқуқлари ва шаънини ҳурмат қилиш, қарор қабул қилишда фақат сунъий интеллект хулосаларига таянмаслик;

🟢Маъмурий жавобгарлик нормаси: шахсга доир маълумотларга сунъий интеллект орқали ноқонуний ишлов бериш ва тарқатиш учун жавобгарлик механизми жорий этилмоқда;

🟢Ахборот ресурсларига мажбурий маркировка – сунъий интеллект орқали яратилган маълумотлар махсус белгилар билан ажратиб кўрсатилиши лозим.

Бугунги кунда сунъий интеллект нафақат технология, балки иқтисодиёт, таълим, ҳуқуқ, ахлоқ, хавфсизлик ва ҳаётимизнинг бошқа муҳим соҳаларига оид мураккаб масалаларга кириб бормоқда. Интернетда тарқатилаётган сунъий равишда яратилган, сохта овоз ва тасвирларга асосланган контентлар шахс шаъни, обрўси ва ҳуқуқлари учун жиддий таҳдид солмоқда.

Қонун лойиҳаси ушбу таҳдидларга нисбатан ҳуқуқий ечимлар таклиф этади, жумладан: сунъий интеллект ёрдамида тарқатилган ахборотнинг ҳақиқий манбасини ажратиш, уни инсоннинг ҳуқуқларига қарши қўллашга йўл қўймаслик ва бундай ҳаракатлар учун жавобгарликни белгилаш.

Қонунчилик палатаси мажлисида хўжалик жамиятларининг ижро органи, кузатув кенгаши ҳамда мажоритар акциядорларининг масъулиятини оширишга қаратилган қонун лойиҳаси иккинчи ўқишда қабул қилинди.

➡️виждонан ҳаракат қилиш;
➡️жамият мол-мулкидан жамиятнинг устави ва ички ҳужжатларига зид равишда, шахсий манфаатларини кўзлаб фойдаланмаслик ва бошқаларга бундай қилишга йўл қўймаслик;
➡️жамиятнинг асосий фаолияти йўналишларига хос бўлган соҳада тадбиркорлик фаолиятини бошқарув органлари розилигисиз амалга оширмаслик;
➡️мулкий манфаат эвазига қарорлар қабул қилмаслик.

📍Бугун Европа Иттифоқи Марказий Осиё давлатлари билан савдо ва инвестиция алоқаларини изчил ривожлантирмоқда. Охирги етти йилда Марказий Осиё мамлакатларининг ЕИ билан савдо айланмаси тўрт баробар ошиб, 54 миллиард еврони ташкил этди.

📍Интервьюда қайд этилганидек, минтақамизда кузатилаётган ижобий жараёнлар туфайли Марказий Осиё қудратли ва етакчи давлатларнинг Шарқ ва Ғарб, Шимол ва Жанубни боғловчи йўллар туташган геосиёсий чорраҳадаги ишончли ҳамкорига айлантирмоқда. Бу «Марказий Осиё плюс» форматларида ўз ифодасини топмоқда. Улар очиқ мулоқотни қўллаб-қувватлашга хизмат қилиб, барча томонларнинг ўзаро манфаатли ҳамкорлиги учун қулай имконият яратмоқда.

📍Президентимиз қайд этганидек, Марказий Осиё энди тарихнинг четида эмас, балки ўз стратегик кун тартибини шакллантираётган, жадал ривожланаётган минтақага айланмоқда. Сиёсий ирода, юқори даражадаги ўзаро ишонч ва қўшма иқтисодий ташаббуслар минтақада барқарор ривожланиш учун янги имкониятлар яратди.

📍Бугунги кунда самарали транспорт-логистика йўлакларини ривожлантириш аҳамияти ортиб бормоқда ва Марказий Осиё Европа билан Осиё ўртасидаги шунчаки “кўприк” эмас, балки глобал иқтисодий жараёнларнинг фаол иштирокчисига айланиши мумкин.

📍Маълум қилинганидек, Ўзбекистон Италия ва Франция билан стратегик шериклик алоқаларини ўрнатган. Германия ва Марказий Осиё давлатлари минтақавий стратегик шерикларга айланган. 2024 йилда Ўзбекистоннинг Европа Иттифоқи мамлакатлари билан савдо айланмаси 6,4 миллиард долларга етган. Бугунги кунда Ўзбекистонда Европа капитали иштирокидаги 1000 дан ортиқ корхона фаолият кўрсатмоқда, инвестиция лойиҳаларининг умумий ҳажми 30 миллиард еврони ташкил этади.

📍Дарҳақиқат, мамлакатимизда изчил ривожланиб бораётган қулай ишбилармонлик муҳитида Ўзбекистоннинг Европа Иттифоқи билан муносабатларини янада чуқурлаштириш, кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги янги битимни қабул қилиш савдо ва инвестиция алоқаларини чуқурлаштириш учун янги имкониятларни тақдим этади.

Давлатимиз раҳбари томонидан таклиф этилаётган Европа Иттифоқининг “Global darvoza” стратегиясини асосий транспорт лойиҳалари билан боғлаш, Транскаспий транспорт йўлагини ривожлантириш бўйича "ҳаракатлар режаси"ни биргаликда ишлаб чиқиш ташаббуси, бу — мамлакатимизда инвестицияларнинг ўсишига, инфратузилмани ривожлантиришга ва инновацион технологияларни жорий этишга туртки беради. Бу эса, ўз навбатида, Марказий Осиёнинг Европа ва Осиё ўртасидаги алоқаларни янада мустаҳкамлашга замин яратади.

📍Мазкур саммит Европа Иттифоқи учун Марказий Осиё билан икки томонлама ҳамкорликни чуқурлаштириш ва минтақавий ҳамкорликни кенгайтириш борасидаги геосиёсий манфаатларини намойиш этиш учун ҳам муҳим имкониятдир. Бу минтақанинг барқарор, бардошли, фаровон ва бир-бири билан янада яқин иқтисодий ва сиёсий маконга айланишига хизмат қилади.

Қонунчилик палатасининг навбатдаги мажлисида нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятида шаффофлик ва қонунийликнинг янги кафолатларини назарда тутувчи қонун лойиҳаси 3 та ўқишда қабул қилиниб, Сенатга юборилди.

🟢давлат органи мансабдорларининг ННТ ишларига қонунга зид равишда аралашиши учун маъмурий жавобгарлик белгиланади;

🟢жамоатчилик назорати натижалари асосида тайёрланган ҳужжатларни кўриб чиқишдан бош тортиш ёки муддатни бузиш ҳолатлари учун ҳам жавобгарлик белгиланади;

🟢ННТлар фаолияти тўғрисидаги ҳисоботларни тақдим этмаслик, чет эл маблағларини рўйхатдан ўтказувчи орган розилигисиз қабул қилиш, ёки молиялаштириш манбаларини ошкор этмаслик – барчаси учун аниқ чора-тадбирлар назарда тутилмоқда.

🟢рўйхатдан ўтмаган ННТлар ва уларнинг филиаллари фаолият юритиши ман этилади;

🟢чет эл ташкилотларининг ННТлари ва уларнинг ходимлари сиёсий фаолиятда иштирок этиши, ёки сиёсий партияларни молиялаштириши мумкин эмас;

🟢хорижий молиялаштириш манбалари ҳисобидан амалга оширилган лойиҳалар тўғрисидаги ахборотни яшириш жавобгарликка сабаб бўлади.