therealniyozov
16.04.202516:38
Xitoy kompaniyalari AQShdagi katta talab tufayli "#BoycottChina" futbolkalarini katta assortimentda bosib chiqaryapti ekan)
@therealniyozov
@therealniyozov
06.02.202515:26
Trampning G‘azodagi falastinliklarni ko‘chirish plani oddiy ritorik tomondan ham g‘alati.
O'rtacha amerikalik o'z yashash joyini umri davomida 11 marta o'zgartiradi. Buning hech qanday ajablanarli joyi yo‘q, axir ularning hammasi ko'chmanchilarning avlodlari, ularning qonida bir joyda muqim o‘rnasha olmaslik bor.
Yaqin Sharqda esa odamlar asrlar davomida bir xil aholi punktlarida yashab kelgan. Shu ma'noda, Trampning taklifi nafaqat falastinliklar, balki boshqa arab aholisining ham ko'pchiligini hayratda qoldirishi aniq.
Siz ham hayotingizda kamida bir marta shunday voqeaga duch kelgandirsiz: farzand otasini qishda yoki umuman sovuqda qishloqdan shahar markaziga olib ketishga ko‘ndirmoqchi bo‘ladi va shunday javobni oladi: "ota-bobolarim qurib ketgan uydan boshqa joyda yashamayman". Ha, bu bizni hayotimizda ham bo‘lgan va bu tipik narsa bo‘lib qolgan.
Amerikanlar buni qayerdan ham tushunsin.
@therealniyozov
O'rtacha amerikalik o'z yashash joyini umri davomida 11 marta o'zgartiradi. Buning hech qanday ajablanarli joyi yo‘q, axir ularning hammasi ko'chmanchilarning avlodlari, ularning qonida bir joyda muqim o‘rnasha olmaslik bor.
Yaqin Sharqda esa odamlar asrlar davomida bir xil aholi punktlarida yashab kelgan. Shu ma'noda, Trampning taklifi nafaqat falastinliklar, balki boshqa arab aholisining ham ko'pchiligini hayratda qoldirishi aniq.
Siz ham hayotingizda kamida bir marta shunday voqeaga duch kelgandirsiz: farzand otasini qishda yoki umuman sovuqda qishloqdan shahar markaziga olib ketishga ko‘ndirmoqchi bo‘ladi va shunday javobni oladi: "ota-bobolarim qurib ketgan uydan boshqa joyda yashamayman". Ha, bu bizni hayotimizda ham bo‘lgan va bu tipik narsa bo‘lib qolgan.
Amerikanlar buni qayerdan ham tushunsin.
@therealniyozov
31.01.202514:45
Sotsial-demokratlarning inqirozi.
2008-yilgi moliyaviy inqirozdan so‘ng mo‘tadil so‘l partiyalar butun Yevropa siyosiy maydonini davlat iqtisodiyotga aralashishi kerakligiga ishontirishga muvaffaq bo‘ldi. Reglamentlar va qayta taqsimlash endi har qanday siyosiy partiya dasturining bir qismiga aylandi, hatto o‘ng qanot populistlar uchun ham.
Endi sotsial-demokratlarning boshqalardan ajralib turadigan hech narsasi yo‘q. Buni pitsa misolida tushuntiraylik: tasavvur qiling, pitseriyada katta aksiya bo‘lyapti, siz har qanday pitsani bepul tanlashingiz mumkin. Katta ehtimol bilan siz oddiy margerita pitsasini tanlamaysiz, chunki margerita pitsasi boshqa pitsalarning ham asosini tashkil qiladi, hech qanday boshqacha ta‘m beruvchi qo‘shimchasi yo‘q. Siz qo‘shimcha ta‘mlarga ega bo‘lgan pitsani tanlaysiz, siyosatga o‘giradigan bo‘lsak, bu qo‘shimchalar iqlim muammosi, amerika imperializmi bilan kurash yoki muhojirlarni deportatsiya qilish kabi mavzular bo‘lishi mumkin.
Xullas, sotsial-demokratlar aynan yutib chiqqanliklari uchun yutqazishmoqda. Bugungi Yevropada hatto sotsial-demokratlarga ham bozor iqtisodiyoti kerak – hatto dushman sifatida bo‘lsa ham.
@therealniyozov
2008-yilgi moliyaviy inqirozdan so‘ng mo‘tadil so‘l partiyalar butun Yevropa siyosiy maydonini davlat iqtisodiyotga aralashishi kerakligiga ishontirishga muvaffaq bo‘ldi. Reglamentlar va qayta taqsimlash endi har qanday siyosiy partiya dasturining bir qismiga aylandi, hatto o‘ng qanot populistlar uchun ham.
Endi sotsial-demokratlarning boshqalardan ajralib turadigan hech narsasi yo‘q. Buni pitsa misolida tushuntiraylik: tasavvur qiling, pitseriyada katta aksiya bo‘lyapti, siz har qanday pitsani bepul tanlashingiz mumkin. Katta ehtimol bilan siz oddiy margerita pitsasini tanlamaysiz, chunki margerita pitsasi boshqa pitsalarning ham asosini tashkil qiladi, hech qanday boshqacha ta‘m beruvchi qo‘shimchasi yo‘q. Siz qo‘shimcha ta‘mlarga ega bo‘lgan pitsani tanlaysiz, siyosatga o‘giradigan bo‘lsak, bu qo‘shimchalar iqlim muammosi, amerika imperializmi bilan kurash yoki muhojirlarni deportatsiya qilish kabi mavzular bo‘lishi mumkin.
Xullas, sotsial-demokratlar aynan yutib chiqqanliklari uchun yutqazishmoqda. Bugungi Yevropada hatto sotsial-demokratlarga ham bozor iqtisodiyoti kerak – hatto dushman sifatida bo‘lsa ham.
@therealniyozov
Пераслаў з:
404
15.04.202507:39
Nomda xususiylashtirish, amalda esa monopoliya.
O‘zbekistonda turli og‘ir sanoat yo‘nalishlari davlat tomonidan regulyatsiya qilinishi hech kimga sir emas. UzAuto Motors, O‘zbekneftgaz, Uzbektelecom kabi monopoliyalar bunga yaqqol misol. Lekin yana bir e’tibordan chetda qoladigan eng og‘ir monopoliya bor — bu moliyaviy institutlarning asosan davlat tomonidan nazorat qilinishi.
Moliya sohasidagi davlat monopoliyasi boshqalariga qaraganda muhimroq, chunki aynan shu sektor ko‘plab yirik muammolarning ildizi hisoblanadi.
So‘nggi yillarda moliya sektori avvalgiga nisbatan ancha erkinlashgandek ko‘rinadi: konvertatsiya islohoti, pul o‘tkazmalari jarayonining soddalashuvi, ko‘plab yangi xususiy banklarga asos solingani tufayli vaziyat ijobiy tomonga o‘zgargandek tuyuladi.
Biroq statistikaga qaralsa, vaziyat deyarli umuman o‘zgarmagan. Misol uchun, davlat tashkilotlari hali ham barcha bank aktivlarining 80%-dan ortig‘ini nazorat qiladi. “O‘zsanoatqurilishbank”, “O‘zmilliybank”, “Asakabank” va “Agrobank” kabi muassasalar shunchaki bozordagi yirik o‘yinchilar emas — ular ma’lum ma’noda moliyaviy “buyuruvchilar” — kimga, qachon va qanday miqdorda kredit berilishini belgilovchi vositachilarga aylangan.
Ko‘pchilik “Buning nimasi yomon?” deb so‘rashi mumkin. Yomon tomoni shundaki, agar deyarli barcha yirik loyihalar faqat davlat banklari tomonidan moliyalashtirilsa, kelajakda raqobatbardosh yirik bizneslarni shakllantirishning imkoni deyarli yo‘qoladi.
Bundan tashqari, bu holat nafaqat moliya yo‘nalishida, balki boshqa sohalarda ham samaradorlik darajasini pasaytiradi. Natijada, bu butun mamlakatning iqtisodiy o‘sish jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Mamlakatda erkin raqobatning oshishi va eng muhimi, O‘zbekiston jahon bozorida raqobatbardosh bo‘lishi uchun haqiqiy islohotlar, avvalo, moliyaviy institutlardan boshlanishi lozim.
Bu postni qisqa "hikoya" shaklida ifodalash mumkin: “Mikrokredit olishni xohlagan Yosh tadbirkor davlat banki eshigida 3 oy sarson bo‘ldi — ammo unga kredit kerak emas, tanish kerak edi...”
@req404
O‘zbekistonda turli og‘ir sanoat yo‘nalishlari davlat tomonidan regulyatsiya qilinishi hech kimga sir emas. UzAuto Motors, O‘zbekneftgaz, Uzbektelecom kabi monopoliyalar bunga yaqqol misol. Lekin yana bir e’tibordan chetda qoladigan eng og‘ir monopoliya bor — bu moliyaviy institutlarning asosan davlat tomonidan nazorat qilinishi.
Moliya sohasidagi davlat monopoliyasi boshqalariga qaraganda muhimroq, chunki aynan shu sektor ko‘plab yirik muammolarning ildizi hisoblanadi.
So‘nggi yillarda moliya sektori avvalgiga nisbatan ancha erkinlashgandek ko‘rinadi: konvertatsiya islohoti, pul o‘tkazmalari jarayonining soddalashuvi, ko‘plab yangi xususiy banklarga asos solingani tufayli vaziyat ijobiy tomonga o‘zgargandek tuyuladi.
Biroq statistikaga qaralsa, vaziyat deyarli umuman o‘zgarmagan. Misol uchun, davlat tashkilotlari hali ham barcha bank aktivlarining 80%-dan ortig‘ini nazorat qiladi. “O‘zsanoatqurilishbank”, “O‘zmilliybank”, “Asakabank” va “Agrobank” kabi muassasalar shunchaki bozordagi yirik o‘yinchilar emas — ular ma’lum ma’noda moliyaviy “buyuruvchilar” — kimga, qachon va qanday miqdorda kredit berilishini belgilovchi vositachilarga aylangan.
Ko‘pchilik “Buning nimasi yomon?” deb so‘rashi mumkin. Yomon tomoni shundaki, agar deyarli barcha yirik loyihalar faqat davlat banklari tomonidan moliyalashtirilsa, kelajakda raqobatbardosh yirik bizneslarni shakllantirishning imkoni deyarli yo‘qoladi.
Bundan tashqari, bu holat nafaqat moliya yo‘nalishida, balki boshqa sohalarda ham samaradorlik darajasini pasaytiradi. Natijada, bu butun mamlakatning iqtisodiy o‘sish jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Mamlakatda erkin raqobatning oshishi va eng muhimi, O‘zbekiston jahon bozorida raqobatbardosh bo‘lishi uchun haqiqiy islohotlar, avvalo, moliyaviy institutlardan boshlanishi lozim.
Bu postni qisqa "hikoya" shaklida ifodalash mumkin: “Mikrokredit olishni xohlagan Yosh tadbirkor davlat banki eshigida 3 oy sarson bo‘ldi — ammo unga kredit kerak emas, tanish kerak edi...”
@req404
10.03.202519:55
Dunyo bugungi kunda global reaksiya davrining faol bosqichiga kirdi. Bu jarayonning ildizi 2007-yilda Vladimir Putinning Myunxendagi xavfsizlik konferensiyasidagi nutqiga borib taqaladi. Aynan shu paytda xalqaro maydonda G‘arbning liberal demokratik qadriyatlari va globalizatsiya siyosatiga qarshi ilk ochiq norozilik bildirildi. Ushbu reaksiya jarayoni 2016-yilda Donald Trampning AQSh prezidenti etib saylanishi bilan sezilarli darajada kuchaydi, 2025-yilda esa u hokimiyatga qaytishi reaksiyaning to‘liq shakllangan bosqichga o‘tishini anglatadi.
1990-yillarda boshlangan globalizatsiya jarayoni dunyoda liberal qadriyatlarning kengayishiga olib keldi. Ammo oxirgi o‘n yilliklarda ayrim davlatlar va jamiyatlar ushbu yo‘nalishga qarshi turib, ortga qaytishni afzal ko‘rmoqda. Buning asosiy sababi millatchilik va realpolitik tamoyillarining qayta tiklanishidir. Bugungi dunyo hozirga kelib, aynan ushbu jarayonning eng muhim bosqichiga kirganini ko‘rish mumkin.
Siyosiy tarix shuni ko‘rsatadiki, har qanday dominant ideologiya muqarrar ravishda unga qarshi reaksiya keltirib chiqaradi. XX asrda inqilobiy g‘oyalar qanday qarama-qarshi kuchlarni yuzaga chiqargan bo‘lsa, bugungi dunyoda ham liberal demokratik tartibga nisbatan reaksion harakatlar shakllanmoqda. Bu jarayonning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
• Reaksiya konstruktiv emas, balki destruktiv xususiyatga ega
Asosiy maqsad yangi siyosiy tizim yaratish emas, balki mavjud global tartibotga qarshi chiqish, uni zaiflashtirish yoki yo‘q qilishdir. Shu bois reaksiya tarafdorlari yangi dunyo barpo etish o‘rniga eski tartibotni tiklash yoki globalizatsiya jarayonini sekinlashtirishni afzal ko‘rmoqda.
• Putin va Tramp reaksiyaning sababi emas, balki natijasi.
Ularning rahbarlikka kelishi jamiyatlarda allaqachon shakllanib bo‘lgan tendensiyalarning sirtga chiqishidan dalolat beradi. Tramp va Putin bo‘lmagan taqdirda ham, ushbu jarayon boshqa yetakchilar bilan davom etgan bo‘lardi.
• Reaksiya natijasida yangi normal holat yuzaga kelishi mumkin.
Siyosiy reaksiyalar doimiy emas va ular yangi siyosiy paradigmalar shakllanishi uchun sharoit yaratishi mumkin. Tramp va unga o‘xshash yetakchilarning siyosati liberal g‘oyalarning cheklanishiga olib kelsa ham, kelajakda bunday qarashlarga qarshi yangi yondashuvlar shakllanishi ehtimoli yuqori.
Reaksiya jarayoni uzoq davom etishi mumkin, chunki bunday jarayonlar ko‘pincha bir necha avlodga cho‘ziladi. Ammo Sergey Kapitsaning nazariyasiga ko‘ra, zamonaviy dunyoda tarixiy jarayonlar ancha tez kechadi. Bu shuni anglatadiki, reaksiya o‘z cho‘qqisiga tezroq yetishi va undan keyin yangi normal holat shakllanishi ehtimoli yuqori.
Reaksiyaning tugashi uchun ikki asosiy ssenariy mavjud:
• Agar reaktsiya o‘zining barcha resurslarini sarflab bo‘lsa, u tabiiy ravishda o‘z-o‘zidan yo‘qoladi.
• Agar unga qarshi yangi siyosiy va ijtimoiy harakat shakllansa, reaksiya davri kutilganidan tezroq yakunlanishi mumkin.
Ushbu reaktsiya liberal g‘oyalarning pasayishiga olib kelayotgan bo‘lsa-da, uzoq muddatli nuqtayi nazardan, aynan shu jarayon keyinchalik yangi siyosiy paradigmaga o‘tish uchun zamin yaratishi mumkin. Shu bois, kelajakdagi yangi normalizatsiya aynan ushbu reaksiyaga berilgan javob sifatida shakllanadi.
@therealniyozov
1990-yillarda boshlangan globalizatsiya jarayoni dunyoda liberal qadriyatlarning kengayishiga olib keldi. Ammo oxirgi o‘n yilliklarda ayrim davlatlar va jamiyatlar ushbu yo‘nalishga qarshi turib, ortga qaytishni afzal ko‘rmoqda. Buning asosiy sababi millatchilik va realpolitik tamoyillarining qayta tiklanishidir. Bugungi dunyo hozirga kelib, aynan ushbu jarayonning eng muhim bosqichiga kirganini ko‘rish mumkin.
Siyosiy tarix shuni ko‘rsatadiki, har qanday dominant ideologiya muqarrar ravishda unga qarshi reaksiya keltirib chiqaradi. XX asrda inqilobiy g‘oyalar qanday qarama-qarshi kuchlarni yuzaga chiqargan bo‘lsa, bugungi dunyoda ham liberal demokratik tartibga nisbatan reaksion harakatlar shakllanmoqda. Bu jarayonning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
• Reaksiya konstruktiv emas, balki destruktiv xususiyatga ega
Asosiy maqsad yangi siyosiy tizim yaratish emas, balki mavjud global tartibotga qarshi chiqish, uni zaiflashtirish yoki yo‘q qilishdir. Shu bois reaksiya tarafdorlari yangi dunyo barpo etish o‘rniga eski tartibotni tiklash yoki globalizatsiya jarayonini sekinlashtirishni afzal ko‘rmoqda.
• Putin va Tramp reaksiyaning sababi emas, balki natijasi.
Ularning rahbarlikka kelishi jamiyatlarda allaqachon shakllanib bo‘lgan tendensiyalarning sirtga chiqishidan dalolat beradi. Tramp va Putin bo‘lmagan taqdirda ham, ushbu jarayon boshqa yetakchilar bilan davom etgan bo‘lardi.
• Reaksiya natijasida yangi normal holat yuzaga kelishi mumkin.
Siyosiy reaksiyalar doimiy emas va ular yangi siyosiy paradigmalar shakllanishi uchun sharoit yaratishi mumkin. Tramp va unga o‘xshash yetakchilarning siyosati liberal g‘oyalarning cheklanishiga olib kelsa ham, kelajakda bunday qarashlarga qarshi yangi yondashuvlar shakllanishi ehtimoli yuqori.
Reaksiya jarayoni uzoq davom etishi mumkin, chunki bunday jarayonlar ko‘pincha bir necha avlodga cho‘ziladi. Ammo Sergey Kapitsaning nazariyasiga ko‘ra, zamonaviy dunyoda tarixiy jarayonlar ancha tez kechadi. Bu shuni anglatadiki, reaksiya o‘z cho‘qqisiga tezroq yetishi va undan keyin yangi normal holat shakllanishi ehtimoli yuqori.
Reaksiyaning tugashi uchun ikki asosiy ssenariy mavjud:
• Agar reaktsiya o‘zining barcha resurslarini sarflab bo‘lsa, u tabiiy ravishda o‘z-o‘zidan yo‘qoladi.
• Agar unga qarshi yangi siyosiy va ijtimoiy harakat shakllansa, reaksiya davri kutilganidan tezroq yakunlanishi mumkin.
Ushbu reaktsiya liberal g‘oyalarning pasayishiga olib kelayotgan bo‘lsa-da, uzoq muddatli nuqtayi nazardan, aynan shu jarayon keyinchalik yangi siyosiy paradigmaga o‘tish uchun zamin yaratishi mumkin. Shu bois, kelajakdagi yangi normalizatsiya aynan ushbu reaksiyaga berilgan javob sifatida shakllanadi.
@therealniyozov
06.02.202508:04
Donald Tramp kecha Netanyahu bilan uchrashuvda:
AQSh G'azo sektorini egallaydi... biz unga egalik qilamiz.
Trampning o‘ziga xos klassik populistik ritorikasidan yana biri.
@therealniyozov
AQSh G'azo sektorini egallaydi... biz unga egalik qilamiz.
Trampning o‘ziga xos klassik populistik ritorikasidan yana biri.
@therealniyozov
27.01.202515:11
"Trampning ikkinchi og‘zi" va maslagi Elon Mask Fransiya va Buyuk Britaniya orasidagi bo‘g‘oz La Manshni "Jorj Vashington bo‘g‘ozi" deb nomlashni taklif qilibdi.
Shu o‘rinda biz janob Maskdan Jorj Vashington nomini abadiylashtirmoqchi bo‘lsa, imperialistik fikrlarni ilgari surishni bas qilib, X ijtimoiy tarmog‘iga uning nomini berishni taklif qilamiz.
@therealniyozov
Shu o‘rinda biz janob Maskdan Jorj Vashington nomini abadiylashtirmoqchi bo‘lsa, imperialistik fikrlarni ilgari surishni bas qilib, X ijtimoiy tarmog‘iga uning nomini berishni taklif qilamiz.
@therealniyozov
Пераслаў з:
Martin Eden
09.04.202502:22
Kambagʻallik ayb emas, ayniqsa Oʻzbekistonda
“Agar kambag’al bo’lib tug’ilsang, bu sening aybing emas, lekin kambag’al bo’lib o’lsang bu sening aybing” degan gapni eshitgan boʻlsangiz kerak. Yoki Dostoyevskiyning “kambagʻallik ayb emas, yoʻqchilik illat” degan jumlasi juda mashhur. Koʻpchilik qashshoq insonlarni shunday boʻlishida ularning oʻzini ayblaydi. Ammo kambagʻalning kambagʻal boʻlishiga uning oʻzi toʻliq sababchi boʻlmasachi?
Esingizda boʻlsa, qobiliyatsizlik va erksizlik tufayli kambagʻal boʻlishning farqi haqida yozgan edim. Unga koʻra, Erksizlik — bu tashqi aralashuv tufayli biror ishni qila olmaslikdir, qobiliyatsizlik esa insonning tabiiy cheklovi bo‘lgani tufayli biror ishni qila olmaslikdir.
O‘zbekistonda ko‘plab odamlar kambag‘allik sababini insonlarning erinchoqligi yoki qobiliyatsizligida deb bilishadi. Go‘yoki “ishlasa topadi, yaxshi yashashni o‘zi istamaydi” deb hammaga bir xil o‘lchov bilan yondashiladi. Lekin bu menga juda “yalqov javob”dek tuyuladi. Asl sabab bunda emas.
Bilamizki, uzoq yillardan buyon savdoga qoʻyilgan cheklovlar tufayli bozorga kirish na xaridor sifatida va na ishlab chiqaruvchi sifatida qiyin. Biznes boshlamoqchi boʻlsangiz ortiqcha ruxsatnoma va litsenziyalarni olishingiz kerak. Chet el bilan savdo qilmoqchi boʻlsangiz ortiqcha bojlarni toʻlashingizga toʻgʻri keladi. Ya’ni siz oʻzingiz istagan faoliyat bilan shugʻullanishda kimdir oʻylab topgan sun’iy toʻsiqlarga duch kelasiz.
Bundan tashqari, soliqlarning keragidan ortiq yuqori ekanligi insonlarning yetarlicha boy boʻla olmasligiga sabab boʻladi. Soliqlar, Robert Nozick aytganidek majburiy mehnatga, boshqacha qilib aytganda qullikka teng. Uning fikricha soliqlar insonni qoʻshimcha mehnat qilishga undaydi, demak uni ekspluatatsiya qiladi, bu esa qullik bilan bir xil ma’noga ega. Demak, davlat minimal darajada boʻlishi kerak va soliq faqat davlatning fundamental funksiyalari uchungina yigʻilishi kerak xolos. 2020-yildan 2024-yilga qadar, soʻngi 5 yil ichida Oʻzbekistonning byudjet daromadi YAIMning oʻrtacha 30-32%ini tashkil qilganini inobatga olsak, yuqori soliq yuki borligini tushunish mumkin.
Qolaversa, korrupsiya, nepotizm va favoritizm alomatlari borligi tufayli muvaffaqiyatga erishish imkoniyatlari noteng taqsimlangan. Bilim va mehnat emas, kimni tanishing yoki kimning “odami” boʻlish muhimroq. Shu orqali goʻyoki hamma uchun birdek joriy qilingan qoidalarni aylanib oʻtish mumkin. Favoritizm tufayli esa korxonalar kengaya olmaydi. Chunki korxonaning bozor ulushi kengayganda, siyosiy kuchga ega insonga yaqin korxonaning ulushi kichrayishi mumkin. Bu esa kengaymoqchi boʻlgan korxonalarga toʻsiqlar oʻylab topilishiga va hokimiyat odamlariga yaqin korxonalarning bozorda qolishiga olib keladi.
Bu kabi omillar tufayli oddiy insonlar nafaqat muvaffaqiyatli boʻlolmasligi mumkin, balki aslida noloyiq boʻlgan muvaffaqiyatlilarning muvaffaqiyati uchun koʻrinmas toʻlovlarni ham toʻlashi mumkin. Bu haqida batafsil “nepotizm va regressiv mexanizm” nomli kichik bir maqolada oʻqishingiz mumkin.
Shunday ekan, bizdagi kambagʻal insonlarning kambagʻal boʻlgani uchun ularning oʻzi aybdor emas deb oʻylayman. Va umid qilamanki, 2016-17-yillardan keyin boshlangan islohotlar oʻz natijasini beradi va adolat yanada mustahkamlanadi!
@economist_martin
“Agar kambag’al bo’lib tug’ilsang, bu sening aybing emas, lekin kambag’al bo’lib o’lsang bu sening aybing” degan gapni eshitgan boʻlsangiz kerak. Yoki Dostoyevskiyning “kambagʻallik ayb emas, yoʻqchilik illat” degan jumlasi juda mashhur. Koʻpchilik qashshoq insonlarni shunday boʻlishida ularning oʻzini ayblaydi. Ammo kambagʻalning kambagʻal boʻlishiga uning oʻzi toʻliq sababchi boʻlmasachi?
Esingizda boʻlsa, qobiliyatsizlik va erksizlik tufayli kambagʻal boʻlishning farqi haqida yozgan edim. Unga koʻra, Erksizlik — bu tashqi aralashuv tufayli biror ishni qila olmaslikdir, qobiliyatsizlik esa insonning tabiiy cheklovi bo‘lgani tufayli biror ishni qila olmaslikdir.
O‘zbekistonda ko‘plab odamlar kambag‘allik sababini insonlarning erinchoqligi yoki qobiliyatsizligida deb bilishadi. Go‘yoki “ishlasa topadi, yaxshi yashashni o‘zi istamaydi” deb hammaga bir xil o‘lchov bilan yondashiladi. Lekin bu menga juda “yalqov javob”dek tuyuladi. Asl sabab bunda emas.
Bilamizki, uzoq yillardan buyon savdoga qoʻyilgan cheklovlar tufayli bozorga kirish na xaridor sifatida va na ishlab chiqaruvchi sifatida qiyin. Biznes boshlamoqchi boʻlsangiz ortiqcha ruxsatnoma va litsenziyalarni olishingiz kerak. Chet el bilan savdo qilmoqchi boʻlsangiz ortiqcha bojlarni toʻlashingizga toʻgʻri keladi. Ya’ni siz oʻzingiz istagan faoliyat bilan shugʻullanishda kimdir oʻylab topgan sun’iy toʻsiqlarga duch kelasiz.
Bundan tashqari, soliqlarning keragidan ortiq yuqori ekanligi insonlarning yetarlicha boy boʻla olmasligiga sabab boʻladi. Soliqlar, Robert Nozick aytganidek majburiy mehnatga, boshqacha qilib aytganda qullikka teng. Uning fikricha soliqlar insonni qoʻshimcha mehnat qilishga undaydi, demak uni ekspluatatsiya qiladi, bu esa qullik bilan bir xil ma’noga ega. Demak, davlat minimal darajada boʻlishi kerak va soliq faqat davlatning fundamental funksiyalari uchungina yigʻilishi kerak xolos. 2020-yildan 2024-yilga qadar, soʻngi 5 yil ichida Oʻzbekistonning byudjet daromadi YAIMning oʻrtacha 30-32%ini tashkil qilganini inobatga olsak, yuqori soliq yuki borligini tushunish mumkin.
Qolaversa, korrupsiya, nepotizm va favoritizm alomatlari borligi tufayli muvaffaqiyatga erishish imkoniyatlari noteng taqsimlangan. Bilim va mehnat emas, kimni tanishing yoki kimning “odami” boʻlish muhimroq. Shu orqali goʻyoki hamma uchun birdek joriy qilingan qoidalarni aylanib oʻtish mumkin. Favoritizm tufayli esa korxonalar kengaya olmaydi. Chunki korxonaning bozor ulushi kengayganda, siyosiy kuchga ega insonga yaqin korxonaning ulushi kichrayishi mumkin. Bu esa kengaymoqchi boʻlgan korxonalarga toʻsiqlar oʻylab topilishiga va hokimiyat odamlariga yaqin korxonalarning bozorda qolishiga olib keladi.
Bu kabi omillar tufayli oddiy insonlar nafaqat muvaffaqiyatli boʻlolmasligi mumkin, balki aslida noloyiq boʻlgan muvaffaqiyatlilarning muvaffaqiyati uchun koʻrinmas toʻlovlarni ham toʻlashi mumkin. Bu haqida batafsil “nepotizm va regressiv mexanizm” nomli kichik bir maqolada oʻqishingiz mumkin.
Shunday ekan, bizdagi kambagʻal insonlarning kambagʻal boʻlgani uchun ularning oʻzi aybdor emas deb oʻylayman. Va umid qilamanki, 2016-17-yillardan keyin boshlangan islohotlar oʻz natijasini beradi va adolat yanada mustahkamlanadi!
@economist_martin
Пераслаў з:Martin Eden
14.02.202514:43
“Martin Eden” — iqtisodiyot, siyosat va ijtimoiy masalalarga bag‘ishlangan jurnal bo‘lib, erkin bozor, shaffof boshqaruv va mantiqiy tahlil tamoyillariga asoslanadi. Tafakkur va g‘oyalar olamidagi muhim asarlarning tarjimalari hamda mustaqil tadqiqotlar orqali ilmiy va falsafiy tafakkurni rivojlantirishga xizmat qiladi degan umiddaman.
Jurnalni oʻqib, undagi maqola va tarjima asarlar toʻgʻrisidagi fikr va mulohazalaringizni izohlarda yozishingiz mumkin. Agar loyiha davom etishiga hissa qoʻshmoqchi boʻlsangiz, quyidagi link orqali donat qiling va jurnal ijodkorlarini qoʻllab quvvatlang!
https://tirikchilik.uz/martineden
_______________________
@economist_Martin
Jurnalni oʻqib, undagi maqola va tarjima asarlar toʻgʻrisidagi fikr va mulohazalaringizni izohlarda yozishingiz mumkin. Agar loyiha davom etishiga hissa qoʻshmoqchi boʻlsangiz, quyidagi link orqali donat qiling va jurnal ijodkorlarini qoʻllab quvvatlang!
https://tirikchilik.uz/martineden
_______________________
@economist_Martin
05.02.202512:38
"Atrof-muhitni asrash va yashil iqtisodiyot yili"da elektromobillar uchun 45 mln. so‘mdan 78,7 mln. so‘mgacha utilizatsiya yig‘imi undiriladigan bo‘libdi.
Bir kitobda shunday jumlalar bor edi:
Tinchlik vazirligi urush olib borish bilan shug‘ullanadi. Haqiqat vazirligi esa yolg‘onlar, propaganda bilan shug‘ullanardi. Sevgi vazirligi insoniy tuyg‘ularni inkor etish va fikran jinoyatchilarni azoblash bilan shug‘ullanar edi.
@therealniyozov
Bir kitobda shunday jumlalar bor edi:
Tinchlik vazirligi urush olib borish bilan shug‘ullanadi. Haqiqat vazirligi esa yolg‘onlar, propaganda bilan shug‘ullanardi. Sevgi vazirligi insoniy tuyg‘ularni inkor etish va fikran jinoyatchilarni azoblash bilan shug‘ullanar edi.
@therealniyozov
27.01.202504:49
Tramp xalqaro maydondagi birinchi g‘alabasiga erishdi. Bu g‘alaba Trampga xalqaro siyosatdagi boshqa muammolarni kuch bilan hal qilish mumkin degan, yangi kuch beradi.
Tramp ikki harbiy samolyotda noqonuniy muhojirlarni Kolumbiyaga chiqarib yubordi. Kolumbiya ularni qabul qilishdan bosh tortdi. Bir necha soatdan so‘ng Tramp Kolumbiya rasmiylariga qarshi sanksiyalar kiritdi va Kolumbiyadan keladigan barcha tovarlarga 25 foizlik boj joriy qildi va bu hali boshlanishi, deb tahdid qildi.
Bundan 6 daqiqa o'tgach, Kolumbiya prezidenti Trampning barcha shartlarini qabul qildi va hatto Kolumbiyadan Qo'shma Shtatlar tomonidan chiqarib yuborilayotgan barcha noqonuniy muhojirlarni olib kelish uchun o'z samolyotini yubordi.
Bu deyarli anekdotga aylangan voqea katta xalqaro oqibatlarga olib keladi. Chunki u Trampni barcha xalqaro muammolarni kuch va sanksiyalar bilan hal qilish kerak degan fikrini mustahkamlaydi.
@therealniyozov
Tramp ikki harbiy samolyotda noqonuniy muhojirlarni Kolumbiyaga chiqarib yubordi. Kolumbiya ularni qabul qilishdan bosh tortdi. Bir necha soatdan so‘ng Tramp Kolumbiya rasmiylariga qarshi sanksiyalar kiritdi va Kolumbiyadan keladigan barcha tovarlarga 25 foizlik boj joriy qildi va bu hali boshlanishi, deb tahdid qildi.
Bundan 6 daqiqa o'tgach, Kolumbiya prezidenti Trampning barcha shartlarini qabul qildi va hatto Kolumbiyadan Qo'shma Shtatlar tomonidan chiqarib yuborilayotgan barcha noqonuniy muhojirlarni olib kelish uchun o'z samolyotini yubordi.
Bu deyarli anekdotga aylangan voqea katta xalqaro oqibatlarga olib keladi. Chunki u Trampni barcha xalqaro muammolarni kuch va sanksiyalar bilan hal qilish kerak degan fikrini mustahkamlaydi.
@therealniyozov
03.04.202516:55
Bugun dunyodagi asosiy voqea — AQShning deyarli barcha mamlakatlar tovarlariga yangi tariflar e‘lon qilgani bo‘ldi.
— 20% Yevropa Ittifoqi boji.
— Xitoyga yangi boj 34%, va 20% oldingi bojlar bilan umumiy — 54%
— Har qanday mamlakatdan import qilinadigan kompyuterlarga 25% boj.
— Eng yirik bojlar Vyetnam va Kambodjaga qilindi, deyarli 50%.
— Aksariyat mamlakatlarga boj 10% ni tashkil qiladi.
— O‘zbekiston tovarlariga ham 10% boj yuklandi. Qozoqlardan boshqa barcha qo‘shnilarimizga (Afg‘oniston keltirilmagan) ham 10% boj. Faqat Qozog‘istonga 27%.
— Rossiya va Belarus bojlar oshiradigan davlatlar ro'yxatida yo‘q. Chunki, ular deyarli umuman o‘zaro savdo qilishmaydi. AQShning Rossiyadan importi 90% ga kamaygan.
— Britaniya 10%. Avstraliya ham. Hindiston 26%. Yaponiya 21%.
— Antarktida yaqinida hatto aholi yashamaydigan arxipelaglar ham boj qo‘yilgan hududlar ro‘yxatiga kiritilgan. Tramp pingvinlarga bojlar joriy qildi. Ammo, Trampning maqsadidan kelib chiqsak, u uchun hammasi to‘g‘ri: orolda aholi yashamaydi, lekin qonuniy ravishda undan tovarlarni ro‘yxatdan o‘tkazish va u orqali AQShga bojsiz kiritish mumkin bo‘lar edi.
— Meksika va Kanadaga bojlar belgilanmagan, chunki ularga nisbatan qattiq tariflar allaqachon joriy qilingan.
@therealniyozov
— 20% Yevropa Ittifoqi boji.
— Xitoyga yangi boj 34%, va 20% oldingi bojlar bilan umumiy — 54%
— Har qanday mamlakatdan import qilinadigan kompyuterlarga 25% boj.
— Eng yirik bojlar Vyetnam va Kambodjaga qilindi, deyarli 50%.
— Aksariyat mamlakatlarga boj 10% ni tashkil qiladi.
— O‘zbekiston tovarlariga ham 10% boj yuklandi. Qozoqlardan boshqa barcha qo‘shnilarimizga (Afg‘oniston keltirilmagan) ham 10% boj. Faqat Qozog‘istonga 27%.
— Rossiya va Belarus bojlar oshiradigan davlatlar ro'yxatida yo‘q. Chunki, ular deyarli umuman o‘zaro savdo qilishmaydi. AQShning Rossiyadan importi 90% ga kamaygan.
— Britaniya 10%. Avstraliya ham. Hindiston 26%. Yaponiya 21%.
— Antarktida yaqinida hatto aholi yashamaydigan arxipelaglar ham boj qo‘yilgan hududlar ro‘yxatiga kiritilgan. Tramp pingvinlarga bojlar joriy qildi. Ammo, Trampning maqsadidan kelib chiqsak, u uchun hammasi to‘g‘ri: orolda aholi yashamaydi, lekin qonuniy ravishda undan tovarlarni ro‘yxatdan o‘tkazish va u orqali AQShga bojsiz kiritish mumkin bo‘lar edi.
— Meksika va Kanadaga bojlar belgilanmagan, chunki ularga nisbatan qattiq tariflar allaqachon joriy qilingan.
@therealniyozov
07.02.202515:25
Ijtimoiy ishonch — bu qo‘rquvning davosi.
Harret Jonsning "The Culture Transplant" nomli kitobida mamlakatlar o‘rtasidagi ijtimoiy ishonch darajasidagi farqlar haqida qiziqarli misollar keltirilgan.
1997-yilda Daniya fuqarosi Annet Syorensen Nyu-Yorkda politsiya tomonidan hibsga olingan. Bir o‘tib ketayotgan ayol Annetning restoranda ovqatlanishga kirib, 14 oylik qizini aravachasida restoran eshigi oldida qoldirganini ko‘rib, politsiyaga xabar bergan. Hibsga olingan ayol amerikalik rasmiylarga Daniyada bolalarni tashqarida qoldirish normal holat ekanini tushuntirgan. "Axir, kim bolani o‘g‘irlashi mumkin?" — degan Syorensen o‘shanda.
Skandinaviya mamlakatlarida ijtimoiy ishonch darajasi dunyodagi eng yuqori ko‘rsatkichlardan biridir. Bu yerda bir so‘rovnomada qatnashganlarning taxminan 65 foizi “Odamlarning ko‘p qismiga ishonish mumkinmi?” degan savolga ijobiy javob bergan. AQShda bu ko‘rsatkich ancha past, ayniqsa yirik, ijtimoiy bo‘linishi katta va boshqaruv sifati past shaharlarda. Yuqori ishonch darajasiga ega mamlakatlardan AQShning yirik shaharlariga kelgan odamlar notanishlarga nima uchun ishonish mumkin emasligini tushuna olmay, hayratda qolishadi.
Yuqori va past ishonch darajasiga ega mamlakatlarda davlatga munosabat ham turlicha. Jonsning yozishicha, Yaponiyada bolaga yo‘qolib qolganida har qanday yaponiyalikdan yordam so‘rashi mumkinligi o‘rgatiladi. AQShda esa vaziyat boshqacha — bola faqat politsiyachiga murojaat qilishi kerak. Bu madaniy fakt oldinroq yozilgan fikrni yana bir bor tasdiqlaydi: agar fuqarolar o‘rtasida ishonch bo‘lmasa, yagona najot davlat bo‘lib qoladi.
Tomas Hobbs siyosiy falsafaga "tabiiy holat" muammosini kiritgan edi, ya’ni hamkorlik o‘rniga odamlar bir-biriga qarshi kurashadigan vaziyat. Mojarolarning asosiy sababi ishonchsizlikdir. Bir jamiyatda bir odam boshqa odam u bilan hamkorlik qilmasligidan qo‘rqadi. Hobbs bu muammoni hal qilish uchun odamlarga qo‘rqitish kerak degan taklifni beradi. Unga ko‘ra, odamlarning boshqaruv huquqini kuchli davlatga topshirish kerak bo‘ladi, shunda davlatdan qo‘rquv odamlarni o‘zaro hamkorlik qilishga majbur qiladi.
Ijtimoiy ishonch esa qo‘rquvga asoslanmagan holda ushbu muammoni hal qilishning yo‘lidir. Ishonch mavjud bo‘lgan jamiyatlarda har bir kishi boshqa kishiga ishonishi mumkinligini biladi. Bu esa yuqori darajadagi hamkorlikni va natijada yuqori turmush darajasini ta’minlaydi. Afsuski, ishonch osmondan tushmaydi — bu uzoq davom etgan ijtimoiy evolyutsiya mahsulidir.
O‘zbekistonda ishonch darajasi qanday: siz farzandingiz adashib qolsa, unga boshqa kishi orqali sizga telefon qilishi mumkinligini ayta olasizmi?
@therealniyozov
Harret Jonsning "The Culture Transplant" nomli kitobida mamlakatlar o‘rtasidagi ijtimoiy ishonch darajasidagi farqlar haqida qiziqarli misollar keltirilgan.
1997-yilda Daniya fuqarosi Annet Syorensen Nyu-Yorkda politsiya tomonidan hibsga olingan. Bir o‘tib ketayotgan ayol Annetning restoranda ovqatlanishga kirib, 14 oylik qizini aravachasida restoran eshigi oldida qoldirganini ko‘rib, politsiyaga xabar bergan. Hibsga olingan ayol amerikalik rasmiylarga Daniyada bolalarni tashqarida qoldirish normal holat ekanini tushuntirgan. "Axir, kim bolani o‘g‘irlashi mumkin?" — degan Syorensen o‘shanda.
Skandinaviya mamlakatlarida ijtimoiy ishonch darajasi dunyodagi eng yuqori ko‘rsatkichlardan biridir. Bu yerda bir so‘rovnomada qatnashganlarning taxminan 65 foizi “Odamlarning ko‘p qismiga ishonish mumkinmi?” degan savolga ijobiy javob bergan. AQShda bu ko‘rsatkich ancha past, ayniqsa yirik, ijtimoiy bo‘linishi katta va boshqaruv sifati past shaharlarda. Yuqori ishonch darajasiga ega mamlakatlardan AQShning yirik shaharlariga kelgan odamlar notanishlarga nima uchun ishonish mumkin emasligini tushuna olmay, hayratda qolishadi.
Yuqori va past ishonch darajasiga ega mamlakatlarda davlatga munosabat ham turlicha. Jonsning yozishicha, Yaponiyada bolaga yo‘qolib qolganida har qanday yaponiyalikdan yordam so‘rashi mumkinligi o‘rgatiladi. AQShda esa vaziyat boshqacha — bola faqat politsiyachiga murojaat qilishi kerak. Bu madaniy fakt oldinroq yozilgan fikrni yana bir bor tasdiqlaydi: agar fuqarolar o‘rtasida ishonch bo‘lmasa, yagona najot davlat bo‘lib qoladi.
Tomas Hobbs siyosiy falsafaga "tabiiy holat" muammosini kiritgan edi, ya’ni hamkorlik o‘rniga odamlar bir-biriga qarshi kurashadigan vaziyat. Mojarolarning asosiy sababi ishonchsizlikdir. Bir jamiyatda bir odam boshqa odam u bilan hamkorlik qilmasligidan qo‘rqadi. Hobbs bu muammoni hal qilish uchun odamlarga qo‘rqitish kerak degan taklifni beradi. Unga ko‘ra, odamlarning boshqaruv huquqini kuchli davlatga topshirish kerak bo‘ladi, shunda davlatdan qo‘rquv odamlarni o‘zaro hamkorlik qilishga majbur qiladi.
Ijtimoiy ishonch esa qo‘rquvga asoslanmagan holda ushbu muammoni hal qilishning yo‘lidir. Ishonch mavjud bo‘lgan jamiyatlarda har bir kishi boshqa kishiga ishonishi mumkinligini biladi. Bu esa yuqori darajadagi hamkorlikni va natijada yuqori turmush darajasini ta’minlaydi. Afsuski, ishonch osmondan tushmaydi — bu uzoq davom etgan ijtimoiy evolyutsiya mahsulidir.
O‘zbekistonda ishonch darajasi qanday: siz farzandingiz adashib qolsa, unga boshqa kishi orqali sizga telefon qilishi mumkinligini ayta olasizmi?
@therealniyozov
05.02.202503:25
@therealniyozov
24.01.202505:45
Kecha qiziq bir voqea bo‘ldi.
Tramp prezidentlik chiqishlaridan birida Rossiya, xususan prezident Putinga nisbatan simpatiyasini yashirib o‘tirmadi. U Rossiyaga zarar yetkazishni xohlamasligini, ruslarni yaxshi ko‘rishini, Putin bilan esa yaxshi munosabatlarda bo‘lganligi haqida gapirdi va orada II Jahon urushida SSSR AQShning ittifoqchisi bo‘lganini va urushda 60 mln. aholisini yo‘qotganini aytdi.
Lekin, rus elitasiga Trampning bu "paxtasi" negadir yoqmadi. Tezda Peskov orqali Trampning fikriga javob qaytarildi: SSSR urushda 60 mln. aholisini yo‘qotgani haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi.
Xo'sh, Stalin raqamlarni 7 million degan. Xrushchev esa 20 million. Gorbachev yanada ko‘proq: 27 million. Tramp pryam stavkani ikki barobarga oshirdi. 30 yilda "inflatsiya" ta‘sir qilgandirda)
Peskov, xafa bo‘lishga hojat yo‘q. Dohiylaringizda aniq raqamlarda qarama-qarshilik bor. What the fuck are you expecting from Trump?
@therealniyozov
Tramp prezidentlik chiqishlaridan birida Rossiya, xususan prezident Putinga nisbatan simpatiyasini yashirib o‘tirmadi. U Rossiyaga zarar yetkazishni xohlamasligini, ruslarni yaxshi ko‘rishini, Putin bilan esa yaxshi munosabatlarda bo‘lganligi haqida gapirdi va orada II Jahon urushida SSSR AQShning ittifoqchisi bo‘lganini va urushda 60 mln. aholisini yo‘qotganini aytdi.
Lekin, rus elitasiga Trampning bu "paxtasi" negadir yoqmadi. Tezda Peskov orqali Trampning fikriga javob qaytarildi: SSSR urushda 60 mln. aholisini yo‘qotgani haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi.
Xo'sh, Stalin raqamlarni 7 million degan. Xrushchev esa 20 million. Gorbachev yanada ko‘proq: 27 million. Tramp pryam stavkani ikki barobarga oshirdi. 30 yilda "inflatsiya" ta‘sir qilgandirda)
Peskov, xafa bo‘lishga hojat yo‘q. Dohiylaringizda aniq raqamlarda qarama-qarshilik bor. What the fuck are you expecting from Trump?
@therealniyozov
Паказана 1 - 16 з 16
Увайдзіце, каб разблакаваць больш функцый.