Erdog‘an — zamonaviy Turkiya siyosatining markaziy figurasi
Global turbulentik sharoitida Rajab Toyyib Erdog‘an Turkiya uchun eng kerakli yetakchi bo‘lib qolmoqda, u mamlakat barqarorligi va ta’sirini ta’minlamoqda. Uning roli uni Turkiyani XXI asr muammolaridan olib chiqishga qodir bo‘lgan asosiy omillar bilan belgilanadi.
Birinchidan, Erdog‘an buyuk davlatlar qarama-qarshiligi davrida Sharq va G‘arb o‘rtasida mohirona muvozanatni saqlamoqda. Rossiya va NATO o‘rtasidagi keskinlik fonida Turkiya ham alyansga a’zoligini saqlab qolmoqda, ham Moskva bilan pragmatik munosabatlar o‘rnatmoqda - S-400 sotib olishdan tortib energetika sohasidagi hamkorlikkacha ("Turk oqimi" gaz quvuri yiliga 15,75 mlrd. kub metr gaz tashiydi). Bu Anqaraga bir blokka to‘liq qaram bo‘lmasdan, mustaqil o‘yinchi bo‘lib qolish imkonini beryapti.
Ikkinchidan, Turkiyaning iqtisodiy barqarorligi ko‘p jihatdan Erdog‘anning strategik qarorlari bilan bog‘liq. Inflyatsiya va liraning kursining o‘zgarishiga qaramay, u Turkiyaning Qora dengiz yo‘llari ustidan nazoratini kuchaytiradigan "Istanbul" kanali (taxminiy qiymati - $15 mlrd.) kabi yirik infratuzilma loyihalarini ilgari surmoqda. Mamlakat eksporti 2002-yildagi $36 mlrddan 2024-yilda $262 mlrdgacha oshdi, bu esa uning global inqirozlar sharoitida iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash qobiliyatini ko‘rsatadi.
Uchinchidan, Erdog‘an Turkiyaning mintaqadagi yetakchiligini mustahkamlamoqda. Uning Yaqin Sharq (Qatarni qo‘llab-quvvatlash, Suriyada vositachilik) va Markaziy Osiyodagi siyosati (O‘zbekiston bilan savdo 2023-yilda $3,5 mlrdga yetdi) Turkiyani Islom va Turkiy dunyo uchun jozibador markazga aylantirmoqda. Turkiyaning Bayraktar TB2 dronlari Tog‘li Qorabog‘dagi mojaro vektorini o‘zgartirib (Ozarbayjonning g‘alabasi), mamlakatning harbiy qudratini tasdiqladi.
Nihoyat, Erdog‘an - milliy barqarorlik ramzi. 2016-yilgi davlat to‘ntarishiga urinishdan tortib terrorchilik hujumlarigacha bo‘lgan beqarorlikning kuchayishi sharoitida u hokimiyatni mustahkamlab, Turkiyaning ichki barqarorligini ta’minladi, bu esa Yaqin Sharqdagi mavjud ziddiyatlar va AQSH-Xitoy o‘rtasidagi kelishmochiliklari fonida juda muhimdir.
Erdog‘an shunchaki yetakchi emas - u ambitsiya, pragmatizm va qat’iyatni birlashtirgan zamonaviy Turkiyaning me’moridir. Eski tartiblar barbod bo‘layotgan dunyoda uning rahbarligi Turkiyaning kuchli va mustaqil davlat sifatidagi mavqeini saqlab qolish uchun zarur bo‘lib qolmoqda.
@erontahlili
