Бир ғамгин киши, донишманднинг ҳузурига келиб:
– Айтингчи, мени қийнаётган бу ғам–ташвишлардан қутилишнинг бирор чораси борми? – дея, дардини достон қилди.
– Аввал сен менинг икки саволимга жавоб бер, – деди. Киши донишмандга қараб:
– Марҳамат сўранг! – деди.
– Сен дунёга келган вақтингда сани қийнаётган шу муаммолар бор эдими? – деб сўради.
– Йўқ,
– Дунёдан кетар вақтингда шу ғам ташвишларни ўзинг билан бирга олиб кетасанми? – деди донишманд. У яна:
– Йўқ, – деди.
– Сен билан келмаган, сен билан кетмайдиган, нарса учун нечун ғам чекасан?! Сен дунё ишларида сабрли бўл! Назарингни ерга эмас, самога қарат! Шунда муродинг ҳосил бўлади.

Табассум қил! Ризқинг ўлчаб қўйилган. Тақдиринг белгиланган. Дунё ишлари ғам чекишга арзимайди. Чунки у мудом Тирик ва абадий Зотнинг қўлидадир.
Агар бахтли ҳаёт кечиришни истасанг, ҳамма нарсани тафтиш қилаверма, ҳамма нарсани аниқлаш учун текшириб кўраверма, ҳамма нарсани таҳлил қилаверма. Чунки, қимматбаҳо тошлар билан шуғулланувчилар олмосни ҳадеб таҳлил қилавергач, унинг асли кўмир эканлигини аниқладилар.

Пойабзал сотувчи янги келтирган молларини пештахтага жойлаштираётганди. Кўчада бир болакай уни кузатиб турар эди. Сотувчи моллар орасидан бежиримларини ойна томонга қўяр экан, болакай пештахтага яқинлашди.
Болакай қўлтиқтаёққа суяниб юрсада, кўриниши тетик эди. Сотувчи унга бир қур назар ташлади. Шимининг чап почаси тиззасидан шалвираб турарди. Бир оёғи йўқ эди. Болакай кўргазмада турган пойабзалларга маҳлиё бўлиб қараб турарди. Бир муддат шундай турди. Дўкондан узоқлашганди, сотувчи ташқарига бош чиқариб:

- Болакай! -дея овоз берди.
-Пойабзал олишни мўлжаллаганмидинг? Сенга мос келадиган ажойиб оёқ кийимлар бор.

Болакай унга қайрилиб:

- Ҳақиқатдан ҳам пойабзаллар чиройли экан,
- дея табассум қилди.
-Лекин менинг оёғим туғма чўлоқ.

-Менимча, бу аҳамиятли эмас!
-Сотувчи ташқарига отилиб чиқди.
-Бу дунёда ҳамма нарсаси тугал одамнинг ўзи йўқ. Кимнингдир қўли йўқ, кимнингдир оёғи. Яна кимнингдир ақли, бировнинг эса виждони бўлмайди...

Болакай жим тураверди. Сотувчи эса гапида давом этди:

-Хозир кўрган пойабзалинг сенга ярашади. Кийиб кўрасанми? -деди.

Болакай боши билан йўқ ишорасини берди:

-Устига ўттиз лира деб ёзилган экан . Уни ололмайман.

-Хозир мавсум тушган пайт, шунинг учун бироз арзонлаштираман. Йигирма лирага тушуришим мумкин. Сен унинг бир пойини оласан. Демак, бир пой оёқ кийими учун ўн лира берсанг кифоя қилади.

Болакай ўйланиб:
- Нарги пойи бирор ишга ярамайди. Ким олади уни? -деди.

-Оббо, роса гапни чўздинг, -дея кулди сотувчи.
-Уни ҳам ўнг оёғи бўлмаган бирор болага сотарман. Мактабга борасанми?

-Иккинчи синфни тамомладим. Учинчига ўтдим!

-Унда яна ҳам яхши,-деди сотувчи.
-Ўқувчи бўлганинг учун беш лирага арзонлаштирамиз. Беш лира қолди. Демак пойафзал сеники бўлди! Сотдим уни!
Сотувчи боланинг хайрат тўла боқишлари орасида дўконга кирди. Сотувчи айнан кўргазмада турган пойабзални олди. Болакайни ўриндиққа ўтирғизиб, янги оёқ кийимини кийдирди. Эски пойабзалини болакайга кўрсатиб:
-Мен маҳсулотимни сотдим, -деди. Сен ҳам пойабзалингни менга сотсанг, мамнун бўлардим.

-Ҳазиллашаяпсизми?
- қиқирлаб кулди болакай. Унинг таги ейилиб кетган, эски бир пойафзал бўлса. Шу туришида пулга арзийдими у?

-Сен қалоқ экансан-ку, кичик дўстим. Антиквар нарсалардан хабаринг йўқ эканда. Антиквар нарсалар қанча эски бўлса, шунча нархи ошади. Шунинг учун ҳам, менимча, оёқ кийиминг ўттиз-қирқ лира турса керак.

Болакай талмовсираб қолди. Гўё туш кўраётганди у. Сотувчининг ҳаяжондон титраётган кўлидаги пулларига қараб, ўн лирани нари сурди:

-Менимча, йигирма лира ҳам етарли. Ҳозир мавсум тушган пайт-ку!

Сотувчи унинг гапини рад этмай ўн лирани қайтиб оли ва болакайнинг ёноғидан ўпди. Қувончи ичига сиғмасди сотувчининг. Агар бутун дўкондаги молларини бир кунда сотиб юборса ҳам ҳозиргидек бахтиёр бўлолмасди.
Болакай ўрнидан турди. Гўё қўлтиқ таёққа ҳам эҳтиёжи йўқ эди унинг. Маҳзун табассум билан шундай деди:
- Отам ҳақ эканлар. «Жисмингдаги нуқсон учун хеч қачон ўкинма.» -дейдилар. Бугун биринчи марта нуқсонимдан уялмадим.

Домла Ҳиндистоний ҳикоя қиладилар:

Хаттотлик билан шуғулланиб турардим. Устозимга "Саҳиҳи Бухорий"ни кўчириб турсам, хонадондагилар бугун ейишга ҳам ҳеч нарса қолмаганини айтишди. Менинг ҳам қўлимда ҳеч нима йўқ. Бугун энди сабр қиласизлар, эртага Аллоҳ бир йўлга бошлар, деб маъюсланиб, ёза бошладим.

Бир маҳал ковакдан кичкина сичқон чиқиб, китобимнинг устида уёқдан буёққа ўтаверди. Менинг кўнглимни ҳадеб паришон қилавергач, косани олиб, сичқончанинг устига тўнкариб қўйдим. Бир пайт боласини қидиргандай она сичқон чиқиб, коса атрофини искай бошлади. Коса остидан чийчилаган овоз эшитилди, гўёки она-бола тиллашишди. Она сичқон ковакка кириб кетиб, кейин бир мисқоллик олтинни тишлаб чиқдида, косанинг олдига қўйди. Косанинг олдида айланиб, чийчилаб турди-да, яна ковакка кириб кетди. Кейин иккинчи олтинни олиб чиқди. Мен қараб турибман. Сичқон ташиган олтинлар 14 тага етди. Сўнг "энди олтин тамом бўлди, мана ҳамёни" дегандай чарм катмонни судраб чиқди. Билдимки, унинг бисотида ҳеч нарса қолмабди. Косани кўтардим ва она-бола сичқонлар инига кириб кетди.

Аллоҳ менинг ризқимни мана шу сичқон орқали етказган эди.