ChatGPT ga berilgan savol;
Qaysi davlatlarda shunday xolat kuzatilgan. Umuman olganda, rivojlangan davlatlar taʼlim tizimida geografiya fanining o‘rni qanday?
ChatGPT dan javob;
Ajoyib savol! Geografiya fanining ta’limdagi o‘rni bo‘yicha dunyo tajribasi O‘zbekiston uchun muhim saboqlar beradi. Quyida geografiya fani qisqartirilgan yoki e’tibordan chetda qolgan davlatlar, shuningdek, rivojlangan mamlakatlarda geografiyaning o‘rni haqida taqqoslama tarzida ma’lumot beraman:
1. Geografiya e’tibordan chetda qolgan yoki qisqartirilgan davlatlar tajribasi
AQSh (ba’zi shtatlarda)
Ba’zi shtatlarda geografiya mustaqil fan sifatida emas, balki tarix yoki umumiy ijtimoiy fanlar ichida qisqa mavzu sifatida o‘tiladi.
Bu holat natijasida o‘quvchilarning geografik savodxonligi pastligicha qolgan.
Natija: AQShda milliy testlar natijalariga ko‘ra, o‘quvchilarning geografiya bo‘yicha ko‘rsatkichlari juda past. Bu esa, global muammolarni tushunishda, masalan, iqlim o‘zgarishi yoki siyosiy-hududiy xavfsizlikda sust yondashuvga olib kelgan.
Avstraliya
1990-yillarda geografiya ayrim hududlarda mustaqil fan sifatida emas, balki umumiy “atrof-muhit fanlari” tarkibida o‘tilgan.
Biroq keyinchalik bu yondashuv salbiy oqibatlar bergani uchun, 2010-yildan boshlab geografiya yana mustaqil va majburiy fan sifatida qayta joriy etildi.
2. Rivojlangan davlatlarda geografiya fanining o‘rni
Germaniya
Geografiya maktablarda majburiy fan sanaladi.
O‘quvchilar global va lokal geografik jarayonlar, urbanizatsiya, ekologik muammolar, transport va iqtisodiy zonalar haqida chuqur bilim olishadi.
Integratsiyalashgan o‘qitish yondashuvi mavjud: geografiya biologiya, tarix va iqtisod fanlari bilan bog‘lab o‘rgatiladi.
Buyuk Britaniya
Geografiya 14 yoshgacha majburiy fan bo‘lib, ko‘pchilik maktablarda A-Level darajasida ham taklif qilinadi.
U iqlim, migratsiya, urbanizatsiya, xavfsizlik kabi muhim dolzarb mavzularni qamrab oladi.
Britaniya Qirollik Geografiya Jamiyati (Royal Geographical Society) geografiya ta’limini mustahkamlashda faol.
Finlyandiya
Maktab tizimida geografiya yuqori baholangan, va faqat xarita emas, balki resurslardan foydalanish, global masalalar, ekologik barqarorlik haqida chuqur ta’lim beriladi.
Darslarda ko‘p amaliy ishlar, loyiha asosidagi yondashuvlar qo‘llaniladi.
Janubiy Koreya va Yaponiya
Geografiya global savodxonlik va texnologik rivojlanish bilan bog‘langan.
Talabalar resurslar, aholi zichligi, xavfli zonalar, yer silkinishi va tabiiy ofatlarni o‘rganadilar.
Ta’limda kartografiya, GIS (geografik axborot tizimlari) va fazoviy tahlil muhim o‘rin tutadi.
Xulosa:
Geografiya fani rivojlangan davlatlarda ijtimoiy ongni shakllantirish, barqaror rivojlanishga tayyor avlod yetishtirish uchun muhim deb qaraladi.
Aksincha, fan qisqartirilgan davlatlarda ekologik, siyosiy va iqtisodiy masalalarni to‘g‘ri anglash va hal qilishda sustlik kuzatiladi.
@Respublika_geograflari