#foydali
⚫️ Autosoma dominant tipda irsiylanish
Misollar: sochning jingalakligi, ko‘z qoraligi, miopiya, braxidaktiliya, polidaktiliya, Rh+, IA, IB qon guruhlari va boshqalar.
Harakterli belgilari:
1. Belgi har ikkala jinsda bir xil chastotada uchraydi. Yaʼni ayol va erkaklarda bir xilda uchraydi.
2. Belgi hamma avlodlarda kuzatiladi (vertikal, gorizontal irsiylanadi).
3. Kasal bolaning tug‘ilish ehtimoli 50% dan 100% gacha.
⚫️ Autosoma retsessiv tipda irsiylanish
Misollar: albinizm, chapaqaylik, ko‘k ko‘z, silliq soch, fenilketonuriya, Rh-, I0 qon guruhi va boshqalar.
Harakterli belgilari:
1. Kasallik yoki belgi avlodlarda
kam kuzatiladi.
2. Kasallik yoki belgi gorizontal irsiylanadi (ayrim oilalarda ko‘p uchrashi mumkin, hamma avlodlarda ham kuzatilmaydi).
3. Qarindoshlar nikohidan kasal bolalar ko‘p tug‘uladi.
4. Ayollarga va erkaklarda bir xil chastotada uchraydi.
5. Kasal ota yoki onadan sog‘lom bola tug‘ulishi mumkin.
6. Sogʻlom ota-onadan kasal farzandlarnin tugʻilish ehtimoli 0%, yoki 25% boʻladi.
6. Sog‘ geterozigotalardan 25% kasal bolalar tug‘ilishi mumkin.
⚫️ X – xromosomaga birikkan dominant tipda irsiylanish
Misollar: Qandsiz diabet, D vitamini bilan davolanmaydigan raxit, 2-kurak tishi yo‘qligi, tish emali qo‘ng‘ir bo‘lishi va boshqalar.
Harakterli belgilari:
1. Irsiylanish vertikal tipda kuzatiladi.
2. Ayollar erkaklarga nisbatan ikki baravar ko‘proq kasallanadi.
3. Ota kasal bo‘lsa, qizlari kasal, o‘g‘illar sog‘lom tug‘iladi.
4. Ota yoki ona kasal bo‘lsa, sog‘lom bola tug‘ilishi mumkin.
5. Sog‘lom ota-onalardan sog‘lom bolalar tug‘iladi.
6. Ona kasal bo‘lsa, bolalarining 50% i kasal tug‘ilishi mumkin.
⚫️ X – xromosomaga birikkan, resessiv tipda tipda irsiylanish
Misollar: gemofiliya, daltonizm, namozshom ko‘rlik, miopatiya va boshqalar.
Harakterli belgilari:
1. Erkaklar gemizigotali bo‘ladi (X-xromosoma bitta bo‘lgani uchun)
2. Kasallik otadan o‘g‘ilga o‘tmaydi.
3. Ona kasal bo‘lsa, uning otasi ham
kasal.
4. Ona tashuvchi bo‘lsa, genni qizlarining va o‘g‘illarining yarmiga o‘tkazadi.
5. Ayollarga nisbatan erkaklarda koʻp uchraydi.
⚫️ Y – xromosomaga birikkan tipda irsiylanish
Misollar: gipertrixoz, ixtioz, sindaktiliya (2–3 oyoq barmoqlari orasida parda mavjudligi).
Harakterli belgilari:
Irsiylanish golandrik tipda kuzatiladi, ya’ni belgi faqat otadan o‘g‘liga o‘tadi.
⚫️ Sitoplazmatik irsiylanish – mitoxondriya, xloroplastlar va plazmida genlariga bog‘liq.
Misollar: odamlarda ko‘rish nervi atrofiyasi, mitoxondrial sitopatiya va boshqalar.
Harakterli belgilari:
Faqat onadan farzandlarga o‘tadi (o‘g‘illariga ham, qizlariga ham)
Biologlar uchun foydali kanal⤵️
@biologiya_biouz
