Ол курдук Национальнай библиотека, Университет, Гуманитарнай чинчийии института, “Арктик Капитал” ХЭТ бэйэ-бэйэлэриттэн тутулуга суох саха тылынан Искусственнай Интеллеги (ИИ) - Оҥоһуу Өйү айыы, электрон эйгэҕэ сахалыы саҥарыыны киллэрии, бу эйгэҕэ “саха тылын куорпуһун” оҥоруу курдук уустук үлэлэри саҕалаабыттар. Манна 15 мөлүйүөн кэриҥэ тыл көрүҥэ, эбии тылдьыттар, кинигэлэр, киинэлэр киирбиттэр. “Тыл куорпуһа” диэн — сурук-бичик электрон көрүҥүнэн мунньуллуута. Оҥоһуу өй бу мунньуллар баайга киирэн туһанар, сахалыы саҥатын сайыннарар, атын омук тылларыгар тылбаастыырын чочуйар. Холобур, нуучча тылын куорпуһугар 2 миллиартан тахса тыллаах тиэкис киирэн сылдьар эбит. Сахалыы саҥарар “Ай-Куо” диэн оҥоһуу киһини айарга үлэлэһэ сылдьар “Арктик-Капитал” суруксута Сардаана Сивцева “саамай хара үлэ – бу “куорпуһу” оҥоруу, байытыы” диэтэ. Тоҕо диэтэххэ, сахалыы саҥа, сурук куйаар ситимигэр аҕыйах. Биһиги хаартыскаҕа түһэ-түһэ тугу астаабыппытыттан саҕалаан тугу кэппиппитигэр тиийэ нууччалыы суруйан таһаарарга кыһаныы бөҕө буолабыт – нуучча тылын куорпуһун байытабыт. Дьиҥэ, аҕыйах киэҥ ыырдаах дьоммутуттан атыттар күннээҕи суруйуулара нуучча тыллаахха тугу эбэрэ буолла, көрбөттөр, аахпаттар ини дии саныыбын. Сахалыы оҥоһуу өйбүт сайдарыгар көннөрү дьон туһабыт диэн – электрон эйгэҕэ элбэхтик сахалыы суруйарбыт, холобур, Сахалыы Бикипиэдьийэ бичигин байытарга кыттарбыт буолуо этэ.
🔥"Ийэ тыл кэскилэ” түмсүү салайааччыта, ГЧИ үлэһитэ Вилюяна Никитина оҕо сахалыы өйдүүр-саҥарар таһымын чинчийбит үлэтин түмүгүн кэпсээбитэ болҕомтону тарта. Туох да киэргэлэ суох сыгынньах сыыппаралар кэпсиир кырдьыктара сахабыт тыла хайдахтаах иэдээҥҥэ киирбитин арыйаллар. Оҕо төрөөбүт тылынан саҥарар таһыма оннооҕор Таатта улууһугар Өрөспүүбүлүкэ орто көрдөрүүтүттэн намыһах буолан биэрдэ. 2012 c. үөрэх тиһигиттэн “национальнай, региональнай компонент” диэн туора сотуллубута. Ол түмүгэр төрөөбүт тыл уруоктарын ахсаана аҕыйаабыта, национальнай култуура уруоктара суох буолбуттара. Ол эрэн билигин эмиэ даҕаны оскуола ханнык чэрчинэн үлэлиирин бэйэтэ таларыгар көҥүл бэриллибит курдук. Холобур, Бүлүү улууһун оскуолалара 100% нууччалыы үөрэтиини талбыттар. Манна үөрэх министиэристибэтин өттүттэн ырааҕы көрөр болҕомто, саха сиэрин туруулаһар дьон-сэргэ, төрөппүт өттүттэн ирдэбил суох буолан биэрбит. Үөрэх дьоно сөптөөх суолу тобулуохтара диэн эрэйэн-эрэнэн туран, хас биирдии сахалыы билэр киһи оҕо төрөөбүт тылыттан тэйбэтин туһугар көмө буоларын, тус бэйэтин өҥөтүн киллэрэрин ситиһиэххэ. Оттон эһээлэр, эбээлэр ытык иэспит курдук ылынан, кэннинэн кэхтибэт, өһөс-ньоҕой “саха тылын эрэллээх саллааттара” буолуохха.
🔥Вилюяна Никитина орто, алын үрдүкү кылаастар оҕолорунааҕар саҥа оскуолаҕа киирэр уонна уһуйаан оҕолорун саҥаларыгар киһи кэрэхсиир түгэнэ баар буолбутун бэлиэтиир. Ити сахалыы ойуулуктар уонна оҕолорго аналлаах биэриилэр “Саха” НКИХ ханаалыгар уонна үтүүпкэ харса суох көрдөрүллэр буолбуттарын үтүөтэ буолара сабаҕаланар. Уонна, биллэн турар, тустаах иитээччи, учуутал тылга сыһыана оҕо саҥатыгар быһаччы көстөрө биллэр.
🔥Түһүлгэлэринэн арахсан кэпсэтиигэ мин киин библиотекаҕа буолбут «Саха литературата, төрүт үгэстэрэ» диэн салааҕа сырыттым. Суруйааччылар төһө да икки сойуустаах буолларбыт, биир сорукка – дьон-сэргэ өйүн-санаатын үрдүк таһымнаах айымньыларынан байытар, тылын-өһүн чочуйар, омукпут ис дьиҥин, олоҕун-сиэрин иэйиилээхтик хоһуйар туһугар айабыт-суруйабыт. Ол эрээри литературабытын ырытар, үөрэтэр-такайар, сорук-бэлиэ туруорар тэрээһиннэрбит тус-туһунан буолаллар (эбэтэр олох да буолбаттар). Саха литературата диэн биир литературалаах этибит, бүгүн аҥардыыта анаарыллар айар күүстээх омук буоллубут. Итинник сыһыан саха бүгүҥҥү литературатын бүттүүнүн таһымын көрдөрбөт, суруйааччыттан ирдэбили биллэ намтатар. Кинигэ бэчээттэммэт буолбатах, хаһааҥҥытааҕар да элбэхтик бэчээттэнэр. Ол үрдүнэн оҕо да, улахан да киһи “аахпат буолла”. Ол төрүөтэ, дьиҥэ, аҥардас үтүүпкэ эрэ сыппат быһыылаах. Суруйааччы ааҕааччыга таһымнаах, умсугуйан ааҕыллар айымньыны утары уунара аҕыйаата.
Экономист
