CCCР КГБ (Давлат хавфсизлик қўмита) тарихи
СССР даврида Давлат хавфсизлик хизмати муҳим роль ўйнаган ва жуда катта ваколатларга эга бўлган. СССР ДХК 1954 йил 13 мартда СССР Министрлар Совети ҳузурида ташкил этилган. ДХК таркибида 21 та бошқарма ва тузилманинг бош бошқармаси мавжуд бўлиб, бутун мамлакат бўйлаб ДХКнинг "биринчи бўлимлари" фаолият юритган. Улар корхона ва муассасаларда ишлаб, жамоатчилик кайфиятини назорат қилган. Халқ орасида ДХКни идоранинг рамзиятига мурожаат қилиб, "Қалқон ва қилич" ташкилоти деб аташган. Кўпинча, тузилманинг куч ишлатиш усуллари ва умумий ижтимоий назоратга ишора қилиб, "қалқон" эмас, балки "қилич" тамойили ишлаётгани ҳақида кўпроқ гапирилган. ДХК давлат раҳбарини қўриқлашдан тортиб разведкагача бўлган барча ишлар билан шуғулланган.
60 йилларда ДХКнинг аҳамияти ошди, чунки 1967 йилда Юрий Андропов унинг раиси бўлди. 1978 йилда ДХКнинг бешинчи бўлими яна сиёсий қатағонларни амалга ошира бошлади.Юрий Андропов КПСС Марказий Қўмитасига ишга ўтганидан сўнг ҳам, ўзига содиқ бўлган шахсларни муҳим лавозимларга тайинлашни давом эттирди. 70-80 йилларда халқ КГБни "идора" деб атай бошлади ва ташкилот раҳбариятининг партиявийлигига тез-тез урғу бера бошлади. КГБ ўзининг "қиёфасини" йўқота бошлади. 80 йилларнинг охирида уни қайта тиклашга уринишлар бўлди, КГБ тузилмалари республика ҳокимияти органлари тасарруфига ўтказилди, бироқ 1991 йилда СССР парчаланиши жараёнида қўмита бутунлай тарқатиб юборилди.
@marshal_uz
