آذرِ بُرزین‌مهر
خانه‌ی فرهنگ ایران
برای پرورش هوش طبیعی
سپاس ریوندی
برای پرورش هوش طبیعی
سپاس ریوندی
TGlist reytingi
0
0
TuriOmmaviy
Tekshirish
TekshirilmaganIshonchnoma
ShubhaliJoylashuv
TilBoshqa
Kanal yaratilgan sanaOct 30, 2019
TGlist-ga qo'shildi
Mar 06, 2025Rekordlar
21.04.202523:59
3KObunachilar24.03.202523:59
100Iqtiboslar indeksi30.11.202423:59
2.5KBitta post qamrovi22.04.202512:26
0Reklama posti qamrovi23.03.202523:59
14.78%ER05.03.202515:39
23.81%ERRRepost qilingan:
آذرِ بُرزین‌مهر
22.03.202517:21
بازاندیشی مفاهیم فرهنگی
فردوسی در مقام مورخ
تاریخنگاری در ایران پس از اسلام با یک مشکل بزرگ مواجه بوده است. مورخ، چه طبری باشد که ایرانی است و به عربی می‌نویسد، چه یکی از فارسی‌نویسان دربار هند، باید تصمیم بگیرد که تاریخ جهان را از کجا شروع کند. از حضرت آدم؟ یا از کیومرث شاه؟
در روایت اسلامی جهان از آدم و حوا آغاز می‌شود و بعد از وقایع هابیل و قابیل از طریق شیث و نوح و ابراهیم و موسی و ... به ظهور اسلام و وقایع پس از آن می‌رسد. در این سلسله هیچ جایی برای شاهان افسانه‌ای کیانی و شاهان تاریخی ساسانی نیست. از سوی دیگر، روایت دیگری از تاریخ جهان در دست است که از کیومرث در مقام نخستین انسان آغاز می‌شود و با نقش‌آفرینی مشی و مشیانه، هوشنگ و جمشید و شاهان کیان به دارا و سکندر (داریوش سوم و اسکندر) و اشکانیان و ساسانیان می‌رسد. این دو روایت از تاریخ اساطیری جهان تنها در نقطه‌ی پایان (ختم نبوت بر پیامبر اسلام و فروپاشی ساسانیان و دین ایرانی) با هم تلاقی می‌کنند. دو خط اغلب موازی هستند که قرن‌های قرن اگر هم برخوردی دارند، تصادمی ندارند. (یهودیان با کورش و داریوش و خشایارشا برخوردی دارند و آن را در کتاب مقدس خود منعکس کرده‌اند اما اینها تاریخ قوم یهود است و در کتاب مقدس مسلمانان منعکس نیست.) وقتی نوحِ قرآن در کشتی می‌نشیند که تمام جهان را آب ببرد کمترین صحبتی از ایرانیان نیست و معلوم نیست آنها چه دینی دارند و بالاخره سوار کشتی می‌شوند یا نه. وقتی جمشید وَرِ جمکَرد (نوعی پناهگاه زیرزمینی) را می‌سازد که نوع انسان را از طوفان نجات دهد، خبری از انبیاء بنی‌اسرائیل و قرآن نیست.
در واقع ما در اینجا با دو نظام اسطوره‌ای/تاریخی متفاوت و غیرخویشاوند طرفیم، نظام سامی که روایت عربی/قرآنی یکی از شاخه‌های آن است و نظامی آریایی که روایت ایرانی یکی از شاخه‌های آن است. مورخان اغلب برای حل این مشکل به نوعی پاره‌دوزی و وصله‌پینه متوسل شده‌اند. کمی از این و کمی از آن گفته‌اند. مونتاژ موازی کرده‌اند و در مواردی مثلاً گفته‌اند جمشید همان نوح است، به آن نشان که می‌بینیم هر دو برای نجات بشر از طوفان چیزی ساخته‌اند.
در جهان اسلام، برای مورخ میان این دو گزینه چندان "انتخاب"ی در بین نبود. اگر کسی تاریخ جهان را از کیومرث آغاز می‌کرد، طبعاً با روایت قرآنی در تعارض قرار می‌گرفت و مرتد شناخته می‌شد و معلوم نبود چه بر سرش بیاید. در واقع مشکل مورخان این بود که چطور ضمن تمکین به روایت قرآنی آفرینش از آدم تا خاتم، در آن میان جایی هم برای شاهان افسانه‌ای و تاریخی ایرانی باز کنند، با این تذکر که آنچه ما امروز افسانه‌ای می‌نامیم (از قبیل جمشید) از نظر آنها تاریخی بوده است. کم نبودند کسانی که به کلی روایت ایرانی را حذف و خیال خودشان را راحت می‌کردند. اینان مسلمانانی بودند که جهان برایشان از آدم و حوا در بهشت آغاز می‌شد و به روزگار خودشان می‌رسید. اما یک نفر هم بود که تصمیمی متفاوت گرفت: فردوسی
او که به زعم خودش تاریخ می‌نوشت، نه داستان و افسانه، در کتاب خود، اسطوره‌ی آفرینش سامی را به کلی حذف می‌کند. در روایت وی از آفرینش جهان و انسان، کوچک‌ترین اثری از باغ عدن و وسوسه‌ی آدم و غیره نیست. در روایت سامی نخستین انسان (آدم) پیامبر است، در کتاب او نخستین انسان (کیومرث) شاه است، زیرا در اسطوره‌ی ایرانی پدر یک قوم شاه است، حال آنکه در اساطیر سامی پدر یک قوم پیامبر است. امت یهود عملاً اختراع موسی است و امت اسلام عملاً اختراع محمد. اما قوم ایرانی -اگرچه فردوسی به نخستین انسان بودن کیومرث تصریح نمی‌کند- با کیومرث شاه آغاز می‌شود و روایت وی با داستان هوشنگ و فریدون و جمشید و کیکاووس و غیره ادامه می‌یابد، تا سرانجام برسد به بخش‌هایی که تاریخی است، یعنی همان آخرین هخامنشیان (دارا) و اشکانیان و ساسانیان و با مرگ یزدگرد، آخرین شاه ایران، تمام شود.
به جسارت عجیبی که در پس این تصمیم است، کمتر توجه شده. اما روایت فردوسی نبض تپنده یا خاطره‌ی بازگردنده‌ای است که در تمام مدت سیطره‌ی اسلام بر ایران مدام به ایرانی یادآوری می‌کند تو مسلمان صرف نیستی، تو ایرانی هم هستی، تو تاریخ داری، سنت داری، اسطوره داری، تو آنطور که فاتح مسلمان می‌گوید موالی (برده) نیستی، تو شاهزاده‌ای.
تا فردوسی هست، ایرانی بخت این را دارد که به خود نهیب بزند و بگوید من شاهزاده‌ام و زندگی لایق گدایان در شأن من نیست. بارها گفته‌ام که اهمیت شاهنامه به مراتب بیش از حفظ زبان فارسی است. دشمنان فردوسی در ایران این را یا آگاهانه یا به غریزه خوب می‌دانند و اگر با او دشمنی می‌کنند بیهوده نیست.
پی‌نوشت: پیش‌تر اینجا بحثی درباره‌ی عوامل متعارض سازنده‌ی هویت ایرانی کرده بودم.
آریایی نام اقوام ساکن ایران/هند است نه آلمان!
با #شاه_نامه‌ها می‌توانید سایر مطالب درباره‌ی فردوسی را بیابید
#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی
سپاس ریوندی
فردوسی در مقام مورخ
تاریخنگاری در ایران پس از اسلام با یک مشکل بزرگ مواجه بوده است. مورخ، چه طبری باشد که ایرانی است و به عربی می‌نویسد، چه یکی از فارسی‌نویسان دربار هند، باید تصمیم بگیرد که تاریخ جهان را از کجا شروع کند. از حضرت آدم؟ یا از کیومرث شاه؟
در روایت اسلامی جهان از آدم و حوا آغاز می‌شود و بعد از وقایع هابیل و قابیل از طریق شیث و نوح و ابراهیم و موسی و ... به ظهور اسلام و وقایع پس از آن می‌رسد. در این سلسله هیچ جایی برای شاهان افسانه‌ای کیانی و شاهان تاریخی ساسانی نیست. از سوی دیگر، روایت دیگری از تاریخ جهان در دست است که از کیومرث در مقام نخستین انسان آغاز می‌شود و با نقش‌آفرینی مشی و مشیانه، هوشنگ و جمشید و شاهان کیان به دارا و سکندر (داریوش سوم و اسکندر) و اشکانیان و ساسانیان می‌رسد. این دو روایت از تاریخ اساطیری جهان تنها در نقطه‌ی پایان (ختم نبوت بر پیامبر اسلام و فروپاشی ساسانیان و دین ایرانی) با هم تلاقی می‌کنند. دو خط اغلب موازی هستند که قرن‌های قرن اگر هم برخوردی دارند، تصادمی ندارند. (یهودیان با کورش و داریوش و خشایارشا برخوردی دارند و آن را در کتاب مقدس خود منعکس کرده‌اند اما اینها تاریخ قوم یهود است و در کتاب مقدس مسلمانان منعکس نیست.) وقتی نوحِ قرآن در کشتی می‌نشیند که تمام جهان را آب ببرد کمترین صحبتی از ایرانیان نیست و معلوم نیست آنها چه دینی دارند و بالاخره سوار کشتی می‌شوند یا نه. وقتی جمشید وَرِ جمکَرد (نوعی پناهگاه زیرزمینی) را می‌سازد که نوع انسان را از طوفان نجات دهد، خبری از انبیاء بنی‌اسرائیل و قرآن نیست.
در واقع ما در اینجا با دو نظام اسطوره‌ای/تاریخی متفاوت و غیرخویشاوند طرفیم، نظام سامی که روایت عربی/قرآنی یکی از شاخه‌های آن است و نظامی آریایی که روایت ایرانی یکی از شاخه‌های آن است. مورخان اغلب برای حل این مشکل به نوعی پاره‌دوزی و وصله‌پینه متوسل شده‌اند. کمی از این و کمی از آن گفته‌اند. مونتاژ موازی کرده‌اند و در مواردی مثلاً گفته‌اند جمشید همان نوح است، به آن نشان که می‌بینیم هر دو برای نجات بشر از طوفان چیزی ساخته‌اند.
در جهان اسلام، برای مورخ میان این دو گزینه چندان "انتخاب"ی در بین نبود. اگر کسی تاریخ جهان را از کیومرث آغاز می‌کرد، طبعاً با روایت قرآنی در تعارض قرار می‌گرفت و مرتد شناخته می‌شد و معلوم نبود چه بر سرش بیاید. در واقع مشکل مورخان این بود که چطور ضمن تمکین به روایت قرآنی آفرینش از آدم تا خاتم، در آن میان جایی هم برای شاهان افسانه‌ای و تاریخی ایرانی باز کنند، با این تذکر که آنچه ما امروز افسانه‌ای می‌نامیم (از قبیل جمشید) از نظر آنها تاریخی بوده است. کم نبودند کسانی که به کلی روایت ایرانی را حذف و خیال خودشان را راحت می‌کردند. اینان مسلمانانی بودند که جهان برایشان از آدم و حوا در بهشت آغاز می‌شد و به روزگار خودشان می‌رسید. اما یک نفر هم بود که تصمیمی متفاوت گرفت: فردوسی
او که به زعم خودش تاریخ می‌نوشت، نه داستان و افسانه، در کتاب خود، اسطوره‌ی آفرینش سامی را به کلی حذف می‌کند. در روایت وی از آفرینش جهان و انسان، کوچک‌ترین اثری از باغ عدن و وسوسه‌ی آدم و غیره نیست. در روایت سامی نخستین انسان (آدم) پیامبر است، در کتاب او نخستین انسان (کیومرث) شاه است، زیرا در اسطوره‌ی ایرانی پدر یک قوم شاه است، حال آنکه در اساطیر سامی پدر یک قوم پیامبر است. امت یهود عملاً اختراع موسی است و امت اسلام عملاً اختراع محمد. اما قوم ایرانی -اگرچه فردوسی به نخستین انسان بودن کیومرث تصریح نمی‌کند- با کیومرث شاه آغاز می‌شود و روایت وی با داستان هوشنگ و فریدون و جمشید و کیکاووس و غیره ادامه می‌یابد، تا سرانجام برسد به بخش‌هایی که تاریخی است، یعنی همان آخرین هخامنشیان (دارا) و اشکانیان و ساسانیان و با مرگ یزدگرد، آخرین شاه ایران، تمام شود.
به جسارت عجیبی که در پس این تصمیم است، کمتر توجه شده. اما روایت فردوسی نبض تپنده یا خاطره‌ی بازگردنده‌ای است که در تمام مدت سیطره‌ی اسلام بر ایران مدام به ایرانی یادآوری می‌کند تو مسلمان صرف نیستی، تو ایرانی هم هستی، تو تاریخ داری، سنت داری، اسطوره داری، تو آنطور که فاتح مسلمان می‌گوید موالی (برده) نیستی، تو شاهزاده‌ای.
تا فردوسی هست، ایرانی بخت این را دارد که به خود نهیب بزند و بگوید من شاهزاده‌ام و زندگی لایق گدایان در شأن من نیست. بارها گفته‌ام که اهمیت شاهنامه به مراتب بیش از حفظ زبان فارسی است. دشمنان فردوسی در ایران این را یا آگاهانه یا به غریزه خوب می‌دانند و اگر با او دشمنی می‌کنند بیهوده نیست.
پی‌نوشت: پیش‌تر اینجا بحثی درباره‌ی عوامل متعارض سازنده‌ی هویت ایرانی کرده بودم.
آریایی نام اقوام ساکن ایران/هند است نه آلمان!
با #شاه_نامه‌ها می‌توانید سایر مطالب درباره‌ی فردوسی را بیابید
#بازاندیشی_مفاهیم_فرهنگی
سپاس ریوندی
Repost qilingan:آذرِ بُرزین‌مهر
13.04.202522:42
در شب پیش از تصلیب، عیسی که در روایت اناجیل، شبیه یک زندانی سیاسی است، در باغ زیتون، به درگاه قادر مطلق دعا می‌کرد که جام را (که استعاره از ترسِ مهیب اعدام و عدم و نیز سکرات مرگی بی‌گناه بود) به او ننوشانند.
ویکتور هوگو با طرح زجر عیسی، سخن از عذاب روحی ژان والژان می‌گوید که همه عمر از نوع آدمی بدی دیده و به دفاع خشن و حمله‌ی ناغافل معتاد است و اکنون تنها به خاطر تاثر از نیکوکاری یک نفر (پدر بیانونو میریل که شمعدان‌های نقره‌ای که ژان دزدیده را به خود او می‌بخشد) می‌خواهد حربه‌اش و نیز و کینه‌اش را کنار بگذارد و زان پس با نوع بشر مهربان باشد، اگرچه نامهربانی ببیند.
این چند سطر از بینوایان از مصادیق عالی استعداد شاعرانه‌ی هوگوست، که البته مخل رمان‌نویسی او بود.
#پژواک‌های_آینه
ویکتور هوگو با طرح زجر عیسی، سخن از عذاب روحی ژان والژان می‌گوید که همه عمر از نوع آدمی بدی دیده و به دفاع خشن و حمله‌ی ناغافل معتاد است و اکنون تنها به خاطر تاثر از نیکوکاری یک نفر (پدر بیانونو میریل که شمعدان‌های نقره‌ای که ژان دزدیده را به خود او می‌بخشد) می‌خواهد حربه‌اش و نیز و کینه‌اش را کنار بگذارد و زان پس با نوع بشر مهربان باشد، اگرچه نامهربانی ببیند.
این چند سطر از بینوایان از مصادیق عالی استعداد شاعرانه‌ی هوگوست، که البته مخل رمان‌نویسی او بود.
#پژواک‌های_آینه
Ko'proq funksiyalarni ochish uchun tizimga kiring.
