Eron, Angliya va shakar.
Xo'sh, ularning bir-biriga nima aloqasi bor?
*
Islom inqilobidan oldin Eronda choyni shirin qilib ichish uchun xurmo va mayizdan foydalanishgan. Eronliklar uchun bu bir an’ana bo‘lgan (bunday an’ana bizda ham bor). Ammo inglizlar eronliklarning bunday odatidan unchalik mamnun bo'lmagan. Chunki Erondek aholisi ko‘p bo‘lgan davlatga shakar sota olmayotganidan jizg‘anak va bunga bir yechim topishlari kerak.
*
Ingliz har joyda ingliz, qayerga borsa inglizligini qilishlari kerak. Buni ustiga vahshiy kapitalizm dardiga mubtolo bo‘lishgan. Ular erondagi mullalar boshqarivu bilan bog‘lanib, shakarga fatvo berishsa evaziga bu sotishdan kelgan foydaning 10 foizini taklif qilishadi. Mullalar ham bunga rozi bo’lishadi va qo‘llaridan kelganini qilib, birinchi juma xutbalarida “xurmo va mayiz Yaratganning marhamatidir, Xudoning marhamatini choyga qanday qo‘shish mumkin?” deya koyinishadi.
*
Bu xutbadan keyin Eronda shakar savdosi rostman “portlaydi” va ishlar joyiga tushib ketadi. Inglizlar esa qilgan va’dalarini unitib, kelishuvni bir tomonlama bekor qilishadi. Mullalar ham qarab turadimi, taslim bo‘lish yo,‘q. Inglizlardan “birninga” tomib turishi to‘xtashi bilan ilk juma xutbasida “choyga shakar qo‘yish joiz emas, bu kofirlarning o‘ylab topilgan odati” deb xutba o‘qib berishdi. Mamlakatda g‘ala-g‘ovur ko‘tarilib, odamlar shakarni ko‘chaga chiqarib to‘ka boshlaydilar. Ba’zilari esa shakarni yoqib yuboradi.
*
Inglizlar mullalar bilan yana muzokara stoliga o'tirishga majbur bo‘lishadi. Mullalar bu safar foizni o'ndan yigirmaga oshiradilar va kelishuvga erishadilar. Ular juma kungi xutbasida “biz sizlarga choyga shakar qo‘shmang degandik, lekin ko‘chaga tashlab yoqing demagan edik. Shakarni ham ko'chaga tashlaysizmi? Shakarni choyga botirsangiz shakar to‘liq g‘usul qilgan bo‘ladi, keyin uni ichavering”, deyishadi. Shundan so‘ng Eronda shakarni “g‘usl qilib ichish” shakli ommalashadi. Eronliklarning aytishicha, bunday voqea bo‘lgan. Bundan tashqari, pomidor va bananni ham oldin taqiqlab keyin, “halollashgan".
*
Shuning uchun davlatda va xalqaro aloqalarda hech qachon bir tomonga ustinlik berib yubormaslik kerak. Ichki va tashqi aloqalarda muvozanat kuchlarning bo'lishi har doim ham xalqning yarariga ishlaydi. Tizimni mana shu tamalga o'rnatish kerak.
