پژوهشکده تاریخی وهومن

یک کتیبه نذری به زبان یونانی (که احتمالاً در دوران سلوکیان در آنجا قرار داده شده بود) در معبد «فراتَه‌دارَ (Frātadāra)» اواخر دوره هخامنشی در تخت جمشید یافت شد که زئوس مگیستوس، یعنی اهورامزدا، را به همراه دو خدای دیگر، که گمان می‌رود میترا و آناهیتا باشند، فرا می‌خواند.

با این حال، به نظر می‌رسد که از سلطنت کوروش کبیر تا داریوش سوم، رسم بر این بود که یک ارابه خالی که توسط اسب‌های سفید کشیده می‌شد، ارتش ایران را همراهی می‌کرد. این ارابه مقدس «زئوس، یعنی اهورامزدا»، بود که بدون شک فراخوانده می‌شد تا به طور نامرئی در آن مستقر شود (هرودوت 1.189، 7.40؛ گزنفون، کوروش‌نامه، 8.3.12 کورتیوس روفوس، تاریخ اسکندر، 3.3.11).

استفاده از شمایل در پرستش زرتشتی احتمالاً در ساتراپی‌های غربی در اواخر قرن پنجم قبل از میلاد آغاز شد، اگرچه اولین اشاره ادبی به آن از سلطنت اردشیر دوم می‌آید. ظاهراً در زمان این پادشاه، در سال 365 قبل از میلاد، (طبق کتیبه‌ای یونانی که در سال 1974 در ساردیس کشف شد) یک فرماندار پارسی لیدیه مجسمه‌ای را به «زئوس قانون‌گذار (بَرَداتَه: baradāta-)» برپا کرد. نام اهورامزدا به طور منظم توسط یونانیان به این شکل «ترجمه» می‌شد.