Misantropiya | Ekzistensializm
27.02.202519:33
Piromaniya – bu odamning ataylab olov yoqishga yoki yong‘in chiqarishga bo‘lgan nazoratsiz moyilligi. Piromaniyasi bor odamlar odatda yong‘in chiqargandan zavqlanadi yoki ichki zo‘riqishdan xalos bo‘lish yo‘li sifatida olov yoqadi. Biroq, bu harakat moddiy manfaat yoki qasddan zarar yetkazish maqsadida emas, balki psixologik ehtiyoj tufayli sodir bo‘ladi.
26.02.202508:53
Kleptomaniya – bu odamning o‘zi ehtiyoj sezmagan yoki qimmat bo‘lmagan narsalarni o‘g‘irlashga bo‘lgan nazoratsiz istagi. Kleptomaniyasi bor shaxslar o‘g‘irlikdan moddiy manfaat ko‘rishni maqsad qilmaydi. Ular o‘g‘irlik qilish jarayonida ichki zo‘riqishdan qutuladi va shundan lazzatlanadi.
24.02.202517:20
Tachyon – fizikada yorug‘lik tezligidan yuqori harakatlanishi mumkin deb taxmin qilingan gipotetik zarracha. Bu tushuncha maxsus nisbiylik nazariyasi doirasida ilgari surilgan bo‘lib, tachyonlar massasi mavhum (imaginariy) qiymatga ega bo‘lishi kerakligi aytiladi. Ammo hozirgacha tachyonlarning mavjudligi eksperimental tarzda tasdiqlanmagan.
Misol: Agar tachyonlar mavjud bo‘lsa, ular informatsiyani yorug‘likdan tez yetkazib bera olardi. Bu esa sabab va natija tamoyillariga zid kelib, vaqt ortga harakat qilishi mumkinligi haqidagi paradokslarni yuzaga keltiradi.
Misol: Agar tachyonlar mavjud bo‘lsa, ular informatsiyani yorug‘likdan tez yetkazib bera olardi. Bu esa sabab va natija tamoyillariga zid kelib, vaqt ortga harakat qilishi mumkinligi haqidagi paradokslarni yuzaga keltiradi.
Видалено25.02.202503:09
23.02.202508:12
🔘 Ushbu kanaldan siz Kvant fizikasi va Astronomiyaga bog'liq bo'lgan qiziqarli ma'lumotlarni topasiz. 💡
https://t.me/+yQVq5cNnWr03MTBi
https://t.me/+yQVq5cNnWr03MTBi
22.02.202511:54
Parrheziya yoki parreziya – tushunchasi qadimgi Yunonistonda haqiqatni hech qanday qo‘rquvsiz yoki tiyilishsiz aytish qobiliyatini ifodalar edi. Parrheziya ko‘pincha siyosat, falsafa va axloqiy masalalarda haqiqatni ochiq aytish bilan bog‘liq.
Misol:
Sokrat Afina jamiyatidagi hukmdorlar va ziyolilarga o‘z falsafiy qarashlarini hech qanday qo‘rquvsiz bildirgan. U haqiqatni aytgani uchun hukm qilinib, o‘limga mahkum qilingan. Bu parrheziyaning klassik namunasidir.
Zamonaviy misol: Bir jurnalist hukumatning korrupsiyasini fosh qilishdan qo‘rqmay, ochiqchasiga tanqid qiladi.
Misol:
Sokrat Afina jamiyatidagi hukmdorlar va ziyolilarga o‘z falsafiy qarashlarini hech qanday qo‘rquvsiz bildirgan. U haqiqatni aytgani uchun hukm qilinib, o‘limga mahkum qilingan. Bu parrheziyaning klassik namunasidir.
Zamonaviy misol: Bir jurnalist hukumatning korrupsiyasini fosh qilishdan qo‘rqmay, ochiqchasiga tanqid qiladi.
20.02.202519:13
Egosentrizm – bu insonning faqat o‘z nuqtai nazaridan fikrlashi, boshqalar qarashlarini yetarlicha tushunmasligi yoki inobatga olmasligi. Bu ko‘pincha bolalik davrida kuchli bo‘ladi, lekin ba’zi kattalarda ham uchraydi. Egosentrik odam faqat o‘z manfaatlari, his-tuyg‘ulari va fikrlarini muhim deb biladi.
Misollar:
• Do‘stingiz muhim muammo haqida gapirsa ham, siz faqat o‘z muammolaringizni aytishda davom etasiz.
• Kimdir jiddiy xafa bo‘lsa ham, siz faqat o‘z quvonchingizni o‘ylab, uni tushunishga harakat qilmasligingiz.
• Yo‘lda mashina signal bersa, haydovchi faqat o‘z shoshayotganini o‘ylab, boshqalarni hisobga olmasligi.
Misollar:
• Do‘stingiz muhim muammo haqida gapirsa ham, siz faqat o‘z muammolaringizni aytishda davom etasiz.
• Kimdir jiddiy xafa bo‘lsa ham, siz faqat o‘z quvonchingizni o‘ylab, uni tushunishga harakat qilmasligingiz.
• Yo‘lda mashina signal bersa, haydovchi faqat o‘z shoshayotganini o‘ylab, boshqalarni hisobga olmasligi.
27.02.202516:14
Method of loci – bu xotirani yaxshilash usuli bo‘lib, unda ma’lumotlar ongda tasavvur qilingan joylarga (loci – joylar) bog‘lanadi.
Misol: Agar siz xarid ro‘yxatini eslab qolmoqchi bo‘lsangiz, uyingizning turli joylariga mahsulotlarni tasavvur qilib joylashtirasiz. Masalan, oshxonada non, yotoqxonada sut, koridorda mevalar bor deb tasavvur qilsangiz, keyinchalik bu joylarni eslab, ro‘yxatni yodingizga keltira olasiz.
Misol: Agar siz xarid ro‘yxatini eslab qolmoqchi bo‘lsangiz, uyingizning turli joylariga mahsulotlarni tasavvur qilib joylashtirasiz. Masalan, oshxonada non, yotoqxonada sut, koridorda mevalar bor deb tasavvur qilsangiz, keyinchalik bu joylarni eslab, ro‘yxatni yodingizga keltira olasiz.
26.02.202500:53
Illuminati: Tarix, Haqiqat va Afsonalar
Illuminati haqidagi tarix va afsonalar ko‘plab bahslarga sabab bo‘lib keladi. Bu tashkilotning asl kelib chiqishi XVIII asr Bavariyasiga borib taqaladi. 1776-yilda Adam Vayshaupt tomonidan tashkil etilgan Bavariya Illuminati jamiyati o‘sha davrning diniy va siyosiy tartibotlariga qarshi intellektual harakat sifatida yuzaga kelgan. Ular monarxiya va cherkovning kuchini zaiflashtirish, ta’limni isloh qilish va jamiyatni ma’rifat sari yetaklashni maqsad qilgan.
Adam Vayshaupt Ingolshtadt universitetida kanon huquqi professori bo‘lib, fransuz ma’rifatparvarlarining asarlaridan ilhomlangan. U tashkil qilgan Illuminati jamiyati uch bosqichli tuzilishga ega edi: yangi a’zolar sinovlardan o‘tib, falsafiy ta’lim olishlari kerak bo‘lgan, yuqori darajadagi a’zolar esa jamiyatning sirlarini bilish huquqiga ega bo‘lgan. Aloqalar maxfiy shifrlangan maktublar va laqablar orqali amalga oshirilgan. Misol uchun, Vayshaupt o‘zini "Spartacus" deb atagan.
Tashkilotning asosiy maqsadi diniy ta’sirni kamaytirish va jamiyatni ma’rifat sari yo‘naltirish edi. Ular monarxiyani respublika bilan almashtirishni, ta’lim tizimini isloh qilishni va davlat boshqaruviga o‘z tarafdorlarini joylashtirishni rejalashtirgan. 1777-yilda Vayshaupt masonlar harakatiga qo‘shildi, bu esa Illuminatining tez kengayishiga yordam berdi. 1782-yilda ular Yevropaning turli mintaqalarida o‘z filiallarini ochishga muvaffaq bo‘ldi. Tashkilot tarkibida yozuvchi Yogan Volfgang Gyote va faylasuf Yogan Gotfrid Gerder kabi mashhur shaxslar ham bor edi.
Bavariya hukumati Illuminati ta’sirining ortishidan xavotirga tushdi va 1784-yilda barcha maxfiy jamiyatlarni taqiqladi. Tashkilot a’zolari fosh qilinib, hibsga olinib, quvg‘in qilindi. Vayshaupt Bavariyani tark etishga majbur bo‘ldi. 1787-yilga kelib, jamiyat deyarli butunlay yo‘q qilindi. Bavariya hukumati tomonidan Illuminatiga tegishli maxfiy hujjatlar ommaga oshkor qilingach, ularning monarxiyani ag‘darish niyatlari borligi aniq bo‘ldi va bu tashkilotning taqdiri hal qilindi.
Garchi Illuminati rasmiy ravishda yo‘q qilingan bo‘lsa ham, u haqidagi afsonalar davom etmoqda. XIX asrdan boshlab turli mualliflar bu tashkilotni Fransuz inqilobi va dunyo siyosatidagi yashirin ta’sir kuchi bilan bog‘lashni boshladi. XX asrda esa bu nazariyalar ommalashib, Illuminati haqidagi tasavvurlar pop-madaniyatda ham aks etdi. Den Braunning romanlari, filmlar va hatto mashhur san’atkorlarning ijodida Illuminati bilan bog‘liq ramz va mavzular paydo bo‘ldi.
Zamonaviy tarixchilar Illuminatining haqiqiy ta’siri cheklangan bo‘lganini ta’kidlaydilar. Ular uni o‘z davrining boshqa maxfiy jamiyatlaridan biri deb bilishadi. Biroq, ularning ichki tuzilishi va strategiyalari zamonaviy siyosiy guruhlarga ilhom manbai bo‘lgani ehtimoldan xoli emas. Bugungi kunda Illuminati atamasi global fitna nazariyalarining markazida turibdi. U haqidagi turli da’volar, jumladan, dunyoni boshqaruvchi yashirin tashkilot sifatidagi tasvirlar dalillarga asoslanmagan. Asl Illuminati esa faqat XVIII asrning ma’rifatparvar harakatlaridan biri bo‘lib qolgan.
Illuminati haqidagi tarix va afsonalar ko‘plab bahslarga sabab bo‘lib keladi. Bu tashkilotning asl kelib chiqishi XVIII asr Bavariyasiga borib taqaladi. 1776-yilda Adam Vayshaupt tomonidan tashkil etilgan Bavariya Illuminati jamiyati o‘sha davrning diniy va siyosiy tartibotlariga qarshi intellektual harakat sifatida yuzaga kelgan. Ular monarxiya va cherkovning kuchini zaiflashtirish, ta’limni isloh qilish va jamiyatni ma’rifat sari yetaklashni maqsad qilgan.
Adam Vayshaupt Ingolshtadt universitetida kanon huquqi professori bo‘lib, fransuz ma’rifatparvarlarining asarlaridan ilhomlangan. U tashkil qilgan Illuminati jamiyati uch bosqichli tuzilishga ega edi: yangi a’zolar sinovlardan o‘tib, falsafiy ta’lim olishlari kerak bo‘lgan, yuqori darajadagi a’zolar esa jamiyatning sirlarini bilish huquqiga ega bo‘lgan. Aloqalar maxfiy shifrlangan maktublar va laqablar orqali amalga oshirilgan. Misol uchun, Vayshaupt o‘zini "Spartacus" deb atagan.
Tashkilotning asosiy maqsadi diniy ta’sirni kamaytirish va jamiyatni ma’rifat sari yo‘naltirish edi. Ular monarxiyani respublika bilan almashtirishni, ta’lim tizimini isloh qilishni va davlat boshqaruviga o‘z tarafdorlarini joylashtirishni rejalashtirgan. 1777-yilda Vayshaupt masonlar harakatiga qo‘shildi, bu esa Illuminatining tez kengayishiga yordam berdi. 1782-yilda ular Yevropaning turli mintaqalarida o‘z filiallarini ochishga muvaffaq bo‘ldi. Tashkilot tarkibida yozuvchi Yogan Volfgang Gyote va faylasuf Yogan Gotfrid Gerder kabi mashhur shaxslar ham bor edi.
Bavariya hukumati Illuminati ta’sirining ortishidan xavotirga tushdi va 1784-yilda barcha maxfiy jamiyatlarni taqiqladi. Tashkilot a’zolari fosh qilinib, hibsga olinib, quvg‘in qilindi. Vayshaupt Bavariyani tark etishga majbur bo‘ldi. 1787-yilga kelib, jamiyat deyarli butunlay yo‘q qilindi. Bavariya hukumati tomonidan Illuminatiga tegishli maxfiy hujjatlar ommaga oshkor qilingach, ularning monarxiyani ag‘darish niyatlari borligi aniq bo‘ldi va bu tashkilotning taqdiri hal qilindi.
Garchi Illuminati rasmiy ravishda yo‘q qilingan bo‘lsa ham, u haqidagi afsonalar davom etmoqda. XIX asrdan boshlab turli mualliflar bu tashkilotni Fransuz inqilobi va dunyo siyosatidagi yashirin ta’sir kuchi bilan bog‘lashni boshladi. XX asrda esa bu nazariyalar ommalashib, Illuminati haqidagi tasavvurlar pop-madaniyatda ham aks etdi. Den Braunning romanlari, filmlar va hatto mashhur san’atkorlarning ijodida Illuminati bilan bog‘liq ramz va mavzular paydo bo‘ldi.
Zamonaviy tarixchilar Illuminatining haqiqiy ta’siri cheklangan bo‘lganini ta’kidlaydilar. Ular uni o‘z davrining boshqa maxfiy jamiyatlaridan biri deb bilishadi. Biroq, ularning ichki tuzilishi va strategiyalari zamonaviy siyosiy guruhlarga ilhom manbai bo‘lgani ehtimoldan xoli emas. Bugungi kunda Illuminati atamasi global fitna nazariyalarining markazida turibdi. U haqidagi turli da’volar, jumladan, dunyoni boshqaruvchi yashirin tashkilot sifatidagi tasvirlar dalillarga asoslanmagan. Asl Illuminati esa faqat XVIII asrning ma’rifatparvar harakatlaridan biri bo‘lib qolgan.
24.02.202513:26
Apofeniya – tasodifiy narsalar va hodisalar o'rtasida mavjud bo'lmagan bog'liqliklarni ko'rish yoki ma'no izlash holati.
Misol: Odam bulutlarga qarab unda yuz, hayvon yoki boshqa tanish shakllarni ko'rishi. Bu aslida tasodifiy bulut shakllari bo'lsa-da, miyamiz ularda ma'lum bir obrazlarni ko'rishga moyil bo'ladi.
Misol: Odam bulutlarga qarab unda yuz, hayvon yoki boshqa tanish shakllarni ko'rishi. Bu aslida tasodifiy bulut shakllari bo'lsa-da, miyamiz ularda ma'lum bir obrazlarni ko'rishga moyil bo'ladi.
23.02.202506:21
O‘zbekistonda bola asrab olish tartibi va farzandlikka olish jarayoni bir qator qonuniy va rasmiy talablarga amal qilish orqali amalga oshiriladi. Bu jarayon soddalashtirilmoqda, ayniqsa, jinoyat sodir etib, jazo muddatini o'tagan shaxslar ham bolalarni farzandlikka olish imkoniyatiga ega bo'lib, bu haqida Oila kodeksida o'zgarishlar kiritilgan.
Asosiy Talablar va Tartiblar:
• Yosh Chegarasi: Farzandlikka olinadigan bola o‘n yoshdan oshmagan bo‘lsa, tug‘ilgan joyi hujjatlari o‘zgartirilishi mumkin. Shuningdek, bola asrab oluvchi va bola o‘rtasidagi yosh farqi kamida 15 yoshni tashkil etishi kerak.
• Bola Roziligining Ahamiyati: Agar bola 10 yoshga to'lgan bo'lsa, uning roziligi talab qilinadi. Bola roziligini aniqlash jarayoni vasiylik va homiylik organlari yoki sud tomonidan amalga oshiriladi.
• Ariza Va Tavsiyanoma: Farzandlikka olish uchun ariza berish zarur bo‘lib, bu jarayon vasiylik va homiylik organlarining tavsiyasiga ko‘ra fuqarolik ishlari bo‘yicha sud muassasalari tomonidan ko‘rib chiqiladi.
• Jinoyatchilar Uchun Qoidalar: Jinoyat sodir etib, jazo muddatini o‘tgan shaxslar ham bola asrab olish huquqiga ega bo‘lishi mumkin, faqatgina og‘ir jinoyatlarga oid bo‘lmagan holda. Bu qoidalar 2021-yildan boshlab amalga oshirilmoqda.
• Himoya Muassasalari: Bolani himoya qilish va mehnat faoliyati bilan bog‘liq masalalar «Mehribonlik» uylari kabi muassasalar tomonidan ko‘rib chiqiladi. Bugungi kunda O‘zbekistonda 16 ta bunday markaz mavjud.
• Homiylik Va Vasiylik: Farzandlikka olishning 90 foizi o‘zaro kelishuvlar asosida amalga oshiriladi, qolgan 10 foiz esa davlat tashkilotlari orqali koordinatsiya qilinadi.
• Xulosa: O‘zbekistonda bola asrab olish tartibi konstitutsion tamoyillarga asoslangan bo‘lib, oilada tarbiyalanish oila qonunchiligining ustuvor tamoyillaridan biri hisoblanadi. Sudlar tomonidan qabul qilingan qarorlar ham ushbu jarayonni qo‘llab-quvvatlaydi.
Bu tartiblar, bola asrab olishni istagan shaxslarga aniq yo‘nalish beruvchi va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan qonuniy mexanizmlarni o‘z ichiga oladi.
Asosiy Talablar va Tartiblar:
• Yosh Chegarasi: Farzandlikka olinadigan bola o‘n yoshdan oshmagan bo‘lsa, tug‘ilgan joyi hujjatlari o‘zgartirilishi mumkin. Shuningdek, bola asrab oluvchi va bola o‘rtasidagi yosh farqi kamida 15 yoshni tashkil etishi kerak.
• Bola Roziligining Ahamiyati: Agar bola 10 yoshga to'lgan bo'lsa, uning roziligi talab qilinadi. Bola roziligini aniqlash jarayoni vasiylik va homiylik organlari yoki sud tomonidan amalga oshiriladi.
• Ariza Va Tavsiyanoma: Farzandlikka olish uchun ariza berish zarur bo‘lib, bu jarayon vasiylik va homiylik organlarining tavsiyasiga ko‘ra fuqarolik ishlari bo‘yicha sud muassasalari tomonidan ko‘rib chiqiladi.
• Jinoyatchilar Uchun Qoidalar: Jinoyat sodir etib, jazo muddatini o‘tgan shaxslar ham bola asrab olish huquqiga ega bo‘lishi mumkin, faqatgina og‘ir jinoyatlarga oid bo‘lmagan holda. Bu qoidalar 2021-yildan boshlab amalga oshirilmoqda.
• Himoya Muassasalari: Bolani himoya qilish va mehnat faoliyati bilan bog‘liq masalalar «Mehribonlik» uylari kabi muassasalar tomonidan ko‘rib chiqiladi. Bugungi kunda O‘zbekistonda 16 ta bunday markaz mavjud.
• Homiylik Va Vasiylik: Farzandlikka olishning 90 foizi o‘zaro kelishuvlar asosida amalga oshiriladi, qolgan 10 foiz esa davlat tashkilotlari orqali koordinatsiya qilinadi.
• Xulosa: O‘zbekistonda bola asrab olish tartibi konstitutsion tamoyillarga asoslangan bo‘lib, oilada tarbiyalanish oila qonunchiligining ustuvor tamoyillaridan biri hisoblanadi. Sudlar tomonidan qabul qilingan qarorlar ham ushbu jarayonni qo‘llab-quvvatlaydi.
Bu tartiblar, bola asrab olishni istagan shaxslarga aniq yo‘nalish beruvchi va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan qonuniy mexanizmlarni o‘z ichiga oladi.
22.02.202501:13
Negative Capability – bu ingliz shoiri John Keats tomonidan kiritilgan tushuncha bo‘lib, u insonning noaniqlik, shubha va ziddiyatlar ichida yashay olish qobiliyatini anglatadi, ya'ni haqiqatni aniq mantiqiy yoki ratsional tushuntirishsiz qabul qilish.
• Dostoyevskiy - Jinoyat va jazo
Raskolnikovning o‘z jinoyatiga nisbatan hamma narsani ratsional asoslab berishga urinishlari, lekin baribir vijdon azobidan qochib qutula olmasligi — negative capabilityning yaqqol misoli.
• Kafka - Jarayon
Yozuvchi qahramonni tushunarsiz tizim ichiga joylashtiradi va hech qanday aniq yechim bermaydi. O‘quvchi ham, qahramon ham noaniqlikni qabul qilishga majbur bo‘ladi.
• Kamyu - Sisif afsonasi
Sisif behuda harakat qilayotganini biladi, lekin absurd hayot ichida yashashni davom ettiradi. Bu ongli ravishda ma’nosizlikni qabul qilish va shubhalar bilan yashash qobiliyatini ifodalaydi.
Dostoyevskiy shaxsiy ziddiyatlar orqali, Kafka tushunarsiz dunyo orqali, Kamyu esa absurd hayot orqali Negative Capability tushunchasini ko‘rsatadi.
• Dostoyevskiy - Jinoyat va jazo
"Kambag‘allarni haqorat qilmaslik uchun ulardan nafratlanmaslik kerak."
Raskolnikovning o‘z jinoyatiga nisbatan hamma narsani ratsional asoslab berishga urinishlari, lekin baribir vijdon azobidan qochib qutula olmasligi — negative capabilityning yaqqol misoli.
• Kafka - Jarayon
"Sud davom etayotgan bo‘lsa ham, sud jarayoni nima uchun ketayotgani noaniq bo‘lib qolaveradi."
Yozuvchi qahramonni tushunarsiz tizim ichiga joylashtiradi va hech qanday aniq yechim bermaydi. O‘quvchi ham, qahramon ham noaniqlikni qabul qilishga majbur bo‘ladi.
• Kamyu - Sisif afsonasi
"Biz Sisif hayotidan baxtli bo‘lishi mumkin deb tasavvur qilishimiz kerak."
Sisif behuda harakat qilayotganini biladi, lekin absurd hayot ichida yashashni davom ettiradi. Bu ongli ravishda ma’nosizlikni qabul qilish va shubhalar bilan yashash qobiliyatini ifodalaydi.
Dostoyevskiy shaxsiy ziddiyatlar orqali, Kafka tushunarsiz dunyo orqali, Kamyu esa absurd hayot orqali Negative Capability tushunchasini ko‘rsatadi.
Видалено21.02.202517:40
20.02.202512:07
Ilm va koinot sirlaridan bahramand bo‘lishni istaysizmi? 🌌🚀
Telegram kanalimiz Interstellar sizga fizika, astronomiya va texnologiyalar haqida eng qiziqarli faktlarni taqdim etadi! Proton yemirilishi, atom bombasi tarixidan tortib, Uch jism muammosigacha bo‘lgan murakkab tushunchalarni sodda va tushunarli tarzda yoritamiz.
Koinotga sayohat qilishni istasangiz, bizga qo‘shiling! 🌍✨
📌 Obuna bo‘lish: [ t.me/Intersteller_NASA ]
Telegram kanalimiz Interstellar sizga fizika, astronomiya va texnologiyalar haqida eng qiziqarli faktlarni taqdim etadi! Proton yemirilishi, atom bombasi tarixidan tortib, Uch jism muammosigacha bo‘lgan murakkab tushunchalarni sodda va tushunarli tarzda yoritamiz.
Koinotga sayohat qilishni istasangiz, bizga qo‘shiling! 🌍✨
📌 Obuna bo‘lish: [ t.me/Intersteller_NASA ]
27.02.202501:10
Abraham de Moivre (1667–1754) – fransuz matematigi bo‘lib, ehtimollik nazariyasi va statistikaga katta hissa qo‘shgan. Uning o‘z o‘limini hisoblab chiqqani haqidagi hikoya mashhur, lekin ko‘proq afsonaga yaqin.
Afsonaga ko‘ra, de Moivre yoshi ulg‘aygani sari har kuni avvalgidan 15 daqiqa ko‘proq uxlashini sezgan. U shunday hisob-kitob qilgan: agar bu tendensiya davom etsa, u kun kelib butun kunini uyquda o‘tkazadi, ya’ni o‘lishi kerak bo‘ladi. Ushbu hisob-kitob natijasida u 1754-yil 27-noyabr kuni vafot etishini taxmin qilgan va haqiqatan ham o‘sha kuni olamdan o‘tgan.
Haqiqiy ilmiy asosga ega bo‘lmagan bu hikoya matematik olimlarning aniq hisob-kitob qilish qobiliyatini romantizatsiya qilish natijasida paydo bo‘lgan bo‘lishi mumkin. Shunga qaramay, bu rivoyat de Moivre shaxsiyatini yanada qiziqarli qiladi.
Afsonaga ko‘ra, de Moivre yoshi ulg‘aygani sari har kuni avvalgidan 15 daqiqa ko‘proq uxlashini sezgan. U shunday hisob-kitob qilgan: agar bu tendensiya davom etsa, u kun kelib butun kunini uyquda o‘tkazadi, ya’ni o‘lishi kerak bo‘ladi. Ushbu hisob-kitob natijasida u 1754-yil 27-noyabr kuni vafot etishini taxmin qilgan va haqiqatan ham o‘sha kuni olamdan o‘tgan.
Haqiqiy ilmiy asosga ega bo‘lmagan bu hikoya matematik olimlarning aniq hisob-kitob qilish qobiliyatini romantizatsiya qilish natijasida paydo bo‘lgan bo‘lishi mumkin. Shunga qaramay, bu rivoyat de Moivre shaxsiyatini yanada qiziqarli qiladi.
25.02.202502:26
Instant gratification — bu insonning darhol qoniqish yoki lazzatlanish istagi bo‘lib, uzoq muddatli manfaat yoki katta mukofot olish uchun sabr qilish o‘rniga, hozirgi paytda yoqimli yoki qulay tanlov qilishni afzal ko‘rishini anglatadi.
Instant gratification — insonning sabrsizligi yoki kutishga tayyor emasligi sababli, hozirgi daqiqadagi zavqni yoki qoniqishni uzoq muddatli foydaga nisbatan ustun qo‘yish jarayoni.
Masalan:
- Tezda shirinlik yeyish (salomatlik yoki vazn nazorati haqida o‘ylamasdan).
- Pulni jamg‘armasdan, darhol sarflash.
- Katta maqsadlarga erishish uchun uzoq mehnat qilish o‘rniga, tezkor natija talab qilish.
Bu tushuncha odatda impulsiv xatti-harakatlar va qisqa muddatli fikrlash bilan bog‘liq bo‘lib, aksincha tushuncha delayed gratification (kechiktirilgan qoniqish) bo‘lib, u kelajakdagi katta mukofot uchun hozirgi lazzatdan voz kechishni anglatadi.
Instant gratification — insonning sabrsizligi yoki kutishga tayyor emasligi sababli, hozirgi daqiqadagi zavqni yoki qoniqishni uzoq muddatli foydaga nisbatan ustun qo‘yish jarayoni.
Masalan:
- Tezda shirinlik yeyish (salomatlik yoki vazn nazorati haqida o‘ylamasdan).
- Pulni jamg‘armasdan, darhol sarflash.
- Katta maqsadlarga erishish uchun uzoq mehnat qilish o‘rniga, tezkor natija talab qilish.
Bu tushuncha odatda impulsiv xatti-harakatlar va qisqa muddatli fikrlash bilan bog‘liq bo‘lib, aksincha tushuncha delayed gratification (kechiktirilgan qoniqish) bo‘lib, u kelajakdagi katta mukofot uchun hozirgi lazzatdan voz kechishni anglatadi.
24.02.202512:42
Demolition – Devisning hayoti rafiqasi bilan avtohalokatga uchraganidan so‘ng keskin o‘zgaradi. Falokatda rafiqasi vafot etadi, lekin Devis bu voqeadan keyin hech qanday qayg‘u yoki iztirob his qilmayotgandek tuyuladi. U o‘z hissiy tuyg‘ularini anglab yetishga harakat qiladi, lekin o‘zi ham o‘zgarishlarga tayyor emas.
Bir kuni Devis avtomat orqali sotib olgan shokolad tiqilib qolganidan so‘ng, vending kompaniyasiga shikoyat xati yozadi. U oddiy shikoyatdan boshlab, hayotidagi og‘riq va befarqlik haqida ochiq yozishni boshlaydi. Ushbu xatlar kompaniyada ishlovchi ayol Karenning e’tiborini tortadi. Karen va uning o‘g‘li Kris bilan tanishib, Devis o‘z his-tuyg‘ulari bilan yuzma-yuz kelishni o‘rganadi.
Devis o‘z hayotini qayta tushunish uchun eskirgan narsalarni buzish va yo‘q qilishga qiziqib qoladi. U o‘z uyi va shaxsiy buyumlarini buzib, ichki og‘riqlarini ifodalashga harakat qiladi. Oxir-oqibat, u rafiqasini chinakam sevmaganini tushunadi va o‘z hayotini qayta qurish yo‘liga tushadi.
©Manba: @Definitsiya
Bir kuni Devis avtomat orqali sotib olgan shokolad tiqilib qolganidan so‘ng, vending kompaniyasiga shikoyat xati yozadi. U oddiy shikoyatdan boshlab, hayotidagi og‘riq va befarqlik haqida ochiq yozishni boshlaydi. Ushbu xatlar kompaniyada ishlovchi ayol Karenning e’tiborini tortadi. Karen va uning o‘g‘li Kris bilan tanishib, Devis o‘z his-tuyg‘ulari bilan yuzma-yuz kelishni o‘rganadi.
Devis o‘z hayotini qayta tushunish uchun eskirgan narsalarni buzish va yo‘q qilishga qiziqib qoladi. U o‘z uyi va shaxsiy buyumlarini buzib, ichki og‘riqlarini ifodalashga harakat qiladi. Oxir-oqibat, u rafiqasini chinakam sevmaganini tushunadi va o‘z hayotini qayta qurish yo‘liga tushadi.
©Manba: @Definitsiya
23.02.202504:06
Sort – ma’lum mezon yoki belgilarga ko‘ra narsalar, ma’lumotlar yoki tushunchalarni tartibga solish jarayoni.
Misol:
– Raqamlarni o‘sish tartibida sort qilish: [3, 1, 4, 2] → [1, 2, 3, 4].
– Do‘konda kiyimlarni rangiga qarab sort qilish.
Misol:
– Raqamlarni o‘sish tartibida sort qilish: [3, 1, 4, 2] → [1, 2, 3, 4].
– Do‘konda kiyimlarni rangiga qarab sort qilish.
Видалено23.02.202509:39
21.02.202516:55
Konsta - Qizim | PREMYERA
©Manba: @Definitsiya
©Manba: @Definitsiya
20.02.202508:55
Igna (nina) yorug'lik tezligida (≈ 300,000 km/s) uchib kelib Yerga urilsa, quyidagi fizikaviy hodisalar yuz beradi:
• Energiya: Ignaning massasi kichik bo‘lsa ham, E = mc² formulasi bo‘yicha ulkan energiya hosil bo‘ladi. Masalan, 1 gramm og‘irlikdagi igna yorug‘lik tezligida harakatlansa, ≈ 90 terajoul energiya (≈ 22 kiloton trotil ekvivalenti) chiqaradi. Bu Xirosimaga tashlangan atom bombasiga teng.
• Zarba ta’siri: Ignaning ulkan kinetik energiyasi atmosferani yorib o‘tishda shiddatli plazmaga aylanib, juda kuchli zarba to‘lqinini hosil qiladi. Bu mahalliy yoki global miqyosda vayronagarchilik keltirib chiqarishi mumkin.
• Moddaning parchalanishi: Ignaning o‘zi va urilgan joy atrofidagi moddalar to‘liq ionlashib, bug‘lanadi. Yuzaga juda kuchli issiqlik va nurlanish tarqaladi.
Xulosa: Ignaning yorug‘lik tezligida Yerga urilishi yadro portlashi singari kuchli halokatga olib keladi.
• Energiya: Ignaning massasi kichik bo‘lsa ham, E = mc² formulasi bo‘yicha ulkan energiya hosil bo‘ladi. Masalan, 1 gramm og‘irlikdagi igna yorug‘lik tezligida harakatlansa, ≈ 90 terajoul energiya (≈ 22 kiloton trotil ekvivalenti) chiqaradi. Bu Xirosimaga tashlangan atom bombasiga teng.
• Zarba ta’siri: Ignaning ulkan kinetik energiyasi atmosferani yorib o‘tishda shiddatli plazmaga aylanib, juda kuchli zarba to‘lqinini hosil qiladi. Bu mahalliy yoki global miqyosda vayronagarchilik keltirib chiqarishi mumkin.
• Moddaning parchalanishi: Ignaning o‘zi va urilgan joy atrofidagi moddalar to‘liq ionlashib, bug‘lanadi. Yuzaga juda kuchli issiqlik va nurlanish tarqaladi.
Xulosa: Ignaning yorug‘lik tezligida Yerga urilishi yadro portlashi singari kuchli halokatga olib keladi.
Видалено28.02.202502:14
26.02.202516:21
Qalbni yasama azosi bo'lmaydi – @qahvali_mutolaa
24.02.202519:02
Deja vu – bu inson hayotida kamida bir marta duch keladigan, hozirgi voqeani avval boshdan kechirgandek his qilish holati. Olimlar buni miya jarayonlaridagi vaqtincha sinxronlik buzilishi yoki ongning ma'lumotlarni qayta ishlash xususiyatlari bilan bog‘lashadi. Dunyo aholisining 90%i hayoti davomida kamida besh marta deja vu holatini boshdan kechiradi.
Atama fransuz psixologi Emil Buarak tomonidan 1876-yilda birinchi marta qo‘llangan. XX asrga kelib, bu termin ilmiy tadqiqotlar mavzusiga aylangan. Zigmund Freyd uni ong ostidagi bostirilgan xotiralar bilan bog‘lagan, Uaylder Penfild esa miyaning temporal lobini stimulyatsiya qilish orqali deja vu holatini sun’iy qo‘zg‘atishga muvaffaq bo‘ldi.
Sog‘lom odamlarning 60-80%i hayoti davomida bu holatni boshdan kechiradi. Odatda 2-30 soniya davom etadi va o‘z-o‘zidan yo‘qoladi. Ko‘pincha yangi muhitlarda, charchoq yoki stress holatlarida yuzaga keladi. Epilepsiya yoki shizofreniya bilan bog‘liq bemorlarda esa uzoqroq davom etishi va takrorlanishi mumkin.
Nevrologik nazariyalarga ko‘ra, miya xotira tizimidagi vaqtincha sinxronlik buzilishi deja vu hissini keltirib chiqaradi. fMRI tadqiqotlari deja vu paytida prefrontal korteks va parahippokampal joylarda faollik pasayishini aniqladi. Psixologik modellar esa uni "xotira monitoringi" tizimidagi nosozlik deb hisoblaydi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 15-25 yosh oralig‘idagi yoshlar fenomenni eng ko‘p boshdan kechiradilar. 50 yoshdan keyin esa holatlar kamayadi. Sayohat qilish va kino tomosha qilish deja vu ehtimolini oshiradi. Stress, uyqusizlik va hissiy zo‘riqishlar ham bu holatga ta’sir qilishi mumkin.
2024-yilda Kembrij universiteti olimlari sun’iy intellekt yordamida deja vuning neyrofiziologik modelini yaratdilar. Virtual reallik sharoitida 3D-muhitlarni takrorlash orqali tajriba ishtirokchilarining 73%i sun’iy deja vu holatini boshdan kechirdi.
Deja vu – inson ongining eng sirli fenomenlaridan biri bo‘lib, uning nevrologik asoslari yaxshi o‘rganilgan bo‘lsa-da, psixologik va falsafiy jihatlari hanuz munozarali bo‘lib qolmoqda. Kelajakda neyrotexnologiyalar rivojlanishi bilan bu sirli fenomen yanada chuqurroq o‘rganilishi kutilmoqda.
Atama fransuz psixologi Emil Buarak tomonidan 1876-yilda birinchi marta qo‘llangan. XX asrga kelib, bu termin ilmiy tadqiqotlar mavzusiga aylangan. Zigmund Freyd uni ong ostidagi bostirilgan xotiralar bilan bog‘lagan, Uaylder Penfild esa miyaning temporal lobini stimulyatsiya qilish orqali deja vu holatini sun’iy qo‘zg‘atishga muvaffaq bo‘ldi.
Sog‘lom odamlarning 60-80%i hayoti davomida bu holatni boshdan kechiradi. Odatda 2-30 soniya davom etadi va o‘z-o‘zidan yo‘qoladi. Ko‘pincha yangi muhitlarda, charchoq yoki stress holatlarida yuzaga keladi. Epilepsiya yoki shizofreniya bilan bog‘liq bemorlarda esa uzoqroq davom etishi va takrorlanishi mumkin.
Nevrologik nazariyalarga ko‘ra, miya xotira tizimidagi vaqtincha sinxronlik buzilishi deja vu hissini keltirib chiqaradi. fMRI tadqiqotlari deja vu paytida prefrontal korteks va parahippokampal joylarda faollik pasayishini aniqladi. Psixologik modellar esa uni "xotira monitoringi" tizimidagi nosozlik deb hisoblaydi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 15-25 yosh oralig‘idagi yoshlar fenomenni eng ko‘p boshdan kechiradilar. 50 yoshdan keyin esa holatlar kamayadi. Sayohat qilish va kino tomosha qilish deja vu ehtimolini oshiradi. Stress, uyqusizlik va hissiy zo‘riqishlar ham bu holatga ta’sir qilishi mumkin.
2024-yilda Kembrij universiteti olimlari sun’iy intellekt yordamida deja vuning neyrofiziologik modelini yaratdilar. Virtual reallik sharoitida 3D-muhitlarni takrorlash orqali tajriba ishtirokchilarining 73%i sun’iy deja vu holatini boshdan kechirdi.
Deja vu – inson ongining eng sirli fenomenlaridan biri bo‘lib, uning nevrologik asoslari yaxshi o‘rganilgan bo‘lsa-da, psixologik va falsafiy jihatlari hanuz munozarali bo‘lib qolmoqda. Kelajakda neyrotexnologiyalar rivojlanishi bilan bu sirli fenomen yanada chuqurroq o‘rganilishi kutilmoqda.
23.02.202509:36
Agar Yerning 10 yorug‘lik yili uzoqligiga ulkan bir ko‘zgu joylashtirsak va uni teleskop bilan kuzatsak – biz o‘tmishdagi tasvirni ko‘rgan bo‘lardik. Aniqrog‘i, 20 yil avvalgi Yerning holatini. Buning sababi yorug‘likning cheklangan tezligi (taxminan 300 000 km/soniya) bilan bog‘liq.
Buni tushunish uchun quyidagicha tasavvur qilaylik: Yorug‘lik Yerdan ko‘zgugacha yetib borishi uchun 10 yil kerak bo‘ladi, chunki masofa 10 yorug‘lik yili. Ko‘zgu bu yorug‘likni qaytarib yuborganidan keyin, u yana Yerga qaytib kelishi uchun yana 10 yil talab etiladi. Natijada, biz Yerga qaytib kelgan yorug‘lik orqali 20 yil oldingi tasvirni ko‘ramiz. Bu, go‘yo o‘tmishga qaraydigan "vaqt oynasi"ga o‘xshaydi.
Biroq bunday tajribani amalda amalga oshirish deyarli imkonsiz. Birinchidan, 10 yorug‘lik yili (taxminan 94 trillion kilometr) uzoqlikka ko‘zgu o‘rnatish bugungi texnologiyalar uchun haddan tashqari murakkab vazifa. Ikkinchidan, ko‘zgu yetarlicha katta va mukammal bo‘lishi kerak, aks holda yorug‘lik yetarli darajada aks etmaydi. Uchinchidan, kosmosdagi chang, nurlanish va boshqa ta’sirlar tasvir sifatini buzadi.
Shunday qilib, nazariy jihatdan bu mumkin bo‘lsa-da, hozircha faqat ilmiy-fantastik g‘oya sifatida qolmoqda.
Buni tushunish uchun quyidagicha tasavvur qilaylik: Yorug‘lik Yerdan ko‘zgugacha yetib borishi uchun 10 yil kerak bo‘ladi, chunki masofa 10 yorug‘lik yili. Ko‘zgu bu yorug‘likni qaytarib yuborganidan keyin, u yana Yerga qaytib kelishi uchun yana 10 yil talab etiladi. Natijada, biz Yerga qaytib kelgan yorug‘lik orqali 20 yil oldingi tasvirni ko‘ramiz. Bu, go‘yo o‘tmishga qaraydigan "vaqt oynasi"ga o‘xshaydi.
Biroq bunday tajribani amalda amalga oshirish deyarli imkonsiz. Birinchidan, 10 yorug‘lik yili (taxminan 94 trillion kilometr) uzoqlikka ko‘zgu o‘rnatish bugungi texnologiyalar uchun haddan tashqari murakkab vazifa. Ikkinchidan, ko‘zgu yetarlicha katta va mukammal bo‘lishi kerak, aks holda yorug‘lik yetarli darajada aks etmaydi. Uchinchidan, kosmosdagi chang, nurlanish va boshqa ta’sirlar tasvir sifatini buzadi.
Shunday qilib, nazariy jihatdan bu mumkin bo‘lsa-da, hozircha faqat ilmiy-fantastik g‘oya sifatida qolmoqda.
22.02.202519:00
Kognitiv dissonans – bu insonning qarashlari, e’tiqodlari yoki xatti-harakatlari orasidagi ichki nomuvofiqlik natijasida yuzaga keladigan ruhiy noqulaylik holati. Bu holat odamni o‘z e’tiqodlari yoki xulq-atvorini o‘zgartirishga undashi mumkin.
Misol: Bir kishi sigaret chekishning zararli ekanini biladi, lekin baribir chekadi. Bunda uning ishonchi ("sigaret zararli") va xatti-harakati ("sigaret chekish") o‘zaro mos kelmaydi. Bu dissonansni kamaytirish uchun u quyidagi yo‘llardan birini tanlashi mumkin:
• Xatti-harakatni o‘zgartirish – sigaretni tashlash.
• Ishonchini o‘zgartirish – "Mening bobom 90 yil yashadi va sigaret chekardi" kabi dalillar orqali o‘zini oqlash.
• Oqilona tushuntirish topish – "Men juda asabiy odamman, sigaret meni tinchlantiradi" deb o‘zini ishontirish.
Bu kognitiv dissonansning klassik misollaridan biridir.
Misol: Bir kishi sigaret chekishning zararli ekanini biladi, lekin baribir chekadi. Bunda uning ishonchi ("sigaret zararli") va xatti-harakati ("sigaret chekish") o‘zaro mos kelmaydi. Bu dissonansni kamaytirish uchun u quyidagi yo‘llardan birini tanlashi mumkin:
• Xatti-harakatni o‘zgartirish – sigaretni tashlash.
• Ishonchini o‘zgartirish – "Mening bobom 90 yil yashadi va sigaret chekardi" kabi dalillar orqali o‘zini oqlash.
• Oqilona tushuntirish topish – "Men juda asabiy odamman, sigaret meni tinchlantiradi" deb o‘zini ishontirish.
Bu kognitiv dissonansning klassik misollaridan biridir.
21.02.202507:57
Inflatsiya – bu tovarlar va xizmatlar narxlarining umumiy darajada oshishi natijasida pul qiymatining pasayishi jarayoni.
Misol: 2020-yilda 1 kg un 5000 so‘m tursa, 2025-yilda shu unning narxi 10 000 so‘mga ko‘tarilishi mumkin. Bu pulning sotib olish qobiliyati pasayganini, ya'ni inflatsiya sodir bo‘lganini ko‘rsatadi.
Misol: 2020-yilda 1 kg un 5000 so‘m tursa, 2025-yilda shu unning narxi 10 000 so‘mga ko‘tarilishi mumkin. Bu pulning sotib olish qobiliyati pasayganini, ya'ni inflatsiya sodir bo‘lganini ko‘rsatadi.
20.02.202502:48
Eskort – muhim shaxs yoki yukni himoya qilish va kuzatish uchun ajratilgan harbiy yoki xavfsizlik guruhi.
Misol: Prezidentning avtomobil kortejiga harbiy eskort hamrohlik qildi.
Misol: Prezidentning avtomobil kortejiga harbiy eskort hamrohlik qildi.
Показано 1 - 24 із 66
Увійдіть, щоб розблокувати більше функціональності.