#finished
Shohjahon Rashidov – "O‘zbekiston SSR boshqaruvi tarixi"
Bu kitobni o‘qishdan avval(agar o‘qimagan bo‘lsangiz) Tog‘ay Murodning "Otamdan qolgan dalalar" romanini o‘qishingizni maslahat beraman. Istasangiz, bu kitobdan keyin o‘qing. Muhimi, shu ikki kitobni ketma-ket o‘qing. Birisidagi badiiy voqeliklar, iztiroblar va xunrezliklarning isbotini ikkinchisidagi ilmiy faktlar, real arxiv hujjatlari orqali topasiz.
"O‘zbekiston SSR boshqaruvi tarixi"da XX asrning 50-yillaridagi boshqaruv, richaglar qo‘lida bo‘lgan siyosatchilar, o‘zgarishlarga sabab bo‘lgan voqealar haqida ilmiy tahlil yuritiladi. Fikrlar ochiq va maxfiy arxiv hujjatlari, o‘sha davrda e’lon qilingan matbuot materiallari orqali dastaklanadi.
O‘zbekiston SSRning o‘sha paytdagi birinchi rahbarlari shu hududdan, o‘zbeklardan qo‘yilganini hamma biladi. Usmon Yusupov, Amin Niyozov, Nuriddin Muhitdinov va Sharof Rashidovlarni sanab o‘tish mumkin. Ammo har doim Kremldan tayinlangan rus millatli kimsalar ularga o‘rinbosar yoki ulardan pastroq lavozimga tayinlangan bo‘lsa-da, amalda ularning roziligisiz biror ishni qilish mushkul bo‘lgani kitobda hujjatlar asosida keltirib o‘tiladi.
Aynan o‘sha shaxslar ziyoli olimlar, yozuvchi va biroz o‘zgacha fikrlagan hammani ro‘yxatga ilib qo‘yib "yuqoriga" uzatavergan. Keyinchalik esa bu ro‘yxatda borlar otilgan, surgun qilingan, qamalgan. Xalq dushmaniga aylantirilgan…
O‘zbekiston SSRning birinchi shaxslari ham ulardan hurkibroq turishgan.
O‘zbekiston SSR boshqaruvida, umuman olganda, butun ittifoq boshqaruvida kommunizm targ‘ibotchilari ham alohida rol o‘ynagan. Ularning qilar ishi faqat va faqat siyosatni alqash, partiya rahbarlarini ko‘kka ko‘tarish hamda shunga o‘xshash "dokumentalniy" laganbardorlik bilan shug‘ullanish bo‘lgan.
Bunday kommunizm targ‘ibotchilari 1949-yillarda 6 ming nafar bo‘lgan bo‘lsa, 1952-yilga kelib 13 ming 689 taga yetkaziladi. 1954-1955-yillarda targ‘ibotchilar tayyorlaydigan partiya maorifi shoxobchalarida 140 ming 161 nafar shaxs o‘qitilgan bo‘lsa, 1958-1959-yillarga kelib bu raqamlar 208 ming 284 nafargacha yetadi. Raqamlardagi o‘sishni tasavvur qilyapsizmi? Bu faqat O‘zbekiston hududida ekanini esa unutib qo‘ymadingiz degan umiddaman…
Gapirib, yozib ado qilib bo‘lmas yuzlab bunday faktlar bor bu kitobda O‘zbekiston SSR boshqaruvi haqida. Xoinlik, sotqinlik va yulg‘ichliklar haqida, paxta, g‘alla, go‘sht va hatto junga yildan yilga aqlga sig‘maydigan "plan"larning ko‘paytirib borilishi haqida ham o‘qishingiz mumkin bu kitobda. O‘qing, uqing. Ko‘zlaringiz moshdek ochilsa ne ajab…
➡️@qora_yigit
