«رها» فیلمی است که با دقت و به درستی نوشته شده است
سهراب دل انگیزان (استاد تمام گروه اقتصاد دانشگاه رازی):
«رها» فیلم ارزشمند و قابل قبولی است و حتی می توان آن را در کنار فیلم های قابل قبول سینمای جهان ارزیابی کرد. از نگاه هنری، تخصصی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تعادل قابل قبولی در آن دیده می شود. بنرجی و دوفلو دو اقتصاددانی که جایزه نوبل را گرفتند و اساسا اقتصاددان های فقر هستند، چند سال از عمرشان را درفقیرترین نقاط جهان مثل هندوستان یا حتی آفریقا گذراندند و سالها آنجا زندگی کردند تا بتوانند سبک زندگی فقیرانه را تبیین و مدل کنند و اقتصاددان های فقر نامیده میشوند. آنها فقر را به شکل درستی تعریف میکنند و تبیین میکنند که فقر چیست و سبک زندگی فقیرانه چه ویژگیهایی دارد.
در فیلم«رها» این سبک زندگی فقیرانه تقریبا بر اساس آنچه مطالعات فقر نشان میدهند دیده می شود و این سبک زندگی فقیرانه، تقریبا روی تمامی عناصر زندگی و زیست خانواده فقیر رها تاثیر می گذارد. آنها را دریک چرخه منحوس و تکرار شونده فقر وارد می کند که خروج از این چرخه تقریبا توسط این گروه خانواده ها به این آسانی ها امکان پذیر نیست و نیاز به یک تغییر رویه و تغییر سبک زندگی دارد.
این خانواده فقیر است اما بچه ها به دانشگاه فرستاده شده بودند تا بتوانند از طریق دانشگاه رفتن، از دامنه فقر رها شوند. خانه آنها اجاره ای است و تمام وسایل خانه مندرس و دست دوم است. تقریبا تمامی وسایلی که در خانه آنها می بینیم دست دوم و کهنه و ناکارآمد است. پدر خانواده شغلش را از دست داده بود و از طریق مواد غذایی و خوراکی ارتزاق می کنند که حداقل بخشی بصورت هدیه به دست آمده بود نه از طریق دستمزد و شغل با ثباتی نیز در اختیار اعضای خانواده نیست. خانواده برای اینکه بتواند حداقل های موجود خودش را از نظر غذا، بهداشت، رفاه یا هر چیز دیگری حتی تجهیزات مورد نیازش تامین کند با اختلال و مشکل مواجه است و اینها یعنی فقر. سبک زندگی افراد خانواده نیز یک سبک فقیرانه است که توان بیرون آوردن آنها را از فقر ندارد.
این گروه خانواده ها نمی‌توانند تصمیمات عقلانی و کامل بگیرند و در بین گزینه های انتخاب همواره در انتخاب بهترین اول دچار مشکل هستند. مهارتهای آنها ناقص و ناکارآمد است. مهارتهای ارتباطی ضعیف دارند و صداقت و راست گویی آنها اگر چه همواره برایشان یک ارزش است، ولی نمی‌تواند در همه احوال در اختیار باشد.
در مورد نوع فقر تقریبا می توان گفت در همه کشورها، دیگر به خیابان خواب ها صرفا فقیر گفته نمی شود و این افراد جلوه بسیار عریانی از فقر هستند. اما حجم بزرگی از فقر که در حال حاضر در کشور خودمان هم می بینیم و همین آماری که توسط موسسه تامین اجتماعی گزارش داده شده که 32 میلیون نفر در ایران زیر خط فقرهستند، کسانی هستند که در صحبت هایم به آن اشاره کردم. خانواده ای که در فیلم«رها» می بینیم در بهترین شرایط، در بالاترین رده طبقه موسوم به فقیر بودند که به سطح متوسط طبقه فقیر به واسطه از دست دادن شغل تنزل کردند.
به هر حال نگاهی که فیلمنامه «رها» را نوشته است تا حدود زیادی دقیق و درست و با تحلیل های فراوان مبتنی بر سبک زندگی فقیرانه و بر اساس مطالعات معتبر این حوزه بوده است. اینکه فقر باعث می شود رشته و سلسله تصمیمات عقلانی دچار اختلال شود واین کاملا در فیلم دیده می شود. فقر عنصری است که می تواند سلسله تصمیات اخلاقی را هم تا حدودی تحت تاثیر قرار بدهد و حتی اگر افراد آموزه های اخلاقی مناسبی هم داشته باشند، در بعضی از زمان ها که فقر به آنها فشار می آورد،آن آموزه ها را بصورت موقت حتی نادیده می گیرند و این موضوع هم به خوبی درفیلم«رها»مشاهده می شود. اینکه فقرا اصولا مهارتهای نصفه و نیمه دارند و حتی در مهارتهای ارتباط موثر نیز دچار اختلال هستند. چرخه فقر تکرار شونده است و فقر باعث می شود که این خانواده هر بار تصمیاتی برای بهبود بگیرد، اما شرایط سبک زندگی فقیرانه متاسفانه وضعیت را بدترمی کند. منهای اینکه تصمیمات افراد دارای سبک زندگی فقیرانه تا حدودی عقلانی نیست، متاسفانه نداشتن مهارتهای چند جانبه، سبد ضعیف و شکننده دارایی و دامنه ضعیف و نداشتن خویشاوندان موفق و همراه، وضعیت را هم بدترمی کند. به اضافه اینکه خود فقر و سبک زندگی فقیرانه باعث می شد که فرصت ها از این خانواده‌ها نیز فرارکنند. مثلا اگر فرصتی هم ممکن بود وجود داشته باشد برای اینکه دختر خانواده با استفاده از لپ تاپش مثلا پروژه بگیرد و یا دانشگاه را تمام کند، همین فقر باعث شد این اتفاق نیفتد. دزدی لپتاپ رها به این معنی بود که فقر باعث می شود تا خسارت زدن فقرا به همدیگر اوضاع آنها را بدتر کند.
... بقیه در پست بعدی...
