Якія назвы і вобразы нашых зёлак – з “Кіеўскай Русі”, ад “трыадзінага рускага народу”?
Заканчваючы апісваць гісторыю і сімвалізм найбольш распаўсюджаных зёлак Беларусі і Ўсходняй Літвы, я не бачу ў іх шмат агульнарускіх сэнсаў і нават назваў, якія б ішлі з часоў Кіеўскай Русі. Магчыма так некалі і было, цяжка сказаць. Але асноўная частка наменклатуры і сэнсавага поля зёлак сфармаваліся ў часы ВКЛ / Рэчы Паспалітай, 16-18 ст., часткова ў 19 ст. як працяг гэтай жа культурнай традыцыі ўжо ва ўмовах акупацыі. Праўда, трэба яшчэ ўлічыць што фармаванне беларускай літаратурнай мовы ішло на пачатку ХХ ст не прапарцыйна , пад моцным уплывам дыялектаў Усходняй Літвы, Віленшчыны. Гэта можа часткова тлумачыць чаму беларуская наменклатура зёлак значна бліжэй да польскай, тады як украінская да рускай.
Напрыклад “беларускія” (можа насамрэч літвінскія?) назвы дзіванна, жывакост і інш – аналагічныя польскім. Украінская звіробій – як руская, у нс святаяннік.
Што са спісу з умоўных топ-30 зёлак якія адабраў для кнігі (гл. ніжэй), назвай і сімвалізмам паходзіць з “Кіеўскай Русі”, ад умоўнага трыадзінага рускага народу? Асцярожна – можа быць, чабор. Трэба пераправерыць. Каноплі, палын, хмель, дзягіль, баршчэўнік, верас, мак? Дык назвы гэтыя ўсе агульнаславянскія, ў палякаў тыя самыя, што і ва ўсходніх славянаў, а з сімвалізмам ёсць нюансы: напрыклад сувязь з арханёлам Міхаілам у дзягіля – гэта заходні міф, да нас ён прыйшоў як і да палякаў, а да рускіх не дайшоў. Прыказак і прымавак і інш. шмат ужо з часоў Рэчы Паспалітай. Піліп з канапель, раз ма раз так і яшчэ штук 50 пра мак, пра хмель безліч. Нярускіх.
Рута, любіста, кмен, цыкорыя, мальва – расліны адносна новыя, ўжо з гакам пост-мангольскія, да рускіх дайшлі пазней, зыходную назву “кмен” яны сказілі на “тмен”. Дзіванна ( у палякаў і ўкраінцаў назвы роднасныя) у рускіх “коровяк” і ніякай сувязі з аднайменнай багіняй лесу і палявання. Ромашка ад нашага рамонку, скажона. Незабудка – сімвалізм агульаеўрапейскі, да рускіх дайшоў пазней за ўсіх, назва наша мясцовая, ад нас узялі і рускія і часткова палякі. Крываўнік па назве агульны з палякамі, з рускімі не. Зуброўка – назва і вобраз чыста тутэйшая (заходнепалеская), ва ўсе бакі ад нас пайшла, рускія скралі брэнд па рэйдэрску. Па назвах канкрэтна ад рускіх мабыць толькі васілёк, але па вобразнасці ён больш супадае з эстонцамі.
Веданне назваў, сімвалізма, функцый, гісторый нашых зёлак – ніяк пра роднасць з “трыадзіным” не сведчыць, наадварот, разбівае. Баброўскі з Каяловічам павесіліся б на асіне, калі б прачыталі маю кнігу.
