tapswap community

Notcoin Community

Просмотреть

Whale Chanel

Просмотреть

tapswap community

Просмотреть

Notcoin Community

Просмотреть

Whale Chanel

Просмотреть

شاهنامه به نثر

برگردان شاهنامه به نثر "دکتر میترا مهر آبادی"

Рейтинг TGlist

ТипПубличный

Верификация

Не верифицированный

Доверенность

Не провернный

Расположение

ЯзыкДругой

Дата создания каналаБер 14, 2025

Добавлено на TGlist

Бер 25, 2025

Я владелец канала

История изменений

Статистика Телеграм-канала شاهنامه به نثر

Подробнее

Подписчиков

119

24 часа

32.2%Неделя

65.3%Месяц

4867.9%

Индекс цитирования

0

Упоминаний4Репостов на каналах0Упоминаний на каналах4

Среднее охват одного поста

157

12 часов50%24 часа157

2 842.8%48 часов200%

Вовлеченность (ER)

40%

Репостов4Комментариев0Реакций2

Вовлеченность по охвату (ERR)

4.31%

24 часа0%Неделя

9.84%Месяц

65.98%

Охват одного рекламного поста

157

1 час53.18%1 – 4 часа00%4 - 24 часа00%

Подробнее

Подключите нашего бота к каналу и узнайте пол аудитории этого канала.

Всего постов за 24 часа

1

Динамика

Последние публикации в группе "شاهنامه به نثر"

Все посты

13.05.202510:08

آغاز جلد دوم

داستان بیژن و منیژه
داستان دوازده رخ و...

13.05.202509:54

ابتدای کانال و فهرست نخست

آغاز 《شاهنامه به نثر》
جلد اول

بدیهی است که پسندیده است مطالعه شاهنامه سترگ فردوسی بزرگ را از ابتدا شروع فرموده و بمرور یک دور متن کامل را بعلاوه نظم شاهنامه در کانال دیگر دنبال نمایید.

@shahnameferdosi_manzoom

مدیریت کانال

12.05.202522:37

نماند. اين چنين شب و روز در پيش سپاه ايستاده بود و نيك اخترىِ خورشيد و ماه را مى جست تا ببيند كدام روز نيك اختر است و چه كسى
بايد جنگ را بيآغازد. با خود مى گفت: باشد كه در آن روز نيك اختر، همچون باد سپاهيان را به جنبش آورم و بر دشمن چيره گردم. از سوى

۴۰

12.05.202522:37

نيزه داران، پيادگانى كه خون از جگرشان مى باريد، با تركش و تير جوشن گذار و كمانهايى بر بازو افكنده، جاى گرفتند. در پس ايشان نيز
سواران جنگى بايستادند كه با دشنه هايشان رنگ از آتش نيز مى بردند. در پشت سپاهيان، گروهى از پيلان بايستادند كه زمين به زير پاى ايشان به ستوه آمد. درفش خجسته كاويانى هم با آن گوهرهايش همچون ماه مى درخشيد. درخشش تيغهاى بنفش در زير سايه آن درفش كاويانى چنان بود كه گويى در شبى تيره، آسمان ستاره برافشانَد .
بدين سان گودرز، سپاه را همچون بهشتى بيآراست و در باغ راستكارى، سرو كينه بكاشت. بنه سپاه را نيز در پشت سر سپاهيان جاى داد. آنگاه سوى راست سپاه را به فريبرز سپرد. گرازه- آن سرِ نژاد گيوگان- و زواره- كه نگاهبان تخت كيان بود- به يارى فريبرز، بدو پيوستند.
سپس گودرز پهلوان به رهام فرمود كه: اى كه روان تاج و تخت و خرَد هستى، با سوارانت بسان خورشيدى كه به گاه نوروز به بخش بره روان گردد، به سوى چپ سپاه برو و سپاهيان را از فرّ خويش برافروز و ايشان را در زير پر خويش بدار و با آن دشنه آبگون دلاور سوزت، همچون شير ژيان به جنگ آن يلان بتاز.
پس ياران رهام به همراه گستهم پهلوان و گژدهم رزمجوى و فروهل- كه تيرش از آسمان نيز مى گذشت- با رهام برفتند. آنگاه گودرز بفرمود تا گيو با ده هزار سوار برگستوانور [گُردان زره پوش] بيآيد. پس پشت سپاه را كه جاى پهلوانان پرخاش جوى بود، به او سپرد.
جنگاورانى چون گرگين و زنگه شاوران نيز با گيو برفتند. نيز سه هزار سپاهى را با درفشى به لب رود فرستاد تا نگاهبانى كنند. نيز سيسد تن
از پهلوانان را با درفشى ديگر به سوى كوه فرستاد. آنگاه ديده بانى را به سرِ كوه روان ساخت تا شب و روز از آنجا گردن بيافرازد و به راه سپاه توران بنگرد و اگر پِى مورى را نيز بر آن راه بديد، برخروشد و گودرز را آگاه سازد تا به جنگ شتابد. و بدين سان گودرز چنان آن رزمگاه را بيآراست كه خورشيد و ماه نيز آرزوى رزم مى كرد.

چو سالار شايسته باشد به جنگ
نترسد سپاه از دلاور نهنگ

آنگاه گودرز از آنجا به سالارگاه آمد تا سپاه را از دشمن نگاه دارد. در آنجا درفش دل_افروز خود را بر پا ساخت و پهلوانان را در دل سپاه جاى داد. پس سران سپاه را به نزديك خويش آورد. در پشت سر خويش، شيدوش را بايستاند و در پيش رويش، فرهاد را.
هجير رزمديده را نيز در سوى چپ و كتماره شيرگير را هم در سوى راست خود جاى داد. و بدين سان سرايى از آهن پيرامون او ببستند و پيلان جنگى نيز در پشت ايشان بايستادند. گودرز سپهدار در ميان آنها، به زير سايه درفش كاويانى بايستاد و روشنايى از ماه و خورشيد نيز بستد.

از سوى ديگر، پيران از دور به آن ساز و برگ و آن سپاهيان آراسته اى كه انديشه از دل زدوده بودند، بنگريست. همه كوه و دشت را پر از
سرنيزه و لگام اسپان بديد، آنگاه به جايگاه سپاهيان بنگريست، ليك آن رزمگاه را نپسنديد. پيران- آن سپهدار تركان- سخت اندوهگين گشت و با خورشيد تيره بختش برآشفت.
جايى براى آوردگاه و رده بركشيدن نديد. پس، از خشم، دستها را بر هم زد. ليك چون ناگزير بود كه به
جنگ آن شيران بتازد، پس بيآمد و چنان كه بايسته بود، به آرايش سپاه پرداخت. از ميان پهلوانان نامدارش، هر كسى را كه در جنگ پيش دستى مى كرد و نيز از جنگاوران افراسياب، هر كه بر آن كينه شتاب داشت، با سى هزار شمشيرزن شايسته كارزار برگزيد و آن سپاهيان رزمخواه را در دل سپاه جاى داد و به هومان سپرد. آنگاه اندريمان و او خواست را به پيش خود خواند و سوى چپ سپاه را با سى هزار تن از
پهلوانان دلير به ايشان سپرد. لهاك جنگى و فرشيدورد را نيز با سى هزار مرد دلير در سوى راست سپاه جاى داد. همه جا از آهن، سياه گشت.
سپس پهلوانانى چون زنگوله و كلباد و سپهرم را با ده هزار سپاهى نامور به پشت سواران دشنه گذار فرستاد. پس از آن، رويين رويينه تن با ده هزار تن از سپاهيان همچون شير ختن برفت تا با آن پهلوانان دلير، بسان شيرى در آن بيشه نخيز سازد و ديده بانى به پيش رود و كوه بفرستد
تا اگر سپهدار ايران بخواهد پايش را از رزمگاه پيشتر نهد، آن ديده بان، رويين را آگاه سازد و رويين سپهدار نيز همچون شيرى دلير از پشت سر او درآيد. نيز ديده بانى را به سرِ كوه فرستاد تا شب و روز به نگاهبانى پردازد و اگر از دور ديد كه سوارى از ايرانيان به سوى سالار توران شتافت، آن ديده بان از آنجا برخروشد و همه رزمگاه به جوش آيند.

《رفتن بيژن به نزد گيو و رزم خواستن》

و بدين سان آن دو سپاه نامدار و پرخاشخوى، سه شبانه روز رو در روى هم ايستادند، ليك يكى از ايشان هم از جاى نجنبيد. گودرز
پيوسته مى گفت: اگر من از جاى خويش بجُنبم و به جنگ ايشان، پاى پيش گذارم، سپاهيان از پشت من درآيند و هيچ بجز باد در مشت من

12.05.202522:36

چون اين سخن به افراسياب، آن سالار توران رسيد، سپاهى از جنگاوران برگزيد و سى هزار پهلوان شمشيرزن را به نزد پيران فرستاد و
بدو گفت: شمشير كين بردار و روى زمين را از ايشان تهى ساز. ديگر نبايد كه گودرز و گيو و رهام و گرگين و فرهاد برجاى بمانند. زيرا كه از چهار سوى سواران ما گِرد آمده اند و همگى آرزوى تخت ايران در سر دارند. پس من اكنون سواران ترك را بيآورم و در سراسر ايران جوى خون روان سازم. باشد كه با انديشه اى هوشيارانه و به همراه مردانم، اين بار از كیخسرو گَرد برآورم.
از سوى ديگر چون پيران آن سپاه بزرگ را كه هر يك بسان گرگى تشنه خون بودند، ديد، نيرو گرفت و برآشفت و ديگر هنرها را از دل بشست و آهو گرفت. دل نيك خويش ناراستكار گشت و
برخروشيد و آرزوى رزم بكرد. پس به گيو گفت: برخيز و به سوى پهلوان سپاهت بازگرد و او را بگوى كه: آن چيزى را كه فرزانگان، نيك نبينند
از من مخواه يكى آن كه خواسته بودى تا آن نامداران و پهلوانان را به دست تو بسپارم. كجا اين كار، شدنى است؟ ديگر اين كه مى گويى جنگ افزار و سپاه و اسپان گرانمايه و تخت و كلاه و برادرم را كه روشنى روان من و پسر برگزيده ام را كه پهلوان من است، از خويشتن دور ساز
همانا كه اين سخنى خام باشد كه خسرو بگفته است. بدان كه براى من مرگ بهتر از آن زندگانى است كه سالار باشم، ليك بندگى كنم.

يكى داستان زد برين بر پلنگ
چو با شير زورآورش خاست جنگ
كه در جنگ ريزد مرا گفت خون
به از زندگانى به ننگ اندرون

و ديگر اين كه بدان از سوى افراسياب شاه پيامى برسيده و سپاه را به جنگ، فرمان داده است. گيو كه چنين پاسخى از پيران بيافت، با آن سپاهيان و نامداران دلاور بازگشت. پيران سپهدار نيز چون بديد كه گيو بازگشت، خروشان، رو به سوى جنگ نهاد و روان شد، چون به كُنابد رسيد، سپاهيان را در دامنه آن كوه فرود آورد.

《رده بركشيدن هر دو سپاه》

چون گيو به پيش پدر رسيد، همه آن پاسخ پيران را بدو داد و گفت: سپاهيان را بيآور تا رزم گاهى بسازيم زيرا كه پيران را به سوى آشتى، روى نيست و داد را بر دلش راهى نباشد. ما از هر گونه با او سخن رانديم و هر آنچه گفته بودى، او را بگفتيم.

ليك سرانجام از ايشان گناه پديدار گشت و فرستاده اى را به سوى افراسياب شاه روان ساخت و او را آگاه كرد كه: گودرز و گيو به جنگ
آمده اند و اكنون تو بايد بى درنگ براى من سپاهى بفرستى. و بدين سان بود كه سپاهى از سوى افراسياب بيآمد و چون ما بازگشتيم، پيران نيز از جيحون بگذشت. اينك او از براى اين كينه، كوس بر پيل بسته است و براى جنگ با ما پيش دستى مى كند.

گودرز پهلوان كه چنين شنيد، به گيو گفت: همانا كه پيران از روان خويش سير گشته است. من چشمداشت چنين كارى را از آن بدنَهان داشتم، ليك به فرمان كى خسرو- آن شاه گيتى- چاره اى نداشتم جز آن كه چنان كنم. اكنون ديگر شاه نيز دل او را آزمود. من آن هنگام كه شاه فرمود تا سپاه را بدينجا آورم، داستانى به او گفتم كه: دلت را از مهر كسى كه دلش با زبانش راست نيست، بگسل. مهر پيران تنها براى تركان است و ديگر با اين كارى كه كرد، شاه ايران يك سره دست از او بشويد.

از سوى ديگر، پيران دلير از پسِ گيو، همچون شيرى دلير سپاه را براند. چون گودرز بدانست كه سپاه تورانيان برسيد، كوس بزد و از ريبد به راه بيآمد. از كوه به دشت آمد و سپاه را بدانجا آورد. چون پيران، سپاه خود را از كنابد براند، همه جا از آن همه سپاهى تيره گشت. سپاهى چون كوه را، گروه گروه به آن دشت آورد. سد هزار سوار جوشنور ترك كه كمر به كارزار بسته بودند، همگى با نيزه و تيغ هندى در دست برفتند. از دو سو سپاهيان كه كلاههاى آهنين بر سر نهاده بودند، همچون كوهى بايستادند. ناگهان خروش كارناى برخاست. ديگر گويى كوه از جا بجنبيد. از ريبد تا كنابد، همه در و دشت از آن سپاهيان، سياه و كبود گشته بود. ستاره ايشان، سرنيزه بود و خورشيدشان تيغ و زمينشان از آهن و ابرشان، گرز بود. از آواز آن پهلوانان، زمين بخروشيد و از نوك سرنيزه هايشان، آسمان، آهنين گشت. گودرز سپاه توران را بديد كه بسان دريايى بر روى زمين بردميد. جنگ همچنان ميان ايشان پيوسته بود و درفش از درفش و گروه از گروه گسسته نگشت، تا اين كه شب سر از كوه برآورد. چون شب تيره شد، پيلها را به پيش سپاه آوردند و راه را ببستند. آنگاه از هر دو سو آتش بيافروختند. در آن شب كرفگون، از بانگ تبيره، دل سنگ نيز بدريد.

سرانجام چون سپيده برآمد، سپهدار ايران در پيش سپاهيان، بر اسپى آسوده سوار گشت و به آرايش سپاه پرداخت. در سوى راست سپاه ايران، كوه بود.
پس، از آن سو بيم جنگ نداشتند. در سوى چپ ايشان رود روانى بود كه سپرداران سوار بر اسپ بايستادند. در پسِ آن
۳۹

12.05.202522:36

در آن باره سخن گفتند و درنگ كردند تا بيهوده دست به جنگ نيازند. بزرگان ايران به هر گونه با ايشان زبان به گفتار گشودند. ليك سرانجام
از تركان، گناهكارى پديدار گشت. پيران به شتاب سوارى را به نزد افراسياب فرستاد و او را پيام داد كه: گودرز كشوادگان با سپاهيانى بيآمده و
پسر برگزيده اش را كه مهتر انجمن است، به نزد من فرستاده است. اينك گوش به فرمان تو دارم و روانم به پيمان، گروگان تو است.

۳۸

12.05.202522:36

با پيران سخن به نرمى گوى، زيرا كه او به هنگام سياوخش خردمند، هرگز بنيادى بر بدى نيافكند و او را در نزد من آبروى است و در ريختن خون پدرم گناهى ندارد.
پس هر گناهى كه تا اين زمان كرده اى و هر شاهى را كه بيآزرده اى، همه را شاه بر تو ببخشد و بديهايت را يك سره نيكى انگارد. نبايد كه از براى گناهان فراوانى كه در گذشته كرده اى، اينك بدست من تباه گردى. ليك بدان كه از براى جنگ با افراسياب، روزگار بر تو نيز شتاب آورد. اكنون بزرگان ايران و فرزند من پندهاى مرا به تو بگويند. تو نيز هر سخنى كه دارى بديشان بگوى. و آگاه باش كه اگر دلت با زبانت راست باشد، ديگر از انديشه رها خواهى شد و جان بدر خواهى برد. سرزمين و خويشانت نيز آباد بمانند و گردنت از تيغ من آزاد شود. ليك اگر گناهى از تو سر زند، ديگر اين تاج و تخت برايت نخواهد ماند و در اين كينه، هرگز آرام و خواب نجويم و ديگر من باشم و اين گرز و ميدان و افراسياب.
[ چو فردا بر آید بلند آفتاب
من و گُرز و میدان و افراسیاب]
و هيچ نيازى نباشد كه شاه ما از براى اين كين خواهى، سپاهى بسيار بيآرايد.
اگر هم كه پند مرا بشنوى و به گفتار هوشيارانه من بگروى، پس بايد نخستين كسى را كه بنيان كينه را بيافكند و دست به جان سياوش و ريختن خون او يازيد و گيتى را با اين بيداد خويش پست ساخت، بسان سگان در بندش آورى و او را به نزد من بفرستى تا من نيز او را به نزد شاه فرستم. شاه نيز يا جان او را مى ستاند و يا گناهش را مى بخشد. ولى بدان كه نام همه ايشان را شاه در ديوان من نوشته است. و مگر تو نشنيده اى آن داستان بزرگى را كه شير ژيانى به گرگى گفت كه:

هر آن كس به خون كيان دست آخت
زمانه بجز خاك جايش نساخت

نيز بر تو بايسته است كه هر گنجى كه در پيش تو است، از اسپان پر مايه و گوهر و ديبا و دينار و افسر و شمشير و كلاهخود و برگستوان و گبر و دشنه هندى و جنگ افزارهاى سيم و زر را به نزديك ما بفرستى، زيرا همه آنها را به راه بيداد و بدى از مردمان گرفته و گرد آورده اى. پس باشد كه مگر با آنها جان خويش را باز بخرى و از اين راه، زود درمان خويش بسازى. من نيز هرچه از آنها كه سزاوار شاه باشد، به نزديك او مى فرستم و چيزهاى ديگر را هم به سپاهيان مى‌بخشم. ديگر اين كه بايد آن پسر برگزيده ات را كه نگاهدار تخت و نگين تو است، به همراه آن دو برادرت كه سران سپاهند و هر زمان گردن به ماه برمى آورند، به نزد من گروگان بفرستى تا از كار تو آسوده گردم و درخت راستكارى تو بار آورد. اكنون به اين هر دو راه بيانديش و بدان كه راهى دارى تا دل از مهر افراسياب ببرى و ديگر او را در خواب هم نبينى و به همراه دودمانت به نزد خسرو- شاه ايران- بييى و در سايه مهر او بيآسايى. من نيز با تو پيمان مى بندم كه خسرو سرت را تا به خورشيد برآورد. تو خودت از مهر دل او آگاه ترى و دانى كه ازو هيچ بجز مهترى سر نزند. ليك اگر از بدكردارى شاه توران بترسى و نخواهى كه به ايران آيى پس، از توران به چاچ برو و در آنجا بر تخت بنشين. اگر آهنگ افراسياب در سر دارى، پس به سوى او برو و به جنگ ما مشتاب.

زيرا كه مرا زور شير و چنگ پلنگ است و نبايد كه به جنگ من بيآيى. همانا كه من ديگر هيچ بهره اى از بخت براى تركان نگذارم و بدان كه كمان من چون ابرى است كه زهر مى بارد. اگر هم از همه اينها بگذرى و آهنگ جنگ داشته باشى، پس روا باشد كه به سوى ايران آيى. اگر تو را توان پايدارى در برابر شير درنده هست و آماده جنگ گشته اى، پس برخيز و بدينجا بيا. و بدان در آن هنگام كه سپاهيان از دو سو رده بركشند، گناهكار از بى گناه پيدا گردد. اينك اگر اين گفته هاى مرا نشنوى، بدان كه سرانجام پشيمان گردى، ليك:

پشيمانى آنگه نداردت سود
كه تيغ زمانه سرت را درود

و بدين سان گودرز به پسرش گفت: همه اين سخنانى كه تو را گفتم، به پيران بازگو.

《رفتن گيو به ويسه گرد به نزديك پيران》

گيو كه آن سخنان تلخ پدر را به ياد سپرده بود، از پيش او به بلخ رفت. چون به بلخ رسيد، بدانسان كه گودرز فرموده بود، در همان شب سپاهى گرد آورد و با فرستاده اى از بلخ به ويسه گرد فرستاد. پيرانِ جوياى تخت و تاج ايران، فرمانرواى آن شهر بود. چون فرستاده با آن سپاهيان به پيش پيران- سپهدار تركان- رسيد، بدو گفت: گيو به همراه بزرگان و پهلوانان دلاور به بلخ آمده است. پيران كه اين سخن بشنيد، گوش برافراخت. از پهلوانان سپاه نيز خروشى برخاست. پس نفير بزد و كوس بر بست. زمين به زير سم اسپان به سياهى آبنوس گشت. سد و ده هزار سوار جنگى فراز آمدند. آنگاه پيران دو بخش از ايشان را در همانجا بگذاشت و با يك گروه از ايشان و كارآزمودگان روانه شد. چون به نزديكى جيحون رسيد، سپاهيان را به لب رود آورد. در كنار رود جيحون ديوارى از نيزه هاى سپاهيان گيو- پسر گودرز- را ديد. پس دو هفته

12.05.202522:35

سپاهيان بجوشيدند و از آن سپاهيان، كشور به جوش آمد و خروش از سراسر گيتى برآمد. پگاه، به هنگامى كه خروش خروس
برمى خيزد، از هر سو آواى كوس برخاست و بزرگان هر كشورى در پيش درگاه شاه رده بركشيدند. كى خسرو در گنجهاى كهن را بگشود و
سپاهيان را درم و دينار بسيار بداد . همه سپاه برگستوان و جوشن بپوشيدند و آهنين تن گشتند. چون بدين سان كار سپاهيان ساخته گشت و
دل شاه از ايشان پرداخته شد، نخست سى هزار تن سوار شمشيرزن از آن سپاهيان نامدار برگزيد و ايشان را به رستم سپرد و بدو گفت: اى
پهلوان نامبردار، با اين سپاهيان، راه سيستان در پيش گير و كينه خواهانه به هندوستان برو. از غزنين تا راه برين برو تا تاج و تخت و نگين يابى.
كلاه و نگين را نيز به فرامرز بده و هر كسى كه او بخواهد از ميان سپاه برگزين. باشد كه سرانجام با اين كار آن پادشاهى از دست ايشان بيرون
رود و پلنگ در كنار بره به آبشخور آيد. پس كوس رويين و شيپور و ناى بزن و بيش از اين در كشمير و كابل درنگ مكن زيرا كه ما از كينه
افراسياب نبايد دمى آرام و خورد و خواب داشته باشيم. آنگاه كى خسرو الانان و غرچه را به لهراسپ داد و بدو گفت: اى پهلوان خسرونژاد،
سپاهى چون كوه، از پهلوانان جنگاور و سوار برگزين و با ايشان به جنگ دشمن برو تا مگر دشمن را نابود سازى.

سپس به اشكش بفرمود تا سى هزار سپاهى از شيران دمنده نيزه گذارِ همچون گرگهاى خشمگين را با كوس بزرگ به سوى خوارزم ببرد
و او را گفت: با اين سپاهيان از آن شيده كينه جو كه تخت خود را بر در شهر خوارزم بپا داشته است، كينه بستان.

آنگاه كى خسرو سپاه چهارم را به گودرز سپرد و او را پند و اندرز بسيار داد و گفت: با بزرگان ايران همچون گرگين و زنگه و گستهم و
فريبرز- پسر كاووس- و فرهاد و گيو و گرازه سپهدار و شاپور روان شو. كى خسرو به همه ايشان بفرمود تا كمر به جنگ بندند و بى درنگ به سوى توران زمين شتابند. و بدين سان گودرز كشوادگان سپهدار و آن پهلوانان و آزادگان به فرمان شاه بر اسپ سوار گشتند. آنگاه شاه به گودرز فرمود:

چون كمر به اين كارزار بستى و رفتى، به هوش باش تا دست به بيداد نيازى و آبادانى ها را ويران نسازى. هرگز دست به بد مگشاى و به دودمان و نژاد و آبرو بيانديش. و چنان كن كه هر كسى كه كمر به جنگ تو نبندد، هيچ زيانى از تو بدو نرسد:

كه نپسندد از ما بدى دادگر
سپنج است گيتى و ما در گذر

پس چون سپاه را به سوى سرزمين توران بردى، سرت را پر از آتش مگردان و هوشيار باش تا همچون توس به جوش نيآيى و در هر
جايى كوس جنگ بر پيل مبندى. در هر كار و با هر كسى داد كن و يزدان نيكى دهش را ياد دار. پس كارآزموده هوشيارى را به پيش پيران
بفرست و به پند و دانش، گوش بگشاى و بر پيران چادر مهربانى بپوشان. گودرز- آن سالار سپاه- به شاه گفت: #همانا كه فرمان تو از #آسمان نيز برتر است.
پس من همچنان كنم كه تو فرمان مى دهى، زيرا تو شاهى و من بنده.

در پيش آن سپاه شست پيل بود كه گيتى به زير پاى ايشان پست گشته بود. پس چهار پيل از آن ژنده پيلان جنگى را بيآراستند و بر
پشتشان تخت زر نهادند و نشستنگاهى شاهوار بساختند. آنگاه شاه به گودرز بفرمود تا بر آن تخت زر كه بر پشت پيل نهاده شده بود، سوار گردد. چون پيلها از جاى برخاستند، گَردى بپا شد.
پس گودرز بدان گَرد ، اختر نيك افكند و گفت: باشد كه همچنان كه گرد از پِى اين پيلان به آسمان خاست، از سرزمين پيران نيز دود
برآوريم. و بدين سان آن سپاه بى آزار به فرمان شاه، ايستگاه به ايستگاه برفت.

《پيام بردن گيو از گودرز نزد پيران》

چون گودرز به نزديك "ريبد" رسيد، سران سپاه و سواران آزموده و سخنگوى و جنگاور ايرانى و هزار تن از دليران دشنه گذار و پهلوانان
نامدار سپاه را برگزيد. آنگاه گيو را پيش خواند و او را از همه آن گفتار شاه آگاه ساخت و بدو گفت: اى پسر هوشيار و اى سرافراز در ميان
بزرگان، سپاهى برايت برگزيدم كه هر يك شايسته شاهى بر كشورى هستند. اكنون مى خواهم كه با ايشان به نزد پيران بروى و سخن مرا به او بگويى و گفتارش را بشنوى. پس به پيران بگو: آگاه باش كه من به فرمان شاه، با سپاهيانم به توران رسيدم. تو خود، كردار و گفتار و بى آزارى و رنج و تيمار خودت را مى دانى. نيز مى دانى كه اين تورانيان بودند كه كمر به بدى ببستند. فريدون فرّخ از سوگ ايرج- كه ماه نيز از آن درد
ايران و شاه نتابيد- با داغ و درد و با چشمانى اشكبار از اين گيتى درگذشت. در ميان تركان تنها تو خود را مهربان و راستكار مى خوانى. ليك براستى كه نام مهر بر تو دروغ است و دلت را به آرام و مهر نمى بينم. ولى بدان كه كى خسرو- آن شاه آزرمجوى- به من گفت

۳۷

12.05.202522:34

بايد كه از جيحون بگذريم و بر آن دشت، كوس شاهى زنيم و در آموى ، لشگرگاه بسازيم و شب و روز از تاختن نيآساييم. زيرا كه آنجا جاى
جنگ و خون ريختن است. جايى كه پهلوانان سرافراز و شهرگير ما كه پيكانهاى خويش را به زهر آب داده اند، با رستم و گيو درآويزند.

چون افراسياب سخنان ايشان را بشنيد، بسيار شادمان گشت و به آيين كيان، بر آن پهلوانان و موبدان آفرين بكرد. آنگاه نويسنده نامه را
پيش خواند و هر آنچه مى بايست با او بگفت. سپس از ميان آن گروه، فرستادگانى را بخواست تا به پيش فغفور و شاه ختن بفرستد. و بدين
سان افراسياب كه بدانگونه دلش از رستم به تنگ آمده بود و انديشه جنگ داشت، به نزد نامداران و مهتران هر كشور، نامه هايى فرستاد و از ايشان سپاه بخواست. در دو هفته از چين و ختن و پيرامون، تركان گرد آمدند و زمين چون دريايى جوشان بردميد و چنان شد كه ديگر از آنهمه سپاهى، كسى روى دشت را نديد. آنگاه افراسياب همه گله هاى اسپان را كه بر دشت رها بودند، به شهر آورد و آن گنجهاى پنهانى را كه از
گاه تور، از پدر به پسر رسيده بود بيرون آورد و سرِ هميانها بگشود و شب و روز دينار ببخشيد. چون بدين سان همه سپاه آراسته شدند و با آن همه خواسته، بى نياز گشتند. پنجاه هزار تن از پهلوانان رزمجوى و كارساز را برگزيد. آنگاه به پسر جنگ جويش- شيده- كه از شيران جنگى نيز سر برآورده بود، گفت: اين سپاهيان رزمساز را به تو سپردم. پس با ايشان به خوارزم برو و هميشه آماده جنگ باش و آن سرزمين خوارزم را نگاهدار.
سپس افراسياب به پيران بفرمود تا پنجاه هزار تن ديگر از نامداران چين برگزيند. و بدو گفت: به سرزمين ايران برو و هرگز با ايشان راه
آشتى مجوى و جز با كينه با كى خسرو سخنى مگوى. براستى كه هر كس آب و آتش را بر هم زند، بر هر دو آنها ستم كرده باشد. و بدين سان آن دو پهلوان پُر مايه و بيدار دل، يكى پير و هوشيار و آرام و ديگرى جوان و با شتاب، با آن پندهاى افراسياب و به خروشانى ابرى غرّان ، با كوس زرين و گوپال و تيغ روان شدند.

《فرستادن كى خسرو، گودرز را به جنگ تورانيان》

از سوى ديگر به كیخسرو، آن شاه پيروز آگهى شد كه: سپاهى از توران به ايران آمد، افراسياب بدنژاد و ناراستكار، از كينه اى كه دارد،
شب نيز آرام و خواب نيابد و از هر سو ساز جنگ كرده است و سرنيزه به زهر آب داده تا مگر رخ به سوى ايران تابد. مى خواهد كه سيسد هزار سوار تورانى را از جيحون بگذراند. سپاهى كه به هنگام نبرد، گَرد را از ژرفاى جيحون تا به آسمان برآورند.
در درگاه افراسياب، آن دليران از
بانگ تبيره خواب نيابند. از آواى شيپور و بانگ دراى ايشان، گويى دلها از جاى كَنده مى شود. اگر آن سپاه به جنگ ايران آيد، شير دلير نيز از چنگ ايشان رهايى نخواهد يافت. افراسياب مرز توران را به پيران سپرد و سپاه بسيارى با او بفرستاد. پنجاه هزار تن را نيز كه به سختى كمر به كارزار بسته اند، به سوى خوارزم فرستاد. سپاهيانى بسان پيلانى مست كه از نيرويشان كوه نيز پست مى گردد. سپهدار ايشان شيده شيردل
است همو كه با شمشيرش دل آتش را نيز مى ستاند.

چون كى خسرو- آن شاه گيتى- اين گفتار كارآگهان را بشنيد، پر انديشه بنشست.

آنگاه گفت: اى خردمندان، من از موبدان چنين شنيده ام كه چون ماه تركان فراز گردد، از خورشيد ايران به آن گزند رسد. و براستى كه
چون شاهى درخت بيداد بكارد، پادشاهى و تخت خويش را بر خاك خواهد آورد. آنگاه كى خسرو همه موبدان را به پيش خود خواند و آن
سخنهايى كه بشنيده بود، با ايشان بگفت. پس بزرگان و جنگاوران فرزانه اى چون زال و رستم و گودرز و گيو و شيدوش و رهام و فرهاد و بيژن
و گستهم و گرگين و زنگه و گژدهم و توس سرافراز نوذر نژاد و فريبرز- پسر كاووس- و ديگر نامداران سپاهى با شاه به سخن بنشستند. شاه به
آن پهلوانان گفت: تركان پيوسته تخت و تاج مى جويند. اينك كه سپاهيان دشمن چنگال خود را به جنگ تيز كرده اند، ما نبايد درنگ داريم.
پس كى خسرو بفرمود تا بر درگاهش نفير دميدند و كوس ببستند. آنگاه شاه از ايران به ميدان خراميد. تختى را بر يك پيل برايش بيآراستند و
كى خسرو بر آن سوار گشت و مهره در جام بزد . گويى زمين و آسمان نيلگون گشت. سپاهيان دلير همچون پلنگ با گرزى در دست و سرى پر از كين بودند و زمين به زير پاى آن پهلوانان همچون درياى جوشان بود. پس خروشى از درگاه شاه برآمد كه: اى پهلوانان سپاه ايران، هر كه
سوارى داند، نبايد كه در خانه درنگ كند و شكيب بدارد.

آنگاه كى خسرو بفرمود تا سيسد هزار سوار پهلوان و جنگى و دلير و گردنكش كه آماده جنگ با شير ژيان باشند از روم و هند و از تازيان و دشت سواران نيزه گذار بخواهند و هر كه تا چهل روز ديگر به پيش شاه نيآيد، كلاه بزرگى نيابد. و بدين سان به هر سو سوارانى را با نامه كى خسرو روانه كرد. دو هفته بر اين فرمان شاه بگذشت.

۳۶

11.05.202519:42

.
《داستان دوازده رخ》

آغاز داستان

جهان چون برآرى برآيد همى
بد و نيك روزى سرآيد همى
چو بستى كمر بر در راه آز
شود كار گيتى به تو بر دراز
ره دانشى گير و پس راستى
كزين دو نگيرد كسى كاستى
به يك روى جستن بلندى سزاست
وگر در ميان دم اژدهاست
پرستنده‌ی آز و جوياى كين
به گيتى ز كس نشنود آفرين
و ديگر كه گيتى ندارد درنگ
سراى سپنجى چه پهن و چه تنگ
چو سرو سهى كوژ گردد به باغ
برو بر شود تيره روشن چراغ
شود برگ پژمرده و بيخ سست
سرش سوى پستى گرايد نخست
برآيد ز خاك و شود باز خاك
همه جاى ترس است و تيمار و باك
سرمايه مرد سنگ و خِرد
به گيتى بى آزارى اندر خورد
اگر خود بمانى به گيتى دراز
ز رنج تن آيد به رفتن نياز
يكى پهن درياست، بن ناپديد
در گنج رازش ندانى كليد
اگر چند يابى فزون بايدت
جهان خورده يك روز بگزايدت
سه چيزت ببايد كزين چاره نيست
از آن بر سرت نيز پيغاره نيست
#خورى يا #بپوشى و يا #گسترى
سزد گر به چون و چرا ننگرى
كزين سه گذشتى همه رنج و آز
اگر بخردى جز به شادى مناز
خود آنى كه با تو نماند جهان
چه رنجانى از آز ، روشن روان
بخور هرچه دارى و بيشى مجوى
كه از آز ، كاهد همه آبروى

《در خواندن افراسياب، سپاه را》

دل شاه تركان هميشه از براى آزمنديش پر از درد بود. پس از آن كه افراسياب از آن رزمگاهى كه رستم در آن، گيتى را بر او سياه ساخته بود، بازگشت، سرافكنده از آن ننگ، همچنان تاخت تا به خُلّخ رسيد. آنگاه با دلى پر آزار، به همراه كاردانان هوشياردلى چون پيران و گرسيوز و قراخان و شيده و كرسيون به كاخ رفت و راز دل خود بر ايشان گشود و همه سخنهاى گذشته را ياد بكرد و گفت: در آن هنگامى كه من تاج شاهى بر سر نهادم، گردش خورشيد و ماه تابان از براى من گشت. بر همه مهتران چيره بودم و هيچكسى هماورد من نبود. در هنگام منوچهرشاه نيز هيچگاه دست ايرانيان به توران دراز نبود. ليك اكنون از ايران تا پيش سراى من شبيخون مى آورند و آهنگ جان من مى كنند. اينك آن مردم ايران كه دلير نبودند، دلاور گشتند و ديگر اين خود گوزن است كه به بالين شير مى آيد. پس بر ما بايسته است كه بى درنگ اين كينه را از ايشان بستانيم، و گرنه دود از اين سرزمين ما برخواهند آورد.

اكنون سزاوار باشد كه فرستادگانى به سراسر كشورم بفرستم و هزاران هزار از جنگاوران ترك و چين را گرد آورم. آنگاه از هر سو سپاهيانى به سوى جنگ با ايران ببريم. موبدان كه چنين شنيدند، انديشه هوشيارانه خويش را بر همان گفتار سالارشان نهادند و گفتند: آرى،

۳۵

11.05.202519:42

جشن آراستن خسرو

آنگاه خسرو بفرمود تا خوان برنهند و بزرگان برترمنش را فراخوانند. سپس چون از خوان برخاستند، نشستنگاه مى را بيآراستند و فروزنده
بزم و ميگسار و نوازنده چنگ بيآوردند كه همگى گوشواره بيآويخته و افسرهاى زرين بزرگ و پر گوهرى بر سر نهاده و رخسارشان همچون
ديباى رومى، رنگين بود. چنگ در دست آن پرى زادگان مىخروشيد. تبوكهاى زرينى پر از مشك ناب و آبگيرى پر از گلاب در پيش روى
ايشان بود. فرّ شاهنشاهى همچون ماه دو هفته، تابان بود. و بدين سان چون بزم به پايان رسيد، همه آن پهلوانان خسروپرست، مست از ايوان
شاه برفتند.

پگاه، رستم كه كمر را تنگ بسته بود، با گشاده دلى به پيش شاه آمد تا ازو دستور بازگشت بگيرد. پس كى خسرو بفرمود تا يك دست جامه گوهربافت با كلاه و يك جام پر از گوهر شاهوار و سد اسپ و سد اشتر با زين و بار و سد ريدك پرى روى كمربسته و سد كنيز با تاج زر به پيش او آوردند. آنگاه كى خسرو همه آنها را به رستم شيردل داد. رستم پهلوان كه چنين ديد، زمين را ببوسيد و كلاه كيانى بر سر نهاد و آن كمر كيانى را نيز بر ميان ببست. سپس بر شاه آفرين كرد و راه سيستان را در پيش گرفت و برفت. كى خسرو به آن بزرگانى هم كه در رزم و رنج و شادى و اندوه با او همراه بودند، همه را به اندازهاى يكسان، پيشكش بداد. و بدين سان همه آن پهلوانان نيز به شادى از ايوان خسرو برفتند.

آنگاه چون خسرو از كار پهلوانان بيآسود، با آرامش بر تخت بنشست و بفرمود تا بيژن به پيشش آيد. بيژن نيز فراوان از آن رنج و تيمار و
آن بند و زندان و كارزار و آن گردش بد روزگار با شاه سخن راند. كى خسرو كه چنين شنيد، از رنج و اندوه آن دخترِ بخت گم گشته بر خود
بپيچيد و سخت بر بيژن بخشايش آورد. آنگاه بفرمود تا سد جامه از ديباى رومىِ زر و گوهربافت و يك تاج و ده هميان دينار و كنيز و اسپ و بسيار چيزهاى ديگر بيآوردند. پس به بيژن گفت: اين خواسته ها را به پيش آن دختر روان كاسته ببر و با رنج دادن بيش از اين، او را مفرساى و با سردى نيز با او سخن مگوى و ببين كه چه بر سرش آورده اى. از اين پس روزگار را با او به شادى بگذران و به اين گردش روزگار بنگر:

يكى را برآرد به چرخ بلند
ز اندوه و رنجش كند بى گزند
و ز آنجاش گردون برد زير خاك
همه جاى ترس است و تيمار و باك
هم آن را كه پرورد در بر بناز
درافكند خيره به چاه نياز
يكى را ز چاه آورد سوى گاه
نهد بر سرش پر ز گوهر كلاه
جهان را ز كردار بد شرم نيست
كسى را به نزديكش آزرم نيست
هميشه به هر نيك و بد دسترس
و ليكن نجويد خود آزرم كس
چنين است رسم سپنجى سراى
بد و نيك را او بود رهنماى
ز بهر درم تا نباشى به درد
بى آزار باشد دل آزاد مرد

و بدين سان من همه اين داستان را همچنان كه از باستان بشنيدم، بگفتم.

اكنون كه از كار بيژن پرداخته گشتم، سخن از كار گودرز و پيران ساختم.

۳۴

11.05.202519:42

گَرد پيلان، آسمان را بپوشانيد و گويى خورشيد را به نيل اندود. در هر سويى كه رستم، رخش را مىتاخت، سر بزرگان را از تن جدا
مى ساخت. رستم بسان شترى افسارگسيخته با گرز گاوسار در دست، همچون گرگى به دل سپاه توران آمد و آن سپاه بزرگ را پراكنده كرد.
اشكش نيز چون باد از سوى راست به جنگ گرسيوز تيغ زن شتافت. پهلوانانى همچون گرگين و رهام و فرهاد نيز به سوى چپ سپاه توران
تاختند و آن را پراكنده كردند. بيژن تيز چنگ هم كه در دل سپاه آرزوى جنگ داشت، سر بزرگان توران را همچون برگ درخت بر زمين
ريخت. ديگر بخت از تورانيان برگشت. در همه آن رزمگاه جوى خون روان شد و درفش سپهدار توران نگونسار گشت. افراسياب سپهدار كه
بخت را برگشته و همه دليران توران را كشته ديد، ديگر شمشير هندى از دست بيافكند و بر اسپى آسوده سوار گشت و با پهلوانانش به سوى
توران شتافت. و بدين سان هيچ كام و كينه اى از ايرانيان نيافت. رستم شيرگير كه چنين ديد، از پس او روان شد و بر سپاهش گرز و تير
بباريد. رستم تا دو پرسنگ همچون اژدهايى دژم، گويى همه گيتى را به دم خويش بسوخت و سرانجام هزار تن از سواران جنگى توران را در
آن جنگ در بند آورد. آنگاه از آن رزمگاه به لشگرگاه خود آمد تا آن خواسته ها را بر سپاهيانش بخش كند. پس آنها را به سپاهيان ببخشيد. سپس بار بر پيل نهاد و با پيروزى به سوى شاه روان شد.

باز آمدن رستم پيش كى خسرو

پس به كى خسرو- آن شاه دلير- آگهى شد كه رستم شير از آن بيشه با پيروزى بازگشت و بيژن از دست آن اژدهاى نرّ بدانديش و آن
بند و زندان رها گشت و سپاهى از تركان شكست خوردند و كامه آن دشمنان، پست شد. كى خسرو كه چنين شنيد، از شادى در پيش پروردگار گيهان آفرين، چندى رخسار خود بر زمين ماليد.

گودرز و گيو هم كه از آن كار، آگهى يافتند، به سوى آن شاه پيروز شتافتند. خروشى برآمد و سپاهيان بيآمدند و تبيره زنان، راه را
برگرفتند. گاو دم بردميدند و خروش از سپاهيان برخاست. ميدان به زير سم اسپان، سياه گشته بود و از سراسر شهر، آواى كوس به گوش
مىرسيد. همه نامداران، شادان و خرامان بودند و ژنده پيلان، زمين را با دندان مى كَندند . در پيش ايشان كوس بر پيل نهاده و در پشت سر
توس نيز درفش را جاى داده بودند. در يك سو شير و پلنگان را با زنجير بسته بودند و در سوى ديگر سواران جنگى ايستاده بودند. و بدين گونه
آن شاه بيدار بفرمود تا رستم پهلوان را پذيره گردند. سپاهيان، گروه گروه برفتند و زمين از آن همه سپاهيان، همچون كوهى گشت.

چون رستم دلاور از دور ديده شد، گودرز و گيو از اسپ پياده گشتند و همه بزرگان ايران زمين نيز آفرين گويان، پياده برفتند. رستم گيهان پهلوان نيز از اسپ به زير آمد و از آن پهلوانان رنجديده بپرسيد. آنگاه گودرز بر او آفرين كرد و گفت: اى سالار نامبردار و دلاور، يزدان، جاودانه پناهت باشد و گردش خورشيد و ماه به كامت بادا.

در هر كجا شير از تو دلير گردد و سپهر هرگز از تو سير نگردد. تو با اين كار، همه دودمان ما را بنده خويش كردى و من از تو بود كه پسر گمشده ام را يافتم. ما همگى بدست تو از درد و اندوه رها شديم. پس همه در ايران، تو را كمر بسته ايم.
آنگاه همه آن بزرگان بر اسپ سوار گشتند و به سوى كى خسرو بتاختند. چون رستم لشگرپناه به شهر شاه نزديك شد، كى خسرو- آن شهريار گيتى و نگهدار پهلوانان و پشت دليران- او را پذيره گشت. چون رستم كه از آن رنج و راه دراز اندوهگين گشته بود، درفش شاه را بديد
كه براى پذيره گشتن او در راه آمده است، از اسپ پياده شد و او را نماز برد. خسرو او را در برگرفت و بدو گفت: اى پشت مردانگى و جان هنر،
همانا كه كار تو و مردانگيت در هرجا به خورشيد ماننده است. آنگاه تهمتن در برابر چشمان شگفتزده شاه و پدر بيژن، به سبكى دست بيژن
را در دست گرفت و او را بيآورد و به ايشان بسپرد. سپس بر پاى خاست و پشت خميده اش را راست بكرد. پس از آن، آن هزار بندىِ تورانى را
به پيش شهريار آورد. خسرو كه چنين ديد، مهربانانه بر او آفرين بكرد و گفت: جاودانه، گردش آسمان به كامت باشد. همانا كه تو پهلوان بزرگ و پر هنرى هستى كه هميشه در برابر بديها چون سپرى مى باشى. سرت سبز و دلت شادمان بادا.
براستى كه هرگز بى تو زمين و زمان را
نخواهم. خوشا زال كه چون از اين گيتى درگذرد، كسى چون تو ازو در گيتى به يادگار بماند. خجسته باد سرزمين زابل كه شيران دلير
مى پرورد. و خوشا ايران و پهلوانان فرّخش كه پهلوانى چون تو دارند. و برتر از هر سه اينها كه بگفتم، بخت من است كه كهترى چون تو
پرستنده تخت من است. آنگاه كى خسرو به گيو گفت: همانا كه نهان تو با كردگار گيهان آفرين، نيك است كه بدين سان آن پسر برگزيده ات را
به دست رستم به تو باز داده است. پس گيو نيز بر شاه آفرين گرفت كه: تا روزگار برجاى است، شادان باشى و سرت جاودانه به رستم، سبز
باشد و دل زال فرّخ به او شاد بادا.

۳۳

11.05.202519:40

آمدن افراسياب به جنگ رستم

چون خورشيد از كوهسار سر برآورد، سواران تركان بار ببستند و به درگاه افراسياب آمدند و بر درگاه او رده بركشيدند. همه شهر بجوشيد و چنان خروشى برآمد كه گويى زمانه به جوش آمد. بزرگان توران، كمر بگشودند و در پيش شاه، سر بر خاك نهادند و گفتند: كار ما از انديشه بگذشت. اكنون برگوى كه چه بايد بسازيم.

همانا از آنچه كه بيژن بكرد، جاودانه بر شاه توران ننگ بماند. ديگر در ايران، ما را مرد ندانند و ما را زنان كمر بسته بخوانند. افراسياب كه چنين شنيد، همچون پلنگى برآشفت و به ايشان بفرمود كه جنگ بسازند. به پيران نيز فرمود تا كوس بربندد. بر درگاه شاه، ناى رويين زدند و سپاه توران در شهر بجوشيد. پهلوانان رده بركشيدند و خروش و ناله كارناى برخاست. و بدين سان چنان سپاهى از توران به سوى سرزمين ايران رانْد كه همه روى زمين بجز دريا را بپوشاند.

چون ديده بان سپاه ايران بنگريست، زمين را همچون درياى جوشان ديد. پس به پيش رستم آمد و او را گفت: آماده شو، زيرا كه گيتى از
گَرد سواران، سياه گشت. رستم كه چنين شنيد، بدو گفت: ما باكى نداريم و همگى چنگ بر خاك فشانيم. آنگاه رستم بار و بنه سپاه را با منيژه روان ساخت و خود، جامه كارزار بپوشيد و به بالاى تپه رفت و سپاه توران را بديد. پس چون شير ژيان خروشى بركشيد. آرى، سوار دليرى گفته است كه روباه كجا با چنگال شير برابر گردد. پس رستم با بانگ بلند به پهلوانان گردنكش گفت: اكنون روزگار نبرد فرا رسيد. بايد با تيغ و ژوپين آهن گذار و نيزه و گرز گاوسار به جنگ رويم. اكنون هنگام آن است كه هنرها پديدار سازيم و به پيش اين جنگ بدويم. پس خروش كارناى برخاست و تهمتن بر رخش سوار گشت و از بالاى آن كوه به سوى دشت راند. چون سپاه توران بسيار نزديك گشت، سپاه ايران نيز به آن دشت پهن آمد و در هر سو چون سرايى از آهن بايستادند. از گَرد اسپان، گيتى سياه گشت. آنگاه رستم رزمگاه را بيآراست. در سوى راست سپاه، اشكش و گستهم را با سواران بسيارى گذاشت. پهلوانانى چون رهام و زنگه را در سوى چپ بايستانيد. خود رستم نيز با بيژن- پسر گيو- در دل سپاه به نگاهبانى پهلوانان و پشتيبانى سپاه بايستاد. در پشت ايشان نيز سپاهيان شمشير به دست همچون كوه بيستون ايستادند.

از سوى ديگر، چون افراسياب بديد كه رستم- سالار سپاه ايران- پديدار گشت، اندوهگين شد و گبر بر تن كرد و به سپاهيان بفرمود تا درنگ كنند. پس به آيين جنگ در برابر ايشان رده اى از سپاهيان بركشيد. از آن همه سپاهى، آسمان نيلگون گشت و زمين ناپديد شد. سوى چپ سپاه را به پيران سپرد و هومان پهلوان را نيز در سوى راست سپاه نهاد. دل سپاه را نيز به گرسيوز و شيده داد و خود به هر سو نگاه كرد.

تهمتن همچون كوهى از آهن سياه به گرد سپاه مى گشت. پس به افراسياب فرياد كرد كه: اى ترك شوريده بخت كه بر كشور و تاج و تختت ننگى هستى، براستى كه همچون سواران، دل جنگيدن ندارى و از پهلوانان سپاه ننگ نمى دارى كه اين همه با مردان و اسپانت به پيش من به كينخواهى مى آيى. ليك هميشه چون سپاهيان چنگال خود را به جنگ تيز سازند، تو را مى بينم كه پشت به جنگ مى كنى و مى گريزى. آيا اين داستانى را كه از گاه باستان گفته اند، نشنيده اى كه: يك شير از يك دشت پر از گورخر نيز نترسد و هزاران ستاره نيز چون خورشيد نتابند و اگر ميش سترگى نام چنگال گرگ را بشنود، دل و گوش او از هم بدرد . و نيز اين كه نه روباه با آزمودن، دلير گردد و نه
گوران هماورد شير گردند. براستى كه هيچ شاهى به سبكسارى تو نباشد و اگر هم باشد، پادشاهى را بر باد دهد. اكنون جان تو در اين دشت از جنگ با من رهايى نخواهد يافت.

شكست يافتن افراسياب از ايرانيان

چون افراسياب ترك دژم، اين گفتار رستم را بشنيد، بلرزيد و برآشفت و گفت:

اى نامداران توران، آيا اين دشت، جاى جنگ است يا سور؟ بايد كه در اين جنگ، رنج ببريد تا شما را كام و گنج بسيار بخشم. چون پهلوانان توران اين گفتار شاه بشنيدند، خروشى از ايشان برآمد و چنان از گَرد اسپانشان آفتاب تيره گون گشت كه گويى گيتى در آب فرو شد. كوس بر پيل ببستند و در شيپور و گاودم دميدند. از بانگ سواران هر دو سپاه، كوه و دشت بجنبيد. تير و تيغها در هر سو چون خورشيد درخشانى در زير ابر مى درخشيدند. پيوسته بر كلاهخود و جوشنها همچون تگرگ، گرز مى باريد. از آن درفش اژدهافش رستم، روى خورشيد تابان نيز بنفش گشته بود.

۳۲

11.05.202519:21

آنگاه رستم به سپاهيان پيام فرستاد كه: همگى شمشير كين از نيام بركشيد، زيرا چنين گمان مى كنم كه افراسياب سپاهيان خود را به
اينسوى رود آورد . پس همه سواران جنگى برفتند و آماده جنگ گشتند. ديده بانى نيز برفت و راه سواران توران را بنگريست. همه نيزه داران،
سرنيزه هاى خويش را زدودند و آهنگ جنگ كردند. منيژه نيز در سراپرده بنشسته و كنيزى در پيش او ايستاده بود. پس تهمتن بر او داستانى
بزد كه: همانا كه اگر مى بريزد، ليك بوى آن از ميان نرود.

چنين است رسم سراى سپنج
گهى نوش و بار و گهى درد و رنج

۳۱

11.05.202519:20

رستم كه اين سخن را از بيژن شنيد، كمند خود را به آن زندان فروهشت و او را همچنان پاى بسته، از چاه بالا كشيد. سر و مويش برهنه
و ناخنهايش دراز گشته و از درد و رنج و نياز در گداز بود. از آن زنجير و بند زنگار خورده، تنش پر از خون و رخساره اش زرد بود. رستم كه
بديد همه تن او در زير بندهاى آهنين ناپديد گشته، خروشيد و دستى بزد و آن زنجير و بندها را ازو بگسست و آن پايبند را نيز ازو جدا كرد.
آنگاه از پيش آن چاه به سوى خانه رفتند. بيژن در يك سوى رستم و منيژه نيز در سوى ديگر او روان بودند. هر دو با دل و جانى پر از اندوه با
رستم پهلوان سخن مى گفتند. تهمتن بفرمود تا سر بيژن را بشستند و جامه نويى بر او بپوشانيد. آنگاه گرگين به نزد بيژن آمد و در پيش او
روى بر خاك ماليد و از كردار بد خويش پوزش خواست و از آن گفتار خام خود بپيچيد. بيژن كه چنين ديد، ديگر دلش از كينه تهى گشت و
گناه او را كيفر نداد. سپس شتران را بار كردند و اسپان را زين نهادند. رستم نيز آن زره برگزيده را بر تن كرد و سوار بر رخش شد. آن پهلوانان
نامآور نيز همگى شمشير و گرز گران كشيدند و آهنگ كارزار كردند. اشكش تيز هوش هم با بنه روان شد تا پاسدار سپاه باشد. پس رستم به
بيژن گفت: تو نيز با منيژه و اشكش برو زيرا كه من امشب از كينه افراسياب، آرام و خورد و خواب نداشته باشم. اكنون كارى بر سرش مى آورم كه فردا سپاهيانش بر او بخندند. روز روشن را بر او سياه مى سازم و سر از تنش جدا مىكنم و به پيش شاه ايران مى برم. تو با منيژه برو زيرا كه من مى خواهم با اين شمشير تيز خود، رستاخيزى در توران بپا سازم ولى تو از آن رو كه رنج بسيارى از آن بند و چاه ديدهاى، نبايد كه در اين رزمگاه باشى. بيژن كه اين سخن را از رستم بشنيد كه به او گفت به همراه منيژه برود، به رستم گفت: اى تهمتن، تو خود مى دانى كه من
بيژنم و همه پهلوانان را سر از تن جدا مى سازم. پس من پيش رو شما باشم.

شبيخون كردن رستم به ايوان افراسياب

شب به هنگام آسايش و خواب به سوى درگاه افراسياب روان شدند. همه پهلوانان تيغ كين بركشيدند. رستم دستى بزد و بند را از در
بگسست و خويشتن را چون شير ژيان به درون افكند. از هر سو خروش و هياهوى سواران و درخشش تيغ و باران تير برآمد. سر بزرگان از تن
جدا گشت و چنگالشان پر از خاك و دهانشان پر از خون شد. رستم خود را به پيش دهليز كاخ افراسياب رساند و به بانگ بلند گفت:
خوابت خوش و سرت پر از باد بادا. تو بر تخت بخفته بودى و بيژن در چاه بود ليك يكباره او را زره بر تن بديدى. اينك منم رستم زابلى،
همان پسر زال. پس ديگر اكنون هنگام خواب و آرام نيست. من در و بند زندانت را شكستم و آن سنگ گران را از جا برداشتم و سراپاى بيژن
از بند رها شد. ليك بدان كه هيچكسى به داماد خويش گزند نمى رساند. بر تو همان رزم كين سياوش بس باشد. اى بى هنر، براى تو همين بس
كه به دست من كشته گردى. تو همانى كه بر جان بيژن شتاب بكردى. اكنون دلت را خيره و سرت را در خواب مى بينم.آنگاه بيژن خروشى برآورد كه: اى ترك بدنژاد خيره سر، بر آن تخت و جاى فرخنده اندكى بيانديش و بنگر كه مرا در بند آوردى. من بسان پلنگى با تو رزم مى جستم، ليك تو دست مرا همچون سنگ ببستى. اكنون مرا دست گشاده بر روى زمين ببين كه شير ژيان نيز با من كين نجويد. چون افراسياب اين سخن بيژن بشنيد، آن اندوه هاى كهن برايش تازه گشت. پس بر سپاهيانش كه در خواب بودند، بانگى بزد كه:
هر كه از شما پهلوانان جوياى نگين و كلاه بزرگى است، راه را بر ايشان بگيرد. پس از هر سو خروش و تكاپوى برخاست و جوى خون در سرايش روان شد. هر كه از درگاه بيرون مى آمد، بى درنگ كشته مى گشت. اين
چنين همگى بر كينه جستن شتاب گرفتند. افراسياب كه چنين ديد از آن سرا بگريخت.
آنگاه رستم به درون كاخ افراسياب آمد و همه گستردنيها و ساز و ابزار او را پخش كرد. همه كنيزان افراسياب دست در دست پهلوانان
ايران داشتند. و بدين سان همگى با اسپان گرانمايهاى كه زين خدنگ داشتند و بر جناغهاى پلنگ آنها گوهر نشانده شده بود، از آنجا برفتند و
ديگر در توران درنگ نكردند تا كسى در پيش ايشان به جنگ برنخيزد. اسپان از براى آن همه بنه كه بر آنها نهاده بودند، به زور مى تاختند و
رستم چنان از رنج آن راه، رنجه گشت كه كلاه نيز به سختى بر سر داشت، سواران نيز از آن همه جنگ و اسپان از آن تگ، ديگر سست
گشتند.

Все посты