🌿 O‘simlik yog‘lari vs. Mol yog‘i: Ilmiy dalillar asosida qaysi biri foydali?
Bugungi kunda ko‘pchilik o‘simlik yog‘larini zararli deb ataydi, lekin bu fikr qanchalik ilmiy asoslangan?
Shu bilan birga, mol yog‘i va saryog' kabi an’anaviy yog‘lar qayta ommalashmoqda. Keling, ilmiy ma’lumotlar asosida ularning ta’sirini ko‘rib chiqamiz.
🛢️ O‘simlik yog‘lari: Xavflari va foydalari
Ko‘pchilik o‘simlik yog‘lari (kungaboqar, paxta yog'i, raps yog'i, jo‘xori) kimyoviy qayta ishlovdan o‘tadi, bu esa ularning tarkibini o‘zgartiradi.
Ilmiy tadqiqotlarga ko‘ra:
❌ Trans-yog‘lar xavfi:
Harvard sog‘liqni saqlash maktabi (2015) tadqiqotiga ko‘ra, trans-yog‘lar yurak-qon tomir kasalliklari xavfini 34% ga oshirishi mumkin.
(Kay et al., Harvard T.H. Chan School of Public Health, 2015)
❌ Omega-6 (Linoleic acid) ning ortiqchaligi:
2020-yilgi Nutrients jurnalidagi tadqiqotga ko‘ra, Omega-6 yog‘ kislotalarining ortiqcha iste’moli surunkali yallig‘lanish, diabet va semirish xavfini oshirishi mumkin.
(Sears & Ricordi, Nutrients, 2020)
✅ Foydali tomonlari:
Sovuq siqilgan zaytun yog‘i polifenollarga boy bo‘lib, 2018-yilgi American Journal of Clinical Nutrition tadqiqotiga ko‘ra, u yurak xastaliklari xavfini kamaytirishi mumkin.
(Schwingshackl et al., Am J Clin Nutr, 2018)
🥩 Mol yog‘i (charvi, dumba, saryog'): Aslida zararli emasmi?
Ko‘p yillar davomida hayvon yog‘lari yurak xastaliklari bilan bog‘langan, ammo yangi tadqiqotlar buni shubha ostiga qo‘ymoqda. Masalan:
✅ Yuqori haroratga chidamli:
2019-yilgi Food Chemistry tadqiqotida mol yog‘i qizdirilganda kamroq oksidlanishi, ya’ni kamroq zararli modda hosil qilishi aniqlandi.
(Zhang et al., Food Chemistry, 2019)
✅ Omega-3 va Omega-6 balansi:
Progress in Lipid Research jurnalidagi 2021-yilgi tadqiqotga ko‘ra, mol yog‘ida Omega-3 va Omega-6 optimal nisbatda bo‘lib, bu yallig‘lanish jarayonlarini kamaytirishi mumkin.
(Calder, Progress in Lipid Research, 2021)
✅ Tabiiy vitaminlar:
Mol yog‘i A, D, K va E vitaminlariga boy, bu esa immunitet va suyaklar uchun foydalidir.
(Cordain et al., Eur J Clin Nutr, 2002)
⚠️ Qaysi yog‘ni tanlash kerak?
🔹 Sovuq siqilgan (cold pressed) zaytun yog‘i – yurak uchun foydali.
🔹 Mol yog‘i – yuqori haroratda qovurish uchun xavfsizroq.
🔹 Tijoriy qayta ishlangan o‘simlik yog‘laridan voz kechish tavsiya etiladi.
