****
ҲАЗРАТИ ПАҲЛАВОН МАҲМУДНИНГ
ПАҲЛАВОНЛИК СИРИ
Амир Алишер Навоийнинг “Насойим ул-муҳаббат” асари, 479-боби - “Паҳлавон Маҳмуд – Паккаёр қуддиса сирруҳ” маноқибида зикр қилинади:
“(У киши) Хевақ (шаҳри)дандир, лақаби Пурёр деб машҳурдир, баъзилар Паккаёр дебдилар. Аммо Хевақлик кишидан таҳқиқ ва тасҳиҳ қилинди – теран ўрганилиб, ҳақиқат юзага чиқарилдики, лақаби Паккаёр деган сўзда қарор топти, яъни барчага бирдай ёр ва ёрдамчи бўлувчи (Паккаёр)дир.
Ёр қассобнинг ўғлидир. Курашчиликда саромад – илғор, юқори шахс бўлуб, улуғ шуҳрат қозонган. (Тариқатда) яширин сулук ва риёзати ҳам бор экан, андоқки, файз оламидан кўнглига баҳра ва насиба етган экан. Табъи ҳам яхши эди. Яна шеър ёзар эди.
Бир гал Ҳинд мулкидан бир заргар Ҳинд подшоҳидан хабар келтириб, паҳлавонга сўз иҳзор қилиб, илтимос етказибди. Паҳлавон бу рубоийни ўқибди, рубоий:
Заргарбачае зи гуфт раҳи Мўлтонро,
Овард ба ман қоъидаи султонро.
З-онжоки ману ҳиммати ёрони ман аст,
Як жав нахарам чунаи Ҳиндустонро.
Таржимаси:
Заргар бола англатди раҳи Мўлтонни,
Келтурди манга қоъидаи султонни.
Ҳар қайда мену ёроним ҳиммати бор,
Бир арпага олмам ул Ҳиндустонни.
(Маъноси: Заргар бола Мўлтон йўлларидан гапирди, султоннинг талабини менга етказди. Қаерда мен бўлсаму дўстларимнинг ҳиммати бўлса, Ҳиндистонни ҳам битта арпага сотиб олмайман).
Аммо ғойибдан унга “Бориш керак” деган ишорат етди. Ҳиндистонга азм қилиб, борди. Ҳинд мулки подшоҳининг бир курашчиси бор эди, Паҳлавонни у билан курашга солиш учун чақирган экан. Бу сўзни Паҳлавон билан мулоқот қилганидан кейин изҳор қилиб, шундай қарор қилинибдики, эртага халойиқни жамлаб, курашга тушадилар.
Кечаси Паҳлавон ўз қоидасига кўра (эҳтиёжманд бўлиб) ёлворган ҳолда мозористон зиёратига бориб, ўз муродини Аллоҳдан сўраб турганида, кўрибдики, ярим кечада бир бузургнинг мозорида бир қари заифа кампир кўп дод-фиғон ва тазарруъ билан: “Худоё, бу келган паҳлавон курашчи маъракасидан менинг ўғлимни шарманда қилиб чиқармагайсан!” – деб Тангрига муножот қилиб ёлбормоқда эди.
Паҳлавон билибдики, у ўша курашчининг онасидир, ўз-ўзига: “Эртага ўша курашчининг қўлида йиқилиб бераман”, деб қарор қилибди.
Эртаси подшоҳ улуғ маърака тузиб, Паҳлавонни чақириб, у курашчи билан курашга солганида, Паҳлавон ўзига ўзи қарор қилганидек, бир-икки ҳамла қилиб талашганидан кейин, унинг қўлида енгил йиқилибди.
Шундай нақл қилинадики, елкаси ерга тегиб, кўзи осмонга тушгач, (кўзидан) ҳижоблар – пардалар кўтарилиб, малакут олами – Илоҳий салтанат олами кўзига жилвагар бўлибди. У подшоҳ ҳам муроду мақсадига етибди. Аммо Паҳлавонни ўзи чақиртириб, таклиф билан келтиргани учун, муболаға билан риоят ва ҳурмат-эҳтиром кўрсатиб, суҳбатдошлик йўли билан яшаб турар экан.
Бир кун (Паҳлавонни) овга таклиф қилиб, ўзи билан элтганида, тоғ ови экан, овнинг ортидан қувиб бораётганида, ов қоядан пастга учиб тушибди, подшоҳ ҳам отининг жиловини сақлай олмасдан, икки оёғи камар қироғида қолиб, икки қўли хато бўлганида, Паҳлавон у билан бирга экан, дарҳол қўлини чўзиб, отини минувчиси билан бирга даст кўтариб, текис ерга қўйибди. Подшоҳ ҳайратланиб: “Бунча ҳаддан ортиқ кучинг билан у курашчидан йиқилганинг ажабланарли иш-ку!” – дейди.
Шунда Паҳлавон ушбу рубоъийни ўқийди:
Гар бар сари нафси худ амийри – марди,
Дар ёд гири нукта бигийри – марди.
Марди набувад фитодаро пой задан,
Гар дасти фитода бигийри – марди.
Таржимаси:
Гар нафсинг учун ҳоким эрурсан – мардсан,
Ибрат бўлажак сўзни этурсан – мардсан.
Ҳар кимки йиқилганни тепар – мард эмас,
Гар ким йиқилур, қўлни тутарсан – мардсан.
Подшоҳ (у кишидан дуолар сўраб) кўп ниёзмандликлар – ҳожатмандликлар кўрсатади. Паҳлавон қайтиб, Хеваққа келади. Қабри Хевақдадир.
(Хевақ – бугунги Хива шаҳри.)
Устоз Мирзо КЕНЖАБЕК,
"Ёшларга дил сўзларим" китобидан.
@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•
