تپّه‌های قطب‌های جنوب
محمد فاضلی
معاون رئیس‌جمهور، با هزینه شخصی برای تعطیلات و تفریح به #قطب_جنوب رفته بود. خبرش منتشر شد و رسانه‌ها – عمدتاً در فضای مجازی – خواستار شفاف شدن موضوع و برکناری ایشان در صورت صحت داشتن خبر شدند.
رئیس‌جمهور #پزشکیان امروز ۱۶ فروردین ۱۴۰۳ خیلی صریح، بدون آن‌که درگیر رفاقت یا رودربایستی همکاری شود، معاونش را عزل کرد. این اقدام حداقل تا آن‌جا که من به یاد می‌آورم، در تاریخ جمهوری اسلامی سابقه ندارد.
این اقدام درست سبب نمی‌شود مشکلات اساسی کشور – تورم، فساد، پایین بودن رشد اقتصادی یا مشکلات محیط‌زیستی، فیلترینگ یا سیاست خارجی پرتنش – حل شود، اما در جای خودش اهمیت دارد.
یک. مهم‌ترین نکته این است که اقدام معاون رئیس‌جمهور در میانه سختی‌های اقتصادی مردم، تورم، نرخ ارز بالارفته و در فضای تهدید جنگ، تضعیف‌کننده اعتماد مردم و سرمایه اجتماعی دولت بود. هر آدمی که سمت دولتی می‌پذیرد، در فضای توجه عمومی قرار می‌گیرد و باید ملاحظاتی فراتر از زندگی شخصی‌اش داشته باشد.
دو. روابط عمومی معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور در روزهای اولیه انتشار این خبر، سفر را تکذیب کرده و عکس مربوط به آن‌را هم قدیمی خوانده بود. اکنون آشکار شده که این اظهارنظر دروغ بوده است. روابط عمومی نباید دروغ بگوید. این خطای اخلاقی روابط عمومی معاونت پارلمانی هم نباید بی‌عقوبت بماند.
سه. هر دولتی باید پاسدار و نگهبان انواع سرمایه‌های کشور باشد. فرقی نمی‌کند سرمایه مالی و منابع فیزیکی، سرمایه جغرافیایی و جایگاه کشور در کریدورها، یا سرمایه‌های محیط‌زیستی و مربوط با ظرفیت زیست‌پذیری سرزمین باشد. یکی از این سرمایه‌ها، اعتماد مردم به دولت و سرمایه اجتماعی دولت نزد مردم است.
رفتاری نظیر سفر به قطب جنوب، تضعیف سرمایه اجتماعی دولت بود. نکته مهم این است که در چند دهه گذشته، حکومتی‌ها و دولتی‌ها با انواع سخنان و کردار خود، اعتماد و سرمایه اجتماعی را نابود کرده‌اند:
🔴 مقامات با جیب‌های پر، از مقاومت و ساده‌زیستی گفته‌اند.
🔴 مقامات با جملات دهان‌پرکن و قیافه‌های برنده، از ابزارهای مسخره و پروژه‌های شکست‌خورده تعریف و دفاع کرده‌اند.
🔴 مقامات با جملات پرطمطراق و ژست‌های عاقل اندر سفیه، از احمقانه‌ترین طرح‌ها گفته‌اند و فخرها فروخته‌اند.
🔴 مقامات آنچه را مردم در خشت خام می‌دیده‌اند، در آینه هم ندیده‌اند و دیده‌های مردم را هم انکار کرده‌اند.
🔴 مقامات در چشم مردم زل زدند و آمار و ارقام عجیب و غریب گفتند، و بعد زیردستان‌شان از آن آمارها دفاع کردند.
هر وقت مقامات یکی از این کارها را انجام داده‌اند، یک سفر به قطب جنوب رفته‌اند که تازه به هزینه شخصی خودشان هم نبوده، کاملاً هزینه‌اش از جیب ملت بزرگ ایران پرداخت شده است.
قطب جنوب، استعاره‌ای است برای همه سخنان و اقداماتی که اعتماد و سرمایه اجتماعی را در ایران نابود کرده‌اند. مقامات، زیاد قطب جنوب رفته‌اند، فقط معاون پارلمانی دولت چهاردهم قطب جنوب نرفته است.
همه این سفرها به قطب جنوب، اعتماد و سرمایه اجتماعی را نابود کرده‌اند. همه این‌ها برای خودشان قطب جنوبی بوده‌اند.
در اصل، یخ‌زدگی‌های اقتصاد، جامعه، سیاست و فرهنگ در ایران، حاصل همین قطب جنوب رفتن‌های مقامات است. قطب جنوب، سرزمین شناخته‌شده‌ای برای تعداد زیادی از مقامات در چند دهه گذشته است.
بازسازی سرمایه اجتماعی وقتی ممکن می‌شود که به هر طریقی از سفرهای قطب جنوبی گفتاری و کرداری مقامات، و ایستادن بر تپه‌های قطب جنوب، هر قطب جنوبی، جلوگیری شود.
@fazeli_mohammad
