اسپهبدان

شجره‌نامه‌ای که حاکمان این خاندان به پادوسپان یکم رسیده و از این طریق به پادشاهان ساسانیان و حاکمان پیشدادیان و نهایتاً آدم ابوالبشر می‌رسد. ویلفرد مادلونگ در دانشنامه ایرانیکا بخش‌های نخست این تبارنامه را افسانه‌ای و مردود دانسته‌است. او همچنین معتقدست هیچ مدرکی به جز شجره‌نامه‌ای که ظهیرالدین مرعشی گزارش کرده، اطلاعاتی از این خاندان پیش از سده چهارم ارائه نمی‌کند و در سده پنجم هم رویان در قلمرو علویان طبرستان بوده و اشاره‌ای به استنداران در این بازه زمانی وجود ندارد.

پادوسپان پسر کوچک‌تر گیل گاوباره (حاکم وقت طبرستان و گیلان) بود. او از برادر بزرگ‌ترش، دابویه، که بعدتر جانشین گیل گاوباره در حکومت شد و نه سال پس از درگذشت یزدگرد و انقراض ساسانیان، در سال ۴۰ هجری پادوسپان به حکم پدر به رویان رفت و فرمانروای آن ناحیه شد. بدین ترتیب دودمان پادوسپانی در سال ۴۰ هجری آغاز شد و با مرگ پادوسپان در ۷۰ هجری، خورزاد یکم آن را ادامه داد.هرچند که رویان در دوره تسلط دابویگان (حاکمان از نسل دابویه)، عملاً تحت تسلط آن‌ها بوده‌است و آن خاندان بر رویان و زمین‌های جلگه‌ای طبرستان تا تمیشه تسلط داشتند. در زمان پادوسپان پور خورزاد آخرین اسپهبد دابویگان، به نام اسپهبد خورشید، درگذشت و اعراب نواحی جلگه‌ای طبرستان را فتح کردند. پس از آن، شهریار، در حالی که پدرش پادوسپان دوم هنوز در قید حیات بود، اسپهبد بعدی پادوسپانیان شد. در این دوره شهریار یکم به شورش طبرستان ملحق شده و در قتل‌عام عرب‌های ساکن طبرستان کمک کرد. پسر او، وندا امید، هم پس از رسیدن به اسپهبدی رویان، به سیاست‌های مقابله با خلافت ادامه داد، اما نهایتاً دین اسلام را پذیرفت و جانشین او عبدالله نام دارد. عبدالله از علوی‌ها که مخالف خلافت بودند، درخواست کمک برای قیامی جدید کرد و بدین ترتیب داعی کبیر را در تأسیس علویان طبرستان یاری داد.علی‌رغم درگیری‌های پیاپی علویان طبرستان با گروه‌های مخالف و نبردهای متعدد این دوره، اسپهبدان بعدی پادوسپانی (آفریدون، پادوسپان سوم، شهریار دوم، شهریار سوم و محمد یکم) توانستند قلمرو خود در مناطق کوهستانی رویان را حفظ کنند.

منابع

(۱) ابن اثیر، الکامل، چاپ افست بیروت ۱۹۸۵.
(۲) ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، چاپ عباس اقبال، تهران ۱۳۲۰ ش.
(۳) ابن فقیه، مختصر کتاب البلدان، لیدن ۱۹۶۷.
(۴) محمد بن حسن اولیاءالله، تاریخ رویان، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۸ ش.
(۵) محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل و الملوک، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۷۹ـ۱۸۹۶.
(۶) ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۷) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵، ج ۳، ص ۵۰۱ ـ۵۰۷.