♦️ تمامیت خواهان رقیب را بر نمی تابند
🖊️رضا احمدی
شاه عباس کبیر در سال 30 دی1007 ش در عباس آباد مازندران درگذشت. چون پسری نداشت، نوه او سام میرزا فرزند صفی میرزا که به فرمان شاه عباس کشته شده بود، از ناچاری به قدرت رسید، امپرتوری قدرتمند صفوی دچار بحران شد.
امام قلی خان
شاه صفی در شرایط سخت و ترسناک در حرمسرا بزرگ شده بود و از او شخصی متوهم، خشن و کینه توز ساخت. شاه صفی که پدرش قربانی خشم شاه عباس اول شده بود، همه کسانی که نشانی از شاه عباس داشتند، مورد خشم و بی مهریی شاه صفی بودند.
یکی از خاندان های مهم عصر شاه عباس خاندان امام قلی خان بود، او فرزند الله وردیخان سپهسالار بزرگ ارتش نوین ایران بود. پس از درگذشت او پسرش امامقلی خان سپهسالاری سپاه و استاندار فارس، جنوب کشور و کهکیلویه شد. برادر امام قلی خان، داوودخان نیز امیرالامرایی قراباغ و ریاست ایل قاجار بود.
قدرت و حشمت امام قلی خان در نزد شاه عباس کبیر هر روز بالاتر می رفت. چون او با تمام قدرت در انقیاد شاه قرار داشت.
شاه متوهم
در حکومت های تمامیت خواه هیچ قدرتی اصالت ندارد و باید از میان برود. تمامیت خواهان قدرتی غیر از خود به رسمیت نمی شناسند، شاه صفی نمی توانست نیروی هرچند مطیعی چون امام قلی خان را تحمل کند. مادر شاه، تیم جدیدی که به دربار راه یافته بودند، نسبت به نیروهای شاه قبل بدبین و اطمینان نداشتند. یکی از خاندانهای که شاه صفی نسبت به آن ها بدبین بود، خاندان امام قلی خان حاکم خطه جنوب است ولی بخاطر موقعیت و پیشینه آنها با احتیاط برخورد می کرد. شاه از قدرت و اسراری که او در سینه داشت، می ترسید.
شاه ابتدا به تصفیه شاهزادگان و خاندان سلطنتی پرداخت، نوادگان پسری، دختری، دامادها و عموی شاه را از میان برداشتند. پس از فراغ از کشتار شاهزادگان به سراغ متنفذین رفت.
عوامل بدبینی
1.ترس شاه صفی از موقعیت اما مقلی خان
2. نگرانی شاه صفی از حضور صفی قلی خان نزد امام قلی. با علاقه ای که شاه عباس اول به امام قلی خان داشت، روزی یکی از زنان حرمسرا را طلاق و به او بخشید. آن زن هنگامی که به خانهٔ امامقلی خان رفت آبستن بود و او پس از چند ماه وضع حمل کرد. آن فرزند متعلق به شاه بود، امام قلی این موضوع را با شاه در میان نگذشت، ولی اخبار آن در بعضی محافل منتشر شد. مادر شاه صفی از این موضوع آگاهی داشت و نگران بود. حضور این شاهزاده در خانه امام قلی خان تهدیدی بر علیه شاه صفی بود.
3. شورش داوود خان امیر الامرای قرباغ و برادرامام قلی خان موجب حساسیت بیشتر شاه و تحرکات گردید.
4. جناح ها جدید دربار امام قلی را رقیب خود می دانستند، بدین خاطر شاه صفی راتحریک می کردند.
حرمسرا و خواجگان مشاور شاه صفی بودند. مادرشاه نقش مهمی به عهده داشت. پس از حذف بزرگان عصر شاه عباس اول، نیروهای ضعیف و ناکارآمد جذب قدرت شدند تا جایگزین نیروهای قبلی شوند.
پس از میان بردن نیروهای کارآمد و نخبگان، کارها به افراد ضعیف و خواجگان سپرد شد که ناکارآمدی آن ها حکومت را تهدید می کرد.
شاه و اطرافیانش امام قلی خان را خطر بالقوه بریا خود می دانستند، که می خواهد صفی قلی میرزا را به قدرت برساند.
کشتار خاندانی
پس از وفات شاه عباس اول دولت عثمانی از این فرصت استفاده کرد و به مرزهای ایران تاختند، در زمانی که شاه صفی مشغول دفع شورش های داخلی و خارجی بود، امام قلی خان را فراخواند، او پسرانش به همراه نیروهای کمکی به نزد شاه فرستاد، در ادامه امام قلی خان هم با نیروهای خود به قزوین آمد. شاه صفی از فرصت استفاده کرد و ابتدا پسران امام قلی به همراه صفی قلی میرزا کشت و سر آن ها را نزد مادرش فرستاد تا نگرانی او از جانب صفی قلی میرزا بر طرف شود.
امام قلی خان منتظر چنین روزهای بود، مأموران سرهای پسرانش را به منزل او بردند، او در حال نماز بود، نمازش را تمام کرد. سپس از نماز فاتح هرمز را درسال 1011 ش کشتند. برافتادن خاندان ا لله وردیخان از حوادث مهم زمامداری شاه صفی بود.
حذف نخبگان و نیروهای کارآمد از بدنه امپراتوری صفویه موجب ناکارآمدی دولت گردید. شورش ها در سراسر کشور فراگرفت. تجارت و بازرگانی دچار بحران گرید.
🆔@tahkimmelat
