📝Mevzu: “-ki” ekinin kullanımı
Turk tilida “-ki” qo‘shimchasi 3 xil ma’noda ishlatiladi:
1️⃣ Ilgi zamiri (egalik bildiruvchi -ki)
• Bu eganing o‘rniga ishlatiladi, ya’ni egalik bildiradi. Har doim qoʻshib yoziladi.
• Bu holatda, “-ki” qo‘shimchasi benimki, seninki, bizimki (meniki, seniki, bizniki) degan so‘zlarni hosil qiladi va narsaning egasini bildiradi.
✅ Örnekler | Misollar:
Bu defter kesin senin, benimki yırtıldı çünkü. (Bu daftar aniq seniki, meniki yirtildi chunki)
Evinizi satmışsıniz. Bizimki de dün satıldı. (Uyingizni sotibsiz. Bizniki ham kecha sotildi.)
2️⃣ Sifatdosh yasovchi -ki (sıfat-fiil eki)
• Bu “-ki” qo‘shimchasi joy, vaqt yoki holat bildiradi. Ismdan keyin kelib, uni sifat qiladi.
• “Qayerdagi?”, “Qaysi kundagi?”, “Nimadagi?” degan savollarga javob bo‘ladi.
• Soʻzga (ot) qoʻshilib yoziladi.
✅ Örnekler | Misollar:
Okuldaki öğretmen çok iyi. (Maktabdagi o‘qituvchi juda yaxshi. → (Qayerdagi o‘qituvchi? → Maktabda bo‘lgan o‘qituvchi))
Dünkü film çok güzeldi. (Kechagi film zo‘r edi. → (Qaysi film? → Kechagi film))
Çantadaki kitap senin mi?(Sumkadagi kitob senikimi? → (Qayerdagi kitob? → Sumkadagi))
3️⃣ “ki” bog‘lovchisi (ajratilgan holda yoziladi)
• Bu qo‘shimcha emas, bog‘lovchidir. Har doim ajratib yoziladi va gaplarni yoki fikrlarni bog‘laydi.
• “ki” bogʻlovchisi "chunki, deb, shundayki" ma’nolarida ishlatiladi.
✅ Örnekler | Misollar:
Duydum ki sınav ertelenmiş.(Eshitdim ki, imtihon qoldirilibdi.)
Öyle güzel konuştu ki herkes hayran kaldı. (Shunday chiroyli gapirdiki, hamma maftun boʻldi.)
