تکامل و فلسفه
Hadi Samadi
هادی صمدی
پژوهشگر «تکامل و فلسفه»
آینده‌پژوه تکاملی
https://www.instagram.com/hadisamadi.evophilosophy/profilecard/?igsh=dWVnaHU0ZnlxZ2hi
هادی صمدی
پژوهشگر «تکامل و فلسفه»
آینده‌پژوه تکاملی
https://www.instagram.com/hadisamadi.evophilosophy/profilecard/?igsh=dWVnaHU0ZnlxZ2hi
TGlist रेटिंग
0
0
प्रकारसार्वजनिक
सत्यापन
असत्यापितविश्वसनीयता
अविश्वसनीयस्थानІран
भाषाअन्य
चैनल निर्माण की तिथिВер 06, 2018
TGlist में जोड़ा गया
Жовт 19, 2024सदस्य
15 098
24 घंटों
20%सप्ताह
290.2%महीना
670.4%
उद्धरण सूचकांक
0
उल्लेख0चैनलों पर शेयर0चैनलों पर उल्लेख0
प्रति पोस्ट औसत दृश्य
1 830
12 घंटों2 2090%24 घंटों1 8300%48 घंटों1 562
20.6%
सगाई (ER)
1.91%
रिपोस्ट35टिप्पणियाँ0प्रतिक्रियाएँ0
सगाई दर (ERR)
0%
24 घंटों0%सप्ताह0%महीना
0.29%
प्रति विज्ञापन पोस्ट औसत दृश्य
1 830
1 घंटा62033.88%1 - 4 घंटे21811.91%4 - 24 घंटे45424.81%
समूह "تکامل و فلسفه" में नवीनतम पोस्ट
15.04.202508:35
ارجحیت تنوع زبانی بر تک‌زبانی: دفاعی شناختی-تکاملی
نگریستن از منظری علمی به موضوعاتی که اساساً ایدئولوژی‌زده شده‌اند، اگر نگوییم ناممکن، لااقل بسیار سخت است.
به‌خلافِ این تصور نادرست که تک‌زبانی، به‌ویژه از طریق یک زبانِ رسمیِ واحد راه رسیدن به وحدت و کارایی است، شواهد و استدلال‌های قوی نشان می‌دهند که تنوع زبانی، هم در سطح فردی و هم در سطح گروهی، نه تنها یک واقعیت طبیعی، بلکه یک مزیت و برتری انکارناپذیر است. این دفاعیه بر منافع شناختی فردی، قابلیتِ حل مسئله و نوآوریِ گروهی با تأکید بر نقش استعاره‌ها، و اهمیت تکاملی تنوع استوار است.
در سطح فردی
شواهد علمی به روشنی نشان می‌دهند که افراد دو یا چندزبانه از مغزی ورزیده‌تر بهره‌مندند. مدیریت همزمان چند نظام زبانی، کارکردهای اجرایی مغز مانند انعطاف‌پذیری شناختی و حافظه‌ی کاری را تقویت می‌کند. اینها مهارت‌هایی بنیادینی‌اند که در تمام جنبه‌های یادگیری و حل مسئله کاربرد دارند. این افراد همچنین آگاهی فرازبانی عمیق‌تری دارند. از مجالده تقدم زبان و تفکر که در گذریم تردیدی نیست که زبان، هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ غنای استعاری، تفکر را قاب‌بندی می‌کند. این انعطاف‌پذیری شناختی بیشتر، به تفکر خلاق و یافتن راه‌حل‌های بدیع‌تر برای مسائل می‌انجامد. علاوه بر این، استفاده از چند زبان، ذخیره‌ی شناختی ایجاد می‌کند که می‌تواند سلامت مغز را در دوران سالمندی بهبود بخشد و بروز علائم زوال عقل مانند آلزایمر را به تأخیر اندازد. در مقابل، تک‌زبانی، فرد را از این تمرین‌های غنی شناختی و آگاهی نسبت به تنوع چارچوب‌های مفهومی محروم، و به یک نظام زبانی-شناختی واحد محدود می‌سازد.
در سطح گروهی
این برتری فردی به سطح گروهی نیز تسری می‌یابد و در اینجا نقش استعاره‌ها برجسته‌تر می‌شود. جوامع و گروه‌هایی که تنوع زبانی را در خود جای داده‌اند، به مخزن غنی‌تری از دانش، دیدگاه‌ها و تجربیات دسترسی دارند. هر زبان، نه تنها حامل تاریخ و فرهنگ، بلکه حامل نظام‌های استعاری منحصربه‌فردی است که شیوه‌های بنیادین نگریستن به جهان و صورت‌بندی مفاهیم انتزاعی را شکل می‌دهند. استعاره‌ها صرفاً آرایه‌های ادبی نیستند، بلکه ابزارهای شناختی قدرتمندی‌اند که بر درک ما از مسائل، نحوه‌ی استدلال و راه‌حل‌هایی که متصور می‌شویم، تأثیر می‌گذارند. تنوع زبانی به معنای دسترسی به مجموعه‌ای وسیع‌تر از این ابزارهای استعاری است. یک مشکل واحد ممکن است در زبان‌های مختلف، و به کمک استعاره‌های متفاوت، به انحاء متفاوتی صورت‌بندی شود و در هر صورت‌بندی مسیرهای متفاوتی برای راه‌حل و نظریه‌پردازی گشوده می‌شود. این غنای استعاری مستقیماً به غنا در راه‌حل‌ها و تنوع نظریه‌ها می‌انجامد، زیرا تلاقی این دیدگاه‌های مختلف، همانطور که مطالعات روی تیم‌های چندفرهنگی نشان می‌دهند، پتانسیل نوآوری و خلاقیت گروه را به شدت افزایش می‌دهد. این تنوع به تحلیل عمیق‌تر مسائل و یافتن راه‌حل‌های جامع‌تر کمک می‌کند و پایه‌های یک انسجام واقعی مبتنی بر احترام متقابل و احساس تعلق همه‌ی گروه‌ها را بنا می‌نهد.
از منظر تکاملی
اهمیت این تنوع از منظر تکاملی نیز قابل بررسی است. زبان یک سازگاری مهم برای انسان است و تنوع زبانی، محصول طبیعی فرآیندهای تکاملی‌ست. این تنوع، نه فقط در سطح واژگان و دستور زبان، بلکه در سطح نظام‌های مفهومی و استعاری که هر زبان برای درک جهان توسعه داده است وجود دارد. همانطور که تنوع زیستی برای سلامت و پایداری اکوسیستم‌ها حیاتی است، تنوع زبانی نیز انعطاف‌پذیری و مقاومت جامعه‌ی انسانی را در برابر معضلات افزایش می‌دهد. هر زبان، با استعاره‌ها و چارچوب‌های مفهومی تکامل‌یافته‌اش، مجموعه‌ای از ابزارها برای بقا و پیشرفت است. از دست دادن زبان‌ها، به معنای از دست دادن بخشی از این میراث تکاملی و کاهش زرادخانه مفهومی و استعاری ما برای مواجهه با ناشناخته‌های آینده است؛ در حالیکه به اندازه‌ی کافی در مقابل تغییرات آینده آسیب‌پذیر هستیم. تلاش برای تحمیل تک‌زبانی، اقدامی علیه این تنوع تکامل‌یافته و به‌مثابه‌ی کاهش عامدانه‌ی قابلیت سازگاری مفهومی و شناختی جامعه است.
خلاصه
بنابراین، تنوع زبانی مشکلی که نیازمند راه‌حل باشد نیست؛ بلکه سرمایه‌ای ارزشمند و مزیتی انکارناپذیر برای افراد و جوامع محسوب می‌شود. چنین تنوعی اذهان را توانمندتر و فرهنگ‌ها را غنی‌تر، جعبه‌ابزار استعاری ما را وسیع‌تر و جوامع را نوآورتر، و در نهایت، گونه انسان را از نظر شناختی و فرهنگی سازگارتر و مقاوم‌تر می‌سازد. ارجحیت تنوع زبانی بر تک‌زبانی یک واقعیت شناختی، اجتماعی و تکاملی است و هر سیاستی که به جای پذیرش و مدیریت آن، به سمت سرکوب و یکسان‌سازی زبانی حرکت کند، در نهایت به زیان فرد، جامعه و آینده‌ی کشور تمام خواهد شد.
حفظ و ترویج تنوع زبانی، سرمایه‌گذاری در خلاقیت و پایداری جمعی ماست.
هادی صمدی
@evophilosophy
نگریستن از منظری علمی به موضوعاتی که اساساً ایدئولوژی‌زده شده‌اند، اگر نگوییم ناممکن، لااقل بسیار سخت است.
به‌خلافِ این تصور نادرست که تک‌زبانی، به‌ویژه از طریق یک زبانِ رسمیِ واحد راه رسیدن به وحدت و کارایی است، شواهد و استدلال‌های قوی نشان می‌دهند که تنوع زبانی، هم در سطح فردی و هم در سطح گروهی، نه تنها یک واقعیت طبیعی، بلکه یک مزیت و برتری انکارناپذیر است. این دفاعیه بر منافع شناختی فردی، قابلیتِ حل مسئله و نوآوریِ گروهی با تأکید بر نقش استعاره‌ها، و اهمیت تکاملی تنوع استوار است.
در سطح فردی
شواهد علمی به روشنی نشان می‌دهند که افراد دو یا چندزبانه از مغزی ورزیده‌تر بهره‌مندند. مدیریت همزمان چند نظام زبانی، کارکردهای اجرایی مغز مانند انعطاف‌پذیری شناختی و حافظه‌ی کاری را تقویت می‌کند. اینها مهارت‌هایی بنیادینی‌اند که در تمام جنبه‌های یادگیری و حل مسئله کاربرد دارند. این افراد همچنین آگاهی فرازبانی عمیق‌تری دارند. از مجالده تقدم زبان و تفکر که در گذریم تردیدی نیست که زبان، هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ غنای استعاری، تفکر را قاب‌بندی می‌کند. این انعطاف‌پذیری شناختی بیشتر، به تفکر خلاق و یافتن راه‌حل‌های بدیع‌تر برای مسائل می‌انجامد. علاوه بر این، استفاده از چند زبان، ذخیره‌ی شناختی ایجاد می‌کند که می‌تواند سلامت مغز را در دوران سالمندی بهبود بخشد و بروز علائم زوال عقل مانند آلزایمر را به تأخیر اندازد. در مقابل، تک‌زبانی، فرد را از این تمرین‌های غنی شناختی و آگاهی نسبت به تنوع چارچوب‌های مفهومی محروم، و به یک نظام زبانی-شناختی واحد محدود می‌سازد.
در سطح گروهی
این برتری فردی به سطح گروهی نیز تسری می‌یابد و در اینجا نقش استعاره‌ها برجسته‌تر می‌شود. جوامع و گروه‌هایی که تنوع زبانی را در خود جای داده‌اند، به مخزن غنی‌تری از دانش، دیدگاه‌ها و تجربیات دسترسی دارند. هر زبان، نه تنها حامل تاریخ و فرهنگ، بلکه حامل نظام‌های استعاری منحصربه‌فردی است که شیوه‌های بنیادین نگریستن به جهان و صورت‌بندی مفاهیم انتزاعی را شکل می‌دهند. استعاره‌ها صرفاً آرایه‌های ادبی نیستند، بلکه ابزارهای شناختی قدرتمندی‌اند که بر درک ما از مسائل، نحوه‌ی استدلال و راه‌حل‌هایی که متصور می‌شویم، تأثیر می‌گذارند. تنوع زبانی به معنای دسترسی به مجموعه‌ای وسیع‌تر از این ابزارهای استعاری است. یک مشکل واحد ممکن است در زبان‌های مختلف، و به کمک استعاره‌های متفاوت، به انحاء متفاوتی صورت‌بندی شود و در هر صورت‌بندی مسیرهای متفاوتی برای راه‌حل و نظریه‌پردازی گشوده می‌شود. این غنای استعاری مستقیماً به غنا در راه‌حل‌ها و تنوع نظریه‌ها می‌انجامد، زیرا تلاقی این دیدگاه‌های مختلف، همانطور که مطالعات روی تیم‌های چندفرهنگی نشان می‌دهند، پتانسیل نوآوری و خلاقیت گروه را به شدت افزایش می‌دهد. این تنوع به تحلیل عمیق‌تر مسائل و یافتن راه‌حل‌های جامع‌تر کمک می‌کند و پایه‌های یک انسجام واقعی مبتنی بر احترام متقابل و احساس تعلق همه‌ی گروه‌ها را بنا می‌نهد.
از منظر تکاملی
اهمیت این تنوع از منظر تکاملی نیز قابل بررسی است. زبان یک سازگاری مهم برای انسان است و تنوع زبانی، محصول طبیعی فرآیندهای تکاملی‌ست. این تنوع، نه فقط در سطح واژگان و دستور زبان، بلکه در سطح نظام‌های مفهومی و استعاری که هر زبان برای درک جهان توسعه داده است وجود دارد. همانطور که تنوع زیستی برای سلامت و پایداری اکوسیستم‌ها حیاتی است، تنوع زبانی نیز انعطاف‌پذیری و مقاومت جامعه‌ی انسانی را در برابر معضلات افزایش می‌دهد. هر زبان، با استعاره‌ها و چارچوب‌های مفهومی تکامل‌یافته‌اش، مجموعه‌ای از ابزارها برای بقا و پیشرفت است. از دست دادن زبان‌ها، به معنای از دست دادن بخشی از این میراث تکاملی و کاهش زرادخانه مفهومی و استعاری ما برای مواجهه با ناشناخته‌های آینده است؛ در حالیکه به اندازه‌ی کافی در مقابل تغییرات آینده آسیب‌پذیر هستیم. تلاش برای تحمیل تک‌زبانی، اقدامی علیه این تنوع تکامل‌یافته و به‌مثابه‌ی کاهش عامدانه‌ی قابلیت سازگاری مفهومی و شناختی جامعه است.
خلاصه
بنابراین، تنوع زبانی مشکلی که نیازمند راه‌حل باشد نیست؛ بلکه سرمایه‌ای ارزشمند و مزیتی انکارناپذیر برای افراد و جوامع محسوب می‌شود. چنین تنوعی اذهان را توانمندتر و فرهنگ‌ها را غنی‌تر، جعبه‌ابزار استعاری ما را وسیع‌تر و جوامع را نوآورتر، و در نهایت، گونه انسان را از نظر شناختی و فرهنگی سازگارتر و مقاوم‌تر می‌سازد. ارجحیت تنوع زبانی بر تک‌زبانی یک واقعیت شناختی، اجتماعی و تکاملی است و هر سیاستی که به جای پذیرش و مدیریت آن، به سمت سرکوب و یکسان‌سازی زبانی حرکت کند، در نهایت به زیان فرد، جامعه و آینده‌ی کشور تمام خواهد شد.
حفظ و ترویج تنوع زبانی، سرمایه‌گذاری در خلاقیت و پایداری جمعی ماست.
هادی صمدی
@evophilosophy
03.04.202509:26
ردّ انگاره‌ی «اپیدمی تنهایی»
در سال‌های اخیر، عبارت «اپیدمی تنهایی» به شکل گسترده‌ای رواج یافته و تقریباً به یک حقیقت پذیرفته‌شده تبدیل شده است. اما این چارچوب، علی‌رغم جذابیت ظاهری‌اش، نه تنها ممکن است نادرست باشد، بلکه می‌تواند مانعی جدی بر سر راه درک صحیح و مقابله مؤثر با چالش‌های واقعی گسست اجتماعی در دنیای امروز باشد. خلاصه‌ی مقاله‌ای را که به این موضوع پرداخته ببینیم.
نگرانی درباره‌ی شیوع تنهایی حداقل به سال‌های ۱۹۷۰ بازمی‌گردد؛ اما اپیدمی که دهه‌ها طول نمی‌کشد! مهم‌تر آنکه، شواهد علمی معتبر نشان‌دهنده‌ی پایداری قابل توجه سطح احساس تنهایی در طول دهه‌های اخیر است و فرضیه‌ی افزایش چشمگیر و اپیدمیک آن را تأیید نمی‌کند.
انروای اجتماعی یا تنهایی؟
بخشی از این سوءتفاهم ناشی از یکی دانستن دو مفهومِ متفاوت است: «انزوای اجتماعی» و «تنهایی». در این مقاله این دو مفهوم این‌گونه تعریف می‌شوند:
انزوای اجتماعی یک وضعیت عینی و قابل اندازه‌گیری است که به میزان زمان گذرانده شده به تنهایی یا تعداد کمِ تماس‌های اجتماعی اشاره دارد. بسیاری از گزارش‌هایی که از «اپیدمی» صحبت می‌کنند، بر اساس داده‌های مربوط به افزایش زمان انزوای اجتماعی استوارند.
اما تنهایی تجربه‌ای ذهنی و درونی است؛ احساس دردناک ناشی از فقدان یا ناکافی بودن روابط معنادار و صمیمی. فرد ممکن است در میان جمع احساس تنهایی عمیقی کند، یا برعکس، در تنهایی فیزیکی خود، احساس رضایت و اتصال درونی داشته باشد.
نگاه «اپیدمیک» همچنین با تکرار الگوی تاریخی هراس از فناوری‌های نوین، اغلب به اشتباه فناوری‌هایی مانند اینترنت و گوشی‌های هوشمند را مقصر اصلی معرفی می‌کند. این در حالی است که تاریخ نشان داده نگرانی‌های مشابهی درباره‌ی نوشتن، چاپ، یا تلفن نیز وجود داشته که عمدتاً بی‌اساس بوده‌اند. مهم‌تر از آن، این چارچوب توجه را از علل عمیق‌تر و ساختاری‌ترِ گسست اجتماعی منحرف می‌کند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود. پژوهش‌ها به طور مداوم نشان می‌دهند که این عوامل ساختاری، پیش‌بینی‌کننده‌های قوی‌تری برای تنهایی هستند تا صرفاً استفاده از فناوری. از منظری نقادانه باید به عوامل ساختاری ایجاد انزوای اجتماعی پرداخت. در متن به دسته‌ای از عوامل اشاره می‌شود: ۱. تجربیات تبعیض نژادی، جنسیتی، طبقاتی و... فرصت‌های افراد را برای ایجاد و حفظ روابط امن و معنادار محدود کرده و احساس تنهایی را افزایش می‌دهد. ۲. فقدان دسترسی کافی به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش باکیفیت، مسکن مناسب و شغل پایدار، افراد را تحت فشار قرار داده و آنها را از نظر اجتماعی منزوی می‌کند. ۳. بی‌ثباتی مالی به تنهایی می‌تواند منجر به کار بیش از حد، استرس مزمن و ناتوانی در مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی شود. ۴. زندگی در جوامعی که فاقد فضاهای عمومی امن، در دسترس و جذاب (مانند پارک‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز اجتماعی) هستند و تعاملات چهره به چهره را تشویق نمی‌کنند، می‌تواند به انزوای بیشتر دامن بزند.
اگر پذیرفتیم که علل مشکل چنین مواردی هستند راه‌حل‌هایی در سطح سیاستگذاری نمایان می‌شوند، و نه دعوت به کنار نهادن گوشی‌ها. اگر به واقع می‌خواهیم به طور جدی با معضلات تنهایی مقابله کنیم، باید از چارچوب گمراه‌کننده‌ی «اپیدمی» فراتر رفته و بر ریشه‌های اجتماعی و ساختاری آن تمرکز کنیم. در متن چند راهکار معرفی شده است:
سرمایه‌گذاری در طراحی شهری و ایجاد فضاهای عمومی که تعاملات اجتماعی طبیعی و داوطلبانه را تسهیل کنند؛
تلاش برای کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی از طریق سیاست‌گذاری‌های عادلانه در زمینه‌ی اشتغال، آموزش، بهداشت و مسکن؛
شناسایی و حمایت از نیازهای اجتماعی و ارتباطی افراد به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت کلی آنها؛
آموزش متخصصان سلامت برای ارزیابی و ارائه‌ی راهکار در این زمینه؛
سرمایه‌گذاری بر آموزش مهارت‌های اجتماعی-عاطفی و ایجاد روابط سالم در مدارس و خانواده‌ها، زیرا تجربه‌های اولیه، بنیان توانایی ما برای ارتباط در بزرگسالی را شکل می‌دهد.
خلاصه:
نسبت دادن علل متفاوت به یک معضل واحد می‌تواند دو راهکار کاملاً متفاوت را پیش نهد. اگر علت تنهایی را در سطح روان‌شناختی بررسی کنیم راه‌حل به سمت راهکارهای فردی خواهد بود: اینکه چه کنم تا کمتر با صفحات نمایشگر مواجه شوم. اما اگر علت را در ساختارهای اجتماعی ببینیم باید به سراغ راهکارهای اجتماعی برویم: در سطح سیاسی چه کنیم تا شهروندان کمتر دچار تنهایی شوند.
نحوه‌ی تعریف مشکل، راهکارها را شکل می‌دهد. درک تنهایی نه به عنوان یک بیماری واگیردار، بلکه به عنوان بازتابی از نحوه‌ی سازماندهی جامعه و نابرابری‌های موجود در آن، به ما امکان می‌دهد تا به جای تمرکز بر علائم، به دنبال ایجاد جوامعی باشیم که به طور طبیعی ارتباطات انسانی سالم و معنادار را برای شکوفایی همگان پرورش می‌دهند.
هادی صمدی
@evophilosophy
در سال‌های اخیر، عبارت «اپیدمی تنهایی» به شکل گسترده‌ای رواج یافته و تقریباً به یک حقیقت پذیرفته‌شده تبدیل شده است. اما این چارچوب، علی‌رغم جذابیت ظاهری‌اش، نه تنها ممکن است نادرست باشد، بلکه می‌تواند مانعی جدی بر سر راه درک صحیح و مقابله مؤثر با چالش‌های واقعی گسست اجتماعی در دنیای امروز باشد. خلاصه‌ی مقاله‌ای را که به این موضوع پرداخته ببینیم.
نگرانی درباره‌ی شیوع تنهایی حداقل به سال‌های ۱۹۷۰ بازمی‌گردد؛ اما اپیدمی که دهه‌ها طول نمی‌کشد! مهم‌تر آنکه، شواهد علمی معتبر نشان‌دهنده‌ی پایداری قابل توجه سطح احساس تنهایی در طول دهه‌های اخیر است و فرضیه‌ی افزایش چشمگیر و اپیدمیک آن را تأیید نمی‌کند.
انروای اجتماعی یا تنهایی؟
بخشی از این سوءتفاهم ناشی از یکی دانستن دو مفهومِ متفاوت است: «انزوای اجتماعی» و «تنهایی». در این مقاله این دو مفهوم این‌گونه تعریف می‌شوند:
انزوای اجتماعی یک وضعیت عینی و قابل اندازه‌گیری است که به میزان زمان گذرانده شده به تنهایی یا تعداد کمِ تماس‌های اجتماعی اشاره دارد. بسیاری از گزارش‌هایی که از «اپیدمی» صحبت می‌کنند، بر اساس داده‌های مربوط به افزایش زمان انزوای اجتماعی استوارند.
اما تنهایی تجربه‌ای ذهنی و درونی است؛ احساس دردناک ناشی از فقدان یا ناکافی بودن روابط معنادار و صمیمی. فرد ممکن است در میان جمع احساس تنهایی عمیقی کند، یا برعکس، در تنهایی فیزیکی خود، احساس رضایت و اتصال درونی داشته باشد.
نگاه «اپیدمیک» همچنین با تکرار الگوی تاریخی هراس از فناوری‌های نوین، اغلب به اشتباه فناوری‌هایی مانند اینترنت و گوشی‌های هوشمند را مقصر اصلی معرفی می‌کند. این در حالی است که تاریخ نشان داده نگرانی‌های مشابهی درباره‌ی نوشتن، چاپ، یا تلفن نیز وجود داشته که عمدتاً بی‌اساس بوده‌اند. مهم‌تر از آن، این چارچوب توجه را از علل عمیق‌تر و ساختاری‌ترِ گسست اجتماعی منحرف می‌کند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود. پژوهش‌ها به طور مداوم نشان می‌دهند که این عوامل ساختاری، پیش‌بینی‌کننده‌های قوی‌تری برای تنهایی هستند تا صرفاً استفاده از فناوری. از منظری نقادانه باید به عوامل ساختاری ایجاد انزوای اجتماعی پرداخت. در متن به دسته‌ای از عوامل اشاره می‌شود: ۱. تجربیات تبعیض نژادی، جنسیتی، طبقاتی و... فرصت‌های افراد را برای ایجاد و حفظ روابط امن و معنادار محدود کرده و احساس تنهایی را افزایش می‌دهد. ۲. فقدان دسترسی کافی به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش باکیفیت، مسکن مناسب و شغل پایدار، افراد را تحت فشار قرار داده و آنها را از نظر اجتماعی منزوی می‌کند. ۳. بی‌ثباتی مالی به تنهایی می‌تواند منجر به کار بیش از حد، استرس مزمن و ناتوانی در مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی شود. ۴. زندگی در جوامعی که فاقد فضاهای عمومی امن، در دسترس و جذاب (مانند پارک‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز اجتماعی) هستند و تعاملات چهره به چهره را تشویق نمی‌کنند، می‌تواند به انزوای بیشتر دامن بزند.
اگر پذیرفتیم که علل مشکل چنین مواردی هستند راه‌حل‌هایی در سطح سیاستگذاری نمایان می‌شوند، و نه دعوت به کنار نهادن گوشی‌ها. اگر به واقع می‌خواهیم به طور جدی با معضلات تنهایی مقابله کنیم، باید از چارچوب گمراه‌کننده‌ی «اپیدمی» فراتر رفته و بر ریشه‌های اجتماعی و ساختاری آن تمرکز کنیم. در متن چند راهکار معرفی شده است:
سرمایه‌گذاری در طراحی شهری و ایجاد فضاهای عمومی که تعاملات اجتماعی طبیعی و داوطلبانه را تسهیل کنند؛
تلاش برای کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی از طریق سیاست‌گذاری‌های عادلانه در زمینه‌ی اشتغال، آموزش، بهداشت و مسکن؛
شناسایی و حمایت از نیازهای اجتماعی و ارتباطی افراد به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت کلی آنها؛
آموزش متخصصان سلامت برای ارزیابی و ارائه‌ی راهکار در این زمینه؛
سرمایه‌گذاری بر آموزش مهارت‌های اجتماعی-عاطفی و ایجاد روابط سالم در مدارس و خانواده‌ها، زیرا تجربه‌های اولیه، بنیان توانایی ما برای ارتباط در بزرگسالی را شکل می‌دهد.
خلاصه:
نسبت دادن علل متفاوت به یک معضل واحد می‌تواند دو راهکار کاملاً متفاوت را پیش نهد. اگر علت تنهایی را در سطح روان‌شناختی بررسی کنیم راه‌حل به سمت راهکارهای فردی خواهد بود: اینکه چه کنم تا کمتر با صفحات نمایشگر مواجه شوم. اما اگر علت را در ساختارهای اجتماعی ببینیم باید به سراغ راهکارهای اجتماعی برویم: در سطح سیاسی چه کنیم تا شهروندان کمتر دچار تنهایی شوند.
نحوه‌ی تعریف مشکل، راهکارها را شکل می‌دهد. درک تنهایی نه به عنوان یک بیماری واگیردار، بلکه به عنوان بازتابی از نحوه‌ی سازماندهی جامعه و نابرابری‌های موجود در آن، به ما امکان می‌دهد تا به جای تمرکز بر علائم، به دنبال ایجاد جوامعی باشیم که به طور طبیعی ارتباطات انسانی سالم و معنادار را برای شکوفایی همگان پرورش می‌دهند.
هادی صمدی
@evophilosophy
01.04.202510:29
... ادامه‌ی پست قبل
جنبه‌های تاریک هوش مصنوعی
با این حال، این همتکاملی سویه‌های تاریک و چالش‌برانگیز جدی‌ای نیز برای به‌زیستی انسان دارد که بسیاری از آنها ریشه‌های عمیق‌تری در همان پدیده‌ی «عدم تطابق» دارند یا آن را تشدید می‌کنند. اضطراب و ناامنی شغلی ناشی از اتوماسیون گسترده می‌تواند به منبع مهمی برای استرس مزمن تبدیل شود و نابرابری‌های اقتصادی را دامن بزند. در حوزه‌ی سلامت روان، الگوریتم‌های هوش مصنوعی که موتور محرک رسانه‌های اجتماعی هستند، می‌توانند مقایسه اجتماعی مضر، اعتیاد دیجیتال، انتشار ویروس‌وار اطلاعات نادرست، و نفرت‌پراکنی را تقویت کرده و به قطبی‌شدن جوامع و فرسایش سلامت روان دامن زنند. جایگزینیِ فزاینده‌ی تعاملات انسانی عمیق با تعاملات الگوریتمی یا رباتیک، چه در خدمات مشتری و چه در همراهی، می‌تواند مهارت‌های اجتماعی ما را تضعیف کرده و احساس تنهایی را، به‌رغم اتصال ظاهری، عمیق‌تر سازد؛ این مستقیماً با نیاز تکاملی ما به ارتباطات چهره به چهره و تعلق واقعی در تضاد است. سرعت بالای تغییرات و پیچیدگی روزافزون سیستم‌های هوش مصنوعی نیز می‌تواند فشار شناختی و احساس عدم کنترل را افزایش دهد. تهدیدات برای خودمختاری فردی نیز جدی‌ست؛ الگوریتم‌ها می‌توانند با ایجاد حباب‌های فیلتر، دید ما به جهان را محدود کنند و حتی به صورت نامحسوس رفتار و افکار ما را از طریق تبلیغات هدفمند یا پروپاگاندای سیاسی دستکاری کنند. استفاده از سیستم‌های تصمیم‌گیری الگوریتمی غیرشفاف در حوزه‌های حیاتی مانند استخدام، اعتباردهی یا عدالت کیفری، بدون وجود سازوکارهای پاسخگویی کافی، خطر بی‌عدالتی سیستماتیک و تضعیف عاملیت فردی را به همراه دارد. وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی برای انجام وظایف فکری یا عملی می‌تواند منجر به کاهش مهارت‌های شناختی و عملی انسان و تضعیف توانایی تفکر مستقل شود. نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی نیز با تمرکز قدرت محاسباتی و داده‌ها در دست تعداد محدودی از شرکت‌ها و کشورها، و توزیع نامتوازن منافع حاصل از هوش مصنوعی، در معرض تشدید قرار دارند. خطرات ایمنی و امنیتی نیز قابل توجه‌اند؛ از توسعه سلاح‌های خودمختار گرفته تا سوءاستفاده از هوش مصنوعی برای حملات سایبری پیشرفته، نظارت گسترده و نقض حریم خصوصی. خطاهای پیش‌بینی‌نشده در سیستم‌های پیچیده یا شکست در هم‌راستاسازی اهداف هوش مصنوعی با ارزش‌های انسانی نیز می‌تواند عواقب فاجعه‌باری در پی داشته باشد. در نهایت، در افق‌های دورتر، پیشرفت هوش مصنوعی سؤالات وجودی عمیقی را در مورد جایگاه و معنای نقش انسان در جهانی که ممکن است ماشین‌ها در بسیاری از توانایی‌های شناختی و خلاقانه از ما پیشی بگیرند، مطرح می‌کند و حتی سناریوهای مربوط به خطرات وجودی ناشی از ابرهوش کنترل‌نشده نیز قابل‌تأمل‌اند؛ هر چند شخصاً مشکات یاد شده را جدی‌تر می‌بینم.
چه کنیم؟!
در نهایت، همتکاملی انسان و هوش مصنوعی، به‌زیستی ما را در یک دوراهی سرنوشت‌ساز قرار داده است. این رابطه هم قابلیت‌هایی برای ارتقای بی‌سابقه‌ی کیفیت زندگی، سلامت، دانش و توانمندی‌های ما دارد، و همزمان می‌تواند مشکلاتِ موجود را تشدید کرده و مخاطرات جدیدی در حوزه‌ی سلامت روان، خودمختاری، عدالت اجتماعی، امنیت و حتی معنای وجودی انسان ایجاد کند. مسیر آینده به صورت خودکار به سمت بهبود یا وخامت حرکت نمی‌کند؛ بلکه محصول انتخاب‌ها، اولویت‌بندی‌ها و تلاش‌های آگاهانه ما خواهد بود. هدایت این همتکاملی قدرتمند نیازمند تعهد جمعی به اصول اخلاقی، تضمین ایمنی، تلاش جدی برای هم‌راستاسازی اهداف هوش مصنوعی با ارزش‌های بنیادین انسانی، توزیع عادلانه‌ی منافع و تمرکز بر تقویت و تکمیل توانمندی‌های انسانی به جای جایگزینی صرف آنهاست. تنها از این طریق می‌توان امیدوار بود که هوش مصنوعی در نهایت به نیرویی برای شکوفایی پایدار به‌زیستی انسان تبدیل شود.
حالا اگر فردی صرفاً در جهت کاهش جنبه‌های منفیِ پیش رو هشدار دهد کاری غیرعلمی کرده است؟ خیر. چنین رویکردی همنوا با معرفت‌شناسی تکاملی‌ست. مطابق معرفت‌شناسی تکاملی ما باید در جهت حذف خطا و کاستن از ناکارآمدی‌ها پیش برویم. به وضوح جنبه‌های مثبت تغییرات نیاز به هشدار ندارد. اما آیا این نگاهی یکسونگرانه نیست؟ خیر. زیرا در آنچه جنبه‌های مثبت می‌نامیم، به مرور زمان عوارض منفی پدیدار می‌شود. چه کسی فکرش را می‌کرد که با شروع خط تولید اتومبیل‌های بنز و فورد روند آلودگی کره‌ی زمین آغاز شود؟ و صدالبته کنار نهادن اتومبیل ناممکن است و باید درصدد رفع مشکلات جانبی آن باشیم.
عموم مردم نسبت به آینده خوش‌بینیِ غیرواقع‌بینانه دارند. در این میان نیازمند افرادی هستیم که نسبت به خطرات پیش رو هشدار دهند. و البته چنین فردی کمتر مورد توجه خواهد بود و به احتمال زیاد به بدبینی نیز متهم می‌شود.
هادی صمدی
@evophilosophy
جنبه‌های تاریک هوش مصنوعی
با این حال، این همتکاملی سویه‌های تاریک و چالش‌برانگیز جدی‌ای نیز برای به‌زیستی انسان دارد که بسیاری از آنها ریشه‌های عمیق‌تری در همان پدیده‌ی «عدم تطابق» دارند یا آن را تشدید می‌کنند. اضطراب و ناامنی شغلی ناشی از اتوماسیون گسترده می‌تواند به منبع مهمی برای استرس مزمن تبدیل شود و نابرابری‌های اقتصادی را دامن بزند. در حوزه‌ی سلامت روان، الگوریتم‌های هوش مصنوعی که موتور محرک رسانه‌های اجتماعی هستند، می‌توانند مقایسه اجتماعی مضر، اعتیاد دیجیتال، انتشار ویروس‌وار اطلاعات نادرست، و نفرت‌پراکنی را تقویت کرده و به قطبی‌شدن جوامع و فرسایش سلامت روان دامن زنند. جایگزینیِ فزاینده‌ی تعاملات انسانی عمیق با تعاملات الگوریتمی یا رباتیک، چه در خدمات مشتری و چه در همراهی، می‌تواند مهارت‌های اجتماعی ما را تضعیف کرده و احساس تنهایی را، به‌رغم اتصال ظاهری، عمیق‌تر سازد؛ این مستقیماً با نیاز تکاملی ما به ارتباطات چهره به چهره و تعلق واقعی در تضاد است. سرعت بالای تغییرات و پیچیدگی روزافزون سیستم‌های هوش مصنوعی نیز می‌تواند فشار شناختی و احساس عدم کنترل را افزایش دهد. تهدیدات برای خودمختاری فردی نیز جدی‌ست؛ الگوریتم‌ها می‌توانند با ایجاد حباب‌های فیلتر، دید ما به جهان را محدود کنند و حتی به صورت نامحسوس رفتار و افکار ما را از طریق تبلیغات هدفمند یا پروپاگاندای سیاسی دستکاری کنند. استفاده از سیستم‌های تصمیم‌گیری الگوریتمی غیرشفاف در حوزه‌های حیاتی مانند استخدام، اعتباردهی یا عدالت کیفری، بدون وجود سازوکارهای پاسخگویی کافی، خطر بی‌عدالتی سیستماتیک و تضعیف عاملیت فردی را به همراه دارد. وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی برای انجام وظایف فکری یا عملی می‌تواند منجر به کاهش مهارت‌های شناختی و عملی انسان و تضعیف توانایی تفکر مستقل شود. نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی نیز با تمرکز قدرت محاسباتی و داده‌ها در دست تعداد محدودی از شرکت‌ها و کشورها، و توزیع نامتوازن منافع حاصل از هوش مصنوعی، در معرض تشدید قرار دارند. خطرات ایمنی و امنیتی نیز قابل توجه‌اند؛ از توسعه سلاح‌های خودمختار گرفته تا سوءاستفاده از هوش مصنوعی برای حملات سایبری پیشرفته، نظارت گسترده و نقض حریم خصوصی. خطاهای پیش‌بینی‌نشده در سیستم‌های پیچیده یا شکست در هم‌راستاسازی اهداف هوش مصنوعی با ارزش‌های انسانی نیز می‌تواند عواقب فاجعه‌باری در پی داشته باشد. در نهایت، در افق‌های دورتر، پیشرفت هوش مصنوعی سؤالات وجودی عمیقی را در مورد جایگاه و معنای نقش انسان در جهانی که ممکن است ماشین‌ها در بسیاری از توانایی‌های شناختی و خلاقانه از ما پیشی بگیرند، مطرح می‌کند و حتی سناریوهای مربوط به خطرات وجودی ناشی از ابرهوش کنترل‌نشده نیز قابل‌تأمل‌اند؛ هر چند شخصاً مشکات یاد شده را جدی‌تر می‌بینم.
چه کنیم؟!
در نهایت، همتکاملی انسان و هوش مصنوعی، به‌زیستی ما را در یک دوراهی سرنوشت‌ساز قرار داده است. این رابطه هم قابلیت‌هایی برای ارتقای بی‌سابقه‌ی کیفیت زندگی، سلامت، دانش و توانمندی‌های ما دارد، و همزمان می‌تواند مشکلاتِ موجود را تشدید کرده و مخاطرات جدیدی در حوزه‌ی سلامت روان، خودمختاری، عدالت اجتماعی، امنیت و حتی معنای وجودی انسان ایجاد کند. مسیر آینده به صورت خودکار به سمت بهبود یا وخامت حرکت نمی‌کند؛ بلکه محصول انتخاب‌ها، اولویت‌بندی‌ها و تلاش‌های آگاهانه ما خواهد بود. هدایت این همتکاملی قدرتمند نیازمند تعهد جمعی به اصول اخلاقی، تضمین ایمنی، تلاش جدی برای هم‌راستاسازی اهداف هوش مصنوعی با ارزش‌های بنیادین انسانی، توزیع عادلانه‌ی منافع و تمرکز بر تقویت و تکمیل توانمندی‌های انسانی به جای جایگزینی صرف آنهاست. تنها از این طریق می‌توان امیدوار بود که هوش مصنوعی در نهایت به نیرویی برای شکوفایی پایدار به‌زیستی انسان تبدیل شود.
حالا اگر فردی صرفاً در جهت کاهش جنبه‌های منفیِ پیش رو هشدار دهد کاری غیرعلمی کرده است؟ خیر. چنین رویکردی همنوا با معرفت‌شناسی تکاملی‌ست. مطابق معرفت‌شناسی تکاملی ما باید در جهت حذف خطا و کاستن از ناکارآمدی‌ها پیش برویم. به وضوح جنبه‌های مثبت تغییرات نیاز به هشدار ندارد. اما آیا این نگاهی یکسونگرانه نیست؟ خیر. زیرا در آنچه جنبه‌های مثبت می‌نامیم، به مرور زمان عوارض منفی پدیدار می‌شود. چه کسی فکرش را می‌کرد که با شروع خط تولید اتومبیل‌های بنز و فورد روند آلودگی کره‌ی زمین آغاز شود؟ و صدالبته کنار نهادن اتومبیل ناممکن است و باید درصدد رفع مشکلات جانبی آن باشیم.
عموم مردم نسبت به آینده خوش‌بینیِ غیرواقع‌بینانه دارند. در این میان نیازمند افرادی هستیم که نسبت به خطرات پیش رو هشدار دهند. و البته چنین فردی کمتر مورد توجه خواهد بود و به احتمال زیاد به بدبینی نیز متهم می‌شود.
هادی صمدی
@evophilosophy
01.04.202510:29
به‌زیستی انسان در سایه‌ی گسترش هوش مصنوعی
جهان پیش رو برای انسان بهتر است یا بدتر؟ می‌توان محافظه‌کارانه گفت «ما صرفاً شاهد تغییرات هستیم». این سخن هر چند صادق است اما کم‌محتواست و حدسی جسورانه نیست زیرا هیچ اطلاعی برای سازگار کردن خود با تغییرات نمی‌دهد. با اتخاذِ رویکردی علمی ما باید مدل‌هایی ابطال‌پذیر و اصلاح‌پذیر معرفی کنیم و آن مدل را مبنایی بر هدایت رفتار خود قرار دهیم. از منظر آینده‌پژوهی تکاملی خواهم گفت که چرا نگاهی نقادانه به آینده‌ی تکنولوژی، ارجح است بر دو نگاه رقیبِ خنثی و تأییدگرایانه.
تکنولوژی و به‌زیستی
مسیر به‌زیستی انسان در طول تاریخ، داستانی پیچیده و چندوجهی بوده است. اگر موفقیت تکاملی را صرفاً با معیارهای زیستی بقا و تولید مثل بسنجیم، گونه‌ی انسان به موفقیتی خیره‌کننده دست یافته است. جمعیت ما به شکلی انفجاری افزایش یافته، بر سراسر کره زمین تسلط یافته‌ایم و به لطف پیشرفت‌هایی به‌ویژه در حوزه بهداشت و کنترل بیماری‌های عفونی، میانگین طول عمرمان به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است.
اما هنگامی که مفهوم به‌زیستی را در معنای جامع آن که شامل سلامت جسمی و روانی، شادی، رضایت از زندگی، روابط اجتماعی معنادار، احساس هدفمندی، امنیت و دسترسی به منابع است در نظر بگیریم، تصویر دیگر به این سرراستی نیست. پیشرفت‌های تکنولوژیک و فرهنگی، ضمن افزایش طول عمر و کاهش برخی خطرات مانند مرگ‌ومیر ناشی از خشونت (در مقیاس تاریخی) و رفع بسیاری از سختی‌های فیزیکی، مشکلات نوینی را نیز به همراه آورده‌اند. بسیاری از این مشکل‌ها ریشه در پدیده‌ای دارند که می‌توان آن را «عدم تطابق» نامید؛ عدم تطابق میان محیط مدرنی که با سرعت توسط تکنولوژی تغییر شکل یافته و زیست‌شناسی و روان‌شناسی ما که طی میلیون‌ها سال برای شرایطی بسیار متفاوت تکامل یافته است. ظهور بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت و چاقی، همگی محصول سبک زندگی مدرن و رژیم‌های غذایی نامتناسب با متابولیسم تکامل‌یافته‌ی ما هستند. به همین ترتیب، شیوع مشکلات سلامت روان نظیر اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی، می‌تواند بازتابی از عدم تطابق اجتماعی باشد. زندگی در جوامع بزرگ و گمنام، در تضاد با نیاز تکاملی ما به تعلق به گروه‌های کوچک و منسجم قرار دارد. فشار ناشی از مقایسه‌ی اجتماعی که توسط رسانه‌ها و فرهنگ مصرف‌گرایی تشدید می‌شود، سرعت سرسام‌آور تغییرات و عدم قطعیت ناشی از آن، و بحران‌های زیست‌محیطی که خود محصول جانبی موفقیت تکنولوژیک و جمعیتی ما هستند، همگی به این تصویر پیچیده دامن می‌زنند. در جوامعی که نیازهای اولیه تا حد زیادی برآورده شده، حتی یافتن معنا و هدف در زندگی می‌تواند به چالشی برای به‌زیستی تبدیل شود. بنابراین، تاریخ به‌زیستی انسان، داستان یک معامله‌ی مداوم است؛ رفع برخی رنج‌ها و خطرات قدیمی به قیمت ظهور چالش‌ها و آسیب‌پذیری‌های جدید.
ورود هوش مصنوعی
حال، هوش مصنوعی به عنوان قدرتمندترین ابزار تکنولوژیکی که بشر تاکنون آفریده، وارد این صحنه می‌شود و در بطن همتکاملی جدیدی با انسان قرار می‌گیرد. این همتکاملی قابلیت آن را دارد که هم جنبه‌های مثبت و هم جنبه‌های منفی به‌زیستی انسان را به شکلی بی‌سابقه تشدید کند. در سوی مثبت، هوش مصنوعی نویدبخش پیشرفت‌های چشمگیری است. در حوزه سلامت جسمی، توانایی آن در تحلیل دقیق داده‌های پزشکی، تشخیص زودهنگام و دقیق‌تر بیماری‌ها، تسریع روند کشف و توسعه داروهای جدید، افزایش دقت جراحی‌های رباتیک و توسعه ابزارهای توانبخشی هوشمند، می‌تواند به افزایش بیشتر طول عمر و کیفیت زندگی کمک کند. سیستم‌های پایش سلامت مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به پیشگیری فعالانه از بیماری‌ها یاری دهند. در قلمرو دانش و آموزش، هوش مصنوعی با فراهم آوردن امکان آموزش شخصی‌سازی شده متناسب با نیاز هر فرد، عمل کردن به عنوان دستیار پژوهش و یادگیری قدرتمند، و شکستن موانع زبانی از طریق ترجمه‌های پیشرفته، دسترسی به دانش و فرصت‌های یادگیری را دموکراتیک‌تر و کارآمدتر می‌سازد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با اتوماسیون کارهای تکراری، خسته‌کننده یا خطرناک، انسان‌ها را از بار این وظایف رها کرده و زمان و انرژی آنها را برای فعالیت‌های خلاقانه‌تر، معنادارتر یا صرفاً استراحت و روابط انسانی آزاد کند. بهینه‌سازی سیستم‌های پیچیده در مدیریت منابع، انرژی و حمل‌ونقل نیز می‌تواند به رفاه عمومی کمک کند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری برای تقویت خلاقیت انسانی در هنر، موسیقی و طراحی عمل کند و در حل مسائل پیچیده علمی و اجتماعی، مانند مدل‌سازی تغییرات اقلیمی یا تحلیل روندهای اقتصادی، به انسان یاری رساند.
حتی در حوزه ارتباطات، پتانسیل‌هایی برای تسهیل ارتباط افراد دارای معلولیت یا فراهم آوردن نوعی همراهی برای افراد تنها وجود دارد.
اما داستان پیچیده‌تر از صرفِ این وجوه خوش‌بینانه است!
ادامه در پست بعد...
جهان پیش رو برای انسان بهتر است یا بدتر؟ می‌توان محافظه‌کارانه گفت «ما صرفاً شاهد تغییرات هستیم». این سخن هر چند صادق است اما کم‌محتواست و حدسی جسورانه نیست زیرا هیچ اطلاعی برای سازگار کردن خود با تغییرات نمی‌دهد. با اتخاذِ رویکردی علمی ما باید مدل‌هایی ابطال‌پذیر و اصلاح‌پذیر معرفی کنیم و آن مدل را مبنایی بر هدایت رفتار خود قرار دهیم. از منظر آینده‌پژوهی تکاملی خواهم گفت که چرا نگاهی نقادانه به آینده‌ی تکنولوژی، ارجح است بر دو نگاه رقیبِ خنثی و تأییدگرایانه.
تکنولوژی و به‌زیستی
مسیر به‌زیستی انسان در طول تاریخ، داستانی پیچیده و چندوجهی بوده است. اگر موفقیت تکاملی را صرفاً با معیارهای زیستی بقا و تولید مثل بسنجیم، گونه‌ی انسان به موفقیتی خیره‌کننده دست یافته است. جمعیت ما به شکلی انفجاری افزایش یافته، بر سراسر کره زمین تسلط یافته‌ایم و به لطف پیشرفت‌هایی به‌ویژه در حوزه بهداشت و کنترل بیماری‌های عفونی، میانگین طول عمرمان به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است.
اما هنگامی که مفهوم به‌زیستی را در معنای جامع آن که شامل سلامت جسمی و روانی، شادی، رضایت از زندگی، روابط اجتماعی معنادار، احساس هدفمندی، امنیت و دسترسی به منابع است در نظر بگیریم، تصویر دیگر به این سرراستی نیست. پیشرفت‌های تکنولوژیک و فرهنگی، ضمن افزایش طول عمر و کاهش برخی خطرات مانند مرگ‌ومیر ناشی از خشونت (در مقیاس تاریخی) و رفع بسیاری از سختی‌های فیزیکی، مشکلات نوینی را نیز به همراه آورده‌اند. بسیاری از این مشکل‌ها ریشه در پدیده‌ای دارند که می‌توان آن را «عدم تطابق» نامید؛ عدم تطابق میان محیط مدرنی که با سرعت توسط تکنولوژی تغییر شکل یافته و زیست‌شناسی و روان‌شناسی ما که طی میلیون‌ها سال برای شرایطی بسیار متفاوت تکامل یافته است. ظهور بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت و چاقی، همگی محصول سبک زندگی مدرن و رژیم‌های غذایی نامتناسب با متابولیسم تکامل‌یافته‌ی ما هستند. به همین ترتیب، شیوع مشکلات سلامت روان نظیر اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی، می‌تواند بازتابی از عدم تطابق اجتماعی باشد. زندگی در جوامع بزرگ و گمنام، در تضاد با نیاز تکاملی ما به تعلق به گروه‌های کوچک و منسجم قرار دارد. فشار ناشی از مقایسه‌ی اجتماعی که توسط رسانه‌ها و فرهنگ مصرف‌گرایی تشدید می‌شود، سرعت سرسام‌آور تغییرات و عدم قطعیت ناشی از آن، و بحران‌های زیست‌محیطی که خود محصول جانبی موفقیت تکنولوژیک و جمعیتی ما هستند، همگی به این تصویر پیچیده دامن می‌زنند. در جوامعی که نیازهای اولیه تا حد زیادی برآورده شده، حتی یافتن معنا و هدف در زندگی می‌تواند به چالشی برای به‌زیستی تبدیل شود. بنابراین، تاریخ به‌زیستی انسان، داستان یک معامله‌ی مداوم است؛ رفع برخی رنج‌ها و خطرات قدیمی به قیمت ظهور چالش‌ها و آسیب‌پذیری‌های جدید.
ورود هوش مصنوعی
حال، هوش مصنوعی به عنوان قدرتمندترین ابزار تکنولوژیکی که بشر تاکنون آفریده، وارد این صحنه می‌شود و در بطن همتکاملی جدیدی با انسان قرار می‌گیرد. این همتکاملی قابلیت آن را دارد که هم جنبه‌های مثبت و هم جنبه‌های منفی به‌زیستی انسان را به شکلی بی‌سابقه تشدید کند. در سوی مثبت، هوش مصنوعی نویدبخش پیشرفت‌های چشمگیری است. در حوزه سلامت جسمی، توانایی آن در تحلیل دقیق داده‌های پزشکی، تشخیص زودهنگام و دقیق‌تر بیماری‌ها، تسریع روند کشف و توسعه داروهای جدید، افزایش دقت جراحی‌های رباتیک و توسعه ابزارهای توانبخشی هوشمند، می‌تواند به افزایش بیشتر طول عمر و کیفیت زندگی کمک کند. سیستم‌های پایش سلامت مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به پیشگیری فعالانه از بیماری‌ها یاری دهند. در قلمرو دانش و آموزش، هوش مصنوعی با فراهم آوردن امکان آموزش شخصی‌سازی شده متناسب با نیاز هر فرد، عمل کردن به عنوان دستیار پژوهش و یادگیری قدرتمند، و شکستن موانع زبانی از طریق ترجمه‌های پیشرفته، دسترسی به دانش و فرصت‌های یادگیری را دموکراتیک‌تر و کارآمدتر می‌سازد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با اتوماسیون کارهای تکراری، خسته‌کننده یا خطرناک، انسان‌ها را از بار این وظایف رها کرده و زمان و انرژی آنها را برای فعالیت‌های خلاقانه‌تر، معنادارتر یا صرفاً استراحت و روابط انسانی آزاد کند. بهینه‌سازی سیستم‌های پیچیده در مدیریت منابع، انرژی و حمل‌ونقل نیز می‌تواند به رفاه عمومی کمک کند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری برای تقویت خلاقیت انسانی در هنر، موسیقی و طراحی عمل کند و در حل مسائل پیچیده علمی و اجتماعی، مانند مدل‌سازی تغییرات اقلیمی یا تحلیل روندهای اقتصادی، به انسان یاری رساند.
حتی در حوزه ارتباطات، پتانسیل‌هایی برای تسهیل ارتباط افراد دارای معلولیت یا فراهم آوردن نوعی همراهی برای افراد تنها وجود دارد.
اما داستان پیچیده‌تر از صرفِ این وجوه خوش‌بینانه است!
ادامه در پست بعد...
29.03.202508:38
آموزش برای جهانی مبهم و در حال تغییر
جهان در حال تغییرات بنیادین است و کمتر کسی به فکر پیامدهای چنین تغییراتی‌ست.
شاید علت آن است که با شیوع گسترده‌ی اتوماسیون و هوش مصنوعی میزان تغییرات در مفهوم شغل آنقدر زیاد خواهد بود که به لحاظ روانی، راحت‌ترین واکنش، انکار و نادیده گرفتن تغییرات باشد.
اما چشم بستن به تغییرات اشتباهی بزرگ است. اگر فرزند دارید مسئولیت نیز دارید که آنچه را از دستتان بر می‌آید انجام دهید.
ای که دستت می‌رسد کاری بکن،
پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار.
به‌خلاف تصور عمومی، کارهای بسیار ساده‌ای وجود دارد که اگر امروز در دستور آموزش کودکان قرار گیرد به مقدار زیادی کمکی‌ست به شکوفایی آنها در جهان آینده.
آنچه در این سال‌ها دیده‌ایم یا انکار و نادیده گرفتن تغییرات بوده است، یا ترسی فزاینده که به بی‌اقدامی می‌انجامید، یا خوش‌بینی بی‌دلیل.
اما واقع‌بینانه می‌شود کارهای بسیار ساده‌ای کرد.
به عنوان آینده‌پژوه تکاملی جلسات مکرری با دانش‌آموزان، والدین، و مسئولان مدارس داشته‌ام و بر اساس نیازهای مشاهده‌شده برخی از عملی‌ترین و ساده‌ترین راهکارها را معرفی کرده‌ام که عملاً برای عموم خانواده‌ها قابل کاربست باشد.
در مؤسسه تلسی دوره‌ای چهار جلسه‌ای را در حدود سه‌ونیم ساعت ضبط کردم.
معرفی دوره را اینجا ببینید:
https://www.instagram.com/share/reel/BA_CocbSXQ
لینک خرید دوره را در زیر می‌توانید دریافت کنید.
https://zarinp.al/691680
🔹۲۴ ساعت بعد از پرداخت دوره در اپلیکیشن تلسی، در قسمت دوره‌های من، قرار خواهد گرفت.
لینک دانلود اپلیکیشن
App.telsi.co
شماره پشتیبانی
02191015955
هادی صمدی
@evophilosophy
جهان در حال تغییرات بنیادین است و کمتر کسی به فکر پیامدهای چنین تغییراتی‌ست.
شاید علت آن است که با شیوع گسترده‌ی اتوماسیون و هوش مصنوعی میزان تغییرات در مفهوم شغل آنقدر زیاد خواهد بود که به لحاظ روانی، راحت‌ترین واکنش، انکار و نادیده گرفتن تغییرات باشد.
اما چشم بستن به تغییرات اشتباهی بزرگ است. اگر فرزند دارید مسئولیت نیز دارید که آنچه را از دستتان بر می‌آید انجام دهید.
ای که دستت می‌رسد کاری بکن،
پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار.
به‌خلاف تصور عمومی، کارهای بسیار ساده‌ای وجود دارد که اگر امروز در دستور آموزش کودکان قرار گیرد به مقدار زیادی کمکی‌ست به شکوفایی آنها در جهان آینده.
آنچه در این سال‌ها دیده‌ایم یا انکار و نادیده گرفتن تغییرات بوده است، یا ترسی فزاینده که به بی‌اقدامی می‌انجامید، یا خوش‌بینی بی‌دلیل.
اما واقع‌بینانه می‌شود کارهای بسیار ساده‌ای کرد.
به عنوان آینده‌پژوه تکاملی جلسات مکرری با دانش‌آموزان، والدین، و مسئولان مدارس داشته‌ام و بر اساس نیازهای مشاهده‌شده برخی از عملی‌ترین و ساده‌ترین راهکارها را معرفی کرده‌ام که عملاً برای عموم خانواده‌ها قابل کاربست باشد.
در مؤسسه تلسی دوره‌ای چهار جلسه‌ای را در حدود سه‌ونیم ساعت ضبط کردم.
معرفی دوره را اینجا ببینید:
https://www.instagram.com/share/reel/BA_CocbSXQ
لینک خرید دوره را در زیر می‌توانید دریافت کنید.
https://zarinp.al/691680
🔹۲۴ ساعت بعد از پرداخت دوره در اپلیکیشن تلسی، در قسمت دوره‌های من، قرار خواهد گرفت.
لینک دانلود اپلیکیشن
App.telsi.co
شماره پشتیبانی
02191015955
هادی صمدی
@evophilosophy
28.03.202508:52
اَشراف سیاسی قوی‌تر از گذشته در راه‌اند!
در حالی که قبلاً تصور می‌شد تفاوت در علاقه‌ی سیاسی بر اساس طبقه اجتماعی-اقتصادی عمدتاً ناشی از تربیت خانوادگی است، اکنون می‌دانیم که عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی دارند. پژوهشی که در سیاست و علوم زیستی منتشر شده نشان می‌دهد که استعدادهای ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی در نوجوانان خانواده‌های ثروتمندتر بیشتر بروز می‌کند.
محققان با استفاده از داده‌های مطالعه دوقلوهای آلمانی به بررسی تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی بر علاقه‌ی سیاسی پرداختند. مطالعه نشان داد که عوامل ژنتیکی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از تغییرات در علاقه‌ی سیاسی نوجوانان را توضیح می‌دهند و این تأثیر ژنتیکی در خانواده‌های ثروتمندتر بسیار قوی‌تر است. در محیط‌های کم‌درآمد، به نظر می‌رسد عوامل محیطی مانند شرایط خانوادگی یا فشارهای اقتصادی بیشتر از استعداد ژنتیکی در شکل‌دهی علاقه‌ی سیاسی نقش دارند. درآمد شخصی در بزرگسالی، پس از در نظر گرفتن عوامل ژنتیکی و پیشینه‌ی خانوادگی، تأثیر مستقلی بر علاقه‌ی سیاسی نداشت.
این تحقیق نشان می‌دهد که علاقه‌ی سیاسی ناشی از تعامل ژن و محیط است. استعدادهای ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی برای بروز نیاز به محیط‌های حمایتی دارند. این یافته‌ها برای درک و مقابله با نابرابری سیاسی اهمیت دارد و می‌تواند به سیاست‌گذاران در طراحی رویکردهای مؤثرتر برای افزایش مشارکت مدنی در بین اقشار مختلف جامعه کمک کند.
تحلیل داده از منظر نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ
اگر از منظری تکاملی نگاهی به این داده بیاندازیم چگونه جهانی در انتظارمان است؟!
نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ بر تعامل و تأثیر متقابل بین ژن‌ها و فرهنگ تأکید دارد. مطابق این نظریه فرهنگ نه تنها محصول مغزهای انسانی (که توسط ژن‌ها شکل گرفته‌اند) است، بلکه به نوبه‌ی خود محیطی فرهنگی ایجاد می‌کند که بر انتخاب طبیعی و فراوانی ژن‌ها تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، ژن‌ها و فرهنگ در یک چرخه‌ی بازخوردی مداوم به یکدیگر شکل می‌دهند و تکامل می‌یابند.
خانواده‌های با درآمد بالا معمولاً محیط‌های فرهنگی و اجتماعی غنی‌تر و تسهیل‌گرتری برای پرورش و بروز علاقه‌ی سیاسی فراهم می‌کنند و امکان دسترسی به منابع اطلاعاتی سیاسی، شرکت در فعالیت‌ها و بحث‌های سیاسی، و فرصت برای توسعه‌ی دانش سیاسی زیادتر است. ارتباط با افراد تحصیل‌کرده‌تر و سیاسی‌تر، که می‌توانند الگوهای رفتاری و نگرشی در زمینه‌ی سیاست ارائه دهند، بیشتر فراهم است. پرداختن به سیاست در چنین محیطی تشویق می‌شود. فرزندان چنین خانواده‌هایی تمرکز کمتر بر دغدغه‌های روزمره‌ی اقتصادی و بقا دارند و بنابراین فرصتی بیشتر برای توجه به مسائل انتزاعی‌تر مانند سیاست فراهم است.
خانواده‌های با درآمد بالا و پایین در «اکوسیستم‌های فرهنگی» متفاوتی زندگی می‌کنند. اکوسیستم فرهنگی خانواده‌های کم‌درآمد محدودکننده‌تر است و حتی استعدادهای ژنتیکی را سرکوب می‌کند.
افراد با گرایش ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی، در صورت قرار گرفتن در محیط‌های فرهنگی غنی‌تر (مثل خانواده‌های با درآمد بالا)، احتمالاً بیشتر به دنبال فعالیت‌های سیاسی می‌روند و محیط خود را به گونه‌ای شکل می‌دهند که این علاقه تقویت شود.
در درازمدت چه خواهد شد؟!
ادامه‌ی این روند در بازه‌های زمانی طولانی می‌تواند پیامدهای مهمی در سطح فردی، اجتماعی و حتی تکامل انسان داشته باشد. اگر استعدادهای ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی در خانواده‌های ثروتمندتر بیشتر شکوفا، و در خانواده‌های کم‌درآمد سرکوب شوند، این می‌تواند به تشدید نابرابری سیاسی و اجتماعی بیانجامد. افراد از طبقات بالاتر به‌طور فزاینده‌ای در عرصه‌ی سیاست مسلط خواهند شد، در حالی که مشارکت افراد از طبقات پایین‌تر کمتر خواهد شد. با گذشت زمان، نوعی اشرافیت سیاسی شکل می‌گیرد که در آن، علاقه و مشارکت سیاسی به‌طور فزاینده‌ای در بین طبقات بالای جامعه متمرکز می‌شود. این می‌تواند منجر به سیاست‌گذاری‌ها و تصمیماتی شود که بیشتر منافع طبقات بالا را تأمین کند و نیازها و دغدغه‌های طبقات پایین‌تر را نادیده بگیرد.
طبقات بالای جامعه، با استفاده از منابع و قدرت خود، می‌توانند «آشیان‌های فرهنگی» را به گونه‌ای بسازند که به‌طور فزاینده‌ای برای پرورش و تقویت استعدادهای ژنتیکی مطلوبِ آنها مناسب باشند. این «آشیان‌سازی فرهنگی» می‌تواند شامل سیستم‌های آموزشی، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و نهادهای سیاسی باشد که همگی به بازتولید و تقویت برتری سیاسی طبقات بالا کمک می‌کنند.
در بازه‌های زمانی بسیار طولانی این سناریو مطرح می‌شود که احتمالاً نابرابری به نحوی نظام‌مند بیشتر می‌شود و از آنجا که ژن‌ها در این نابرابری نقش بازی می‌کنند این نابرابری بسیار نهادینه خواهد بود.
ساده‌ترین راهکار مقابله با این شرایط آموزش علوم سیاسی در تمامی مدارس، به ویژه مدارس مناطق فقیر است.
هادی صمدی
@evophilosophy
در حالی که قبلاً تصور می‌شد تفاوت در علاقه‌ی سیاسی بر اساس طبقه اجتماعی-اقتصادی عمدتاً ناشی از تربیت خانوادگی است، اکنون می‌دانیم که عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی دارند. پژوهشی که در سیاست و علوم زیستی منتشر شده نشان می‌دهد که استعدادهای ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی در نوجوانان خانواده‌های ثروتمندتر بیشتر بروز می‌کند.
محققان با استفاده از داده‌های مطالعه دوقلوهای آلمانی به بررسی تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی بر علاقه‌ی سیاسی پرداختند. مطالعه نشان داد که عوامل ژنتیکی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از تغییرات در علاقه‌ی سیاسی نوجوانان را توضیح می‌دهند و این تأثیر ژنتیکی در خانواده‌های ثروتمندتر بسیار قوی‌تر است. در محیط‌های کم‌درآمد، به نظر می‌رسد عوامل محیطی مانند شرایط خانوادگی یا فشارهای اقتصادی بیشتر از استعداد ژنتیکی در شکل‌دهی علاقه‌ی سیاسی نقش دارند. درآمد شخصی در بزرگسالی، پس از در نظر گرفتن عوامل ژنتیکی و پیشینه‌ی خانوادگی، تأثیر مستقلی بر علاقه‌ی سیاسی نداشت.
این تحقیق نشان می‌دهد که علاقه‌ی سیاسی ناشی از تعامل ژن و محیط است. استعدادهای ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی برای بروز نیاز به محیط‌های حمایتی دارند. این یافته‌ها برای درک و مقابله با نابرابری سیاسی اهمیت دارد و می‌تواند به سیاست‌گذاران در طراحی رویکردهای مؤثرتر برای افزایش مشارکت مدنی در بین اقشار مختلف جامعه کمک کند.
تحلیل داده از منظر نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ
اگر از منظری تکاملی نگاهی به این داده بیاندازیم چگونه جهانی در انتظارمان است؟!
نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ بر تعامل و تأثیر متقابل بین ژن‌ها و فرهنگ تأکید دارد. مطابق این نظریه فرهنگ نه تنها محصول مغزهای انسانی (که توسط ژن‌ها شکل گرفته‌اند) است، بلکه به نوبه‌ی خود محیطی فرهنگی ایجاد می‌کند که بر انتخاب طبیعی و فراوانی ژن‌ها تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، ژن‌ها و فرهنگ در یک چرخه‌ی بازخوردی مداوم به یکدیگر شکل می‌دهند و تکامل می‌یابند.
خانواده‌های با درآمد بالا معمولاً محیط‌های فرهنگی و اجتماعی غنی‌تر و تسهیل‌گرتری برای پرورش و بروز علاقه‌ی سیاسی فراهم می‌کنند و امکان دسترسی به منابع اطلاعاتی سیاسی، شرکت در فعالیت‌ها و بحث‌های سیاسی، و فرصت برای توسعه‌ی دانش سیاسی زیادتر است. ارتباط با افراد تحصیل‌کرده‌تر و سیاسی‌تر، که می‌توانند الگوهای رفتاری و نگرشی در زمینه‌ی سیاست ارائه دهند، بیشتر فراهم است. پرداختن به سیاست در چنین محیطی تشویق می‌شود. فرزندان چنین خانواده‌هایی تمرکز کمتر بر دغدغه‌های روزمره‌ی اقتصادی و بقا دارند و بنابراین فرصتی بیشتر برای توجه به مسائل انتزاعی‌تر مانند سیاست فراهم است.
خانواده‌های با درآمد بالا و پایین در «اکوسیستم‌های فرهنگی» متفاوتی زندگی می‌کنند. اکوسیستم فرهنگی خانواده‌های کم‌درآمد محدودکننده‌تر است و حتی استعدادهای ژنتیکی را سرکوب می‌کند.
افراد با گرایش ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی، در صورت قرار گرفتن در محیط‌های فرهنگی غنی‌تر (مثل خانواده‌های با درآمد بالا)، احتمالاً بیشتر به دنبال فعالیت‌های سیاسی می‌روند و محیط خود را به گونه‌ای شکل می‌دهند که این علاقه تقویت شود.
در درازمدت چه خواهد شد؟!
ادامه‌ی این روند در بازه‌های زمانی طولانی می‌تواند پیامدهای مهمی در سطح فردی، اجتماعی و حتی تکامل انسان داشته باشد. اگر استعدادهای ژنتیکی به علاقه‌ی سیاسی در خانواده‌های ثروتمندتر بیشتر شکوفا، و در خانواده‌های کم‌درآمد سرکوب شوند، این می‌تواند به تشدید نابرابری سیاسی و اجتماعی بیانجامد. افراد از طبقات بالاتر به‌طور فزاینده‌ای در عرصه‌ی سیاست مسلط خواهند شد، در حالی که مشارکت افراد از طبقات پایین‌تر کمتر خواهد شد. با گذشت زمان، نوعی اشرافیت سیاسی شکل می‌گیرد که در آن، علاقه و مشارکت سیاسی به‌طور فزاینده‌ای در بین طبقات بالای جامعه متمرکز می‌شود. این می‌تواند منجر به سیاست‌گذاری‌ها و تصمیماتی شود که بیشتر منافع طبقات بالا را تأمین کند و نیازها و دغدغه‌های طبقات پایین‌تر را نادیده بگیرد.
طبقات بالای جامعه، با استفاده از منابع و قدرت خود، می‌توانند «آشیان‌های فرهنگی» را به گونه‌ای بسازند که به‌طور فزاینده‌ای برای پرورش و تقویت استعدادهای ژنتیکی مطلوبِ آنها مناسب باشند. این «آشیان‌سازی فرهنگی» می‌تواند شامل سیستم‌های آموزشی، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و نهادهای سیاسی باشد که همگی به بازتولید و تقویت برتری سیاسی طبقات بالا کمک می‌کنند.
در بازه‌های زمانی بسیار طولانی این سناریو مطرح می‌شود که احتمالاً نابرابری به نحوی نظام‌مند بیشتر می‌شود و از آنجا که ژن‌ها در این نابرابری نقش بازی می‌کنند این نابرابری بسیار نهادینه خواهد بود.
ساده‌ترین راهکار مقابله با این شرایط آموزش علوم سیاسی در تمامی مدارس، به ویژه مدارس مناطق فقیر است.
هادی صمدی
@evophilosophy
27.03.202512:31
شش اشتیاقی که مهار زندگی ما را در دست دارند،
و باید مدیریت شوند!
استیون هیز، روان‌درمانگر معروف اکت، در مقاله‌ی آخر خود به بررسی شش اشتیاق پنهان و اساسی می‌پردازد که ناآگاهانه زندگی ما را شکل می‌دهند. این اشتیاق‌ها، اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند منجر به رفتارهای خود-تخریبی، احساس تنهایی، و ناخشنودی شوند. مقاله استدلال می‌کند که راز داشتن یک زندگی بهتر، به جای سرکوب یا نادیده گرفتن این نیازها، شناخت این اشتیاق‌ها و یادگیری نحوه‌ی ارضای سالم و سازنده آنهاست.
در ادامه ضمن معرفی شش اشتیاق پنهان معرفی‌شده، تبیین تکاملی هرکدام نیز عرضه می‌شود زیرا آشنایی با ریشه‌های زیستی این اشتیاق‌ها ما را در پذیرش و مدیریت آنها کمک می‌کند. اما چرا به مدیریت آنها نیاز داریم؟ درست همانگونه که به‌رغم ریشه‌های تکاملیِ قویِ اشتیاق وافر به قند و چربی، نیازمند مدیریت آن هستیم باید این شش اشتیاق را نیز مدیریت کنیم.
۱. اشتیاق به تعلق، یعنی نیاز به پذیرفته شدن و ارتباط با دیگران، مکانیسم تکاملی قدرتمندی است که انسان‌ها را به جست‌وجوی پیوند اجتماعی و عضویت در گروه‌ها سوق می‌دهد، زیرا این امر در طول تاریخ تکامل ما برای بقا، تولیدمثل و موفقیت گونه ضروری بوده است. هیز می‌گوید به جای سرکوب این اشتیاق طبیعی از یکسو و اجازه دادن به آن در جهت غلبه‌ی کامل بر رفتارمان باید از خودِ کاذب دست برداریم. به جای ساختن شخصیتی ساختگی برای جلب تأیید، اصالت خود را بپذیریم و با آسیب‌پذیری‌های خود ارتباط برقرار کنیم. تعلق واقعی از اصالت ناشی می‌شود، نه تظاهر.
۲. اشتیاق به تشخیص موقعیت، یعنی نیاز به درک موقعیت خود در جهان و داشتن حس ثبات و کنترل، نیز یک سازوکار تکاملی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا محیط خود را درک کنند، عدم قطعیت را کاهش دهند، برای آینده برنامه‌ریزی کنند و احساس کنترل و تسلط داشته باشند، که همه اینها برای بقا و موفقیت در محیط‌های پیچیده و متغیر ضروری‌اند. اما عدم مدیریت این اشتیاق دردسرساز شده زیرا توجه ما را به نحوی مستمر به گذشته و آینده معطوف کرده است. چه کنیم؟ به زمان حال توجه کنیم و به جای غرق شدن در گذشته یا نگرانی در مورد آینده، در لحظه‌ی حال حضور داشته باشیم.
۳. اشتیاق به احساس کردن، یعنی نیاز به تجربه طیف کاملی از احساسات، حتی احساسات ناخوشایند یک سازوکار تکاملی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا انگیزه پیدا کنند، با دیگران ارتباط برقرار کنند، از تجربه بیاموزند و زندگی را به طور کامل تجربه کنند. سرکوب احساسات، چه مثبت و چه منفی، می‌تواند توانایی ما برای انطباق، ارتباط و شکوفایی را محدود کند. معمولاً این اشتیاق را نادیده می‌گیریم و صرفاً خواهان تجربه‌های مثبت هستیم. راهکار؟ از احساسات خود فرار نکنیم؛ آنها را بپذیریم و به آنها گوش دهیم. احساسات، حتی احساسات دردناک، می‌توانند درس‌های ارزشمندی به ما بیاموزند و زندگی را غنی کنند.
۴. اشتیاق به انسجام فکری، یعنی نیاز به درک منطقی و سازمان‌یافته از جهان و تجربیات خود نیز یک سازوکار تکاملی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا جهان پیچیده را درک کنند، تصمیمات کارآمد بگیرند، استرس را کاهش دهند، دانش را منتقل کنند و حس هویت خود را شکل دهند. این توانایی‌ها برای بقا و موفقیت در محیط‌های اجتماعی و طبیعی پیچیده ضروری بوده‌اند. در این مورد چه کنیم؟ هیز پیشنهاد می‌دهد پیچیدگی را بپذیریم زیرا زندگی اغلب نامنظم و متناقض است. به جای تلاش برای تحمیل نظم و منطق مصنوعی، پیچیدگی را بپذیریم و یاد بگیریم که با ابهام زندگی کنیم!
۵. اشتیاق به معنا، یعنی نیاز به داشتن هدف و احساس ارزشمندی در زندگی، سازوکار تکاملی دیگری است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا هدفمند شوند، انگیزه پیدا کنند، با رنج مقابله کنند، جوامع منسجم ایجاد کنند و سلامت روانی خود را حفظ کنند. این جنبه‌ها برای بقا، همکاری و شکوفایی در جوامع انسانی پیچیده حیاتی بوده‌اند. چگونه مدیریتش کنیم؟ توصیه هیز آن است که از تأیید خارجی رها شویم و به دنبال معنا در معیارهای اجتماعی مانند ثروت و مقام نباشیم زیرا معنای واقعی از درون نشأت می‌گیرد. باید ارزش‌های عمیق خود را پیدا کنیم و زندگی خود را در راستای آنها شکل دهیم.
۶. اشتیاق به توانش (برای رسیدن به هدف)، یعنی نیاز به احساس توانایی و مهارت در انجام کارها و تسلط بر چیزی نیز سازوکار تکاملی است که انسان‌ها را به یادگیری مهارت‌ها، بهبود عملکرد، کسب منابع و موقعیت اجتماعی، افزایش اعتماد به نفس و لذت بردن از پیشرفت سوق می‌دهد. این جنبه‌ها برای بقا، موفقیت و شکوفایی در طول تاریخ تکامل انسان حیاتی بوده‌اند. افراط در این اشتیاق منبع دردسرهای زیادی بوده است.
توصیه‌ی هیز برای مدیریت این اشتیاق آن است که فرایند را دوست داشته باشیم و بر موفقیت و نتیجه‌ی نهایی تمرکز نکنیم.
هادی صمدی
@evophilosophy
و باید مدیریت شوند!
استیون هیز، روان‌درمانگر معروف اکت، در مقاله‌ی آخر خود به بررسی شش اشتیاق پنهان و اساسی می‌پردازد که ناآگاهانه زندگی ما را شکل می‌دهند. این اشتیاق‌ها، اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند منجر به رفتارهای خود-تخریبی، احساس تنهایی، و ناخشنودی شوند. مقاله استدلال می‌کند که راز داشتن یک زندگی بهتر، به جای سرکوب یا نادیده گرفتن این نیازها، شناخت این اشتیاق‌ها و یادگیری نحوه‌ی ارضای سالم و سازنده آنهاست.
در ادامه ضمن معرفی شش اشتیاق پنهان معرفی‌شده، تبیین تکاملی هرکدام نیز عرضه می‌شود زیرا آشنایی با ریشه‌های زیستی این اشتیاق‌ها ما را در پذیرش و مدیریت آنها کمک می‌کند. اما چرا به مدیریت آنها نیاز داریم؟ درست همانگونه که به‌رغم ریشه‌های تکاملیِ قویِ اشتیاق وافر به قند و چربی، نیازمند مدیریت آن هستیم باید این شش اشتیاق را نیز مدیریت کنیم.
۱. اشتیاق به تعلق، یعنی نیاز به پذیرفته شدن و ارتباط با دیگران، مکانیسم تکاملی قدرتمندی است که انسان‌ها را به جست‌وجوی پیوند اجتماعی و عضویت در گروه‌ها سوق می‌دهد، زیرا این امر در طول تاریخ تکامل ما برای بقا، تولیدمثل و موفقیت گونه ضروری بوده است. هیز می‌گوید به جای سرکوب این اشتیاق طبیعی از یکسو و اجازه دادن به آن در جهت غلبه‌ی کامل بر رفتارمان باید از خودِ کاذب دست برداریم. به جای ساختن شخصیتی ساختگی برای جلب تأیید، اصالت خود را بپذیریم و با آسیب‌پذیری‌های خود ارتباط برقرار کنیم. تعلق واقعی از اصالت ناشی می‌شود، نه تظاهر.
۲. اشتیاق به تشخیص موقعیت، یعنی نیاز به درک موقعیت خود در جهان و داشتن حس ثبات و کنترل، نیز یک سازوکار تکاملی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا محیط خود را درک کنند، عدم قطعیت را کاهش دهند، برای آینده برنامه‌ریزی کنند و احساس کنترل و تسلط داشته باشند، که همه اینها برای بقا و موفقیت در محیط‌های پیچیده و متغیر ضروری‌اند. اما عدم مدیریت این اشتیاق دردسرساز شده زیرا توجه ما را به نحوی مستمر به گذشته و آینده معطوف کرده است. چه کنیم؟ به زمان حال توجه کنیم و به جای غرق شدن در گذشته یا نگرانی در مورد آینده، در لحظه‌ی حال حضور داشته باشیم.
۳. اشتیاق به احساس کردن، یعنی نیاز به تجربه طیف کاملی از احساسات، حتی احساسات ناخوشایند یک سازوکار تکاملی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا انگیزه پیدا کنند، با دیگران ارتباط برقرار کنند، از تجربه بیاموزند و زندگی را به طور کامل تجربه کنند. سرکوب احساسات، چه مثبت و چه منفی، می‌تواند توانایی ما برای انطباق، ارتباط و شکوفایی را محدود کند. معمولاً این اشتیاق را نادیده می‌گیریم و صرفاً خواهان تجربه‌های مثبت هستیم. راهکار؟ از احساسات خود فرار نکنیم؛ آنها را بپذیریم و به آنها گوش دهیم. احساسات، حتی احساسات دردناک، می‌توانند درس‌های ارزشمندی به ما بیاموزند و زندگی را غنی کنند.
۴. اشتیاق به انسجام فکری، یعنی نیاز به درک منطقی و سازمان‌یافته از جهان و تجربیات خود نیز یک سازوکار تکاملی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا جهان پیچیده را درک کنند، تصمیمات کارآمد بگیرند، استرس را کاهش دهند، دانش را منتقل کنند و حس هویت خود را شکل دهند. این توانایی‌ها برای بقا و موفقیت در محیط‌های اجتماعی و طبیعی پیچیده ضروری بوده‌اند. در این مورد چه کنیم؟ هیز پیشنهاد می‌دهد پیچیدگی را بپذیریم زیرا زندگی اغلب نامنظم و متناقض است. به جای تلاش برای تحمیل نظم و منطق مصنوعی، پیچیدگی را بپذیریم و یاد بگیریم که با ابهام زندگی کنیم!
۵. اشتیاق به معنا، یعنی نیاز به داشتن هدف و احساس ارزشمندی در زندگی، سازوکار تکاملی دیگری است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا هدفمند شوند، انگیزه پیدا کنند، با رنج مقابله کنند، جوامع منسجم ایجاد کنند و سلامت روانی خود را حفظ کنند. این جنبه‌ها برای بقا، همکاری و شکوفایی در جوامع انسانی پیچیده حیاتی بوده‌اند. چگونه مدیریتش کنیم؟ توصیه هیز آن است که از تأیید خارجی رها شویم و به دنبال معنا در معیارهای اجتماعی مانند ثروت و مقام نباشیم زیرا معنای واقعی از درون نشأت می‌گیرد. باید ارزش‌های عمیق خود را پیدا کنیم و زندگی خود را در راستای آنها شکل دهیم.
۶. اشتیاق به توانش (برای رسیدن به هدف)، یعنی نیاز به احساس توانایی و مهارت در انجام کارها و تسلط بر چیزی نیز سازوکار تکاملی است که انسان‌ها را به یادگیری مهارت‌ها، بهبود عملکرد، کسب منابع و موقعیت اجتماعی، افزایش اعتماد به نفس و لذت بردن از پیشرفت سوق می‌دهد. این جنبه‌ها برای بقا، موفقیت و شکوفایی در طول تاریخ تکامل انسان حیاتی بوده‌اند. افراط در این اشتیاق منبع دردسرهای زیادی بوده است.
توصیه‌ی هیز برای مدیریت این اشتیاق آن است که فرایند را دوست داشته باشیم و بر موفقیت و نتیجه‌ی نهایی تمرکز نکنیم.
هادی صمدی
@evophilosophy
26.03.202511:43
چه کسانی به اختربینی یا تنجیم باور دارند؟
اینکه کسانی باور دارند که افراد متولدِ فلان ماه چنین و چنان‌اند یا افراد متولد فلان ماه در این هفته نباید کارهای خاصی را انجام دهند، و برخی دیگر از افراد چنین باورهایی ندارند به چه عواملی باز می‌گردد؟ تا کنون پژوهش‌های بسیار زیادی در این زمینه انجام شده است. پژوهشی که اخیراً انجام شده درصدد پاسخ به این پرسش بوده که چه افرادی تنجیم را «علمی» تلقی می‌کنند.
مطالعه‌ای جدید که در مجله‌ی معتبر تفاوت‌های فردی منتشر شده، به بررسی عوامل مؤثر بر باور افراد به تنجیم به عنوان یک علم پرداخته است. این تحقیق با تحلیل داده‌های مربوط به بیش از ۸۵۰۰ نفر از شهروندان آمریکایی، به نتایج قابل توجهی دست یافته که بسیاری از یافته‌های قبلی را باطل می‌کند.
به‌خلاف تصورات رایج که باور به تنجیم را به گرایش‌های معنوی، اعتقادات مذهبی، یا دیدگاه‌های سیاسی نسبت می‌دادند، این مطالعه نشان داد که هوش و سطح تحصیلات، قوی‌ترین عوامل تعیین‌کننده در این زمینه هستند. به عبارت دیگر، افرادی که هوش پایین‌تر و سطح تحصیلات کمتری داشتند، به طور قابل توجهی بیشتر احتمال داشت که تنجیم را علمی تلقی کنند.
مطالعه به طور خاص فرضیه‌های جایگزین را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که میزان اعتماد به علم رابطه‌ی بسیار ضعیفی با باور به تنجیم دارد. به عبارتی علم‌باورانِ زیادی بودند که به تنجیم باور داشتند و بی‌باورانی به علم هم بودند که تنجیم را قبول نداشتند. به‌علاوه، پژوهش هیچ ارتباط معناداری بین باور به تنجیم و باورهای مذهبی نیافت. همچنین هیچ همبستگی قابل توجهی بین گرایش سیاسی و باور به تنجیم دیده نشد. این در حالی است که برخی مطالعات قبلی در اروپا، ارتباطی بین گرایش‌های راست‌گرایانه و پذیرش تنجیم را نشان داده بودند.
در عوض نتایج این پژوهش به شدت از فرضیه «دانش سطحی» باورمندان به اختربینی حمایت می‌کند. این فرضیه بیان می‌دارد که کمبود دانش و توانایی‌های شناختی، افراد را در برابر باورهای شبه‌علمی آسیب‌پذیرتر می‌کند. به عبارت دیگر، افرادی که دانش علمی و تفکر انتقادی کمتری دارند، احتمالاً بیشتر تحت تأثیر باورهای غیرعلمی مانند تنجیم قرار می‌گیرند.
محققان به یک محدودیت مهم در مطالعه خود اشاره می‌کنند. پرسش مستقیم از شرکت‌کنندگان در مورد «علمی بودن» تنجیم، ممکن است باعث شده باشد افرادی که به تنجیم باور دارند اما آن را علمی نمی‌دانند، از پاسخ دادن به این سؤال به طور دقیق باز بمانند. با وجود این محدودیت، یافته‌های مطالعه همچنان بسیار ارزشمند هستند. در نهایت، محققان پیشنهاد می‌کنند که برای مقابله با باورهای شبه‌علمی مانند تنجیم، تلاش‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌های تفکر انتقادی و سواد علمی در جامعه، می‌تواند مؤثرترین راهکار باشد.
در مجموع، این مطالعه نشان می‌دهد که باور به تنجیم در جوامع مدرن، بیش از آنکه ریشه در عوامل فرهنگی یا روان‌شناختی عمیق داشته باشد، به سطح دانش و توانایی‌های شناختی افراد مرتبط است. این یافته‌ها بر اهمیت آموزش و ترویج تفکر انتقادی برای مقابله با باورهای غیرعلمی در جامعه تأکید می‌کنند.
هادی صمدی
@evophilosophy
اینکه کسانی باور دارند که افراد متولدِ فلان ماه چنین و چنان‌اند یا افراد متولد فلان ماه در این هفته نباید کارهای خاصی را انجام دهند، و برخی دیگر از افراد چنین باورهایی ندارند به چه عواملی باز می‌گردد؟ تا کنون پژوهش‌های بسیار زیادی در این زمینه انجام شده است. پژوهشی که اخیراً انجام شده درصدد پاسخ به این پرسش بوده که چه افرادی تنجیم را «علمی» تلقی می‌کنند.
مطالعه‌ای جدید که در مجله‌ی معتبر تفاوت‌های فردی منتشر شده، به بررسی عوامل مؤثر بر باور افراد به تنجیم به عنوان یک علم پرداخته است. این تحقیق با تحلیل داده‌های مربوط به بیش از ۸۵۰۰ نفر از شهروندان آمریکایی، به نتایج قابل توجهی دست یافته که بسیاری از یافته‌های قبلی را باطل می‌کند.
به‌خلاف تصورات رایج که باور به تنجیم را به گرایش‌های معنوی، اعتقادات مذهبی، یا دیدگاه‌های سیاسی نسبت می‌دادند، این مطالعه نشان داد که هوش و سطح تحصیلات، قوی‌ترین عوامل تعیین‌کننده در این زمینه هستند. به عبارت دیگر، افرادی که هوش پایین‌تر و سطح تحصیلات کمتری داشتند، به طور قابل توجهی بیشتر احتمال داشت که تنجیم را علمی تلقی کنند.
مطالعه به طور خاص فرضیه‌های جایگزین را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که میزان اعتماد به علم رابطه‌ی بسیار ضعیفی با باور به تنجیم دارد. به عبارتی علم‌باورانِ زیادی بودند که به تنجیم باور داشتند و بی‌باورانی به علم هم بودند که تنجیم را قبول نداشتند. به‌علاوه، پژوهش هیچ ارتباط معناداری بین باور به تنجیم و باورهای مذهبی نیافت. همچنین هیچ همبستگی قابل توجهی بین گرایش سیاسی و باور به تنجیم دیده نشد. این در حالی است که برخی مطالعات قبلی در اروپا، ارتباطی بین گرایش‌های راست‌گرایانه و پذیرش تنجیم را نشان داده بودند.
در عوض نتایج این پژوهش به شدت از فرضیه «دانش سطحی» باورمندان به اختربینی حمایت می‌کند. این فرضیه بیان می‌دارد که کمبود دانش و توانایی‌های شناختی، افراد را در برابر باورهای شبه‌علمی آسیب‌پذیرتر می‌کند. به عبارت دیگر، افرادی که دانش علمی و تفکر انتقادی کمتری دارند، احتمالاً بیشتر تحت تأثیر باورهای غیرعلمی مانند تنجیم قرار می‌گیرند.
محققان به یک محدودیت مهم در مطالعه خود اشاره می‌کنند. پرسش مستقیم از شرکت‌کنندگان در مورد «علمی بودن» تنجیم، ممکن است باعث شده باشد افرادی که به تنجیم باور دارند اما آن را علمی نمی‌دانند، از پاسخ دادن به این سؤال به طور دقیق باز بمانند. با وجود این محدودیت، یافته‌های مطالعه همچنان بسیار ارزشمند هستند. در نهایت، محققان پیشنهاد می‌کنند که برای مقابله با باورهای شبه‌علمی مانند تنجیم، تلاش‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌های تفکر انتقادی و سواد علمی در جامعه، می‌تواند مؤثرترین راهکار باشد.
در مجموع، این مطالعه نشان می‌دهد که باور به تنجیم در جوامع مدرن، بیش از آنکه ریشه در عوامل فرهنگی یا روان‌شناختی عمیق داشته باشد، به سطح دانش و توانایی‌های شناختی افراد مرتبط است. این یافته‌ها بر اهمیت آموزش و ترویج تفکر انتقادی برای مقابله با باورهای غیرعلمی در جامعه تأکید می‌کنند.
هادی صمدی
@evophilosophy
24.03.202509:54
چگونه تصمیم‌های هوشمندانه‌تری بگیریم؟
از کپک‌های مخاطی بیاموزیم!
در مقاله‌ی کوتاهی که امروز در سایت روان‌شناسی روز آمده، و خلاصه‌ی آن را اینجا می‌خوانید، به بازنگری اساسی در نگرش خود به عقلانیت و هوشمندی دعوت می‌شویم. شاید در نگاه اول، تشبیه رفتار هوشمندانه به رفتار کپک ناخوشایند باشد، اما اندکی صبر کنید: دریچه‌ای نو به سوی عقلانیت را پیش روی خود خواهید دید که همنوا با معرفت‌شناسی تکاملی‌ست و البته ما را به فراتر از ابطال‌گرایی ساده دعوت می‌کند.
کپک‌های مخاطی با قدمتی میلیون‌ها ساله، تمام تصورات ما از هوش و کنجکاوی را به چالش می‌کشند. بی‌مغز و بی‌نورون، اما گره‌گشای مسائلی که پیشرفته‌ترین سامانه‌های ما را در رقابت شکست می‌دهند. این موجودات شگفت‌انگیز، راز دستیابی به نتایج شگرف از دل قواعد ساده، جست‌وجوی بی‌کران و کنجکاوی سیری‌ناپذیر را برملا می‌سازند.
آزمایش‌های حیرت‌انگیز، توانایی این موجودات را در حل معماهای هزارتو به اثبات رسانده‌اند. در پژوهشی پیشگامانه، دانشمندان دریافتند که این کپک‌ها چگونه شبکه‌ای از لوله‌های پروتوپلاسمی را برای رسیدن به غذا گسترش می‌دهند، شبکه‌ای که به طرز شگفت‌آوری، الگوی سامانه‌ی راه‌آهن توکیو را بازآفرینی می‌کند. سیستمی که مهندسان خبره با دهه‌ها تلاش و پیچیده‌ترین ابزارها بهینه‌سازی کرده‌اند، توسط موجودی تک‌سلولی و بی‌مغز، به شکلی غریزی تقلید می‌شود.
این توانایی، نه جادوست و نه وهم، بلکه حاصل چرخه‌ی تصمیم‌گیری ساده و قدرتمندی است که در گذر زمان تکامل یافته است.
الگوریتم مورد استفاده چیست؟
کپک مخاطی، با گستردن شاخه‌های جست‌وجوگر خود به هر سو، محیط را کاوش می‌کند. هنگامی که این شاخه‌ها به غذا می‌رسند، مسیرهای تغذیه تقویت شده و مستحکم‌تر می‌گردند. اما نکته‌ی کلیدی اینجاست: مسیرهای کم‌بازده‌تر رها نمی‌شوند، بلکه با شدتی کمتر حفظ می‌گردند، گویی کپک، گزینه‌ها را باز نگه داشته و آمادگی تغییر شرایط را دارد.
به همین سادگی.
بدین سان، الگوریتمی غیرمتمرکز و شگفت‌آور پدیدار می‌شود: جستجوی گسترده، حس کردن محلی، و تقویت آنچه کارآمد است، بی‌آنکه آنچه روزی سودمند بوده، به فراموشی سپرده شود.
حتی مسائلی پیچیده‌تر، مانند مسئله‌ی فروشنده‌ی دوره‌گرد، که ابررایانه‌ها را نیز به چالش می‌کشند، در برابر توانایی این موجود تک‌سلولی سر تسلیم فرود می‌آورند.
درسی برای انسان: کنجکاوی و افق دید را گسترش دهید
کپک مخاطی، بی‌نورون و بی‌مغز، اما سرشار از هوشمندی است. میلیون‌ها سال تکامل، کپک را استادِ کاوش و انطباق‌پذیری ساخته است. درسی ارزشمند برای ما انسان‌ها، به ویژه در باب انطباق‌پذیری و کنجکاوی.
کپک بی‌محابا به سوی بزرگ‌ترین منبع غذا یورش نمی‌برد، بلکه با کنجکاوی خستگی‌ناپذیر، به کاوش می‌پردازد. مسیرهای امیدبخش را تقویت می‌کند و ارتباطات ضعیف‌تر را با نقاط دوردست، که شاید روزی گنجی نهفته داشته باشند، حفظ می‌کند. نه در یک مسیر زیاده‌روی می‌کند و نه پل‌های پشت سر را ویران می‌سازد. سیستمی زنده برای بقا در دنیایی نامطمئن، دنیایی که شباهت انکارناپذیری با جهان پرشتاب و متغیر امروز ما دارد.
همانگونه که کپک، نقشه‌ای زنده از محیط خود ترسیم می‌کند، ما نیز می‌توانیم با کاوشگری، تقویت نقاط قوت و حفظ آمادگی برای احتمالات، مسیر زندگی خود را شکل دهیم.
به خلاف هوشمندی مشاهده‌شده در این الگو، نظام‌های آموزشی و ساختارهای شغلی، تخصص‌گرایی زودهنگام و مسیرهای از پیش تعیین‌شده را می‌ستایند. گویی مجبوریم تنها یک راه را برگزینیم و در آن عمیق شویم. این رویکرد، شاید کارآمدی ظاهری داشته باشد، اما به بهای از دست رفتن انعطاف‌پذیری سیستم و سرکوب کنجکاوی فردی تمام می‌شود.
هنگامی که گردباد تغییرات از راه می‌رسد، چه فروپاشی اقتصادی باشد، چه تحولات فناورانه، آنانی که تنها یک راه را پیموده‌اند، خود را بی‌نقشه و بی‌یاور خواهند یافت. جامعه نیز از این تک‌بعدی شدن افراد ضرر می‌کند. دنیایی که کنجکاوی را به بند می‌کشد و کاوشگری را به حاشیه می‌راند، داوینچی‌ها و لایب‌نیتزهای آینده را خفه می‌کند.
کپکِ بی‌مغز حقیقتی را درک می‌کند که ما اغلب از آن غافلیم: شکوفایی در گرو گستردگی افق دید است. تکامل، نه به خاطر انتخاب یک راهبرد پیروز و پافشاری بر آن، بلکه به خاطر پاسخگویی، گسترش دامنه، و آزمودن راه‌هایی که شاید امروز بی‌ثمر باشند، اما فردا ناجی، به آن پاداش داده است.
شاید پراکندگی علایق، یا کشش به سوی بی‌شمار چیز، نه نقص، که موهبتی باشد. راهبردی تکاملی و خردمندانه برای رهیابی در جهان پیچیده. راهبردی که احیای آن، برای همگان سودمند خواهد بود.
الگوریتم یادشده در گسترش هوش مصنوعی و رباتیک نیز کاربردهای زیادی خواهد داشت زیرا درس بزرگی در آن نهفته است: مسیرهایی را که نادرست و ناکارآمد ارزیابی شدند یکسره رها نکنید، شاید روزی مجدد به کار آیند.
هادی صمدی
@evophilosophy
از کپک‌های مخاطی بیاموزیم!
در مقاله‌ی کوتاهی که امروز در سایت روان‌شناسی روز آمده، و خلاصه‌ی آن را اینجا می‌خوانید، به بازنگری اساسی در نگرش خود به عقلانیت و هوشمندی دعوت می‌شویم. شاید در نگاه اول، تشبیه رفتار هوشمندانه به رفتار کپک ناخوشایند باشد، اما اندکی صبر کنید: دریچه‌ای نو به سوی عقلانیت را پیش روی خود خواهید دید که همنوا با معرفت‌شناسی تکاملی‌ست و البته ما را به فراتر از ابطال‌گرایی ساده دعوت می‌کند.
کپک‌های مخاطی با قدمتی میلیون‌ها ساله، تمام تصورات ما از هوش و کنجکاوی را به چالش می‌کشند. بی‌مغز و بی‌نورون، اما گره‌گشای مسائلی که پیشرفته‌ترین سامانه‌های ما را در رقابت شکست می‌دهند. این موجودات شگفت‌انگیز، راز دستیابی به نتایج شگرف از دل قواعد ساده، جست‌وجوی بی‌کران و کنجکاوی سیری‌ناپذیر را برملا می‌سازند.
آزمایش‌های حیرت‌انگیز، توانایی این موجودات را در حل معماهای هزارتو به اثبات رسانده‌اند. در پژوهشی پیشگامانه، دانشمندان دریافتند که این کپک‌ها چگونه شبکه‌ای از لوله‌های پروتوپلاسمی را برای رسیدن به غذا گسترش می‌دهند، شبکه‌ای که به طرز شگفت‌آوری، الگوی سامانه‌ی راه‌آهن توکیو را بازآفرینی می‌کند. سیستمی که مهندسان خبره با دهه‌ها تلاش و پیچیده‌ترین ابزارها بهینه‌سازی کرده‌اند، توسط موجودی تک‌سلولی و بی‌مغز، به شکلی غریزی تقلید می‌شود.
این توانایی، نه جادوست و نه وهم، بلکه حاصل چرخه‌ی تصمیم‌گیری ساده و قدرتمندی است که در گذر زمان تکامل یافته است.
الگوریتم مورد استفاده چیست؟
کپک مخاطی، با گستردن شاخه‌های جست‌وجوگر خود به هر سو، محیط را کاوش می‌کند. هنگامی که این شاخه‌ها به غذا می‌رسند، مسیرهای تغذیه تقویت شده و مستحکم‌تر می‌گردند. اما نکته‌ی کلیدی اینجاست: مسیرهای کم‌بازده‌تر رها نمی‌شوند، بلکه با شدتی کمتر حفظ می‌گردند، گویی کپک، گزینه‌ها را باز نگه داشته و آمادگی تغییر شرایط را دارد.
به همین سادگی.
بدین سان، الگوریتمی غیرمتمرکز و شگفت‌آور پدیدار می‌شود: جستجوی گسترده، حس کردن محلی، و تقویت آنچه کارآمد است، بی‌آنکه آنچه روزی سودمند بوده، به فراموشی سپرده شود.
حتی مسائلی پیچیده‌تر، مانند مسئله‌ی فروشنده‌ی دوره‌گرد، که ابررایانه‌ها را نیز به چالش می‌کشند، در برابر توانایی این موجود تک‌سلولی سر تسلیم فرود می‌آورند.
درسی برای انسان: کنجکاوی و افق دید را گسترش دهید
کپک مخاطی، بی‌نورون و بی‌مغز، اما سرشار از هوشمندی است. میلیون‌ها سال تکامل، کپک را استادِ کاوش و انطباق‌پذیری ساخته است. درسی ارزشمند برای ما انسان‌ها، به ویژه در باب انطباق‌پذیری و کنجکاوی.
کپک بی‌محابا به سوی بزرگ‌ترین منبع غذا یورش نمی‌برد، بلکه با کنجکاوی خستگی‌ناپذیر، به کاوش می‌پردازد. مسیرهای امیدبخش را تقویت می‌کند و ارتباطات ضعیف‌تر را با نقاط دوردست، که شاید روزی گنجی نهفته داشته باشند، حفظ می‌کند. نه در یک مسیر زیاده‌روی می‌کند و نه پل‌های پشت سر را ویران می‌سازد. سیستمی زنده برای بقا در دنیایی نامطمئن، دنیایی که شباهت انکارناپذیری با جهان پرشتاب و متغیر امروز ما دارد.
همانگونه که کپک، نقشه‌ای زنده از محیط خود ترسیم می‌کند، ما نیز می‌توانیم با کاوشگری، تقویت نقاط قوت و حفظ آمادگی برای احتمالات، مسیر زندگی خود را شکل دهیم.
به خلاف هوشمندی مشاهده‌شده در این الگو، نظام‌های آموزشی و ساختارهای شغلی، تخصص‌گرایی زودهنگام و مسیرهای از پیش تعیین‌شده را می‌ستایند. گویی مجبوریم تنها یک راه را برگزینیم و در آن عمیق شویم. این رویکرد، شاید کارآمدی ظاهری داشته باشد، اما به بهای از دست رفتن انعطاف‌پذیری سیستم و سرکوب کنجکاوی فردی تمام می‌شود.
هنگامی که گردباد تغییرات از راه می‌رسد، چه فروپاشی اقتصادی باشد، چه تحولات فناورانه، آنانی که تنها یک راه را پیموده‌اند، خود را بی‌نقشه و بی‌یاور خواهند یافت. جامعه نیز از این تک‌بعدی شدن افراد ضرر می‌کند. دنیایی که کنجکاوی را به بند می‌کشد و کاوشگری را به حاشیه می‌راند، داوینچی‌ها و لایب‌نیتزهای آینده را خفه می‌کند.
کپکِ بی‌مغز حقیقتی را درک می‌کند که ما اغلب از آن غافلیم: شکوفایی در گرو گستردگی افق دید است. تکامل، نه به خاطر انتخاب یک راهبرد پیروز و پافشاری بر آن، بلکه به خاطر پاسخگویی، گسترش دامنه، و آزمودن راه‌هایی که شاید امروز بی‌ثمر باشند، اما فردا ناجی، به آن پاداش داده است.
شاید پراکندگی علایق، یا کشش به سوی بی‌شمار چیز، نه نقص، که موهبتی باشد. راهبردی تکاملی و خردمندانه برای رهیابی در جهان پیچیده. راهبردی که احیای آن، برای همگان سودمند خواهد بود.
الگوریتم یادشده در گسترش هوش مصنوعی و رباتیک نیز کاربردهای زیادی خواهد داشت زیرا درس بزرگی در آن نهفته است: مسیرهایی را که نادرست و ناکارآمد ارزیابی شدند یکسره رها نکنید، شاید روزی مجدد به کار آیند.
هادی صمدی
@evophilosophy
22.03.202506:47
اقتصاد و تکامل
داروین و والاس در معرفی نظریه‌ی انتخاب طبیعی وامدار اقتصاددانی به نام مالتوس بودند. پس از عرضه‌ی نظریه‌ی تکامل، بده‌بستان‌های اقتصاد و تکامل شدت گرفت و طی دهه‌های بعدی رشته‌هایی مانند اقتصاد تکاملی، بوم‌شناسی رفتاری، نظریه‌ی بازی تکاملی، و اخیرا اقتصاد رفتاری تکاملی شکل گرفتند.
در جهان امروز که نظریه‌ی تکامل نقش وحدت‌بخش در علوم اجتماعی، علوم رفتاری، و علوم انسانی را پیدا کرده است و مبانی تجربی غنی‌ای برای این رشته‌ها فراهم می‌کند اقتصاد هر چه بیشتر به نظریه‌ی تکامل نیاز دارد.
در این موضوع، در اکوایران با محمدعلی نیازی گفت‌وگویی کوتاه داشتیم. همچنین از اینکه چرا ایدئولوژی‌های سنتی چپ و راست اقتصادی را باید با جهان‌بینی تکاملی جایگزین کرد و داده‌های اقتصاد مبتنی بر شواهد را از منظری تکاملی روایت کرد دلایلی معرفی شد.
از منابع اصلی سخنان اینجانب کتاب اخیری بود با نام از زیست‌شناسی تکاملی تا اقتصاد و به‌عکس؛ همچنین مقدمه هندبوک جدید راتلج در اقتصاد تکاملی.
به عنوان کتابی ساده و خوش‌خوان در مورد چگونگی برآمدن اقتصاد طی تکامل، کتاب خاستگاه‌های تکاملی بازارها را ببینید.
هادی صمدی
@evophilosophy
داروین و والاس در معرفی نظریه‌ی انتخاب طبیعی وامدار اقتصاددانی به نام مالتوس بودند. پس از عرضه‌ی نظریه‌ی تکامل، بده‌بستان‌های اقتصاد و تکامل شدت گرفت و طی دهه‌های بعدی رشته‌هایی مانند اقتصاد تکاملی، بوم‌شناسی رفتاری، نظریه‌ی بازی تکاملی، و اخیرا اقتصاد رفتاری تکاملی شکل گرفتند.
در جهان امروز که نظریه‌ی تکامل نقش وحدت‌بخش در علوم اجتماعی، علوم رفتاری، و علوم انسانی را پیدا کرده است و مبانی تجربی غنی‌ای برای این رشته‌ها فراهم می‌کند اقتصاد هر چه بیشتر به نظریه‌ی تکامل نیاز دارد.
در این موضوع، در اکوایران با محمدعلی نیازی گفت‌وگویی کوتاه داشتیم. همچنین از اینکه چرا ایدئولوژی‌های سنتی چپ و راست اقتصادی را باید با جهان‌بینی تکاملی جایگزین کرد و داده‌های اقتصاد مبتنی بر شواهد را از منظری تکاملی روایت کرد دلایلی معرفی شد.
از منابع اصلی سخنان اینجانب کتاب اخیری بود با نام از زیست‌شناسی تکاملی تا اقتصاد و به‌عکس؛ همچنین مقدمه هندبوک جدید راتلج در اقتصاد تکاملی.
به عنوان کتابی ساده و خوش‌خوان در مورد چگونگی برآمدن اقتصاد طی تکامل، کتاب خاستگاه‌های تکاملی بازارها را ببینید.
هادی صمدی
@evophilosophy
21.03.202506:04
آینده‌ی انسان در سایه‌ی چند پژوهش تجربی
اگر پست قبلی را که درباره‌ی وضعیت انسان در جهان حاکمیت هوشی مصنوعی بود تا حدی نظرورزانه و نامتکی بر شواهد تجربی ارزیابی کردید به چند پژوهش تجربی اشاره کنیم. هرچند این شواهد لزوماً به هوش مصنوعی ربط ندارند اما اشاراتی دارند به آینده‌ی انسان.
چشم بسته وارد آینده نشویم.
چه کسانی بیش از متعارف عمر می‌کنند؟ واضح به نظر می‌رسد که در پاسخ به این پرسش باید به سراغ افراد مسن رفت و عوامل مشترکی را در آنها رصد کرد: عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی. در سال‌های اخیر هوش به عنوان عاملی که با طول عمر همبستگی دارد معرفی شده است. اما هوش جنبه‌های مختلفی دارد. پژوهشی که در دانشگاه ژنو انجام شده عامل خاصی را معرفی می‌کند: توانایی زبانی فرد. روان بودن کلامی، بزرگی دایره‌ی واژگان، و توانایی فرد در استفاده از آن واژگان همبستگی مثبتی با طول عمر دارد.
چند پژوهش دیگر را به پژوهش یاده‌شده بیافزاییم تا در ادامه تحلیلی از منظر نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ عرضه شود.
مطابق پژوهشی که در فایننشال تایمز آمده، در سایه‌ی گسترش هوش‌مصنوعی و اتوماسیون هوش آدمی در حال کاهش است و نه افزایش!
پژوهش سوم نیز نشان می‌داد که مهارت‌های اجتماعی و کلامی در برخی از کارگران نسل زد کاهش یافته است.
آینده انسان با توجه به این پژوهش‌ها
اگر فرض کنیم که پژوهش دانشگاه ژنو درست باشد و توانایی زبانی واقعاً با طول عمر ارتباط داشته باشد، و همزمان دو پژوهش دیگر درست باشند که نشان می‌دهند هوش (به ویژه مهارت‌های زبانی) در حال کاهش است، نتایج نگران‌کننده‌ای برای آینده انسان حاصل می‌شود.
هرچند واضح به نظر می‌رسد که از مشاهده‌ی همبستگی نباید نتایج علی گرفت اما اگر هوش زبانی مستقیم یا غیرمستقیم با طول عمر مرتبط باشد، کاهش این مهارت‌ها در نسل‌های آینده می‌تواند با کاهش بالقوه‌ی طول عمر متوسط همبستگی داشته باشد. صد البته این پیش‌بینی قطعی نیست و عوامل بسیار زیادی در طول عمر انسان دخیل هستند که پیشرفت در علوم پزشکی از آن جمله آنهاست. اما این پیش‌بینی را باید جدی گرفت، زیرا پیشرفت‌های لوکس‌تر پزشکی که گاهی در دفاع از افزایش طول عمر انسان به آنها اشاره می‌شود در اختیار همگان نخواهد بود و میانگین طول عمر بشر را چندان افزایش نمی‌دهند.
البته شاید گفته شود که هوش انسانی در حال تغییر شکل است، نه کاهش مطلق. به عبارتی شاید در عصر هوش مصنوعی، مهارت‌های زبانی و کلامی سنتی کم‌اهمیت‌تر شوند و مهارت‌های جدیدی مانند توانایی کار با هوش مصنوعی، تفکر محاسباتی و حل مسائل پیچیده در محیط‌های اتوماتیک، جایگزین آنها شوند. با این حال، پژوهش دانشگاه ژنو نشان می‌دهد که هوش زبانی هنوز هم مهم است؛ حداقل برای طول عمر. اما پژوهش چهارم نشان می‌دهد که توانایی ریاضیاتی نوجوانان نیز به شدت کاهش یافته.
همچنین است کاهش توانایی جهت‌یابی در اثر استفاده‌ی زیاد از مسیریاب‌ها.
این پژوهش‌ها هشداری‌اند برای توجه بیشتر به توسعه مهارت‌های زبانی و شناختی در نسل‌های آینده. آموزش و پرورش باید به گونه‌ای طراحی شود که نه تنها مهارت‌های کار با هوش مصنوعی را آموزش دهد، بلکه مهارت‌های زبانی، کلامی، تفکر انتقادی، محاسباتی و جهت‌یابی را نیز تقویت کند. همچنین، باید به اثرات منفی وابستگی بیش از حد به فناوری بر مهارت‌های انسانی توجه کرد و راه‌هایی برای حفظ و تقویت این مهارت‌ها در دنیای دیجیتال پیدا کرد.
تحلیلی از منظر نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ
ژن‌ها و فرهنگ به طور متقابل بر یکدیگر اثر می‌گذارند و تکامل می‌یابند. به عبارت دیگر، فرهنگ نه تنها محصول ژن‌های ماست، بلکه خود فرهنگ نیز می‌تواند بر انتخاب طبیعی و در نتیجه بر تکامل ژن‌ها تأثیر بگذارد. این تعامل پویا و دوسویه، ویژگی منحصربه‌فرد تکامل انسان را رقم می‌زند.
توانایی‌های زبانی، هوش، و مهارت‌های اجتماعی و کلامی، همگی محصول تعامل پیچیده بین ژن‌ها و فرهنگ هستند. تغییرات فرهنگی مانند گسترش هوش مصنوعی و رسانه‌های دیجیتال، محیط انتخاب طبیعی را تغییر می‌دهند و ممکن است در بلندمدت منجر به تغییرات ژنتیکی شوند. تغییرات فرهنگی به مراتب سریع‌تر از تغییرات ژنتیکی رخ می‌دهند. کاهش مهارت‌های زبانی و اجتماعی نسل زد، نمونه‌ای از تطابق فرهنگی سریع با محیط جدید است. تکامل ژنتیکی به زمان بسیار طولانی‌تری نیاز دارد و ممکن است هنوز نتواند خود را به طور کامل با این تغییرات فرهنگی تطبیق دهد.
درک همتکاملی ژن-فرهنگ به ما این امکان را می‌دهد که آگاهانه‌تر به تأثیر فرهنگ بر تکامل انسان بنگریم. می‌توانیم با مداخله‌های فرهنگی و آموزشی، مسیر تکامل را به سمت اهداف مطلوب‌تر هدایت کنیم. اگر نگران کاهش مهارت‌های زبانی و اجتماعی هستیم، باید برنامه‌های آموزشی و فرهنگی را طراحی کنیم که این مهارت‌ها را تقویت کنند و از اثرات منفی وابستگی بیش از حد به فناوری بکاهند.
هادی صمدی
@evophilosophy
اگر پست قبلی را که درباره‌ی وضعیت انسان در جهان حاکمیت هوشی مصنوعی بود تا حدی نظرورزانه و نامتکی بر شواهد تجربی ارزیابی کردید به چند پژوهش تجربی اشاره کنیم. هرچند این شواهد لزوماً به هوش مصنوعی ربط ندارند اما اشاراتی دارند به آینده‌ی انسان.
چشم بسته وارد آینده نشویم.
چه کسانی بیش از متعارف عمر می‌کنند؟ واضح به نظر می‌رسد که در پاسخ به این پرسش باید به سراغ افراد مسن رفت و عوامل مشترکی را در آنها رصد کرد: عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی. در سال‌های اخیر هوش به عنوان عاملی که با طول عمر همبستگی دارد معرفی شده است. اما هوش جنبه‌های مختلفی دارد. پژوهشی که در دانشگاه ژنو انجام شده عامل خاصی را معرفی می‌کند: توانایی زبانی فرد. روان بودن کلامی، بزرگی دایره‌ی واژگان، و توانایی فرد در استفاده از آن واژگان همبستگی مثبتی با طول عمر دارد.
چند پژوهش دیگر را به پژوهش یاده‌شده بیافزاییم تا در ادامه تحلیلی از منظر نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ عرضه شود.
مطابق پژوهشی که در فایننشال تایمز آمده، در سایه‌ی گسترش هوش‌مصنوعی و اتوماسیون هوش آدمی در حال کاهش است و نه افزایش!
پژوهش سوم نیز نشان می‌داد که مهارت‌های اجتماعی و کلامی در برخی از کارگران نسل زد کاهش یافته است.
آینده انسان با توجه به این پژوهش‌ها
اگر فرض کنیم که پژوهش دانشگاه ژنو درست باشد و توانایی زبانی واقعاً با طول عمر ارتباط داشته باشد، و همزمان دو پژوهش دیگر درست باشند که نشان می‌دهند هوش (به ویژه مهارت‌های زبانی) در حال کاهش است، نتایج نگران‌کننده‌ای برای آینده انسان حاصل می‌شود.
هرچند واضح به نظر می‌رسد که از مشاهده‌ی همبستگی نباید نتایج علی گرفت اما اگر هوش زبانی مستقیم یا غیرمستقیم با طول عمر مرتبط باشد، کاهش این مهارت‌ها در نسل‌های آینده می‌تواند با کاهش بالقوه‌ی طول عمر متوسط همبستگی داشته باشد. صد البته این پیش‌بینی قطعی نیست و عوامل بسیار زیادی در طول عمر انسان دخیل هستند که پیشرفت در علوم پزشکی از آن جمله آنهاست. اما این پیش‌بینی را باید جدی گرفت، زیرا پیشرفت‌های لوکس‌تر پزشکی که گاهی در دفاع از افزایش طول عمر انسان به آنها اشاره می‌شود در اختیار همگان نخواهد بود و میانگین طول عمر بشر را چندان افزایش نمی‌دهند.
البته شاید گفته شود که هوش انسانی در حال تغییر شکل است، نه کاهش مطلق. به عبارتی شاید در عصر هوش مصنوعی، مهارت‌های زبانی و کلامی سنتی کم‌اهمیت‌تر شوند و مهارت‌های جدیدی مانند توانایی کار با هوش مصنوعی، تفکر محاسباتی و حل مسائل پیچیده در محیط‌های اتوماتیک، جایگزین آنها شوند. با این حال، پژوهش دانشگاه ژنو نشان می‌دهد که هوش زبانی هنوز هم مهم است؛ حداقل برای طول عمر. اما پژوهش چهارم نشان می‌دهد که توانایی ریاضیاتی نوجوانان نیز به شدت کاهش یافته.
همچنین است کاهش توانایی جهت‌یابی در اثر استفاده‌ی زیاد از مسیریاب‌ها.
این پژوهش‌ها هشداری‌اند برای توجه بیشتر به توسعه مهارت‌های زبانی و شناختی در نسل‌های آینده. آموزش و پرورش باید به گونه‌ای طراحی شود که نه تنها مهارت‌های کار با هوش مصنوعی را آموزش دهد، بلکه مهارت‌های زبانی، کلامی، تفکر انتقادی، محاسباتی و جهت‌یابی را نیز تقویت کند. همچنین، باید به اثرات منفی وابستگی بیش از حد به فناوری بر مهارت‌های انسانی توجه کرد و راه‌هایی برای حفظ و تقویت این مهارت‌ها در دنیای دیجیتال پیدا کرد.
تحلیلی از منظر نظریه‌ی همتکاملی ژن-فرهنگ
ژن‌ها و فرهنگ به طور متقابل بر یکدیگر اثر می‌گذارند و تکامل می‌یابند. به عبارت دیگر، فرهنگ نه تنها محصول ژن‌های ماست، بلکه خود فرهنگ نیز می‌تواند بر انتخاب طبیعی و در نتیجه بر تکامل ژن‌ها تأثیر بگذارد. این تعامل پویا و دوسویه، ویژگی منحصربه‌فرد تکامل انسان را رقم می‌زند.
توانایی‌های زبانی، هوش، و مهارت‌های اجتماعی و کلامی، همگی محصول تعامل پیچیده بین ژن‌ها و فرهنگ هستند. تغییرات فرهنگی مانند گسترش هوش مصنوعی و رسانه‌های دیجیتال، محیط انتخاب طبیعی را تغییر می‌دهند و ممکن است در بلندمدت منجر به تغییرات ژنتیکی شوند. تغییرات فرهنگی به مراتب سریع‌تر از تغییرات ژنتیکی رخ می‌دهند. کاهش مهارت‌های زبانی و اجتماعی نسل زد، نمونه‌ای از تطابق فرهنگی سریع با محیط جدید است. تکامل ژنتیکی به زمان بسیار طولانی‌تری نیاز دارد و ممکن است هنوز نتواند خود را به طور کامل با این تغییرات فرهنگی تطبیق دهد.
درک همتکاملی ژن-فرهنگ به ما این امکان را می‌دهد که آگاهانه‌تر به تأثیر فرهنگ بر تکامل انسان بنگریم. می‌توانیم با مداخله‌های فرهنگی و آموزشی، مسیر تکامل را به سمت اهداف مطلوب‌تر هدایت کنیم. اگر نگران کاهش مهارت‌های زبانی و اجتماعی هستیم، باید برنامه‌های آموزشی و فرهنگی را طراحی کنیم که این مهارت‌ها را تقویت کنند و از اثرات منفی وابستگی بیش از حد به فناوری بکاهند.
هادی صمدی
@evophilosophy
19.03.202509:12
گیرافتاده بین هوش مصنوعی و خودمختاری
جان نوستا در پست‌های قبل معرفی شده است. او از جمله پیشگامان فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی است. نکته‌ی قابل توجه در مورد او، توجه هم‌زمانش به تأثيرات انسانی این فناوری و اطلاع‌رسانی فعالانه در این زمینه است. مقاله اخیر او نیز بسیار قابل توجه است. در ادامه، خلاصه این مقاله را بررسی می‌کنیم.
تصور کنید مدتی است فقط با کمک هوش مصنوعی ایمیل نوشته‌اید و حالا می‌خواهید بدون کمک آن ایمیل بنویسید. احتمالاً با مشکل مواجه خواهید شد. همین وضعیت را در نظر بگیرید وقتی به‌طور مداوم از مسیریاب در رانندگی استفاده می‌کنید و ناگهان از کار می‌افتد. در این شرایط، مغز به اصطلاح لکنت می‌گیرد و مهارت‌هایی که قبلاً به‌طور طبیعی انجام می‌شدند، به راحتی قابل انجام نیستند.
نوستا این پدیده را «دام نوسان هوش مصنوعی» می‌نامد و آن را این‌گونه تعریف می‌کند: جابه‌جایی مداوم بین استفاده از هوش مصنوعی و انجام کارها به صورت دستی که می‌تواند اثرات منفی بر شناخت، عملکرد و حتی ایمنی داشته باشد. دام نوسان با تحلیل رفتن مهارت متفاوت است. در تحلیل رفتن مهارت، ما به مرور زمان انجام کاری را فراموش می‌کنیم. اما دام نوسان، الگویی پیچیده‌تر از سازگاری و انطباق مجدد است؛ چرخه‌ای پیوسته از وابستگی به هوش مصنوعی و تلاش برای بازیابی مهارت‌های دستی. این وضعیت، شامل ناراحتی، کاهش کارایی و حتی خطرات احتمالی ناشی از تغییر مداوم بین حالت‌های شناختیِ تقویت‌شده‌باهوش‌مصنوعی و حالت‌های سنتی است. به نظر می‌رسد این «مدل جدید» زندگی ما در عصر حاضر باشد، حداقل در آینده‌ای قابل پیش‌بینی.
ما معمولاً فکر می‌کنیم که فناوری‌ها نیروهای افزایشی هستند که توانایی‌های ما را گسترش می‌دهند و ما را بهتر، باهوش‌تر و سریع‌تر می‌کنند. اما واقعیت این است که بسیاری از فناوری‌ها ما را به روش‌های جدیدی از فکر کردن، مسیریابی و کار کردن عادت می‌دهند. وقتی به حالت استفاده نکردن از این فناوری‌ها برمی‌گردیم، به سادگی به وضعیت قبلی خود باز نمی‌گردیم، بلکه نوعی گسست شناختی را تجربه می‌کنیم.
برای مثال، مترجمی که به‌طور مداوم از هوش مصنوعی برای ترجمه استفاده می‌کند، ممکن است پس از مدتی کارایی قبلی خود را از دست بدهد. همچنین، پزشکی که برای تشخیص بیماری‌ها به هوش مصنوعی متکی است، ممکن است در صورت عدم دسترسی به آن، به خصوص در شرایط اورژانسی، دچار تردید شود و توانایی تشخیص شهودی خود را از دست دهد.
در این موارد، مشکل فقط از دست دادن مهارت نیست. مغز که به استفاده از این فناوری‌ها عادت کرده، در برابر تغییر و بازگشت به روش‌های قبلی مقاومت نشان می‌دهد. فناوری‌ها به جنبه‌های بسیار اساسی انسانی ما نفوذ می‌کنند.
از یکسو اگر هوش مصنوعی به شکل استراتژیک استفاده شود ممکن است با رشد مثبت شناختی همراه باشد. اما از سوی دیگر می‌تواند به تحلیل رفتن مهارت‌ها بیانجامد. این حالت وقتی رخ می‌دهد که اتکا به هوش مصنوعی بیش از حد و بدون کنترل باشد. وقتی یک ابزار جدید وارد روند کار ما می‌شود، ما بخشی از وظایف شناختی خود را به آن ابزار می‌سپاریم؛ چه حافظه باشد (مانند موتورهای جستجو)، چه تصمیم‌گیری (مانند هوش مصنوعی در پزشکی) یا آگاهی از محیط (مانند رانندگی خودکار). این واگذاری وظایف مفید به نظر می‌رسد، اما مشکل زمانی شروع می‌شود که مجبور می‌شویم دوباره کنترل را به دست بگیریم.
یک مشکل احساسی این وضعیت را بدتر می‌کند: وقتی فردی متوجه کاهش کارایی خود در بازگشت به کارهای دستی می‌شود، ناامیدی را تجربه می‌کند و به جای تلاش برای تقویت دوباره‌ی مهارت‌های خود، بیشتر به فناوری وابسته می‌شود.
آیا در آینده این مسأله حل می‌شود؟
دام نوسان، پدیده‌ای مربوط به زمانه‌ی ماست. ما در دور‌ه‌ی گذاری قرار داریم که در آن هوش مصنوعی و اتوماسیون قدرتمند شده‌اند، اما هنوز به‌طور کامل فراگیر نشده‌اند. این وضعیت باعث می‌شود افراد مدام بین استفاده از فناوری‌های پیشرفته و روش‌های سنتی و دستی در نوسان باشند. اگر استفاده از هوش مصنوعی کاملاً پایدار و همه‌گیر شود، آیا این نوسان از بین می‌رود یا همچنان به عنوان یک معضل باقی می‌ماند؟ در حالی که برخی افراد ممکن است با این وضعیت سازگار شده و به تعادل برسند، عموم دیگر افراد ممکن است در مدیریت صحیح وابستگی خود به هوش مصنوعی ناتوان باشند و مهارت‌هایشان تحلیل رود.
شاید نسل‌های آینده هرگز این اصطکاک را تجربه نکنند، زیرا ممکن است دیگر نیازی به بازگشت به مهارت‌های دستی نداشته باشند. اما اگر به بهای از دست دادن برخی مهارت‌های شناختی انسان این اصطکاک از بین رود چه؟! طرح این پرسش از جانب کسی که خود از پیشروان توسعه‌ی این حوزه است باید ما را به تأمل وادارد.
در پست بعد در دفاع از اینکه چرا باید این نظر نوستار را بسیار جدی گرفت به چند پژوهش تجربی جدید اشاره خواهد شد.
هادی صمدی
@evophilosophy
جان نوستا در پست‌های قبل معرفی شده است. او از جمله پیشگامان فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی است. نکته‌ی قابل توجه در مورد او، توجه هم‌زمانش به تأثيرات انسانی این فناوری و اطلاع‌رسانی فعالانه در این زمینه است. مقاله اخیر او نیز بسیار قابل توجه است. در ادامه، خلاصه این مقاله را بررسی می‌کنیم.
تصور کنید مدتی است فقط با کمک هوش مصنوعی ایمیل نوشته‌اید و حالا می‌خواهید بدون کمک آن ایمیل بنویسید. احتمالاً با مشکل مواجه خواهید شد. همین وضعیت را در نظر بگیرید وقتی به‌طور مداوم از مسیریاب در رانندگی استفاده می‌کنید و ناگهان از کار می‌افتد. در این شرایط، مغز به اصطلاح لکنت می‌گیرد و مهارت‌هایی که قبلاً به‌طور طبیعی انجام می‌شدند، به راحتی قابل انجام نیستند.
نوستا این پدیده را «دام نوسان هوش مصنوعی» می‌نامد و آن را این‌گونه تعریف می‌کند: جابه‌جایی مداوم بین استفاده از هوش مصنوعی و انجام کارها به صورت دستی که می‌تواند اثرات منفی بر شناخت، عملکرد و حتی ایمنی داشته باشد. دام نوسان با تحلیل رفتن مهارت متفاوت است. در تحلیل رفتن مهارت، ما به مرور زمان انجام کاری را فراموش می‌کنیم. اما دام نوسان، الگویی پیچیده‌تر از سازگاری و انطباق مجدد است؛ چرخه‌ای پیوسته از وابستگی به هوش مصنوعی و تلاش برای بازیابی مهارت‌های دستی. این وضعیت، شامل ناراحتی، کاهش کارایی و حتی خطرات احتمالی ناشی از تغییر مداوم بین حالت‌های شناختیِ تقویت‌شده‌باهوش‌مصنوعی و حالت‌های سنتی است. به نظر می‌رسد این «مدل جدید» زندگی ما در عصر حاضر باشد، حداقل در آینده‌ای قابل پیش‌بینی.
ما معمولاً فکر می‌کنیم که فناوری‌ها نیروهای افزایشی هستند که توانایی‌های ما را گسترش می‌دهند و ما را بهتر، باهوش‌تر و سریع‌تر می‌کنند. اما واقعیت این است که بسیاری از فناوری‌ها ما را به روش‌های جدیدی از فکر کردن، مسیریابی و کار کردن عادت می‌دهند. وقتی به حالت استفاده نکردن از این فناوری‌ها برمی‌گردیم، به سادگی به وضعیت قبلی خود باز نمی‌گردیم، بلکه نوعی گسست شناختی را تجربه می‌کنیم.
برای مثال، مترجمی که به‌طور مداوم از هوش مصنوعی برای ترجمه استفاده می‌کند، ممکن است پس از مدتی کارایی قبلی خود را از دست بدهد. همچنین، پزشکی که برای تشخیص بیماری‌ها به هوش مصنوعی متکی است، ممکن است در صورت عدم دسترسی به آن، به خصوص در شرایط اورژانسی، دچار تردید شود و توانایی تشخیص شهودی خود را از دست دهد.
در این موارد، مشکل فقط از دست دادن مهارت نیست. مغز که به استفاده از این فناوری‌ها عادت کرده، در برابر تغییر و بازگشت به روش‌های قبلی مقاومت نشان می‌دهد. فناوری‌ها به جنبه‌های بسیار اساسی انسانی ما نفوذ می‌کنند.
از یکسو اگر هوش مصنوعی به شکل استراتژیک استفاده شود ممکن است با رشد مثبت شناختی همراه باشد. اما از سوی دیگر می‌تواند به تحلیل رفتن مهارت‌ها بیانجامد. این حالت وقتی رخ می‌دهد که اتکا به هوش مصنوعی بیش از حد و بدون کنترل باشد. وقتی یک ابزار جدید وارد روند کار ما می‌شود، ما بخشی از وظایف شناختی خود را به آن ابزار می‌سپاریم؛ چه حافظه باشد (مانند موتورهای جستجو)، چه تصمیم‌گیری (مانند هوش مصنوعی در پزشکی) یا آگاهی از محیط (مانند رانندگی خودکار). این واگذاری وظایف مفید به نظر می‌رسد، اما مشکل زمانی شروع می‌شود که مجبور می‌شویم دوباره کنترل را به دست بگیریم.
یک مشکل احساسی این وضعیت را بدتر می‌کند: وقتی فردی متوجه کاهش کارایی خود در بازگشت به کارهای دستی می‌شود، ناامیدی را تجربه می‌کند و به جای تلاش برای تقویت دوباره‌ی مهارت‌های خود، بیشتر به فناوری وابسته می‌شود.
آیا در آینده این مسأله حل می‌شود؟
دام نوسان، پدیده‌ای مربوط به زمانه‌ی ماست. ما در دور‌ه‌ی گذاری قرار داریم که در آن هوش مصنوعی و اتوماسیون قدرتمند شده‌اند، اما هنوز به‌طور کامل فراگیر نشده‌اند. این وضعیت باعث می‌شود افراد مدام بین استفاده از فناوری‌های پیشرفته و روش‌های سنتی و دستی در نوسان باشند. اگر استفاده از هوش مصنوعی کاملاً پایدار و همه‌گیر شود، آیا این نوسان از بین می‌رود یا همچنان به عنوان یک معضل باقی می‌ماند؟ در حالی که برخی افراد ممکن است با این وضعیت سازگار شده و به تعادل برسند، عموم دیگر افراد ممکن است در مدیریت صحیح وابستگی خود به هوش مصنوعی ناتوان باشند و مهارت‌هایشان تحلیل رود.
شاید نسل‌های آینده هرگز این اصطکاک را تجربه نکنند، زیرا ممکن است دیگر نیازی به بازگشت به مهارت‌های دستی نداشته باشند. اما اگر به بهای از دست دادن برخی مهارت‌های شناختی انسان این اصطکاک از بین رود چه؟! طرح این پرسش از جانب کسی که خود از پیشروان توسعه‌ی این حوزه است باید ما را به تأمل وادارد.
در پست بعد در دفاع از اینکه چرا باید این نظر نوستار را بسیار جدی گرفت به چند پژوهش تجربی جدید اشاره خواهد شد.
هادی صمدی
@evophilosophy
15.03.202505:09
آرش موسوی درگذشت
دوستی بی‌نظیر را از دست دادم. مردی که ابتدا او را در دوران کارشناسی ارشد در دانشگاه شریف دیدم و از همان زمان دوستی‌مان عمیق شد. انسانی که هیچگاه عصبانیت او را ندیدیم. موجودی که صرفا مهربانی بود و همراهی. روزگاری که فلسفه می‌خواند در تحلیل فلسفی کسی به گرد پایش هم نمی‌رسیدیم هرچند خیلی زود دریافت زمین فلسفه برای شورمندی‌های او کوچک است. شور محض بود. ایده‌هایی بس بزرگتر از تحلیل‌های منظم فلسفه علم یا سیاستگذاری علم در سر داشت که به زبان نمی‌امدند (رشته‌ای که در آن دکتری خواند و به همان دلیل نیز سر از مرکز سیاست علمی کشور درآورد، جاییکه این بخت را داشت که همکارنش نیز این روح بی‌تاب را درک کردند).
تجربه‌های زیسته‌اش در قالب‌های فلسفی نمی‌گنجید. تجسدی بود از سکوت‌گرایی ویتگنشتاین، جاییکه می‌گفت تجربه‌هایی‌ست که زبان را یارای بیان آن نیست و باید سکوت کرد.
غوغای پس آن چهره‌ی آرام، آرام گرفت؛ غوغایی در دل دوستانش افکند و رفت.
هادی صمدی
دوستی بی‌نظیر را از دست دادم. مردی که ابتدا او را در دوران کارشناسی ارشد در دانشگاه شریف دیدم و از همان زمان دوستی‌مان عمیق شد. انسانی که هیچگاه عصبانیت او را ندیدیم. موجودی که صرفا مهربانی بود و همراهی. روزگاری که فلسفه می‌خواند در تحلیل فلسفی کسی به گرد پایش هم نمی‌رسیدیم هرچند خیلی زود دریافت زمین فلسفه برای شورمندی‌های او کوچک است. شور محض بود. ایده‌هایی بس بزرگتر از تحلیل‌های منظم فلسفه علم یا سیاستگذاری علم در سر داشت که به زبان نمی‌امدند (رشته‌ای که در آن دکتری خواند و به همان دلیل نیز سر از مرکز سیاست علمی کشور درآورد، جاییکه این بخت را داشت که همکارنش نیز این روح بی‌تاب را درک کردند).
تجربه‌های زیسته‌اش در قالب‌های فلسفی نمی‌گنجید. تجسدی بود از سکوت‌گرایی ویتگنشتاین، جاییکه می‌گفت تجربه‌هایی‌ست که زبان را یارای بیان آن نیست و باید سکوت کرد.
غوغای پس آن چهره‌ی آرام، آرام گرفت؛ غوغایی در دل دوستانش افکند و رفت.
هادی صمدی
14.03.202518:58
خبری خوش برای آنها که پا به سن گذاشته‌اند!
با افزایش سن، شناخت نه فقط لزوماً ضعیف نمی‌شود، بلکه می‌تواند قوی‌تر شود!
مطالعه جدیدی در نشریه ساینس نشان می‌دهد که مهارت‌های شناختی مانند خواندن و حساب کردن، به طور کلی تا سن ۴۰ سالگی بهبود می‌یابند و پس از آن یا ثابت می‌مانند یا کمی کاهش می‌یابند، نه اینکه به خلاف تصور رایج از ۳۰ سالگی شروع به کاهش کنند. این مطالعه نشان می‌دهد که کاهش مهارت‌های شناختی در سنین بالا اجتناب‌ناپذیر نیست. افرادی که به طور مرتب از مهارت‌های خود در کار و زندگی روزمره استفاده می‌کنند، توانایی‌های شناختی خود را در سنین بالای ۴۰ سالگی حفظ یا حتی بهبود می‌بخشند. محققان برای بررسی دقیق‌تر تغییرات مهارت‌های شناختی با افزایش سن، از داده‌های یک مطالعه طولانی‌مدت در آلمان استفاده کردند. این مطالعه افراد را در طول زمان پیگیری کرد که روش دقیق‌تری نسبت به مطالعات قبلی است که افراد مختلف در سنین متفاوت را در یک زمان مقایسه می‌کردند. روش قبلی به دلیل تفاوت‌های نسلی در آموزش و پرورش، ممکن بود گمراه‌کننده باشد.
مطالعه نشان داد که استفاده مداوم از مهارت‌های خواندن و حساب کردن در زندگی روزمره و کار، نقش مهمی در حفظ و بهبود این مهارت‌ها دارد. افرادی که بیشتر از مهارت‌های خود استفاده می‌کردند، تا سن ۶۵ سالگی هیچ کاهشی در مهارت‌هایشان نشان ندادند و حتی مهارت‌هایشان تا دهه ۵۰ زندگی‌شان بهبود یافت. در مقابل، کاهش مهارت بیشتر در افرادی مشاهده شد که کمتر از مهارت‌های خود استفاده می‌کردند. مطالعه نشان داد که زنان به طور متوسط در سنین بالاتر بیشتر در معرض کاهش مهارت‌های حساب کردن نسبت به مردان هستند، که این تفاوت کاملاً با میزان استفاده از مهارت‌ها قابل توضیح نیست. این مطالعه فقط افراد تا سن ۶۵ سال را بررسی کرده و فقط بر مهارت‌های خواندن و حساب کردن تمرکز داشته است. همچنین، مطالعه در آلمان انجام شده و ممکن است نتایج در کشورهای دیگر متفاوت باشد.
این تحقیق دیدگاه امیدوارکننده‌تری در مورد پیری شناختی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که با فعال نگه داشتن ذهن و استفاده منظم از مهارت‌های شناختی در طول زندگی، می‌توان توانایی‌های شناختی را حفظ و حتی بهبود بخشید. یادگیری مادام‌العمر و مشارکت فعال ذهنی برای عملکرد شناختی سالم در طول زندگی بسیار مهم است.
به طور خلاصه، این مطالعه نشان می‌دهد که
یا از مغز خود استفاده کنید یا قابلیت‌های شناختی خود را از دست می‌دهید!
تحلیلی تکاملی
انسان گونه‌ای با فرهنگ و یادگیری اجتماعی پیچیده است. بقای ما به توانایی یادگیری از نسل‌های قبل و انتقال این دانش به نسل‌های بعدی وابسته است. قوای شناختی قوی در سنین بالاتر، به ویژه در دوران پس از باروری، به افراد مسن اجازه می‌دهد تا به عنوان مخزن دانش و تجربه برای گروه عمل کنند.
انسان‌ها دوره کودکی و نوجوانی طولانی دارند و نیازمند سرمایه‌گذاری والدین برای مدت زمان طولانی هستند. حفظ قوای شناختی والدین تا سنین میانسالی و بالاتر، به آنها امکان می‌دهد تا به طور موثرتری از فرزندان خود حمایت کرده و آنها را آموزش دهند. زندگی اجتماعی انسان بسیار پیچیده است و نیازمند مهارت‌های شناختی سطح بالا برای برقراری ارتباط، حل مسئله، برنامه‌ریزی و همکاری است. حفظ این مهارت‌ها در سنین بالاتر، به افراد اجازه می‌دهد تا همچنان نقش موثری در جامعه ایفا کرده و به بقای گروه کمک کنند.
با تکامل انسان و توسعه ابزارها و استراتژی‌های پیچیده شکار و جمع‌آوری غذا، اهمیت قدرت بدنی خام برای بقا کاهش یافته و اهمیت هوش، برنامه‌ریزی و حل مسئله افزایش یافته است. به عبارت دیگر، در محیط‌های انسانی پیچیده‌تر، هوش بر زور ارجحیت پیدا کرده است.
در بسیاری از گونه‌های پستاندار، نر آلفا معمولاً از طریق قدرت بدنی و مبارزه به جایگاه رهبری می‌رسد. اما در انسان، با توسعه جوامع پیچیده و فرهنگ، احتمالاً معیارهای رهبری و برتری تغییر کرده است. توانایی‌های شناختی مانند هوش، دانش، مهارت‌های ارتباطی، توانایی حل مسئله و تجربه، به تدریج اهمیت بیشتری نسبت به قدرت بدنی خام برای کسب جایگاه و نفوذ در گروه پیدا کرده‌اند.
اگر «آلفا» را به معنای فردی با نفوذ و رهبر در گروه در نظر بگیریم، در جوامع انسانی، «آلفا» می‌تواند فردی باشد که نه به دلیل قدرت بدنی، بلکه به دلیل دانش، خرد، مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های شناختی برجسته، مورد احترام و پیروی گروه قرار می‌گیرد. این مطالعه نشان می‌دهد که قوای شناختی تا سنین بالا حفظ می‌شوند، که این امر به افراد مسن‌تر امکان می‌دهد تا به عنوان «آلفای شناختی» نقش رهبری و مشاوره را ایفا کنند.
شناخت در جوامع پیچیده در زیرگروه‌هایی توزیع شده است و بنابرین زیر گروه‌های مختلف آلفاهای شناختی متنوعی دارند که به قدرت بدنی وابسته نیست و بنابراین وابسته به جنسیت نیز نیست.
هادی صمدی
@evophilosophy
با افزایش سن، شناخت نه فقط لزوماً ضعیف نمی‌شود، بلکه می‌تواند قوی‌تر شود!
مطالعه جدیدی در نشریه ساینس نشان می‌دهد که مهارت‌های شناختی مانند خواندن و حساب کردن، به طور کلی تا سن ۴۰ سالگی بهبود می‌یابند و پس از آن یا ثابت می‌مانند یا کمی کاهش می‌یابند، نه اینکه به خلاف تصور رایج از ۳۰ سالگی شروع به کاهش کنند. این مطالعه نشان می‌دهد که کاهش مهارت‌های شناختی در سنین بالا اجتناب‌ناپذیر نیست. افرادی که به طور مرتب از مهارت‌های خود در کار و زندگی روزمره استفاده می‌کنند، توانایی‌های شناختی خود را در سنین بالای ۴۰ سالگی حفظ یا حتی بهبود می‌بخشند. محققان برای بررسی دقیق‌تر تغییرات مهارت‌های شناختی با افزایش سن، از داده‌های یک مطالعه طولانی‌مدت در آلمان استفاده کردند. این مطالعه افراد را در طول زمان پیگیری کرد که روش دقیق‌تری نسبت به مطالعات قبلی است که افراد مختلف در سنین متفاوت را در یک زمان مقایسه می‌کردند. روش قبلی به دلیل تفاوت‌های نسلی در آموزش و پرورش، ممکن بود گمراه‌کننده باشد.
مطالعه نشان داد که استفاده مداوم از مهارت‌های خواندن و حساب کردن در زندگی روزمره و کار، نقش مهمی در حفظ و بهبود این مهارت‌ها دارد. افرادی که بیشتر از مهارت‌های خود استفاده می‌کردند، تا سن ۶۵ سالگی هیچ کاهشی در مهارت‌هایشان نشان ندادند و حتی مهارت‌هایشان تا دهه ۵۰ زندگی‌شان بهبود یافت. در مقابل، کاهش مهارت بیشتر در افرادی مشاهده شد که کمتر از مهارت‌های خود استفاده می‌کردند. مطالعه نشان داد که زنان به طور متوسط در سنین بالاتر بیشتر در معرض کاهش مهارت‌های حساب کردن نسبت به مردان هستند، که این تفاوت کاملاً با میزان استفاده از مهارت‌ها قابل توضیح نیست. این مطالعه فقط افراد تا سن ۶۵ سال را بررسی کرده و فقط بر مهارت‌های خواندن و حساب کردن تمرکز داشته است. همچنین، مطالعه در آلمان انجام شده و ممکن است نتایج در کشورهای دیگر متفاوت باشد.
این تحقیق دیدگاه امیدوارکننده‌تری در مورد پیری شناختی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که با فعال نگه داشتن ذهن و استفاده منظم از مهارت‌های شناختی در طول زندگی، می‌توان توانایی‌های شناختی را حفظ و حتی بهبود بخشید. یادگیری مادام‌العمر و مشارکت فعال ذهنی برای عملکرد شناختی سالم در طول زندگی بسیار مهم است.
به طور خلاصه، این مطالعه نشان می‌دهد که
یا از مغز خود استفاده کنید یا قابلیت‌های شناختی خود را از دست می‌دهید!
تحلیلی تکاملی
انسان گونه‌ای با فرهنگ و یادگیری اجتماعی پیچیده است. بقای ما به توانایی یادگیری از نسل‌های قبل و انتقال این دانش به نسل‌های بعدی وابسته است. قوای شناختی قوی در سنین بالاتر، به ویژه در دوران پس از باروری، به افراد مسن اجازه می‌دهد تا به عنوان مخزن دانش و تجربه برای گروه عمل کنند.
انسان‌ها دوره کودکی و نوجوانی طولانی دارند و نیازمند سرمایه‌گذاری والدین برای مدت زمان طولانی هستند. حفظ قوای شناختی والدین تا سنین میانسالی و بالاتر، به آنها امکان می‌دهد تا به طور موثرتری از فرزندان خود حمایت کرده و آنها را آموزش دهند. زندگی اجتماعی انسان بسیار پیچیده است و نیازمند مهارت‌های شناختی سطح بالا برای برقراری ارتباط، حل مسئله، برنامه‌ریزی و همکاری است. حفظ این مهارت‌ها در سنین بالاتر، به افراد اجازه می‌دهد تا همچنان نقش موثری در جامعه ایفا کرده و به بقای گروه کمک کنند.
با تکامل انسان و توسعه ابزارها و استراتژی‌های پیچیده شکار و جمع‌آوری غذا، اهمیت قدرت بدنی خام برای بقا کاهش یافته و اهمیت هوش، برنامه‌ریزی و حل مسئله افزایش یافته است. به عبارت دیگر، در محیط‌های انسانی پیچیده‌تر، هوش بر زور ارجحیت پیدا کرده است.
در بسیاری از گونه‌های پستاندار، نر آلفا معمولاً از طریق قدرت بدنی و مبارزه به جایگاه رهبری می‌رسد. اما در انسان، با توسعه جوامع پیچیده و فرهنگ، احتمالاً معیارهای رهبری و برتری تغییر کرده است. توانایی‌های شناختی مانند هوش، دانش، مهارت‌های ارتباطی، توانایی حل مسئله و تجربه، به تدریج اهمیت بیشتری نسبت به قدرت بدنی خام برای کسب جایگاه و نفوذ در گروه پیدا کرده‌اند.
اگر «آلفا» را به معنای فردی با نفوذ و رهبر در گروه در نظر بگیریم، در جوامع انسانی، «آلفا» می‌تواند فردی باشد که نه به دلیل قدرت بدنی، بلکه به دلیل دانش، خرد، مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های شناختی برجسته، مورد احترام و پیروی گروه قرار می‌گیرد. این مطالعه نشان می‌دهد که قوای شناختی تا سنین بالا حفظ می‌شوند، که این امر به افراد مسن‌تر امکان می‌دهد تا به عنوان «آلفای شناختی» نقش رهبری و مشاوره را ایفا کنند.
شناخت در جوامع پیچیده در زیرگروه‌هایی توزیع شده است و بنابرین زیر گروه‌های مختلف آلفاهای شناختی متنوعی دارند که به قدرت بدنی وابسته نیست و بنابراین وابسته به جنسیت نیز نیست.
هادی صمدی
@evophilosophy
11.03.202517:55
فلسفه‌ی تکاملی طنز
از معماهای فلسفه آن است که با اینکه طنز جایگاه مهمی در زندگی انسان دارد اما فیلسوفان کمتر به آن پرداخته‌اند و وقتی هم به آن پرداخته‌اند نگاه چندان مثبتی به آن نداشته‌اند.
ابتدا با مراجعه به مدخل «فلسفه‌ی طنز» در دانشنامه استنفورد به چند نظریه در تاریخ فلسفه اشاره کنیم.
یک. مطابق نظریه‌ی برتری، که می‌توان آن را به افلاطون، هابز و دکارت نسبت داد، طنز ناشی از احساس برتری نسبت به دیگران یا وضعیت قبلی خودمان است. این خوانش طنز را به‌مثابه‌ی استهزا در نظر می‌گیرد و آن را ابراز تحقیر یا تمسخر می‌داند. طنز به عنوان نشانه‌ای از تحسین خود در مقایسه با نقص‌های دیگران تلقی می‌شود.
دو. لرد شافتسبری نظریه‌ی رهایی را طرح کرد و اسپنسر و فروید هم آن را پسندیدند. مطابق این نظر طنز به عنوان مکانیسم رهایی‌بخشی برای انرژی عصبیِ انباشته‌شده عمل می‌کند؛ چیزی به سان سوپاپ اطمینان در دیگ بخار.
سه. نظریه‌ی ناهمگونی ریشه‌های طنز را در درک چیزی ناهمگون می‌داند؛ چیزی که الگوها و انتظارات ذهنی ما را نقض می‌کند. امروزه این نظریه، نظریه‌ی غالب در فلسفه و روان‌شناسی طنز است. شوپنهاور ناهمگونی را بین ادراکات حسی و دانش انتزاعی عقلانی دید و کی‌یرکگور «تعارض» بین انتظار و تجربه را هسته‌ی طنز می‌دانست.
نظریه‌های دیگری نیز وجود دارند از جمله نظریه‌ی آکویناس، که طنز را نوعی استراحت برای روح و دارای مزایای اجتماعی می‌دانست.
خوانش تکاملی از طنز
ساده‌ترین تبیین‌های تکاملی طنز به فایده‌هایی اشاره دارد که متوجه فرد طنز‌پرداز و مخاطبی است که طنز را درک می‌کند. توانایی طنزپردازی و درک طنز، نشان‌دهنده‌ی هوش، خلاقیت و مهارت‌های اجتماعی بالا است. این ویژگی‌ها از نظر تکاملی برای انتخاب جفت نیز جذاب‌اند. همچنین طنزپردازی می‌تواند به عنوان یک نمایش غیرمستقیم از هوش عمل کند و جایگاه اجتماعی فرد را ارتقا دهد که علاوه بر جذب جفت‌های بالقوه، کارکرد مهمی در حل مسائل گروه دارد.
دسته‌ی دوم تبیین‌ها به ابعاد اجتماعی طنز اشاره دارند. طنز پیوند اجتماعی و انسجام گروهی را افزایش می‌داده است. خنده مسری است و طنز در به اشتراک‌گذاری خنده در یک گروه کمک می‌کند. این اشتراک‌گذاری احساس تعلق و همبستگی را تقویت می‌کند و پیوندهای اجتماعی را مستحکم‌تر می‌سازد. در همین راستای کارکردهای اجتماعی است که باید به نقش طنز در کاهش تنش و مدیریت تعارض اشاره کرد. طنز می‌تواند موقعیت‌های تنش‌زا را تلطیف کند و از شدت درگیری‌ها بکاهد. خنده و شوخی می‌تواند فشار روانی را کاهش داده و فضای خصمانه را تعدیل کند.
کارکرد تکاملی دیگر طنز افزایش یادگیری اجتماعی و انتقال هنجارها بوده است. طنز می‌تواند به شکلی غیرمستقیم و جذاب، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی را منتقل کند. داستان‌های خنده‌دار، لطیفه‌ها، و کاریکاتورها می‌توانند به افراد کمک کنند تا رفتارهای قابل قبول و غیرقابل قبول در جامعه را درک کنند. طنز می‌تواند به شکل غیرمستقیم ناهنجاری‌ها را نقد کند و رفتارهای مطلوب را تشویق کند. طنز همچنین ابراز مخالفت و به چالش کشیدن قدرت بوده است. همچنین می‌تواند راهی امن و غیرمستقیم برای ابراز مخالفت با اقتدار و به چالش کشیدن وضعیت موجود باشد. در جوامعی که بیان مستقیم انتقاد خطرناک بوده، طنز می‌توانسته ابزاری برای بیان نارضایتی و انتقاد از قدرت‌های حاکم باشد. این کارکرد طنز به ویژه در رابطه با سیاست برجسته می‌شود.
طنز سیاسی
وقتی به سراغ نظریه‌های تکاملی سیاست برویم طنز سیاسی کارکردهای ویژه‌ای می‌یابد زیرا می‌تواند اقتدار و مشروعیت رهبران و نظام‌های سیاسی را تضعیف کند. تمسخر، هجو و کاریکاتورسازی از رهبران سیاسی از هاله تقدس و قدرت آنها می‌کاهد. این تقدس‌زدایی می‌تواند تغییرات سیاسی و اجتماعی را تسهیل کند. طنز می‌تواند در فضای پرتنش سیاسی با شوخی و خنده فضای سنگین و خصمانه را تلطیف کرده و زمینه را برای گفت‌وگو و تعامل بین گروه‌های مختلف فراهم کند.
کارکرد دیگر طنز در حوزه‌ی سیاست آن است که ابزاری جذاب برای جذب مخاطب و انتقال پیام‌های سیاسی است. طنز سیاسی پیام‌های پیچیده سیاسی را به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم مردم بیان می‌کند و آن را به ابزاری مؤثر برای آگاهی‌بخشی سیاسی و بسیج عمومی بدل می‌سازد.
از آنجا که طنز سیاسی اغلب حول محور دشمنِ مشترک شکل می‌گیرد، هرچند تمسخر و تحقیر گروه‌های رقیب یا مخالفان سیاسی به تقویت انسجام و همبستگی در میان حامیان یک گروه یا جناح سیاسی کمک می‌کند اما جنبه‌های منفی، مانند دامن زدن به تعصبات و نفرت‌پراکنی، را نیز دارد. در جامعه‌ای که طنز غیرسیاسی رواج یابد از این کارکرد منفی طنز سیاسی کاسته می‌شود، زیرا تنوع طنزها، تنوع شناختی مردم جامعه را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی رواداری افزوده می‌شود و افراد به سادگی طنزها را توهین‌آمیز تلقی نمی‌کنند.
هادی صمدی
@evophilosophy
از معماهای فلسفه آن است که با اینکه طنز جایگاه مهمی در زندگی انسان دارد اما فیلسوفان کمتر به آن پرداخته‌اند و وقتی هم به آن پرداخته‌اند نگاه چندان مثبتی به آن نداشته‌اند.
ابتدا با مراجعه به مدخل «فلسفه‌ی طنز» در دانشنامه استنفورد به چند نظریه در تاریخ فلسفه اشاره کنیم.
یک. مطابق نظریه‌ی برتری، که می‌توان آن را به افلاطون، هابز و دکارت نسبت داد، طنز ناشی از احساس برتری نسبت به دیگران یا وضعیت قبلی خودمان است. این خوانش طنز را به‌مثابه‌ی استهزا در نظر می‌گیرد و آن را ابراز تحقیر یا تمسخر می‌داند. طنز به عنوان نشانه‌ای از تحسین خود در مقایسه با نقص‌های دیگران تلقی می‌شود.
دو. لرد شافتسبری نظریه‌ی رهایی را طرح کرد و اسپنسر و فروید هم آن را پسندیدند. مطابق این نظر طنز به عنوان مکانیسم رهایی‌بخشی برای انرژی عصبیِ انباشته‌شده عمل می‌کند؛ چیزی به سان سوپاپ اطمینان در دیگ بخار.
سه. نظریه‌ی ناهمگونی ریشه‌های طنز را در درک چیزی ناهمگون می‌داند؛ چیزی که الگوها و انتظارات ذهنی ما را نقض می‌کند. امروزه این نظریه، نظریه‌ی غالب در فلسفه و روان‌شناسی طنز است. شوپنهاور ناهمگونی را بین ادراکات حسی و دانش انتزاعی عقلانی دید و کی‌یرکگور «تعارض» بین انتظار و تجربه را هسته‌ی طنز می‌دانست.
نظریه‌های دیگری نیز وجود دارند از جمله نظریه‌ی آکویناس، که طنز را نوعی استراحت برای روح و دارای مزایای اجتماعی می‌دانست.
خوانش تکاملی از طنز
ساده‌ترین تبیین‌های تکاملی طنز به فایده‌هایی اشاره دارد که متوجه فرد طنز‌پرداز و مخاطبی است که طنز را درک می‌کند. توانایی طنزپردازی و درک طنز، نشان‌دهنده‌ی هوش، خلاقیت و مهارت‌های اجتماعی بالا است. این ویژگی‌ها از نظر تکاملی برای انتخاب جفت نیز جذاب‌اند. همچنین طنزپردازی می‌تواند به عنوان یک نمایش غیرمستقیم از هوش عمل کند و جایگاه اجتماعی فرد را ارتقا دهد که علاوه بر جذب جفت‌های بالقوه، کارکرد مهمی در حل مسائل گروه دارد.
دسته‌ی دوم تبیین‌ها به ابعاد اجتماعی طنز اشاره دارند. طنز پیوند اجتماعی و انسجام گروهی را افزایش می‌داده است. خنده مسری است و طنز در به اشتراک‌گذاری خنده در یک گروه کمک می‌کند. این اشتراک‌گذاری احساس تعلق و همبستگی را تقویت می‌کند و پیوندهای اجتماعی را مستحکم‌تر می‌سازد. در همین راستای کارکردهای اجتماعی است که باید به نقش طنز در کاهش تنش و مدیریت تعارض اشاره کرد. طنز می‌تواند موقعیت‌های تنش‌زا را تلطیف کند و از شدت درگیری‌ها بکاهد. خنده و شوخی می‌تواند فشار روانی را کاهش داده و فضای خصمانه را تعدیل کند.
کارکرد تکاملی دیگر طنز افزایش یادگیری اجتماعی و انتقال هنجارها بوده است. طنز می‌تواند به شکلی غیرمستقیم و جذاب، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی را منتقل کند. داستان‌های خنده‌دار، لطیفه‌ها، و کاریکاتورها می‌توانند به افراد کمک کنند تا رفتارهای قابل قبول و غیرقابل قبول در جامعه را درک کنند. طنز می‌تواند به شکل غیرمستقیم ناهنجاری‌ها را نقد کند و رفتارهای مطلوب را تشویق کند. طنز همچنین ابراز مخالفت و به چالش کشیدن قدرت بوده است. همچنین می‌تواند راهی امن و غیرمستقیم برای ابراز مخالفت با اقتدار و به چالش کشیدن وضعیت موجود باشد. در جوامعی که بیان مستقیم انتقاد خطرناک بوده، طنز می‌توانسته ابزاری برای بیان نارضایتی و انتقاد از قدرت‌های حاکم باشد. این کارکرد طنز به ویژه در رابطه با سیاست برجسته می‌شود.
طنز سیاسی
وقتی به سراغ نظریه‌های تکاملی سیاست برویم طنز سیاسی کارکردهای ویژه‌ای می‌یابد زیرا می‌تواند اقتدار و مشروعیت رهبران و نظام‌های سیاسی را تضعیف کند. تمسخر، هجو و کاریکاتورسازی از رهبران سیاسی از هاله تقدس و قدرت آنها می‌کاهد. این تقدس‌زدایی می‌تواند تغییرات سیاسی و اجتماعی را تسهیل کند. طنز می‌تواند در فضای پرتنش سیاسی با شوخی و خنده فضای سنگین و خصمانه را تلطیف کرده و زمینه را برای گفت‌وگو و تعامل بین گروه‌های مختلف فراهم کند.
کارکرد دیگر طنز در حوزه‌ی سیاست آن است که ابزاری جذاب برای جذب مخاطب و انتقال پیام‌های سیاسی است. طنز سیاسی پیام‌های پیچیده سیاسی را به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم مردم بیان می‌کند و آن را به ابزاری مؤثر برای آگاهی‌بخشی سیاسی و بسیج عمومی بدل می‌سازد.
از آنجا که طنز سیاسی اغلب حول محور دشمنِ مشترک شکل می‌گیرد، هرچند تمسخر و تحقیر گروه‌های رقیب یا مخالفان سیاسی به تقویت انسجام و همبستگی در میان حامیان یک گروه یا جناح سیاسی کمک می‌کند اما جنبه‌های منفی، مانند دامن زدن به تعصبات و نفرت‌پراکنی، را نیز دارد. در جامعه‌ای که طنز غیرسیاسی رواج یابد از این کارکرد منفی طنز سیاسی کاسته می‌شود، زیرا تنوع طنزها، تنوع شناختی مردم جامعه را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی رواداری افزوده می‌شود و افراد به سادگی طنزها را توهین‌آمیز تلقی نمی‌کنند.
هادی صمدی
@evophilosophy
रिकॉर्ड
16.04.202523:59
15.1Kसदस्य11.12.202423:59
200उद्धरण सूचकांक23.01.202518:51
2.3Kप्रति पोस्ट औसत दृश्य23.01.202518:51
2.3Kप्रति विज्ञापन पोस्ट औसत दृश्य25.03.202523:59
5.88%ER23.01.202518:51
15.76%ERRअधिक कार्यक्षमता अनलॉक करने के लिए लॉगिन करें।
