چند وقت پیش یکی از زبان‌آموزها که خسته شده بود، سر کلاس گفت "اصلاً کاش فارسی زبان بین‌الملل بود که انقدر اذیت نمی‌شدیم". گفتم اتفاقاً یه زمانی بوده! زمان‌های امپراتوری‌های بزرگی مثل سلجوقیان و صفویان، زبون فارسی زبان بین‌الملل در آسیا بوده یا به اصطلاح لینگوئا فرانکا (زبان میانجی). زمان‌هایی بوده که زبان رسمی یا اداری کشورهای گرجستان، ارمنستان، داغستان، پاکستان، هندوستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، بنگلادش، ترکیه، عراق سوریه و... فارسی بوده! برای همین اگه کسی می‌خواست زبانی یاد بگیره که بتونه با کشورهای آسیایی ارتباط برقرار کنه، بیشتر از همه می‌صرفیده فارسی یاد بگیره چون گویشورهاش بیشتر و پراکنده‌تر بودن. اوج این قضیه در قرن ۱۶ بود که شبه قاره‌ی هند توسط گورکانیان (مغول‌های فارسی‌زبان) بهش حکومت می‌شد و ایران و قفقاز و ماوراءالنهر توسط صفویان (پرچمداران احیای زبان و فرهنگ ایرانی). علاوه بر این‌ها، در قرن ۱۵ و اوایل قرن ۱۶ حتی عثمانیان هم زبان اداری رسمیشون فارسی بوده! یعنی زبان اداری کشوری که به ترکیه و عراق و سوریه و... امروزی حکومت می‌کرده، فارسی بوده!
حالا چی شد که این قدرتمندی زبان فارسی رو به زوال رفت؟
۱- سرزمین‌های زیادی توسط روسیه از ایران جدا شدن مثل قفقاز و ماوراءالنهر، برای همین زبان اداریشون تغییر کرد به روسی. بعد هم که مستقل شدن، زبان محلی خودشون تبدیل شد به زبان رسمی.
۲- گورکانیان (خاندان فارسی‌زبان حاکم بر هند) قدرتشون رو در هند از دست دادن و انگلیسی‌ها شروع کردن به تازوندن. بعد از خلاص شدن از شر انگلیسی‌ها، همون اتفاق گزینه‌ی قبلی براشون رخ داد (زبان‌های محلی رسمیت پیدا کردن).
این دو دلیل باعث شدن که گستره‌ی تکلم زبان فارسی هی کوچک و کوچک‌تر بشه تا کم‌کم محدود بشه به ایران و افغانستان و تاجیکستان و ازبکستان امروزی.
