Martin Eden
Iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy mavzularda fikrlarimni yozaman hamda tadqiqotlarim bilan boʻlishaman. Kanal kundalik sifatida yuritiladi.
Jurnal ijodkorlarini qoʻllab quvvatlash uchun: https://tirikchilik.uz/martineden
Jurnal ijodkorlarini qoʻllab quvvatlash uchun: https://tirikchilik.uz/martineden
TGlist रेटिंग
0
0
प्रकारसार्वजनिक
सत्यापन
असत्यापितविश्वसनीयता
अविश्वसनीयस्थानУзбекістан
भाषाअन्य
चैनल निर्माण की तिथिMar 18, 2022
TGlist में जोड़ा गया
Feb 14, 2025संलग्न समूह
Martin Iden
11
रिकॉर्ड
07.03.202502:37
2.1Kसदस्य14.02.202523:59
1000उद्धरण सूचकांक08.02.202508:41
2.3Kप्रति पोस्ट औसत दृश्य08.02.202508:41
2.3Kप्रति विज्ञापन पोस्ट औसत दृश्य06.04.202517:14
18.27%ER15.01.202520:07
122.23%ERRसे पुनः पोस्ट किया:
404
22.05.202515:01
Porox imperiyalari, innovatsiya va tarixning takrorlanishi.
Tarixga qiziqishimning sabablaridan biri — u to‘g‘ri tahlil qilish qobiliyatini oshishiga va fikrlash doirasini kengayishiga yordam beradi.
Kelajakda qudrat sun’iy intellektga ega bo‘lgan davlatlar, tashkilotlar va insonlar qo‘lida bo‘lishi hech kimga sir emas. AI barcha sohalarga — ta’limdan tortib harbiy texnologiyalargacha — katta ta’sir o’tkazadi.
Biroq yangi innovatsiyalarning dunyoga global ta’sir ko‘rsatishi yangi trend emas. Innovatsiyalar tufayli yangi qudratli imperiyalar paydo bo‘lishi va eskilarining o‘rnini bosishi tarixda doimiy takrorlanib kelgan hodisa.
Eng yirik misollardan biri bu porox imperiyalari — Usmoniylar (Ottomans), Safaviylar (Safavids) va Boburiylardir (Mughals). Ushbu uch turkiy-musulmon imperiya poroxdan to‘g‘ri foydalanish orqali o‘z davrida qudratli bo‘lgan Vizantiya, Sosoniylar (Fors imperiyasi) va Hindiston kabi davlatlardan ustun kelgan.
Albatta, hozir boshqa davr. Bugungi kunda haqiqiy urushga kirish hech qaysi tomon uchun samarali yechim emas. Aynan shu sababli harbiy qudratdan ko‘ra, iqtisodiy kuchning ahamiyati bizning asrimizda ancha ustun. Iqtisodiy qudrat ham, harbiy kuch kabi, innovatsiyalardan to‘g‘ri va strategik foydalanish orqali yuksaladi. Zamonaviy dunyoda texnologik ustunlik,ilm-fan va sun’iy intellekt kabi omillar davlatlar o‘rtasidagi raqobatda asosiy hal qiluvchi kuchga aylangan.
Xuddi 15–18-asrlarda porox texnologiyasi yangi qudratli davlatlar qurilishiga turtki bergani kabi, sun’iy intellekt ham bizning asrimizda shu vazifani bajaradi. Menimcha, agar O‘zbekiston AI sohasida yetakchi o‘ringa chiqa olsa, bu biz uchun ulkan yutuq bo‘ladi. Agar O‘zbekistonda AI agentlari va LLM tizimlari bo‘yicha kuchli startaplar yaratilinsa, bu nafaqat iqtisodiyotimizni, balki global maydondagi qudratimizni ham sezilarli darajada oshiradi…
📚 Manba: The Venture of Islam, Volume 3: The Gunpowder Empires and Modern Times
@req404
Tarixga qiziqishimning sabablaridan biri — u to‘g‘ri tahlil qilish qobiliyatini oshishiga va fikrlash doirasini kengayishiga yordam beradi.
Kelajakda qudrat sun’iy intellektga ega bo‘lgan davlatlar, tashkilotlar va insonlar qo‘lida bo‘lishi hech kimga sir emas. AI barcha sohalarga — ta’limdan tortib harbiy texnologiyalargacha — katta ta’sir o’tkazadi.
Biroq yangi innovatsiyalarning dunyoga global ta’sir ko‘rsatishi yangi trend emas. Innovatsiyalar tufayli yangi qudratli imperiyalar paydo bo‘lishi va eskilarining o‘rnini bosishi tarixda doimiy takrorlanib kelgan hodisa.
Eng yirik misollardan biri bu porox imperiyalari — Usmoniylar (Ottomans), Safaviylar (Safavids) va Boburiylardir (Mughals). Ushbu uch turkiy-musulmon imperiya poroxdan to‘g‘ri foydalanish orqali o‘z davrida qudratli bo‘lgan Vizantiya, Sosoniylar (Fors imperiyasi) va Hindiston kabi davlatlardan ustun kelgan.
Albatta, hozir boshqa davr. Bugungi kunda haqiqiy urushga kirish hech qaysi tomon uchun samarali yechim emas. Aynan shu sababli harbiy qudratdan ko‘ra, iqtisodiy kuchning ahamiyati bizning asrimizda ancha ustun. Iqtisodiy qudrat ham, harbiy kuch kabi, innovatsiyalardan to‘g‘ri va strategik foydalanish orqali yuksaladi. Zamonaviy dunyoda texnologik ustunlik,ilm-fan va sun’iy intellekt kabi omillar davlatlar o‘rtasidagi raqobatda asosiy hal qiluvchi kuchga aylangan.
Xuddi 15–18-asrlarda porox texnologiyasi yangi qudratli davlatlar qurilishiga turtki bergani kabi, sun’iy intellekt ham bizning asrimizda shu vazifani bajaradi. Menimcha, agar O‘zbekiston AI sohasida yetakchi o‘ringa chiqa olsa, bu biz uchun ulkan yutuq bo‘ladi. Agar O‘zbekistonda AI agentlari va LLM tizimlari bo‘yicha kuchli startaplar yaratilinsa, bu nafaqat iqtisodiyotimizni, balki global maydondagi qudratimizni ham sezilarli darajada oshiradi…
📚 Manba: The Venture of Islam, Volume 3: The Gunpowder Empires and Modern Times
@req404
09.05.202518:46
#sovgʻa
Sovgʻa uchun doʻstim Ilyos’ga tashakkur! Bu kitob ham oʻqimoqchi boʻlgan kitoblarim roʻyxatida edi. Kitob odamlar bir xil ma’lumotlarga ega bo‘lishsa ham turlicha qarorlar qabul qilishi va bu farqlar ko‘pincha tizimli xatolik (bias) emas, balki (noise) qarorlar orasidagi tasodifiy o‘zgaruvchanlik tufayli sodir boʻlishi haqida. Yanayam keyinroq, oʻqib boʻlgach batafsil yozaman. Mutolaa davomida ham qiziq fikrlar bilan boʻlishib boraman.
@economist_martin
Sovgʻa uchun doʻstim Ilyos’ga tashakkur! Bu kitob ham oʻqimoqchi boʻlgan kitoblarim roʻyxatida edi. Kitob odamlar bir xil ma’lumotlarga ega bo‘lishsa ham turlicha qarorlar qabul qilishi va bu farqlar ko‘pincha tizimli xatolik (bias) emas, balki (noise) qarorlar orasidagi tasodifiy o‘zgaruvchanlik tufayli sodir boʻlishi haqida. Yanayam keyinroq, oʻqib boʻlgach batafsil yozaman. Mutolaa davomida ham qiziq fikrlar bilan boʻlishib boraman.
@economist_martin
से पुनः पोस्ट किया:
Fan choyxonasi
28.04.202510:50
#gender
Balki hammasi boshqachadir...
Gender iqtisodiyotida jinslar o'rtasidagi tafovutlar turlicha izohlanadi. PISA 2022 natijalarini titkilab o'tirib, qiziq bir trendga ko'zim tushdi va balki bu muammoning asl ildizidir? PISA 2022 natijalari jinslar o‘rtasidagi farq:
Matematika: Bolalar qizlardan yaxshiroq – 9 ball ustunlik.
O'qish: Qizlar o‘rtacha 24 ball ga yaxshiroq
Ko‘rinib turibdiki, bolalar va qizlarning ta'lim qiziqishlari turlicha. Ushbu holat uzoq muddatda mehnat bozoriga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Qizlar ko‘pincha ijtimoiy yoki san’at yo‘nalishlarini tanlashadi, yigitlar esa STEM sohalariga ko‘proq kirishadi. 3-grafikdan ko'rishingiz mumkin.
Natijada yuqori maoshli sohalarda erkaklar ko‘proq bo‘lib qoladi, bu esa maosh tafovutiga ham hissa qo‘shadi.
P.S. Aytish joizki, o'qish va matematikadagi bunday farq qanday shakllangani noma'lum. Bu turli ta'sirlar, biologik farq yoki shunchaki, "bu erkak kishining ishi" kabi ijtimoiy qarashlar natijasi bo'lishi ham mumkin.
@Fan_choyxonasi
Balki hammasi boshqachadir...
Gender iqtisodiyotida jinslar o'rtasidagi tafovutlar turlicha izohlanadi. PISA 2022 natijalarini titkilab o'tirib, qiziq bir trendga ko'zim tushdi va balki bu muammoning asl ildizidir? PISA 2022 natijalari jinslar o‘rtasidagi farq:
Matematika: Bolalar qizlardan yaxshiroq – 9 ball ustunlik.
O'qish: Qizlar o‘rtacha 24 ball ga yaxshiroq
Ko‘rinib turibdiki, bolalar va qizlarning ta'lim qiziqishlari turlicha. Ushbu holat uzoq muddatda mehnat bozoriga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Qizlar ko‘pincha ijtimoiy yoki san’at yo‘nalishlarini tanlashadi, yigitlar esa STEM sohalariga ko‘proq kirishadi. 3-grafikdan ko'rishingiz mumkin.
Natijada yuqori maoshli sohalarda erkaklar ko‘proq bo‘lib qoladi, bu esa maosh tafovutiga ham hissa qo‘shadi.
P.S. Aytish joizki, o'qish va matematikadagi bunday farq qanday shakllangani noma'lum. Bu turli ta'sirlar, biologik farq yoki shunchaki, "bu erkak kishining ishi" kabi ijtimoiy qarashlar natijasi bo'lishi ham mumkin.
@Fan_choyxonasi
से पुनः पोस्ट किया:
Uzbekonomics
06.05.202517:33
"Xitoy bilan savdo to'xtadi, bu degani biz yutyapmiz chunki trillionlab dollar valyuta mamlakatimizda qolmoqda" debdi. Qayerdadir eshitganmiz bu gaplarni. Umuman ovqat yemasdan ochlik e'lon qilsangiz pul tejaladi degandek gap.
Menimcha, zamonamizning eng katta va uzoq ishonib kelingan mif/yolg'onlaridan biri bu Tramp - biznesmen degani bo'lsa kerak. Aslida savdogarlik nimalar asosiga qurilgani, oldi-berdi, o'zaro manfaat, foyda, tushum, iste'mol kabi oddiy tushunchalarni ham bilmas ekan.
Balki O'zbekistonda ijtimoiy tarmoqlarda sotiladigan biznes kurslarga yaxshi mijoz bo'lar edi. Savdo haqida kirish tushunchalarini o'rganarmidi.
@uzbekonomics
Menimcha, zamonamizning eng katta va uzoq ishonib kelingan mif/yolg'onlaridan biri bu Tramp - biznesmen degani bo'lsa kerak. Aslida savdogarlik nimalar asosiga qurilgani, oldi-berdi, o'zaro manfaat, foyda, tushum, iste'mol kabi oddiy tushunchalarni ham bilmas ekan.
Balki O'zbekistonda ijtimoiy tarmoqlarda sotiladigan biznes kurslarga yaxshi mijoz bo'lar edi. Savdo haqida kirish tushunchalarini o'rganarmidi.
@uzbekonomics
से पुनः पोस्ट किया:Fan choyxonasi
23.04.202513:00
#causation
Muzqaymoq la'nati yoxud nega Oklahoma kutubxonachilari yong'inga sabab bo'ladi
Oklahomada har yili talabalar kutubxonada ishlash uchun ariza topshiradi. Omadi kelganlar albatta qabul qilinadi. Afsuski har yili yangi qabullar ko'payishi shahardagi infratuzilmaga zarar yetkazardi ; ko'plab binolar o't orasida qoladi. Biroq qanday qilib kutubxona xodimi shahardagi yong'ingan sababchi bo'lishi mumkin.... Qiziq.
Yuqoridagi grafikdan akulalar muzqaymoqxo'rlarni yoqtiradi degan xulosa chiqarish mumkinmi ? Yoki muzqaymoq tarkibidagi elementlarni ularni o'ziga jalb etarmikin ? Muzqaymoq savdosi oshishi akulalar hujumini ko‘paytiradi.
U holda odamlarni akulalardan asrash uchun muzqaymoqni ta'qiqlaymizmi ? Xuddi shunday Oklahomada yong'inlar oldini olish uchun balki kutubxonalarni yoparmiz ?
Ha, bu, albatta, mutlaqo mantiqsiz. Ikkita hodisa birga sodir bo‘lsa, bu degani biri boshqasiga sabab bo‘ldi degani emas.
1. Korrelyatsiya — bu ikki hodisa bir vaqtda o‘zgarishi.
2. Sababiylik — bu bitta hodisa bevosita boshqasiga sabab bo‘lishi.
Biz, odamlar, korrelyatsiyani sababiylik deb qabul qilishga moyilmiz. Hayotimizdan juda ko'plab bunday misollar mavjud. Korrelyatsiya shunchaki bog‘liqlikni bildiradi — nega yoki qanday bog‘liqlik borligini aytmaydi. Ko‘pincha bu tasodif yoki yashirin bir uchinchi omil natijasidir (masalan, issiq ob-havo — ham muzqaymoq savdosini, ham dengizga borishni ko‘paytiradi).
Keling, kulgili, ammo mavjud korrelyatsiyalarni ko‘raylik:
2) Yogurt istemoli ↔️ Kanada Bankining aksiyalari narxi
3) Neptun va Quyosh orasidagi masofa↔️ Andrea ismining mashhurligi
4) Oklaxomadagi havo ifloslanishi ↔️ "funny cat videos" izlashlar soni
5) Alabamadagi yong‘inlar ↔️ Kutubxona ishchilar soni
6) Margarinning iste’moli ↔️ Meyn shtatidagi ajralishlar ko‘rsatkichi
7) Shokolad istemoli ↔️ Nobel g'olibligi
Bunday bema’niliklar "data dredging" natijasidir — ya’ni minglab o‘zgaruvchilar orasidan sun’iy ravishda korrelyatsiya topish. Bu juda xavfli yondashuv, chunki har qanday katta ma’lumotlar bazasida tasodifiy mosliklar chiqib kelaveradi. Aslida esa bog'liqlik umuman mavjud emas.
Bog'liqlikni o'rganish murakkab jarayon, hozircha ushbu mezonlar yig'indisi ishlab chiqilgan : Bradford-Hill
Shuni ham aytish joizki, causation qidirish G'azzoliy kabi sizni ham mantiqiy xatoliklarga olib kelishi mumkin, biroq bu boshqa hikoya.
@Fan_choyxonasi
Muzqaymoq la'nati yoxud nega Oklahoma kutubxonachilari yong'inga sabab bo'ladi
Oklahomada har yili talabalar kutubxonada ishlash uchun ariza topshiradi. Omadi kelganlar albatta qabul qilinadi. Afsuski har yili yangi qabullar ko'payishi shahardagi infratuzilmaga zarar yetkazardi ; ko'plab binolar o't orasida qoladi. Biroq qanday qilib kutubxona xodimi shahardagi yong'ingan sababchi bo'lishi mumkin.... Qiziq.
Yuqoridagi grafikdan akulalar muzqaymoqxo'rlarni yoqtiradi degan xulosa chiqarish mumkinmi ? Yoki muzqaymoq tarkibidagi elementlarni ularni o'ziga jalb etarmikin ? Muzqaymoq savdosi oshishi akulalar hujumini ko‘paytiradi.
U holda odamlarni akulalardan asrash uchun muzqaymoqni ta'qiqlaymizmi ? Xuddi shunday Oklahomada yong'inlar oldini olish uchun balki kutubxonalarni yoparmiz ?
Ha, bu, albatta, mutlaqo mantiqsiz. Ikkita hodisa birga sodir bo‘lsa, bu degani biri boshqasiga sabab bo‘ldi degani emas.
1. Korrelyatsiya — bu ikki hodisa bir vaqtda o‘zgarishi.
2. Sababiylik — bu bitta hodisa bevosita boshqasiga sabab bo‘lishi.
Biz, odamlar, korrelyatsiyani sababiylik deb qabul qilishga moyilmiz. Hayotimizdan juda ko'plab bunday misollar mavjud. Korrelyatsiya shunchaki bog‘liqlikni bildiradi — nega yoki qanday bog‘liqlik borligini aytmaydi. Ko‘pincha bu tasodif yoki yashirin bir uchinchi omil natijasidir (masalan, issiq ob-havo — ham muzqaymoq savdosini, ham dengizga borishni ko‘paytiradi).
Keling, kulgili, ammo mavjud korrelyatsiyalarni ko‘raylik:
1)"Dumb Ways to Die" memlarining mashhurligi ↔️ Yuta shtatidagi elektronika muhandislari soni
2) Yogurt istemoli ↔️ Kanada Bankining aksiyalari narxi
3) Neptun va Quyosh orasidagi masofa↔️ Andrea ismining mashhurligi
4) Oklaxomadagi havo ifloslanishi ↔️ "funny cat videos" izlashlar soni
5) Alabamadagi yong‘inlar ↔️ Kutubxona ishchilar soni
6) Margarinning iste’moli ↔️ Meyn shtatidagi ajralishlar ko‘rsatkichi
7) Shokolad istemoli ↔️ Nobel g'olibligi
Bunday bema’niliklar "data dredging" natijasidir — ya’ni minglab o‘zgaruvchilar orasidan sun’iy ravishda korrelyatsiya topish. Bu juda xavfli yondashuv, chunki har qanday katta ma’lumotlar bazasida tasodifiy mosliklar chiqib kelaveradi. Aslida esa bog'liqlik umuman mavjud emas.
Bog'liqlikni o'rganish murakkab jarayon, hozircha ushbu mezonlar yig'indisi ishlab chiqilgan : Bradford-Hill
Shuni ham aytish joizki, causation qidirish G'azzoliy kabi sizni ham mantiqiy xatoliklarga olib kelishi mumkin, biroq bu boshqa hikoya.
@Fan_choyxonasi
अधिक कार्यक्षमता अनलॉक करने के लिए लॉगिन करें।
