~ برنامه‌ای را به واسطه حضور دوست و هم‌دانشگاهی قدیمی، شروین وکیلی، به میزبانی سروش صحت می‌دیدم که بسیار جالب بود. در واقع، از همان ابتدا تبدیل به مثال خوبی شد برای فهم یک موقعیت جامعه‌شناسانه در ایران و حتی جهان امروز. شروین در ابتدای صحبت‌های خود در پاسخ به این سؤال که هویت ایرانی چیست، بعد از توضیحاتی می‌گوید: تمدن ایران اولین جایی بود که کشاورزی در آن شکل گرفت، حیوانات اهلی شدند، روستاها شکل گرفتند، آب جو درست شد و خط به وجود آمد. این حرف شروین در یک برنامه عمومی حیرت‌انگیز بود. حافظه من از سال‌های دوران لیسانس خبر از یک دستکاری معنادار در روایت تاریخی او می‌داد.
همه این اولین‌ها مربوط به جغرافیایی است که ما آن را امروزه تحت عنوان «هلال حاصلخیز» می‌شناسیم، جایی در بین‌النهرین و مربوط به تمدن سومری. این منطقه شامل بخش‌هایی از عراق، سوریه، جنوب شرقی ترکیه، غرب ایران و شمال اردن امروزی میشود. آیا تمدن سومریان (بین‌النهرین) همان تمدن ایران بود؟ نه. سومر در بخش جنوبی منطقه بین‌النهرین، بین دو رودخانه دجله و فرات قرار داشت. خط میخی و هیروگلیف در چه تمدن‌هایی ظاهر شدند؟ اولین خط نوشتاری به طور رسمی در بین‌النهرین با خط میخی و در مصر باستان با خط هیروگلیف شکل گرفت.
اینجاست که سوال ابتدایی سروش صحت معنادار میشود که پرسید: جامعه‌شناسی یعنی چه‌کاری؟ جامعه‌شناسی به این موضوع می‌پردازد که جامعه اکنونی در چه شرایطی است که چنین دستکاری‌هایی (یا بهتر بگویم چنین تفسیرهایی) بیان میشود و مورد استقبال قرار می‌گیرد؟ اینکه جامعه برخوردار از چه وضعیتی است که آگاهی کاذب در آن رشد می‌کند؟ چه دردی، چه معضلی وجود دارد که قرار است روایتی اغراق‌شده از شکوه تاریخی آن را التیام ببخشد؟- شکوهی که حتی یکبار اسم از دیگر تمدن‌ها و جغرافیاهای دخیل در آن به میان نمی‌آید.
کار جامعه‌شناس اندیشیدن به این سؤال‌هاست.
@AminBozorgiyan
