Ганна Тумаркіна, першая ў Еўропе доктарка філасофскіх навук.
першай у Еўропе жанчынай-доктаркай філасофскіх навук стала ўраджэнка Дуброўна Ганна Тумаркіна. Яна выкладала ідэі Канта і Спінозы, зрабіла рэвалюцыйны прарыў у навуковай супольнасці і публічна падтрымала барацьбу жанчын за выбарчае права.
у 23 гады яна атрымала пасаду прыват-дацэнткі ў Бернскім універсітэце, стаўшы першай у Швейцарыі і ўвогуле ва ўсёй Еўропе жанчынай-выкладчыцай філасофіі.
Ларыса Геніюш, нязломная паэтка
гэтая жанчына скарае не толькі сваёй літаратурнай дзейнасцю, але і непахіснасцю. жыццё Ларысы Геніюш было няпростым, але яна змагла пражыць яго так годна, што запомнілася як адна з самых выбітных беларусак ХХ стагоддзя.
дзякуючы перакананням і цвёрдаму характару пісьменніцу называлі Нязломнай і Няскоранай: яна прайшла эміграцыю, арышты, лагеры, але да канца жыцця не прыняла савецкага ладу і грамадзянства. у тым ліку дзякуючы гэтаму яна стала сімвалам антысавецкага супраціву.
вершы Геніюш зняволеныя беларусы называлі “глюкозай”, бо ў тых складаных умовах паэтычныя творы былі для вязняў крыніцай энергіі. сама паэтка таксама падкрэслівала, што пісала для таго, каб падтрымліваць беларусаў маральна.
каб атрымаць доступ да архіва, які ёй перадаў старшыня ўрада БНР Васіль Захарка, яе катавалі службоўцы ў савецкай Беларусі, абяцаючы голай павесіць на вуліцах Менску. на што жанчына адказвала: “Усіх нас вам не перавешаць”.
Еўфрасіння Полацкая
унучка князя Усяслава Чарадзея Прадслава — дзяўчына неверагоднай прыгажосці, якая адмовілася ад шлюба і пайшла ў манастыр. там яна атрымала імя Еўфрасіння і неўзабаве зрабілася самай уплывовай жанчынай у княстве. шмат у чым ад яе залежалі пытанні вялікай важнасці, як то запрашэнне князёў у Полацк і прызначэнне епіскапаў. Еўфрасіння рабіла ўсё, каб пазбегнуць узброеных канфліктаў і пашырыць адукацыю. яна памерла недзе ў 60 год у Ерусаліме падчас паломніцтва і была прызнана святой заступніцай.
Эмілія Плятэр
калі расейскі імператар Мікалай I абвясціў на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай мабілізацыю, спадзеючыся сабраць і адправіць войскі на здушэнне рэвалюцый у Францыі і Бельгіі, 29 лістапада 1830-га ў Варшаве ўспыхнула паўстанне. да снежня яно ахапіла ўсю Польшчу і землі былога Вялікага Княства Літоўскага.
увесну (паводле адной з версій — 25 сакавіка, гэтая дата пазней стане днём абвяшчэння незалежнасці БНР) Эмілія далучылася да паўстання. Сама дзяўчына пісала, што ўсё жыццё рыхтавалася да барацьбы.
падчас паўстання Эмілія на чале атрада з 280 пяхотнікаў, 60 коннікаў і пары сотняў сялян пайшла на Дынабург. сама Эмілія і яе ад'ютантка Марыя Прушынская — у вайсковай форме, з кароткімі стрыжкамі. І са зброяй.
Цётка (Алаіза Пашкевіч)
жанчына, што была ў эпіцэнтры палітычных падзеяў свайго часу. Алаіза стаяла ля вытокаў першай беларускай нацыянальнай партыі – БСГ, чаравала сваімі прамовамі на акцыях і мітынгах. як літаратарка стварыла шэдэўры рэвалюцыйнай паэзіі, яна ж склала "Першае чытанне для дзетак-беларусаў".
Соф’я Хамянтоўская – душа пінскай фатаграфіі
на сваю любімую Leica яна здымала гістарычныя кадры па ўсім свеце, перамагала ў найбуйнейшых фотаконкурсах, друкавала здымкі ў найбуйнейшых выданнях Еўропы, паказвала свае працы на дзясятках фотавыставаў. але ніколі не забывала пра сваё любімае Палессе і вёску Парахонск пад Пінскам, дзе яна нарадзілася.
Соф’я жыла і працавала на Палессі і ў Варшаве, а памерла ў Буэнас-Айрэсе ў Аргенціне. яе актыўная дзейнасць прыйшлася на 30-я гады ХХ стагоддзя, пасля яна фіксавала падзеі Другой сусветнай вайны. у пачатку 2010-ых гадоў у Польшчы ладзілі вялікую выставу яе работ пра міжваеннае Палессе.
у яе фотаздымках — палескія дзяды і бабулі, якія ўжо зніклі з успамінаў, рыбакі, балоцістыя пейзажы Палесся, жанчыны, якія збіраюць ягады. яна перадавала простыя вобразы з неймавернай дабрынёй, падкрэсліваючы натуральнасць людзей кампазіцыяй і святлом.
