Savol: Afsuski, bugungi kunda O‘zbekistonjdagi juda ko‘p ekologik buzilishlar tadbirkorlarning aybi bilan bo‘layapti, bu hech kimga sir emas. Ularda ekologik ijtimoiy korporativ mas'uliyat yetishmaydi. Ko‘pgina tadbirkorlarimiz buning nimalishgini ham tushinib yetishmaydi. Fikringizcha tadbirkorlarda ekologik korporativ ijtimoiy mas'uliyatn shakllantirish zarurmi?
Xayrillo Gapporov, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari bo‘yicha qo‘mita raisi:
- To‘g‘ri ta'kidlayapsiz, atrof- muhitimizga salbiy ta'sirning aksariyati iqt'isodiyotimiz, tadbirkorlikning rivojlanishi bilan bog‘liq va bunga ko‘z yumib bo‘lmaydi. Shaharda qurilish, uy -joy qilish kerak. Bu daraxtlarni kesish hisobiga yuzaga kelayapti. Buning uchun qonunlarga o‘zgartirish kiritildi. Birgina misol, Ma'muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 79 -moddasiga bir yil davomida, bir qator o‘zgarishlar kiritdik. Bittasida shunday holat ediki, daraxtni shaharda kessa boo‘shqacha jarima, temir yo‘lning bo‘yida kessa boshqacha jarima, o‘rmon hududi fondiga kirgan daraxtlarni kessa boshqacha jarima. Daraxt kesish uchchalasi ham, ammo jarimalar bir biridan o‘n barobargacha farq qiladi. Birinchi navbatda deputatlarimiz bilan daraxt qaerda kesilishidan qat'iy nazar bir xil jarimaga huquqbuzarni tortish uchun o‘zgartirish kiritildi. Ikkinchi muhim jihat, xatto bino qurish emas, balki loyiha institutlari binoni loyihalashtirayotganda yashillikni saqlab qolishga qaratilmagan bo‘lsa, 79 moddaga o‘zgartirish kiritildi. Bu orqali tadbirkorlarning mas'uliyati yanada oshirildi. Kuni kecha qabul qilgan qonunimiz ham tadbirkorlarning ijtimoiy mas'uliyatini oshirishga qaratilgan. Bevosita aholining madaniy-maishiy ehtiyojlarini qondirish, dam olish maskanlari yerlarini xususiylashtirishga ta'qiq qo‘yildi, ya'ni tadbirkorlar o‘sha yerlarda qurilish qilmasliklari bo‘yicha mas'uliyatini yanada oshiradi. Bu borada biz tushunchalar berishimiz lozim. Hozirgi kunda davlatimiz rahbari tomonidan yilni “Yashil iqtisodiyot” va atrof-muhitni muhofaza qilish yili” deb e'lon qilishi, bevosita tadbirkorlik tomonidan ham yashillikni asrash bo‘yicha bir qator vazifalar belgilab berilgan. Tadbirkorlarni yashillikni ko‘paytirishga hissa qo‘shsa, rag‘batlantirish mavjud. Birgina misol, atmosfera havosini ifloslanishini oladigan bo‘lsak, Toshkent havosining ahvolidan barchamiz xabardormiz, tadbirkorlar chang-gazni tozalash uskunasini o‘rnatadigan bo‘lsa, ularga kompensasiya to‘lovlari mavjud. Ularni qaytarish bo‘yicha ham loyihada vazifalar turibdi. Yirik shaharlarda 1,2 toifali ya'ni sement zavodlari, atmosferaga ko‘p chang-gaz chiqaradigan korxonalarni qurish taqiqlanmoqda. Ular “Ekologik ekspertiza” Qonuni talablaridan kelib chiqqan holda aholi punktidan qancha uzoqlikda joylashishi belgilangadi. Atmosfera havosining iflosganlik darajasining yuqori ekanligining sabablaridan biri iqlim o‘zgarishi sabalari va arid iqlimda joylashganimiz uchun faqat transportdan chiqadigan tashlanmalar, balki tabiiy changlarning ko‘tarilishi ham bor. Shuning uchun ham chang-gaz chiqaradigan korxonalarning aholi punktlaridan 5-10 km.uzoqlikda joylashtirish muhim. Chunki shamol bo‘lgan paytida, ularning tashlanmalari aholi punktiga yetib kelishi hech gap emas. RM2,5 zarrachalari yengil va uzoq masofaga tez yetib boradi. ShO‘uning uchun davlat dasturida tadbirkorlarga chang-gaz tozalovchi uskunalarni o‘rnatishni rag‘batlantirish va korxonalar atrofida monitoring stansiyalarini o‘rnatishni ham rag‘batlantirish ko‘zda tutilgan. Bu orqali tadbirkorlar rag‘batlantiradi va ular tomonidan yo‘lga qo‘yilgan ishlab chiqarishning atrof-muhitga ta'sirini kamaytirishga erishiladi.