Mirkonomika
30.04.202515:45
Hammasiga Bayden aybdor:
30.04.202513:07
Trampning “ahmoqona” qarorlari o’z natijasini ko’rsatishni boshladi. AQSh iqtisodiyoti birinchi chorakda 0,3 foizga qisqaribdi. (#)
30.04.202505:37
Qozog‘iston neft eksporti sezilarli qisqargan
Birinchi chorakda Qozog‘istonda neft eksporti 15,3 mln tonnani (8,5 mlrd dollar) tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 14 foizga (qiymatda 21 foizga) qisqargan. Bunda, yirik importyor davlatlardan asosiy qisqarish Fransiya (33 foizga) va Xitoy (82 foizga) ga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, Janubiy Koreya, Hindiston, Buyuk Britaniya, Xorvatiya kabi davlatlarga eksport butunlay to‘xtagan.
Qozog‘istonning neft eksportida (2024 mos davrida) uchinchi yirik davlat bo‘lgan Xitoyga eksportning qisqarishi Xitoyda iqtisodiy o‘sishning nisbatan past shakllanayotganligi hamda alternativ energiya manbalari ulushining oshayotganligi bilan izohlanadi.
Qozog‘istonning asosiy eksport tovari bo‘yicha eksportining qisqarayotganligi albatta judayam yomon tendensiya. Ayni vaqtda jahon bozorida neft narxining pasayayotganligi esa qo‘shnimizning eksport bilan bog‘liq muammolarini yanada jiddiylashtiradi. Qo‘shnimiz va asosiy savdo hamkorlarimizdan birida bunday holatning kuzatilayotganligi mamlakatimizga ham ta’sirini o‘tkazmasdan qolmaydi, ya’ni Qozog‘istonda eksportning qisqarishi iqtisodiy o‘sishni sekinlashtiradi, bu esa o‘z navbatida tovarlarimizga Qozog‘istonda talabning pasayishi hamda o'zi shundoq ham qisqarayotgan eksportimizning qisqarishini yanada chuqurlashtirishi mumkin.
@Mirkonomika
Birinchi chorakda Qozog‘istonda neft eksporti 15,3 mln tonnani (8,5 mlrd dollar) tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 14 foizga (qiymatda 21 foizga) qisqargan. Bunda, yirik importyor davlatlardan asosiy qisqarish Fransiya (33 foizga) va Xitoy (82 foizga) ga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, Janubiy Koreya, Hindiston, Buyuk Britaniya, Xorvatiya kabi davlatlarga eksport butunlay to‘xtagan.
Qozog‘istonning neft eksportida (2024 mos davrida) uchinchi yirik davlat bo‘lgan Xitoyga eksportning qisqarishi Xitoyda iqtisodiy o‘sishning nisbatan past shakllanayotganligi hamda alternativ energiya manbalari ulushining oshayotganligi bilan izohlanadi.
Qozog‘istonning asosiy eksport tovari bo‘yicha eksportining qisqarayotganligi albatta judayam yomon tendensiya. Ayni vaqtda jahon bozorida neft narxining pasayayotganligi esa qo‘shnimizning eksport bilan bog‘liq muammolarini yanada jiddiylashtiradi. Qo‘shnimiz va asosiy savdo hamkorlarimizdan birida bunday holatning kuzatilayotganligi mamlakatimizga ham ta’sirini o‘tkazmasdan qolmaydi, ya’ni Qozog‘istonda eksportning qisqarishi iqtisodiy o‘sishni sekinlashtiradi, bu esa o‘z navbatida tovarlarimizga Qozog‘istonda talabning pasayishi hamda o'zi shundoq ham qisqarayotgan eksportimizning qisqarishini yanada chuqurlashtirishi mumkin.
@Mirkonomika
28.04.202518:43
Umumiy daromadlar: yanvar-mart
Birinchi chorakda umumiy daromadlar hajmi 222,4 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan real ko‘rsatkichlarda 9,8 foizga o‘sgan. Aholi jon boshiga umumiy daromadlar esa 5,9 mln so‘mni tashkil etib, real ko‘rsatkichlarda 7,6 foizga o‘sgan.
Jon boshiga daromadlar Farg‘ona (14,5 foiz), Navoiy (10,1 foiz), Toshkent shahri (9,8 foiz) hamda Andijon (8,6 foiz) viloyatlarida eng yuqori o‘sish qayd etilgan bo‘lsa, Jizzax (2,9 foiz), Toshkent v (3,3 foiz), Sirdaryo (3,4 foiz) hamda Namangan viloyatlarida (3,4 foiz) nisbatan past o‘sish sur’atlari qayd etilgan.
Shuningdek, umumiy daromadlar tarkibida respublika tashqarisidan pul o‘tkazmalarining ulushi Andijon (33 foiz), Farg‘ona (30,2 foiz), Samarqand (26,8 foiz), Surxondaryo (24,7 foiz) kabi viloyatlarda yuqori bo‘lsa, Navoiy (4,5 foiz), Toshkent (5,7 foiz) viloyatlarida eng past shakllangan.
Birinchi chorakda umumiy daromadlar hajmi 222,4 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan real ko‘rsatkichlarda 9,8 foizga o‘sgan. Aholi jon boshiga umumiy daromadlar esa 5,9 mln so‘mni tashkil etib, real ko‘rsatkichlarda 7,6 foizga o‘sgan.
Jon boshiga daromadlar Farg‘ona (14,5 foiz), Navoiy (10,1 foiz), Toshkent shahri (9,8 foiz) hamda Andijon (8,6 foiz) viloyatlarida eng yuqori o‘sish qayd etilgan bo‘lsa, Jizzax (2,9 foiz), Toshkent v (3,3 foiz), Sirdaryo (3,4 foiz) hamda Namangan viloyatlarida (3,4 foiz) nisbatan past o‘sish sur’atlari qayd etilgan.
Shuningdek, umumiy daromadlar tarkibida respublika tashqarisidan pul o‘tkazmalarining ulushi Andijon (33 foiz), Farg‘ona (30,2 foiz), Samarqand (26,8 foiz), Surxondaryo (24,7 foiz) kabi viloyatlarda yuqori bo‘lsa, Navoiy (4,5 foiz), Toshkent (5,7 foiz) viloyatlarida eng past shakllangan.
26.04.202508:39
Trampning antimigratsion harakatlari AQShga turizm oqimini keskin kamaytirmoqda.
Quyidagi grafikdan ko‘rish mumkinki, barcha mintaqalardan AQShga keluvchilar oqimi kamayuvchi trendni namoyon qilmoqda (bu mavzuga Botir aka ham to‘xtalib o‘tgandi).
Albatta, AQSh iqtisodiyotida turizmning roli juda katta emas. Masalan, 2024 yilda turizm eksporti 198 mlrd dollarni tashkil etib, bu umumiy eksportning 6,4 foizini, umumiy iqtisodiyotning esa 0,7 foizni tashkil etgan xolos. Lekin turizm eksporti nisbatan yuqori sur’atlarda o‘sayotgan yo‘nalishlardan biri edi. Masalan, 2024 yilda turizm eksporti 4,8 foizga o‘sgan, taqqoslash uchun bu davrda xizmatlar eksporti 1,9 foizga o‘sgan bo‘lsa, tovarlar eksporti 0,1 foizga qisqargan.
Turizmning iqtisodiyotga nisbatan ulushi kichik bo‘lsa-da turizm oqimining qisqarishi turizmga bog‘langan sektorlardagi aholi uchun jiddiy zarba bo‘lishi mumkin.
Umuman olganda, Trampning “ahmoqona” qarorlari iqtisodiyotning barcha sektorlarida yomon oqibatlar yaratishda davom etmoqda. Turizm esa ana shunday sektorlardan biri.
Quyidagi grafikdan ko‘rish mumkinki, barcha mintaqalardan AQShga keluvchilar oqimi kamayuvchi trendni namoyon qilmoqda (bu mavzuga Botir aka ham to‘xtalib o‘tgandi).
Albatta, AQSh iqtisodiyotida turizmning roli juda katta emas. Masalan, 2024 yilda turizm eksporti 198 mlrd dollarni tashkil etib, bu umumiy eksportning 6,4 foizini, umumiy iqtisodiyotning esa 0,7 foizni tashkil etgan xolos. Lekin turizm eksporti nisbatan yuqori sur’atlarda o‘sayotgan yo‘nalishlardan biri edi. Masalan, 2024 yilda turizm eksporti 4,8 foizga o‘sgan, taqqoslash uchun bu davrda xizmatlar eksporti 1,9 foizga o‘sgan bo‘lsa, tovarlar eksporti 0,1 foizga qisqargan.
Turizmning iqtisodiyotga nisbatan ulushi kichik bo‘lsa-da turizm oqimining qisqarishi turizmga bog‘langan sektorlardagi aholi uchun jiddiy zarba bo‘lishi mumkin.
Umuman olganda, Trampning “ahmoqona” qarorlari iqtisodiyotning barcha sektorlarida yomon oqibatlar yaratishda davom etmoqda. Turizm esa ana shunday sektorlardan biri.
25.04.202507:24
The economist nashrining bu hafta uchun muqovasi.
“Amerika 100 kun oldingi holatiga endi qaytmaydi”
“Amerika 100 kun oldingi holatiga endi qaytmaydi”
30.04.202515:37
AQSh iqtisodiyoti hozircha rasman inqirozda emas, lekin Krugman ta’biri bilan aytganda birinchi chorak raqamlari bo‘rondan oldingi shovqin. Chunki birinchi chorakdagi raqamlar Trampning aprel oyigacha bo‘lgan qarorlari (va oldingi choraklardagi tendensiyalarni) qamrab oladi, xolos.
Aprelning o‘zida esa judayam ko‘p qarorlar va hodisalar ro‘y berdi. Ularning ta’siri esa keyingi choraklarda namoyon bo‘lishni boshlaydi.
Aprelning o‘zida esa judayam ko‘p qarorlar va hodisalar ro‘y berdi. Ularning ta’siri esa keyingi choraklarda namoyon bo‘lishni boshlaydi.
30.04.202510:06
Davlat qimmatli qog‘ozlari nominal ko‘rsatkichda qaytim bermaydigan chegaraga yetganligiga, real ko‘rsatkichlarda esa manfiy qaytimga ega bo‘lishiga qaramasdan, Frank dollarga nisbatan mustahkamlanmoqda.
Ya’ni investorlar hozirgi noaniqlar fonida Shveysariyani ham moliyaviy boshpana sifatida ko‘rishmoqda. Bu esa frankning mustahkamlanishi hamda qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha foiz stavkalarining pasayishida namoyon bo‘lmoqda.
Bu holat boshqa tomondan Markaziy bank uchun turli chaqiriqlarlarni keltirib chiqaradi. Chunki mustahkam frank eksportyorlarga salbiy ta’sir qiladi. Bundan tashqari, import narxlarining arzonlashishi o‘zi shundoq ham targetdan sezilarli past bo‘lgan inflyatsiyaning (mart oyida yillik 0,3 foiz) yanada pasayishiga sabab bo‘ladi.
Ya’ni investorlar hozirgi noaniqlar fonida Shveysariyani ham moliyaviy boshpana sifatida ko‘rishmoqda. Bu esa frankning mustahkamlanishi hamda qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha foiz stavkalarining pasayishida namoyon bo‘lmoqda.
Bu holat boshqa tomondan Markaziy bank uchun turli chaqiriqlarlarni keltirib chiqaradi. Chunki mustahkam frank eksportyorlarga salbiy ta’sir qiladi. Bundan tashqari, import narxlarining arzonlashishi o‘zi shundoq ham targetdan sezilarli past bo‘lgan inflyatsiyaning (mart oyida yillik 0,3 foiz) yanada pasayishiga sabab bo‘ladi.
30.04.202504:43
YAIM tarkibida qishloq xo‘jaligining ulushi qisqarib, xizmatlar va sanoatning ulushi oshgan
Joriy yilning yanvar-mart oylarida YAIM hajmi 333,6 trln so‘mni tashkil etib, real ko‘rsatkichlarda 6,8 foizga o‘sgan. Sohalar kesimida tashish, saqlash, axborot aloqa (14,3 foiz), savdo, yashash va ovqatlanish xizmatlarida (8,8 foiz), Qurilishda (10,7 foiz) yuqori o‘sish sur’atlari qayd etilgan.
Sanoat va xizmatlardagi nisbatan yuqori o‘sish hisobiga, Xizmatlar sohasining YAIMdagi ulushi 55,9 foizdan 56,1 foizga, sanoatning ulushi esa 27,8 foizdan 27,9 foizgacha oshgan. Qishloq xo‘jaligining ulushi esa 9,7 foizdan 9,5 foizgacha pasaygan. Shuningdek, yuqori o‘sish sur’atiga qaramasdan qurilishning ulushi 0,1 foiz bandga pasayib 6,5 foizni tashkil etgan.
Sohalarning YAIM o‘sishiga qo‘shgan hissasi bo‘yicha sanoat yetakchilik qilgan. Xususan, 6,8 foizlik o‘sishning 1,7 foiz bandi sanoatdagi o‘sish hisobiga shakllangan. Bundan tashqari, boshqa xizmat tarmoqlari (1,5 foiz band), tashish saqlash, axborot va aloqa (1,3 foiz band), savdo, yashash va ovqatlanish xizmatlari (1 foiz band) o‘sishga yuqori ta’sir ko‘rsatgan tarmoqlar bo‘lgan. Qurilishning YAIM o‘sishiga ta’siri esa 0,7 foiz bandni tashkil etgan.
Joriy yilning yanvar-mart oylarida YAIM hajmi 333,6 trln so‘mni tashkil etib, real ko‘rsatkichlarda 6,8 foizga o‘sgan. Sohalar kesimida tashish, saqlash, axborot aloqa (14,3 foiz), savdo, yashash va ovqatlanish xizmatlarida (8,8 foiz), Qurilishda (10,7 foiz) yuqori o‘sish sur’atlari qayd etilgan.
Sanoat va xizmatlardagi nisbatan yuqori o‘sish hisobiga, Xizmatlar sohasining YAIMdagi ulushi 55,9 foizdan 56,1 foizga, sanoatning ulushi esa 27,8 foizdan 27,9 foizgacha oshgan. Qishloq xo‘jaligining ulushi esa 9,7 foizdan 9,5 foizgacha pasaygan. Shuningdek, yuqori o‘sish sur’atiga qaramasdan qurilishning ulushi 0,1 foiz bandga pasayib 6,5 foizni tashkil etgan.
Sohalarning YAIM o‘sishiga qo‘shgan hissasi bo‘yicha sanoat yetakchilik qilgan. Xususan, 6,8 foizlik o‘sishning 1,7 foiz bandi sanoatdagi o‘sish hisobiga shakllangan. Bundan tashqari, boshqa xizmat tarmoqlari (1,5 foiz band), tashish saqlash, axborot va aloqa (1,3 foiz band), savdo, yashash va ovqatlanish xizmatlari (1 foiz band) o‘sishga yuqori ta’sir ko‘rsatgan tarmoqlar bo‘lgan. Qurilishning YAIM o‘sishiga ta’siri esa 0,7 foiz bandni tashkil etgan.
28.04.202518:11
Nominal ish haqi: birinchi chorak, tibbiyot sohasi vakillarining real maoshlari deyarli o‘smagan
Joriy yilning yanvar-mart oylarida o‘rtacha nominal ish haqi 5,8 mln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 18 foizga, 2021 yilga nisbatan esa 2 barobarga oshgan.
Ma’muriy hududlar kesimida eng daromadi tez o‘sayotgan hudud Toshkent shahri bo‘lib, joriy yilning birinchi choragida Toshkent shahrida nominal ish haqi 22,7 foizga o‘sgan. Bundan tashqari, Surxondaryo (19 foiz), Sirdaryo (18,5 foiz), Buxoro (18,5 foiz) viloyatida ish haqi yuqori o‘sgan.
Ish haqi past o‘sgan hududlar Andijon (11 foiz), Navoiy (12,6 foiz) Qashqadaryo (13,7 foiz) hamda Farg‘ona (13,7 foiz) viloyatlari bo‘lgan.
Sohalar kesimi esa Axborot aloqa sohasida daromadlar eng yuqori o‘sgan (26,8 foiz). Bundan tashqari, sanat, ko‘ngil ochish va dam olish (20,2 foiz), bank sug‘urta (19,8 foiz) sektorlarida ish haqining yuqori o‘sishi qayd etilgan.
Eng past o‘sish esa tibbiyot sohasida qayd etilib, bu sohada nominal ish haqi 11 foizga o‘sgan. Taqqoslash uchun, mart oyi holatiga yillik inflyatsiya 10,3 foizni tashkil etgan. Ya’ni real ko‘rsatkichlarda bu soha vakillarining daromadlari deyarli o‘smagan.
Ta’lim sohasi vakillarining nominal ish haqi o‘sishi esa 17,7 foizni tashkil etib o‘rtacha ko‘rsatkichga yaqin shakllangan.
Ta’lim sohasi ichida umumiy o‘rta ta’lim vakillarining maoshlari 2021 yil bilan taqqoslaganda 72,4 foizga oshgan, ya’ni ularning ish haqi yillik o‘rtacha 14,7 foizdan o‘sgan. Maktabgacha ta’lim sohasi vakillarining o‘rtacha ish haqi esa so‘nggi 5 yilda 64,8 foizga o‘sgan xolos, ya’ni ularning daromadi yilliga taxminan 13 foizdan o‘sgan, bu esa inflyatsiyada biroz yuqori ko‘rsatkich xolos.
Taqqoslash uchun bu davrda bank (sug‘urta) sektoridagi ish haqlari 2,5 barobarga, axborot aloqa sektorida esa 3 barobarga oshgan.
2017 yilning birinchi choragida ta’lim sohasi vakillari va bank (sug‘urta) sektori vakillari daromadlari orasidagi farq 2 barobarni tashkil etgan bo‘lsa, bu farq 2025 yilga kelib qariyb 4 barobarga yetgan, ya’ni ta’lim sohasida ishlovchilar bank moliya sohasidagilariga nisbatan nisbiy kambag‘allashmoqda.
@Mirkonomika
Joriy yilning yanvar-mart oylarida o‘rtacha nominal ish haqi 5,8 mln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 18 foizga, 2021 yilga nisbatan esa 2 barobarga oshgan.
Ma’muriy hududlar kesimida eng daromadi tez o‘sayotgan hudud Toshkent shahri bo‘lib, joriy yilning birinchi choragida Toshkent shahrida nominal ish haqi 22,7 foizga o‘sgan. Bundan tashqari, Surxondaryo (19 foiz), Sirdaryo (18,5 foiz), Buxoro (18,5 foiz) viloyatida ish haqi yuqori o‘sgan.
Ish haqi past o‘sgan hududlar Andijon (11 foiz), Navoiy (12,6 foiz) Qashqadaryo (13,7 foiz) hamda Farg‘ona (13,7 foiz) viloyatlari bo‘lgan.
Sohalar kesimi esa Axborot aloqa sohasida daromadlar eng yuqori o‘sgan (26,8 foiz). Bundan tashqari, sanat, ko‘ngil ochish va dam olish (20,2 foiz), bank sug‘urta (19,8 foiz) sektorlarida ish haqining yuqori o‘sishi qayd etilgan.
Eng past o‘sish esa tibbiyot sohasida qayd etilib, bu sohada nominal ish haqi 11 foizga o‘sgan. Taqqoslash uchun, mart oyi holatiga yillik inflyatsiya 10,3 foizni tashkil etgan. Ya’ni real ko‘rsatkichlarda bu soha vakillarining daromadlari deyarli o‘smagan.
Ta’lim sohasi vakillarining nominal ish haqi o‘sishi esa 17,7 foizni tashkil etib o‘rtacha ko‘rsatkichga yaqin shakllangan.
Ta’lim sohasi ichida umumiy o‘rta ta’lim vakillarining maoshlari 2021 yil bilan taqqoslaganda 72,4 foizga oshgan, ya’ni ularning ish haqi yillik o‘rtacha 14,7 foizdan o‘sgan. Maktabgacha ta’lim sohasi vakillarining o‘rtacha ish haqi esa so‘nggi 5 yilda 64,8 foizga o‘sgan xolos, ya’ni ularning daromadi yilliga taxminan 13 foizdan o‘sgan, bu esa inflyatsiyada biroz yuqori ko‘rsatkich xolos.
Taqqoslash uchun bu davrda bank (sug‘urta) sektoridagi ish haqlari 2,5 barobarga, axborot aloqa sektorida esa 3 barobarga oshgan.
2017 yilning birinchi choragida ta’lim sohasi vakillari va bank (sug‘urta) sektori vakillari daromadlari orasidagi farq 2 barobarni tashkil etgan bo‘lsa, bu farq 2025 yilga kelib qariyb 4 barobarga yetgan, ya’ni ta’lim sohasida ishlovchilar bank moliya sohasidagilariga nisbatan nisbiy kambag‘allashmoqda.
@Mirkonomika
26.04.202504:57
Savdo urushi natijasida AQShdan qaysi tovarlar importining to‘xtashi Xitoyga muammo tug‘dirishi mumkin?
2024 yilda Xitoy AQShdan 145 mlrd dollarlik tovar import qilgan. Savdo urushining jiddiylashishi natijasida hozirgi vaqtga kelib Xitoy AQShdan keladigan tovarlarga 125 foiz import boji o‘rgatdi.
Grafikdan ko‘rish mumkinki, Xitoy AQShdan nisbatan sodda tovarlar qatori yuqori qo‘shilgan qiymatga ega murakkab tovarlarni ham import qiladi. Ba’zi tovarlar uchun asosiy import yo‘nalishi ham aynan AQSh hisoblanadi. Xususan, 2024 yilda Xitoyning 40 foiz albumin (dori) importi AQSh hissasiga to‘g‘ri kelgan. Bunday yuqori konsentratsiya va alternativalarning kamligi Xitoy shifoxonalarida yuqori texnologiyali ba’zi dori vositalari bilan muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Nisbatan murakkab bo‘lmagan tovarlar importini esa Xitoy birinchi savdo urushidan keyin ancha diversifikatsiya qilishga erishgan. Jumladan, 2017 yilda Xitoyga soyaning 40 foizi AQShdan kelgan bo‘lsa. 2024 yilga kelib bu ko‘rsatkich 18 foizgacha kamaygan. Bundan tashqari, hozirgi vaqtda bug‘doy importining 17 foizi, tabiiy gaz importini 5 foizi aynan AQSh hissasiga to‘g‘ri keladi.
Umuman olganda soya, Xitoy bug‘doy yoki tabiiy gaz kabi murakkab bo‘lmagan tovarlarni katta qiyinchiliksiz boshqa davlatlardan import qilishi mumkin. Masalan o‘tgan hafta Xitoy kompaniyasining Abu-Dabi davlat kompaniyasi bilan gaz importi bo‘yicha kelishuvi bunga misol.
Lekin yuqorida aytganimdek, ba’zi murakkab tovarlar importini boshqa davlatlarga ko‘chirish bir muncha mushkul bo‘ladi. The Economist bunday murakkab tovarlar uchun Xitoy (xuddi AQSh Kompyuter va smartphonelar uchun istisno qilgani kabi) bojlarni pasaytirishi mumkinligini taxmin qilmoqda (grafikning yuqori qismidagi tovarlar).
@Mirkonomika
2024 yilda Xitoy AQShdan 145 mlrd dollarlik tovar import qilgan. Savdo urushining jiddiylashishi natijasida hozirgi vaqtga kelib Xitoy AQShdan keladigan tovarlarga 125 foiz import boji o‘rgatdi.
Grafikdan ko‘rish mumkinki, Xitoy AQShdan nisbatan sodda tovarlar qatori yuqori qo‘shilgan qiymatga ega murakkab tovarlarni ham import qiladi. Ba’zi tovarlar uchun asosiy import yo‘nalishi ham aynan AQSh hisoblanadi. Xususan, 2024 yilda Xitoyning 40 foiz albumin (dori) importi AQSh hissasiga to‘g‘ri kelgan. Bunday yuqori konsentratsiya va alternativalarning kamligi Xitoy shifoxonalarida yuqori texnologiyali ba’zi dori vositalari bilan muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Nisbatan murakkab bo‘lmagan tovarlar importini esa Xitoy birinchi savdo urushidan keyin ancha diversifikatsiya qilishga erishgan. Jumladan, 2017 yilda Xitoyga soyaning 40 foizi AQShdan kelgan bo‘lsa. 2024 yilga kelib bu ko‘rsatkich 18 foizgacha kamaygan. Bundan tashqari, hozirgi vaqtda bug‘doy importining 17 foizi, tabiiy gaz importini 5 foizi aynan AQSh hissasiga to‘g‘ri keladi.
Umuman olganda soya, Xitoy bug‘doy yoki tabiiy gaz kabi murakkab bo‘lmagan tovarlarni katta qiyinchiliksiz boshqa davlatlardan import qilishi mumkin. Masalan o‘tgan hafta Xitoy kompaniyasining Abu-Dabi davlat kompaniyasi bilan gaz importi bo‘yicha kelishuvi bunga misol.
Lekin yuqorida aytganimdek, ba’zi murakkab tovarlar importini boshqa davlatlarga ko‘chirish bir muncha mushkul bo‘ladi. The Economist bunday murakkab tovarlar uchun Xitoy (xuddi AQSh Kompyuter va smartphonelar uchun istisno qilgani kabi) bojlarni pasaytirishi mumkinligini taxmin qilmoqda (grafikning yuqori qismidagi tovarlar).
@Mirkonomika
30.04.202515:27
Kun memi (#)
30.04.202507:42
Mart oyida real valyuta kursi qanday o‘zgardi?
Mart oyida real samarali almashinuv kursi indeksi 119,2 ni, (oltinsiz indeks 125) nominal samarali almashinuv kursi indeksi esa 75,2 ni tashkil etdi.
Oldingi oy bilan taqqoslaganda, real samarali almashinuv kursi indeksi 0,8 foizga, oltinsiz indeks esa 0,7 foizga qadrsizlandi. Shuningdek, nominal indeks 2,5 foizga qadrsizlangan.
Batafsil:
https://open.substack.com/pub/mirkonomika/p/mart-oyida-real-valyuta-kursi-qanday?r=2g7ypm&utm_campaign=post&utm_medium=web&showWelcomeOnShare=true
Mart oyida real samarali almashinuv kursi indeksi 119,2 ni, (oltinsiz indeks 125) nominal samarali almashinuv kursi indeksi esa 75,2 ni tashkil etdi.
Oldingi oy bilan taqqoslaganda, real samarali almashinuv kursi indeksi 0,8 foizga, oltinsiz indeks esa 0,7 foizga qadrsizlandi. Shuningdek, nominal indeks 2,5 foizga qadrsizlangan.
Batafsil:
https://open.substack.com/pub/mirkonomika/p/mart-oyida-real-valyuta-kursi-qanday?r=2g7ypm&utm_campaign=post&utm_medium=web&showWelcomeOnShare=true
29.04.202512:56
Rublning mustahkamlanishi pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishiga xizmat qilgan
Rossiya rublining mustahkamlanishi fonida barcha viloyatlar umumiy daromadlarida chet eldan pul o‘tkazmalarining ulushi oshgan. Xususan, birinchi chorakda rublning dollarga nisbatan o‘rtacha kursi 92,4 ni tashkil etib, oldingi chorakdagi o‘rtacha kursga nisbatan 7,2 foizga mustahkamlangan.
Ayniqsa mustahkamlanish fevral-mart oylarida sezilarli bo‘lib, mos ravishda 7,6 foiz hamda 7,2 foizni tashkil etgan. Rublning mustahkamlanishi esa o‘z navbatida pul o‘tkazmalari bo‘yicha asosiy bozorimiz hisoblangan Rossiyadan pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishiga xizmat qilgan.
Xususan, respublika umumiy daromadlari tarkibidagi pul o‘tkazmalari joriy yilning birinchi choragida 43,3 trln so‘mni (bugungi kurs bilan 3,35 mlrd dollar) tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan (so‘mda) 58,2 foizga o‘sgan.
Viloyatlar kesimida chet eldan pul o‘tkazmalari eng yuqori o‘sgan hudud Andijon viloyati bo‘lgan. Birinchi chorakda viloyat umumiy daromadlari tarkibida chet eldan pul o‘tkazmalari hajmi 5,8 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 2,1 barobarga oshgan. Viloyat umumiy daromadlar nominal o‘sishining 71,8 foizi ayni chet eldan pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishi bilan izohlanadi.
Shuningdek, Farg‘ona (65 foiz o‘sish), Toshkent shahri (55 foiz o‘sish), Navoiy (54 foiz) kabi viloyatlarda ham pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishi kuzatilgan. Pul o‘tkazmalari nisbatan past darajada o‘sgan hududlar esa Qoraqalpog‘iston R (36 foiz o‘sish), Sirdaryo (38 foiz), Namangan (40 foiz), Jizzax viloyatlari (41 foiz) bo‘lgan. Lekin pul o‘tkazmalari past o‘sgan hududlarda ham oldingi davrlarga nisbatan o‘sishi yuqori shakllangan.
Rublning mustahkamlanishi an’anaviy ishchi kuchi bozorimizdan pul o‘tkazmalarini keskin oshirgani tushunarli lekin pul o‘tkazmalarining Andijon viloyatida boshqa hududlar bilan taqqoslaganda "anomal" sur’atlarda o‘sayotganligini mavjud ma’lumotlar bilan izohlash qiyinroq.
Shuningdek, agar birinchi chorakda chet eldan pul o‘tkazmalari o‘smaganda, Samarqand hamda Andijonda real daromadlar qisqargan bo‘lar edi. Xususan, chet eldan pul o‘tkazmalaridagi o‘sishsiz Andijon viloyatida umumiy daromadlarining nominal o‘sishi 8,9 foizni, Samarqand viloyatida esa 9,3 foizni tashkil etgan bo'lardi.
@Mirkonomika
Rossiya rublining mustahkamlanishi fonida barcha viloyatlar umumiy daromadlarida chet eldan pul o‘tkazmalarining ulushi oshgan. Xususan, birinchi chorakda rublning dollarga nisbatan o‘rtacha kursi 92,4 ni tashkil etib, oldingi chorakdagi o‘rtacha kursga nisbatan 7,2 foizga mustahkamlangan.
Ayniqsa mustahkamlanish fevral-mart oylarida sezilarli bo‘lib, mos ravishda 7,6 foiz hamda 7,2 foizni tashkil etgan. Rublning mustahkamlanishi esa o‘z navbatida pul o‘tkazmalari bo‘yicha asosiy bozorimiz hisoblangan Rossiyadan pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishiga xizmat qilgan.
Xususan, respublika umumiy daromadlari tarkibidagi pul o‘tkazmalari joriy yilning birinchi choragida 43,3 trln so‘mni (bugungi kurs bilan 3,35 mlrd dollar) tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan (so‘mda) 58,2 foizga o‘sgan.
Viloyatlar kesimida chet eldan pul o‘tkazmalari eng yuqori o‘sgan hudud Andijon viloyati bo‘lgan. Birinchi chorakda viloyat umumiy daromadlari tarkibida chet eldan pul o‘tkazmalari hajmi 5,8 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 2,1 barobarga oshgan. Viloyat umumiy daromadlar nominal o‘sishining 71,8 foizi ayni chet eldan pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishi bilan izohlanadi.
Shuningdek, Farg‘ona (65 foiz o‘sish), Toshkent shahri (55 foiz o‘sish), Navoiy (54 foiz) kabi viloyatlarda ham pul o‘tkazmalarining yuqori o‘sishi kuzatilgan. Pul o‘tkazmalari nisbatan past darajada o‘sgan hududlar esa Qoraqalpog‘iston R (36 foiz o‘sish), Sirdaryo (38 foiz), Namangan (40 foiz), Jizzax viloyatlari (41 foiz) bo‘lgan. Lekin pul o‘tkazmalari past o‘sgan hududlarda ham oldingi davrlarga nisbatan o‘sishi yuqori shakllangan.
Rublning mustahkamlanishi an’anaviy ishchi kuchi bozorimizdan pul o‘tkazmalarini keskin oshirgani tushunarli lekin pul o‘tkazmalarining Andijon viloyatida boshqa hududlar bilan taqqoslaganda "anomal" sur’atlarda o‘sayotganligini mavjud ma’lumotlar bilan izohlash qiyinroq.
Shuningdek, agar birinchi chorakda chet eldan pul o‘tkazmalari o‘smaganda, Samarqand hamda Andijonda real daromadlar qisqargan bo‘lar edi. Xususan, chet eldan pul o‘tkazmalaridagi o‘sishsiz Andijon viloyatida umumiy daromadlarining nominal o‘sishi 8,9 foizni, Samarqand viloyatida esa 9,3 foizni tashkil etgan bo'lardi.
@Mirkonomika
28.04.202514:41
Pandemiyadan keyingi yilda (2021) tug‘ilish darajasi (umumiy fertillik) oshgan davlatlar soni pandemiyadan oldingi va keyingi yillarga nisbatan karrasiga yuqori bo‘lgan ekan.
Masalan, 2021 yilda 56 ta mamlakatda fertillik darajasi oshgan (160 tasida pasaygan). Taqqoslash uchun, 2019 yilda bu ko‘rsatkich 36 ni, hamda 2022 yilda 24 ni tashkil etgan.
E’tiborli jihati fertillik oldingi yilga nisbatan oshgan davlatlarning aksariyati yuqori daromadli mamlakatlar hisoblanadi. Xususan, fertillik oshgan 56 ta mamlakatning 46 tasi yuqori daromadli mamlakatlardir. Shuningdek, boshqa daromad guruhlaridan o‘rta yuqori daromadli mamlakatlardan 8 tasida, o‘rta past daromadli mamlakatlardan esa 2 tasida (bittasi O'zbekiston) fertillik oshgan.
2021 yildagi fertillik bu asosan 2020 yilda rejalashtirilgan farzandlar hisoblanadi. Ya’ni daromadlar yuqori darajada pasaygan yilda qaysi omil ta’sirida odamlar farzand ko‘rishni rejalashtirganligi qiziq. Balki fiskal stimullar bu voqelikda katta rol o‘ygan bo‘lishi mumkin.
@Mirkonomika
Masalan, 2021 yilda 56 ta mamlakatda fertillik darajasi oshgan (160 tasida pasaygan). Taqqoslash uchun, 2019 yilda bu ko‘rsatkich 36 ni, hamda 2022 yilda 24 ni tashkil etgan.
E’tiborli jihati fertillik oldingi yilga nisbatan oshgan davlatlarning aksariyati yuqori daromadli mamlakatlar hisoblanadi. Xususan, fertillik oshgan 56 ta mamlakatning 46 tasi yuqori daromadli mamlakatlardir. Shuningdek, boshqa daromad guruhlaridan o‘rta yuqori daromadli mamlakatlardan 8 tasida, o‘rta past daromadli mamlakatlardan esa 2 tasida (bittasi O'zbekiston) fertillik oshgan.
2021 yildagi fertillik bu asosan 2020 yilda rejalashtirilgan farzandlar hisoblanadi. Ya’ni daromadlar yuqori darajada pasaygan yilda qaysi omil ta’sirida odamlar farzand ko‘rishni rejalashtirganligi qiziq. Balki fiskal stimullar bu voqelikda katta rol o‘ygan bo‘lishi mumkin.
@Mirkonomika
25.04.202511:04
Xitoyning ba’zi provinsiyalarida ko‘proq farzand ko‘rish uchun pul taklif etilmoqda
Butun dunyoda tug‘ilishning pasayishi asosiy muammoga aylanib bormoqda. Ba’zi davlatlar esa tug‘ilish jiddiy muammoga aylanib ulgurgan. Ayniqsa rivojlangan davlatlarda bu muammoni yaqqol ko‘rish mumkin.
Xitoyda aholining kamayishi ketma-ket uch yildan buyon davom etmoqda. Masalan, 2024 yilda aholi 3,2 mln kishiga, 2023 yilda 2,6 mln kishiga, 2022 yilda esa 463 ming kishiga kamaygan. Fertillik darajasi esa 1 atrofida shakllanmoqda (ya’ni ikki kishidan taxminan bitta farzand qoladi).
Hukumat esa tug‘ilishni ayniqsa ko‘p farzandlikni ko‘paytirish maqsadida turli dasturlarni ishlab chiqmoqda. Xususan, Hohhot shahrida birinchi bola uchun 10 ming yuan(1372 dollar), ikkinchi bola uchun besh yil davomida yillik 50 ming yuan (6861 dollar), uchinchi farzand uchun esa 10 yil davomida yillik 100 ming yuan (13 723 dollar) berish yo‘lga qo‘yilgan.
Bundan tashqari, Tianmen shahrida onalik ta’tili va uy-joy subsidiyalarini o‘z ichiga olgan, jami 280 000 yuangacha ($38 000) bo‘lgan imtiyozlar paketi joriy etilgan. Natijada, shaharda tug‘ilishlar soni 8 yillik pasayishdan keyin o‘tgan yili 17 foizga oshdi.
Umuman olganda, Xitoyning ba’zi provinsiyalarida qo‘llanilayotgan bunday keskin choralar tug‘ilishni doimiy ravishda o‘sishi va fertillikning 2 dan yuqorilashiga yordam beradimi yo‘qmi hozircha aytish qiyin. Lekin bunday choralarning mamlakat miqyosida qilinishi (agar qilinsa), farzand ko‘rishga qo‘shimcha rag‘bat berishdan tashqari, Xitoyda hozir asosiy muammolardan biri bo‘lib turgan yalpi talab yetishmovchiligini yechishga ham yordam berishi mumkin.
Bu borada mamlakatimizdagi holat haqida anchadan buyon yozib kelaman. Xususan, umumiy aholi soni o‘sayotgan bo‘lsa-da, tug‘ilishlar soni 2024 yilda 926,4 mingtani tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 3,7 foizga kamaygan edi. Joriy yilning birinchi choragida ham tug‘ilishlarning kamayishi davom etgan. Lekin hozircha tug‘ilishlarning kamayishi chuqur demografik muammo yuzaga kelayotganligini anglatmaydi. Pasayishni tushuntirib beruvchi asosiy omillardan biri esa mustaqillikning ilk yillaridan yangi asrgacha bo‘lgan davrdagi tug‘ilishlarning pasayishi hisoblanadi (ya’ni ular hozir ayni farzand ko‘rish yoshida).
Bu fikrning isbotini fertillik darajasining 2024 yilda ham nisbatan barqaror saqlanib qolganligidan ko‘rish mumkin. Xususan, 2024 yilda umumiy fertillik darajasi 3,35 ni tashkil etib, 2023 yildagi ko‘rsatkichga nisbatan biroz (0,095 ga) pasaygan. Ya’ni hozirgi vaqtda bitta ayolga 3 tadan ko‘proq farzand to‘g‘ri kelmoqda hamda bu aholining o‘zini tiklash darajasidan sezilarli yuqori.
@Mirkonomika
Butun dunyoda tug‘ilishning pasayishi asosiy muammoga aylanib bormoqda. Ba’zi davlatlar esa tug‘ilish jiddiy muammoga aylanib ulgurgan. Ayniqsa rivojlangan davlatlarda bu muammoni yaqqol ko‘rish mumkin.
Xitoyda aholining kamayishi ketma-ket uch yildan buyon davom etmoqda. Masalan, 2024 yilda aholi 3,2 mln kishiga, 2023 yilda 2,6 mln kishiga, 2022 yilda esa 463 ming kishiga kamaygan. Fertillik darajasi esa 1 atrofida shakllanmoqda (ya’ni ikki kishidan taxminan bitta farzand qoladi).
Hukumat esa tug‘ilishni ayniqsa ko‘p farzandlikni ko‘paytirish maqsadida turli dasturlarni ishlab chiqmoqda. Xususan, Hohhot shahrida birinchi bola uchun 10 ming yuan(1372 dollar), ikkinchi bola uchun besh yil davomida yillik 50 ming yuan (6861 dollar), uchinchi farzand uchun esa 10 yil davomida yillik 100 ming yuan (13 723 dollar) berish yo‘lga qo‘yilgan.
Bundan tashqari, Tianmen shahrida onalik ta’tili va uy-joy subsidiyalarini o‘z ichiga olgan, jami 280 000 yuangacha ($38 000) bo‘lgan imtiyozlar paketi joriy etilgan. Natijada, shaharda tug‘ilishlar soni 8 yillik pasayishdan keyin o‘tgan yili 17 foizga oshdi.
Umuman olganda, Xitoyning ba’zi provinsiyalarida qo‘llanilayotgan bunday keskin choralar tug‘ilishni doimiy ravishda o‘sishi va fertillikning 2 dan yuqorilashiga yordam beradimi yo‘qmi hozircha aytish qiyin. Lekin bunday choralarning mamlakat miqyosida qilinishi (agar qilinsa), farzand ko‘rishga qo‘shimcha rag‘bat berishdan tashqari, Xitoyda hozir asosiy muammolardan biri bo‘lib turgan yalpi talab yetishmovchiligini yechishga ham yordam berishi mumkin.
Bu borada mamlakatimizdagi holat haqida anchadan buyon yozib kelaman. Xususan, umumiy aholi soni o‘sayotgan bo‘lsa-da, tug‘ilishlar soni 2024 yilda 926,4 mingtani tashkil etib, 2023 yilga nisbatan 3,7 foizga kamaygan edi. Joriy yilning birinchi choragida ham tug‘ilishlarning kamayishi davom etgan. Lekin hozircha tug‘ilishlarning kamayishi chuqur demografik muammo yuzaga kelayotganligini anglatmaydi. Pasayishni tushuntirib beruvchi asosiy omillardan biri esa mustaqillikning ilk yillaridan yangi asrgacha bo‘lgan davrdagi tug‘ilishlarning pasayishi hisoblanadi (ya’ni ular hozir ayni farzand ko‘rish yoshida).
Bu fikrning isbotini fertillik darajasining 2024 yilda ham nisbatan barqaror saqlanib qolganligidan ko‘rish mumkin. Xususan, 2024 yilda umumiy fertillik darajasi 3,35 ni tashkil etib, 2023 yildagi ko‘rsatkichga nisbatan biroz (0,095 ga) pasaygan. Ya’ni hozirgi vaqtda bitta ayolga 3 tadan ko‘proq farzand to‘g‘ri kelmoqda hamda bu aholining o‘zini tiklash darajasidan sezilarli yuqori.
@Mirkonomika
24.04.202507:01
Avvalroq AQShda so‘nggi uch oyda inflyatsiya va ishsizlik bo‘yicha prognozlar keskin yomonlashgani haqida yozgan edim.
Mamlakatimizda ham inflyatsiya darajasi so'nggi oylarda tezlashdi. Biznesreport.uz nashri so'nggi 5 yildagi inflyatsiya holatini tahlil qilgan.
Materialda nafaqat mamlakatimizdagi, balki dunyoning boshqa yirik iqtisodiyotlaridagi inflyatsiya trendlariga ham to'xtalib o'tilgan.
#tavsiya
Mamlakatimizda ham inflyatsiya darajasi so'nggi oylarda tezlashdi. Biznesreport.uz nashri so'nggi 5 yildagi inflyatsiya holatini tahlil qilgan.
Materialda nafaqat mamlakatimizdagi, balki dunyoning boshqa yirik iqtisodiyotlaridagi inflyatsiya trendlariga ham to'xtalib o'tilgan.
#tavsiya
30.04.202513:22
Aprel oyida so‘mning nominal kursi qanday o‘zgardi?
Aprel oyida so‘m kursining zaxira valyutalariga nisbatan qadrsizlanishi tezlashgan bo‘lsa, asosiy hamkorlarimiz valyutalariga nisbatan qadrsizlanish sekinlashgan yoki mustahkamlangan. Dollarga nisbatan esa ikki oylik mustahkamlanishdan keyin biroz qadrsizlangan.
Aprel oyida so‘m dollarga nisbatan 0,16 foizga qadrsizlandi, taqqoslash uchun mart oyida 0,24 foizga, fevral oyida esa 0,03 foizga mustahkamlangan edi.
Shuningdek, asosiy hamkorlarimiz valyutalaridan rublga nisbatan 3,3 foizga qadrsizlangan. So‘mning rublga nisbatan qadrsizlanishi nisbatan yuqori bo‘lgan bo‘lsa-da, oldingi oylar bilan taqqoslaganda qadrsizlanish sezilarli pasaygan. Masalan, so‘m mart oyida rublga nisbatan 6,8 foizga, fevral oyida esa 9,4 foizga qadrsizlangan edi. Bundan tashqari, so‘m aprel oyida tengega nisbatan 3,1 foizga, liraga nisbatan 2,8 foizga, yuanga nisbatan 0,5 foizga mustahkamlangan. Taqqoslash uchun, mart oyida so‘m yuan (-0,1 foiz) va tengega (-1,3 foiz) nisbatan qadrsizlangan edi.
Aprel oyida so‘m zaxira valyutalaridan yevroga nisbatan 3,9 foizga, funtga nisbatan 2,1 foizga, iyenaga nisbatan 3,3 foizga, frankka nisbatan 5,6 foizga qadrsizlangan va qadrsizlanish aksariyatida mart oyiga nisbatan tezlashgan. Taqqoslash uchun, mart oyida so‘m yevroga nisbatan 3,2 foizga, iyenaga nisbatan 1,6 foizga frankka nisbatan 1,9 foizga qadrsizlangan edi. Zaxira valyutalariga nisbatan qadrsizlanishning kuchayishi (dollardan boshqa) zaxira valyutalariga noaniqliklardan himoyalanish maqsadida talabning o‘sganligi bilan izohlanishi mumkin.
Rubl esa aprel oyida dollarga nisbatan mustahkamlanishda davom etgan bo‘lsa-da, rublning mustahkamlanishi sezilarli darajada pasaygan. Xususan, aprel oyida rubl dollarga nisbatan 3 foizga mustahkamlangan. Bu ko‘rsatkich mart, fevral oylarida mos ravishda 7,2 hamda 7,6 foizni tashkil etgan edi.
Rubl mustahkamlanishining sekinlashishi esa mintaqadagi boshqa davlatlarga ham ta’sir qilmasdan qolmagan. Xususan , fevral-mart oylarida rublning jiddiy mustahkamlanishi fonida tengening dollarga nisbatan mustahkamlanishi yuz bergan edi. Xususan, tenge dollarga nisbatan fevral oyida 3,5 foizga, mart oyida 1,4 foizga mustahkamlangan edi. Aprel oyida esa tenge dollarga nisbatan 3 foizga qadrsizlangan.
@Mirkonomika
Aprel oyida so‘m kursining zaxira valyutalariga nisbatan qadrsizlanishi tezlashgan bo‘lsa, asosiy hamkorlarimiz valyutalariga nisbatan qadrsizlanish sekinlashgan yoki mustahkamlangan. Dollarga nisbatan esa ikki oylik mustahkamlanishdan keyin biroz qadrsizlangan.
Aprel oyida so‘m dollarga nisbatan 0,16 foizga qadrsizlandi, taqqoslash uchun mart oyida 0,24 foizga, fevral oyida esa 0,03 foizga mustahkamlangan edi.
Shuningdek, asosiy hamkorlarimiz valyutalaridan rublga nisbatan 3,3 foizga qadrsizlangan. So‘mning rublga nisbatan qadrsizlanishi nisbatan yuqori bo‘lgan bo‘lsa-da, oldingi oylar bilan taqqoslaganda qadrsizlanish sezilarli pasaygan. Masalan, so‘m mart oyida rublga nisbatan 6,8 foizga, fevral oyida esa 9,4 foizga qadrsizlangan edi. Bundan tashqari, so‘m aprel oyida tengega nisbatan 3,1 foizga, liraga nisbatan 2,8 foizga, yuanga nisbatan 0,5 foizga mustahkamlangan. Taqqoslash uchun, mart oyida so‘m yuan (-0,1 foiz) va tengega (-1,3 foiz) nisbatan qadrsizlangan edi.
Aprel oyida so‘m zaxira valyutalaridan yevroga nisbatan 3,9 foizga, funtga nisbatan 2,1 foizga, iyenaga nisbatan 3,3 foizga, frankka nisbatan 5,6 foizga qadrsizlangan va qadrsizlanish aksariyatida mart oyiga nisbatan tezlashgan. Taqqoslash uchun, mart oyida so‘m yevroga nisbatan 3,2 foizga, iyenaga nisbatan 1,6 foizga frankka nisbatan 1,9 foizga qadrsizlangan edi. Zaxira valyutalariga nisbatan qadrsizlanishning kuchayishi (dollardan boshqa) zaxira valyutalariga noaniqliklardan himoyalanish maqsadida talabning o‘sganligi bilan izohlanishi mumkin.
Rubl esa aprel oyida dollarga nisbatan mustahkamlanishda davom etgan bo‘lsa-da, rublning mustahkamlanishi sezilarli darajada pasaygan. Xususan, aprel oyida rubl dollarga nisbatan 3 foizga mustahkamlangan. Bu ko‘rsatkich mart, fevral oylarida mos ravishda 7,2 hamda 7,6 foizni tashkil etgan edi.
Rubl mustahkamlanishining sekinlashishi esa mintaqadagi boshqa davlatlarga ham ta’sir qilmasdan qolmagan. Xususan , fevral-mart oylarida rublning jiddiy mustahkamlanishi fonida tengening dollarga nisbatan mustahkamlanishi yuz bergan edi. Xususan, tenge dollarga nisbatan fevral oyida 3,5 foizga, mart oyida 1,4 foizga mustahkamlangan edi. Aprel oyida esa tenge dollarga nisbatan 3 foizga qadrsizlangan.
@Mirkonomika
30.04.202507:03
O‘zbekiston ilk marta BMT Statistika Komissiyasiga saylanibdi
Qo‘mitaga ko‘ra, Statistika Komissiyasiga a’zo bo‘lish O‘zbekiston uchun global statistik siyosatni shakllantirishda ishtirok etish, milliy tajriba va islohotlar yutuqlarini namoyish etish, ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rganish hamda xalqaro hamkorlikni mustahkamlash uchun imkoniyatlar yaratadi.
Qo‘mitaga ko‘ra, Statistika Komissiyasiga a’zo bo‘lish O‘zbekiston uchun global statistik siyosatni shakllantirishda ishtirok etish, milliy tajriba va islohotlar yutuqlarini namoyish etish, ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rganish hamda xalqaro hamkorlikni mustahkamlash uchun imkoniyatlar yaratadi.
29.04.202507:05
Dollarning global mavqeyi AQSh iqtisodiyotiga qanday ta’sir qiladi?
Josh Hendrickson Dollar global mavqeyining AQSh iqtisodiyotiga ta’sir borasida yaxshi blogpost yozibdi. Xususan, blogpostda dollarning tashqi savdo hamda qarz bo‘yicha ta’siri haqida yaxshi fikrlar bildirilgan. Quyida maqolaning bir qismini taqdim qilaman.
"Standart savdo nazariyasiga ko‘ra, Agar mamlakatda savdo defitsiti kuzatilayotgan bo‘lsa, uning valyutasi qadrsizlana boshlaydi. Valyutaning qadrsizlanishi xorijiy tovarlarni qimmatlashtiradi. Bu esa o‘z navbatida importni kamaytirish va eksportni oshirish orqali, mamlakatning savdo balansini muvozanatga keltiradi.
Lekin masalan, AQShda doimiy savdo defitsiti kuzatiladi hamda ko‘p hollarda, AQSh savdo defitsiti kuzatilayotganligiga qaramasdan dollar mustahkamlanadi. Bu hodisani qanday tushuntirish mumkin?
AQShning boshqa davlatlardan farqi shundaki, dollar global savdoda asosiy valyuta sifatida ishlatiladi. Aytaylik, siz Germaniyada bo‘lib, Saudiya Arabistonidan neft sotib olishingiz kerak. Savdo esa dollarda hisob-kitob qilinadi. Biroq, sizning atrofingizdagi hamma yevrodan foydalanadi. Dollarni qanday olasiz? Siz bankka borib, yevroni dollarga almashtiraman deyishingiz mumkin, ammo bu savolga to‘liq javob bermaydi. Bank dollarlarni qayerdan oladi? Qisqacha javob shuki, boshqa mamlakatlar dollarlarning sof importyorlari va, shu sababli, AQShga sof eksportyor bo‘lishlari kerak.
Bu shuni anglatadiki, AQSh dunyoni dollarlar bilan ta’minlash uchun mamlakatlar bilan doimiy savdo defitsitida bo‘lishi kerak.
Tizimning bir afzalligi shundaki, AQSh hech qachon to‘lov balansi bilan bog‘liq muammolardan xavotir olishi shart emas. Savdo dollarda hisob-kitob qilinganligi sababli, AQSh hech qachon dollar yetishmovchiligiga duch kelmaydi.
Boshqa mamlakatlar esa dollar zaxiralari kamayib borayotganini ko‘rganda, ochiq bozorda dollar sotib olishga yoki dollar qiymatidagi kreditlarni olishga majbur bo‘lishlari mumkin. Bu esa o‘sha mamlakatlar uchun sezilarli iqtisodiy oqibatlarga sabab bo‘lishi mumkin.
Dollarning global maqomi AQShga qolgan dunyodan qimmatli tovar va xizmatlar evaziga, ularni arzon qog‘oz parchalari bilan ta’minlash imkoniyatini beradi.
Biroq, bu vaziyat xarajatsiz emas. Quyidagi misolni ko‘rib chiqaylik. Faraz qiling, AQSh dunyoga dollarlar o‘rniga Ford Mustang avtomobillarini yetkazib bermoqda. Endi tasavvur qiling, Ford kompaniyasi global talabni qondirish uchun yetarli miqdorda Mustang ishlab chiqara olmayapti. Nima ro‘y beradi? Oddiy javob: Mustanglarning jahon narxi global talabni muvozanatlash uchun oshadi.
Endi xuddi shu vaziyatni dollarlar bilan ko‘rib chiqaylik. Dunyoning qolgan qismi dollarlarga doimiy ravishda muhtoj. AQSh bu ehtiyojni qolgan dunyo bilan savdo taqchilligini yuritish orqali qondiradi. Tasavvur qiling, AQShning savdo defitsiti dollarga global talabni qondirish uchun yetarli emas. Nima sodir bo‘ladi? Oddiy javob: dollarning jahon narxi ko‘tariladi. Boshqacha aytganda, dollar boshqa barcha valyutalarga nisbatan mustahkamlanadi.
Dollar kuchayishi natijasida xorijiy tovarlar arzonlashadi. Buning natijasida AQSh iste’molchilari ko‘proq tovarlarni xarid qila oladilar va natijada global dollar talabini qondirish uchun boshqa mamlakatlarga ko‘proq dollar yuboriladi.
Ammo bu vaziyatning salbiy tomonlari ham mavjud. Dollarning qimmatlashuvi nafaqat iste’mol tovarlarini, balki xorijiy ishchi kuchi, yer va boshqa ishlab chiqarish resurslarini ham arzonlashtiradi. Dollarning nisbiy kuchidagi kichik o‘zgarishlar asosan iste’mol modellariga ta’sir ko‘rsatadi. Biroq, dollarning nisbiy kuchidagi sezilarli o‘zgarishlar ishlab chiqarish tarkibiga ham ta’sir qilishi mumkin".
Josh Hendrickson Dollar global mavqeyining AQSh iqtisodiyotiga ta’sir borasida yaxshi blogpost yozibdi. Xususan, blogpostda dollarning tashqi savdo hamda qarz bo‘yicha ta’siri haqida yaxshi fikrlar bildirilgan. Quyida maqolaning bir qismini taqdim qilaman.
"Standart savdo nazariyasiga ko‘ra, Agar mamlakatda savdo defitsiti kuzatilayotgan bo‘lsa, uning valyutasi qadrsizlana boshlaydi. Valyutaning qadrsizlanishi xorijiy tovarlarni qimmatlashtiradi. Bu esa o‘z navbatida importni kamaytirish va eksportni oshirish orqali, mamlakatning savdo balansini muvozanatga keltiradi.
Lekin masalan, AQShda doimiy savdo defitsiti kuzatiladi hamda ko‘p hollarda, AQSh savdo defitsiti kuzatilayotganligiga qaramasdan dollar mustahkamlanadi. Bu hodisani qanday tushuntirish mumkin?
AQShning boshqa davlatlardan farqi shundaki, dollar global savdoda asosiy valyuta sifatida ishlatiladi. Aytaylik, siz Germaniyada bo‘lib, Saudiya Arabistonidan neft sotib olishingiz kerak. Savdo esa dollarda hisob-kitob qilinadi. Biroq, sizning atrofingizdagi hamma yevrodan foydalanadi. Dollarni qanday olasiz? Siz bankka borib, yevroni dollarga almashtiraman deyishingiz mumkin, ammo bu savolga to‘liq javob bermaydi. Bank dollarlarni qayerdan oladi? Qisqacha javob shuki, boshqa mamlakatlar dollarlarning sof importyorlari va, shu sababli, AQShga sof eksportyor bo‘lishlari kerak.
Bu shuni anglatadiki, AQSh dunyoni dollarlar bilan ta’minlash uchun mamlakatlar bilan doimiy savdo defitsitida bo‘lishi kerak.
Tizimning bir afzalligi shundaki, AQSh hech qachon to‘lov balansi bilan bog‘liq muammolardan xavotir olishi shart emas. Savdo dollarda hisob-kitob qilinganligi sababli, AQSh hech qachon dollar yetishmovchiligiga duch kelmaydi.
Boshqa mamlakatlar esa dollar zaxiralari kamayib borayotganini ko‘rganda, ochiq bozorda dollar sotib olishga yoki dollar qiymatidagi kreditlarni olishga majbur bo‘lishlari mumkin. Bu esa o‘sha mamlakatlar uchun sezilarli iqtisodiy oqibatlarga sabab bo‘lishi mumkin.
Dollarning global maqomi AQShga qolgan dunyodan qimmatli tovar va xizmatlar evaziga, ularni arzon qog‘oz parchalari bilan ta’minlash imkoniyatini beradi.
Biroq, bu vaziyat xarajatsiz emas. Quyidagi misolni ko‘rib chiqaylik. Faraz qiling, AQSh dunyoga dollarlar o‘rniga Ford Mustang avtomobillarini yetkazib bermoqda. Endi tasavvur qiling, Ford kompaniyasi global talabni qondirish uchun yetarli miqdorda Mustang ishlab chiqara olmayapti. Nima ro‘y beradi? Oddiy javob: Mustanglarning jahon narxi global talabni muvozanatlash uchun oshadi.
Endi xuddi shu vaziyatni dollarlar bilan ko‘rib chiqaylik. Dunyoning qolgan qismi dollarlarga doimiy ravishda muhtoj. AQSh bu ehtiyojni qolgan dunyo bilan savdo taqchilligini yuritish orqali qondiradi. Tasavvur qiling, AQShning savdo defitsiti dollarga global talabni qondirish uchun yetarli emas. Nima sodir bo‘ladi? Oddiy javob: dollarning jahon narxi ko‘tariladi. Boshqacha aytganda, dollar boshqa barcha valyutalarga nisbatan mustahkamlanadi.
Dollar kuchayishi natijasida xorijiy tovarlar arzonlashadi. Buning natijasida AQSh iste’molchilari ko‘proq tovarlarni xarid qila oladilar va natijada global dollar talabini qondirish uchun boshqa mamlakatlarga ko‘proq dollar yuboriladi.
Ammo bu vaziyatning salbiy tomonlari ham mavjud. Dollarning qimmatlashuvi nafaqat iste’mol tovarlarini, balki xorijiy ishchi kuchi, yer va boshqa ishlab chiqarish resurslarini ham arzonlashtiradi. Dollarning nisbiy kuchidagi kichik o‘zgarishlar asosan iste’mol modellariga ta’sir ko‘rsatadi. Biroq, dollarning nisbiy kuchidagi sezilarli o‘zgarishlar ishlab chiqarish tarkibiga ham ta’sir qilishi mumkin".
26.04.202509:34
Qandaydir 7-8 oy ichida sog‘lom o‘sayotgan iqtisodiyotdan inqiroz va stagflyatsiya xavfi ostidagi iqtisodiyotgacha
Birinchi muqova oktyabr oyiga tegishli bo‘lsa, ikkinchisi o‘tayotgan hafta uchun.
2024 yil oktyabr oyidagi maqolada AQShning hozirgi holatga tushib qolishi mumkinligi bo‘yicha xavotirlar bildirilgan ekan. Xususan:
“1990-yilda AQSh iqtisodiyoti G7 YAIMining taxminan beshdan ikki qismini tashkil etgan bo‘lsa, bugungi kunda G7 YAIMining yarmiga teng. Jon boshiga daromad hozirda G‘arbiy Yevropa va Kanadaga nisbatan taxminan 30% ga, Yaponiyaga nisbatan esa 60% ga yuqori.
Xitoy iqtisodiyoti pandemiyadan oldingi yillarda AQSh iqtisodiyotiga tez yaqinlashgan bo‘lsa-da, pandemiyadan keyin bu trend orqaga ketdi, xususan Xitoy YAIMi 2021-yildagi AQSh YAIMining taxminan uchdan-to‘rt qismidan bugungi kunda ikkidan-uch qismigacha pasaydi.
Ammo bu yutuqlar endi xavf ostida. Amerika siyosati tobora qutblashib bormoqda, prezidentlikka nomzod Kamala Harris va janob Tramp umumiy iqtisodiy pirogni kengaytirish o‘rniga, o‘z tarafdorlarini himoya qiluvchi siyosatga e’tibor qaratmoqdalar. Amerika o‘zining iqtisodiy hukmronligini darrov yo‘qotmaydi. Biroq, vaqti kelib, buzuq siyosat o‘zining og‘ir oqibatlarini ko‘rsata boshlaydi, hamda o‘sha paytga kelib yo‘nalishni o‘zgartirish ancha mushkul bo‘ladi”.
Birinchi muqova oktyabr oyiga tegishli bo‘lsa, ikkinchisi o‘tayotgan hafta uchun.
2024 yil oktyabr oyidagi maqolada AQShning hozirgi holatga tushib qolishi mumkinligi bo‘yicha xavotirlar bildirilgan ekan. Xususan:
“1990-yilda AQSh iqtisodiyoti G7 YAIMining taxminan beshdan ikki qismini tashkil etgan bo‘lsa, bugungi kunda G7 YAIMining yarmiga teng. Jon boshiga daromad hozirda G‘arbiy Yevropa va Kanadaga nisbatan taxminan 30% ga, Yaponiyaga nisbatan esa 60% ga yuqori.
Xitoy iqtisodiyoti pandemiyadan oldingi yillarda AQSh iqtisodiyotiga tez yaqinlashgan bo‘lsa-da, pandemiyadan keyin bu trend orqaga ketdi, xususan Xitoy YAIMi 2021-yildagi AQSh YAIMining taxminan uchdan-to‘rt qismidan bugungi kunda ikkidan-uch qismigacha pasaydi.
Ammo bu yutuqlar endi xavf ostida. Amerika siyosati tobora qutblashib bormoqda, prezidentlikka nomzod Kamala Harris va janob Tramp umumiy iqtisodiy pirogni kengaytirish o‘rniga, o‘z tarafdorlarini himoya qiluvchi siyosatga e’tibor qaratmoqdalar. Amerika o‘zining iqtisodiy hukmronligini darrov yo‘qotmaydi. Biroq, vaqti kelib, buzuq siyosat o‘zining og‘ir oqibatlarini ko‘rsata boshlaydi, hamda o‘sha paytga kelib yo‘nalishni o‘zgartirish ancha mushkul bo‘ladi”.
25.04.202507:26
Rossiya-Ukraina urushi bo'yicha AQShning hozirgi pozitsiyasi:
(c) The economist
(c) The economist
24.04.202506:30
Asosiy stavkaning o‘zgarishsiz qoldirilishi valyuta kursi barqarorligi hamda energiya ta’minotidagi yaxshilanishlar fonida inflyatsion kutilmalar pasaygan bo‘lishiga qaramasdan joriy inflyatsiyadan yuqori darajada saqlanib qolayotganligi,
shuningdek, umumiy (10,3 foiz) hamda bazaviy inflyatsiyaning (8,1 foiz) o‘suvchi trendni namoyon qilayotganligi,
bundan tashqari, narxlarga taklif omillari bilan bir qatorda talab omillari ham oshiruvchi ta’sir ko‘rsatayotganligi bilan izohlangan.
Shuningdek may oyidan oshiriladigan energiya tariflari ikkinchi chorakdan keyin inflyatsiyaga pasaytiruvchi ta’sirga ega bo‘lishiga e’tibor qaratilgan.
shuningdek, umumiy (10,3 foiz) hamda bazaviy inflyatsiyaning (8,1 foiz) o‘suvchi trendni namoyon qilayotganligi,
bundan tashqari, narxlarga taklif omillari bilan bir qatorda talab omillari ham oshiruvchi ta’sir ko‘rsatayotganligi bilan izohlangan.
Shuningdek may oyidan oshiriladigan energiya tariflari ikkinchi chorakdan keyin inflyatsiyaga pasaytiruvchi ta’sirga ega bo‘lishiga e’tibor qaratilgan.
Shown 1 - 24 of 87
Log in to unlock more functionality.