Мир сегодня с "Юрий Подоляка"

Труха⚡️Україна

Паглядзець

Николаевский Ванёк

Паглядзець

Мир сегодня с "Юрий Подоляка"

Паглядзець

Труха⚡️Україна

Паглядзець

Николаевский Ванёк

Паглядзець

منابع تاریخ اشکانیان

📢 Ad (تبلیغ): @Resanads
🏛 Parthian Empire studies, featuring content from reputable online academic sources.
🌐 Our Other Channels:
@TheMedes (مادها)
@Achapedia (هخامنشیان)
@Sasanian_Sources (ساسانیان)

Рэйтынг TGlist

ТыпПублічны

Вертыфікацыя

Не вертыфікаваны

Надзейнасць

Не надзейны

Размяшчэнне

МоваІншая

Дата стварэння каналаAug 29, 2021

Дадана ў TGlist

Mar 24, 2025

Я ўладальнік канала

Гісторыя змяненняў

Статыстыка Тэлеграм-канала منابع تاریخ اشکانیان

Падрабязней

Падпісчыкаў

4 508

24 гадз.

3-0.1%Тыдзень

24-0.5%Месяц

115-2.5%

Індэкс цытавання

0

Згадкі2Рэпостаў на каналах0Згадкі на каналах2

Сярэдняе ахоп 1 паста

105

12 гадз.1000%24 гадз.1050%48 гадз.1300%

Узаемадзеянне (ER)

2.86%

Рэпостаў0Каментары0Рэакцыі3

Узаемадзеянне па ахопу (ERR)

0%

24 гадз.0%Тыдзень0%Месяц

0.52%

Ахоп 1 рэкламнага паста

105

1 гадз.00%1 – 4 гадз.00%4 - 24 гадз.00%

Падрабязней

Падключыце нашага бота да канала і даведайцеся пол аўдыторыі гэтага канала.

Усяго пастоў за 24 гадзіны

0

Дынаміка

Апошнія публікацыі ў групе "منابع تاریخ اشکانیان"

Усе пасты

Пераслаў з:

رساناد | تبلیغات گسترده

06.04.202517:36

⚱️تابه‌حال در اطراف محیط زندگی خود با نمادهای ناشناخته و علائم و نشانه‌های حک‌شده روی سنگ‌ها مواجه شده‌اید؟!

🏺 آیا کنجکاوید بدانید که جوغن‌های دایره‌ای و مربعی و مثلثی یا نقوشی مثل رخ شیر، شتر، فیل، انسان و پرنده چه راز پنهانی دارند؟!

🎓 ما در کانال آموزشی خود، به بررسی تاریخی و معناشناسی این نمادها می‌پردازیم!
🔍 اینجا محفلی برای علاقه‌مندان به نمادشناسی است! 👇
🔻لینک عضویت در کانال:
🆔 @BestKarshenasi

🗣 همچنین با عضویت در گروه پرسش و پاسخ، می‌توانید عکس‌ها و ویدیوهای خود از نمادهای ناشناخته را با ما به اشتراک بگذارید!
👥 کارشناسان ما با دقت آن‌ها را بررسی کرده و برایتان تفسیر و تحلیل می‌کنند.
🔻لینک عضویت در گروه:
💢 @bestkarshenasi0024

Пераслаў з:

کانال تبادلات مهربانان

23.03.202518:46

● گزیده‌ای از بهترین کانال‌های تلگرام:

🔰 بهترین نقشه‌های تاریخی و سیاسی
🆔 @Jaynegareh

🔰 ترانہ ھاے (( درخواستے))
🆔 @Muzic3000

🔰 مطالعات تخصصی تاریخ صفویه
🆔 @SafavidStudies

🔰 کانال تخصص روابط بین‌الملل
🆔 @InternationalRel

🔰 تمرکز روی خودم!!!!
🆔 @shine41

🔰 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی ساسانی
🆔 @Sasanian_Sources

🔰 اینفوگرافی‌های تاریخی و سیاسی
🆔 @Infographicer

🔰 منابع و مآخذ تاریخ شاهنشاهی اشکانی
🆔 @ArsacidEmpire

🔰 گالری جنگ‌ها و شخصیت‌های بزرگ تاریخ
🆔 @Galleryofwars

🔰 درگاه وهومن امشاسپند
🆔 @khashatra

🔰 شاهنامه خوانی در کشور عربی
🆔 @anjomanshahnameh

🔰 دلپتان (زرتشتیان صاحبدل)
🆔 @Delpatan_zarrin

🔰 آوای شــب_دانلـود خاطـره
🆔 @AVAYESHAB2024

🔰 ابزار هوش مصنوعی
🆔 @hoshmasnoee1

🔰 کوئیز تاریخ: پرسش و پاسخ روزانه
🆔 @HistoQuiz

🔰 دین زرتشتی
🆔 @EchoesofGATAHA

🔰 تاریخ با چاشنی فیلم، سریال، مستند
🆔 @tarikh_tv

🔰 نامه باستان
🆔 @namebastan

🔰 تاریخ و فرهنگ دولت عثمانی
🆔 @DorreShahvar

🔰 اشتادان
🆔 @eshtadan

🔰 هنر | سخن | جهانگردی
🆔 @digigofteh

🔰 ملیگرایی همراه با تاریخ ایران
🆔 @IRAN_Nationalisme

🔰 نسکخانۀ روزگاران
🆔 @nask_ruzegaran

🔰 روزگاران
🆔 @ruzegaran

🔰 منابع و مآخذ پژوهشی تاریخ ایران مدرن
🆔 @ModernIranBooks

🔰 پویش ملی‌فرهنگی سیمرغ
🆔 @Pooyeshesimorgh

🔰 آهنگ‌های شاد و اشعار جان‌فزای پارسی
🆔 @BazmeParviz

🔰 آلبوم جنگاوران تاریخ (میلیتاریسم تاریخی)
🆔 @Marzupan

🔰 مطالعات ایران در قفقاز و آسیای مرکزی
🆔 @DosuyeCaspian

🔰 منابع و مآخذ تاریخ پادشاهی ماد
🆔 @TheMedes

📣 شرکت در تبادلات یا ثبت تبلیغات:
👤 @FiruzMehr

Пераслаў з:

کانال تبادلات مهربانان

20.03.202518:35

🌸 بهار دانش و فرهنگ رسید!
📚 کانال‌های ناب علمی و تاریخی!
🔗 کلیک کن و لذت ببر! 🌿
🎁 https://t.me/addlist/u2z-EkEb9Nk1ZGJk 👈

Пераслаў з:

رساناد | تبلیغات گسترده

11.03.202517:30

تاریخ همچون قالیچه ای است که با رشته‌های زنده و پرفروغ بی‌شماری از زندگانی بشر تنیده شده است،هر پود آن نجواگر پیروزی‌ها و تراژدی‌هایی‌ست که در اعماق زمان طنین‌انداز می‌شود تا اکنون را با حکمت و عبرت‌های گذشته‌ روشنی بخشد.
✍ما در این انجمن بر آنیم تا سیر تکامل تاریخ جهان را از سپیده‌دم تمدن تا وضعیت‌کنونی آن در سده‌ی‌معاصر تفضیلاً مورد ارزیابی قرارداده ‌ودر این راستا به نظرات گرانبهای هریک‌از شما عزیزان نیازمندیم.از این رو هریک از شما عزیزان می توانید از طریق لینک مندرج در بیوی کانال با ما در ارتباط بوده و مطالب ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید🌹
پیشاپیش از حُسن همراهی شما گرامیان سپاسگزاریم🙏
✅Channel:CTGL | تاریخ جهان

Пераслаў з:

رساناد | تبلیغات گسترده

27.02.202516:32

📜هخاپدیا: منابع تاریخ هخامنشیان

🔍 آیا به مطالعۀ تاریخ امپراتوری پارس علاقه دارید؟!

📚✍️ در کانال هخاپدیا به مرجعی جامع از منابع معتبر و مآخذ علمی در زمینۀ تاریخ شاهنشاهی هخامنشی دسترسی خواهید داشت! از معرفی کتاب‌ها و بازنشر مقالات دانشگاهی تا نشر مستندهای آموزشی و سخنرانی‌های تخصصی، همۀ آنچه که برای آشنایی بیشتر با این دورۀ تاریخی نیاز دارید را در اینجا خواهید یافت!

🎓 کانال هخاپدیا رویکردی آکادمیک دارد و بدون سوگیری‌های باستان‌گرایانه یا باستان‌ستیزانه به ارائۀ منابع و مآخذ معتبر می‌پردازد.

🧑‍🏫 اگر می‌خواهید دانش خودتان را در زمینۀ تاریخ ایران باستان و هخامنشی‌شناسی افزایش دهید، همین حالا به ما بپیوندید!

🏛 @Achapedia 👈
🏛 @Achapedia 👈

20.02.202517:04

📙 درآمدی بر شناخت زنان ایران در عصر اشکانی
✍🏻 بهمن فیروزمندی و مژگان خان‌مرادی

🔸این پژوهش به مطالعۀ نقش و جایگاه زن در دورۀ اشکانی می‌پردازد. در این نوشتار، برای دستیابی به وضعیت زن در این دوره آثار مکشوفه از سراسر امپراتوری اشکانی اعم از قلمرو غربی (هترا، آشور، سلوکیه، نیپور، بابل، دورا اروپوس، پالمیر و...)، قلمرو شرقی (کوه خواجه) و مناطقی چون الیمائیس و نواحی مرکزی ایران بررسی شد. در این دوره، برخلاف دورۀ هخامنشی، بیشتر به شمایل‌نگاری زن پرداخته شده؛ به‌گونه‌ای که نقش زن بر روی سکه، گچبری، نقاشی دیواری، نقش برجسته و حتی اشیاء به تصویر درآمده یا شمایل زن در قالب مجسمه، پیکرک و... ساخته شده است.

📝 کانال منابع و مآخذ تاریخ اشکانیان:
☀️ @ArsacidEmpire

AgADrxgAAl-GuFE

560 kB

16.02.202518:21

📖 نام‌شناسی اشخاص در کتیبه‌های فارسی میانه و اشکانی
✍🏻 شیماء جعفری دهقی

«هدف این پژوهش بررسی نام‌شناسانۀ برخی نام‌های خاص در کتیبه‌های فارسی میانه و اشکانی بر اساس نظریۀ ون‌لانگندونک است. بر اساس این نظریه، در گزینش نام‌های خاص چهار مقولۀ قومیت، ملیت، مذهب و امور فراملی در نظر گرفته می‌شود. در این پژوهش، با توجه به ماهیت نام‌ها، افزون بر مقوله‌های یادشده، مقولۀ نام‌های اساطیری نیز به این تقسیم‌بندی افزوده شد. ابتدا گزیده‌ای از اسامی خاص در کتیبه‌های فارسی میانه و اشکانی گردآوری و سپس بر اساس مقوله‌های یادشده طبقه‌بندی شد. نتایج پژوهش نشان داد در این کتیبه‌ها نام‌های اساطیری بیشترین بسامد را داشتند. سپس به‌ترتیب نام‌های ملی، مذهبی بیش از همه به کار رفته است. این امر نشان می‌دهد بر اساس یکی از مهم‌ترین نظریه‌های نام‌شناسی اجتماعی، در جامعۀ ساسانی اسطوره نقش بسزایی داشته است.»

🔹 @ArsacidEmpire | تاریخ اشکانیان
🔸 @Sasanian_Sources | تاریخ ساسانیان

AgAD9xUAAit-kFE

618 kB

Пераслаў з:

مطالعات صفویه

25.12.202416:09

♦️رد ادعای اخیر مقصودعلی صادقی درمورد مکاتبات ترکی صفویان با عثمانی

متأثر از توصیف نادرست برنارد لوئیس دربارۀ نامه‌نگاری‌های دو پادشاه صفوی و عثمانی در آستانۀ جنگ چالدران، برخی پنداشته‌اند که سلطان سلیم شاه به دشمن خود نامۀ فارسی می‌نوشت ولی شاه اسماعیل اول پاسخ ترکی می‌داد که از عجایب روزگار بوده است.[۱] اما باید دانست که برداشت یادشده نادرست و نابجاست؛ زیرا پیش از نبرد، سلیم دو نامۀ فارسی و دو نامۀ ترکی نوشت و تنها پاسخ اسماعیل نیز فارسی بود. لوئیس می‌بایست متناسب با سخن خود که فارسی را زبان شهرنشینان فرهیختۀ آسیای صغیر و ترکی را زبان مادری قبایل صفوی برخاسته از آنجا دانسته، به زبان ادبی دو پادشاه اشاره می‌کرد و می‌نوشت که شاه ایران ترکی‌سرا بود و خداوندگار روم فارسی می‌سرود؛ امری که البته جای هیچ شگفتی ندارد، زیرا دو عنصر نژاد و زبان نقشی در اختلافات عقیدتی عثمانیان با قزلباشان غالی ایفا نمی‌کرد.

اما جدا از نادرستی سخن برنارد لوئیس، نباید از یاد برد که نامه‌هایی ترکی از صفویان به دولت عثمانی در دست است. دراین‌باره نیز بررسی حاضر ضمن استناد بر یکی از مجموعه‌منشآت دست‌اول عثمانی، به رد ادعای اخیر مقصودعلی صادقی گندمانی می‌پردازد که حین یک مصاحبه، منکر وجود نامه‌های ترکی شاهان صفوی به پادشاهان عثمانی شده است.

صادقی بعد از تأکید بر اینکه اغلب مکاتبات داخلی و خارجی دولت صفوی صرفاً فارسی بوده و اسناد ترکی موجود علل خاصی داشته، مکاتبه‌های تاریخی دولت‌های صفوی و عثمانی را مؤکد و مجزا متذکر شده است. او با گوشزد اینکه عثمانیان از زمان سلیم اول به بعد سعی می‌کردند به همه‌جا فقط ترکی نامه بنگارند، با تأکید خاصی می‌افزاید که هر پادشاه صفوی «هیچ‌وقت» پاسخ ترکی به نامه‌های عثمانی نمی‌داده، بلکه همیشه فارسی جواب می‌نوشته است! سپس با لحنی مطمئن می‌گوید که این وضعیت یک امر خیلی روشن است و حتی می‌توانید در مجموعۀ موسوم به منشآت‌السلاطین که تألیف منشی دیوان و دربار عثمانی یعنی احمدپاشا فریدون‌بیگ توقیعی بوده، همۀ نامه‌ها را ببینید تا دریابید که پادشاه عثمانی به ترکی می‌نوشته ولی پادشاه ایران فقط به فارسی جواب می‌داده است.

البته بیان چنین سخنانی تازگی ندارد و پیش‌تر نیز مدیرمسئول وب‌سایت موسوم به «آذری‌ها» در بخشی از یادداشتی پراشتباه نوشت که «حتی یک نامه از شاهان صفوی به خلفای عثمانی نمی‌یابید که به ترکی باشد، اما همۀ نامه‌های خلفای عثمانی به صفویه فارسی است.» سپس افزود که «دراین‌باره می‌توان به منشآت‌السلاطین (منبع دست‌اول عثمانی) و مجموعۀ چندجلدی مکاتبات عصر صفوی تألیف عبدالحسین نوائی (مرجع ایرانی) نگریست.» این اظهارنظر ناشیانه دقیقاً نقطۀ مقابل اشارۀ کلی صادقی به زبان رایج نامه‌های پادشاهان عثمانی به صفویان است که البته، نقطۀ مشترک نظرات هردو در تأکید کاذب بر منابع و اصرار قاطع بر عدم وجود نامۀ ترکی از سوی صفوی‌ها به عثمانیان است.

اما برخلاف تصور مذکور، حداقل مروری دقیق بر دومین مجلد مجموعۀ منشآت‌السلاطین، حاکی از وجود چهار نامۀ ترکی از سوی صفویان به عثمانیان است که اتفاقاً جملگی نیز توسط نوایی نقل و تصحیح شده‌اند و البته، نظر به حفظ ایجاز ردیۀ حاضر با تمرکز بر منبع اصلی، لزومی به ذکر آثار مجزای نوایی و قید رقم صفحات مربوطه نیست. مسلماً بررسی تفصیلی محتوای مکاتبات مذکور در ذیل نیز مجال جدا می‌طلبد.

نامۀ نخست، جواب ترکی شاه طهماسب اول به مکاتبۀ سلطان سلیمان شاه دربارۀ پسرش بایزید است که با برادر مهترش جنگید و بر پدرش شورید، ولی سرانجام ناکام ماند و شکست‌خورده رهسپار و پناهندۀ دربار صفوی شد؛ دومی نیز شفاعت‌نامۀ ترکی طهماسب به شاهزاده سلیم برای درخواست بخشیدن برادر کهترش است؛ سومین مکتوب مندرج نیز نامۀ ترکی شاه صفی اول به سلطان ابراهیم خان با هدف تأیید مؤکد عهدنامۀ صلح دو همسایه همراه با ذکر هدایای ارسالی دولت ایران به دربار خداوندگار است؛ مکاتبۀ چهارم نیز نامۀ ترکی شاه عباس اول به سردار عثمانی فرهادپاشا در زمان سلطان مراد سوم، جهت اعلام تمایل به مصالحه و تهیۀ مقدمات عقد معاهدۀ صلح است.[۲]

فلذا کذب محض ادعای صادقی و امثال وی با ملاحظۀ موارد مذکور کاملاً مبرهن است. مع‌الوصف، اگر مدعای ایشان تعمدی و مغرضانه نباشد، قطعاً بدون مطالعۀ دقیق مستندات موجود و خاصه منشآت‌السلاطین فریدون‌بیگ، مرتکب قضاوت عجولانه و اظهارنظر غلط شده است. بیان چنین برداشت نابجای شتاب‌زده‌ای توسط یک مدرس دانشگاه تأسف‌آور است! در خاتمه ناگفته نماند که سایر مکاتیب و منشآت عثمانی و صفوی نیز هریک از حیث وجود مکاتبات ترکی صفویان قابل تحقیق و لایق تدقیق هستند.

🔻یادداشت‌ها:
۱. برنارد لوئیس. خاورمیانه، ترجمۀ حسن کامشاد (تهران: نشر نی، ۱۳۹۶)، ص ۱۲۰.
۲. منشآت السلاطين (استانبول: دار الطباعة العامرة، ۱۲۷۵)، ج ۲، ص ۳۴-۳۳، ۳۸-۳۶، ۳۰۱، ۳۲۳.

🔰 @SafavidStudies | مطالعات صفویه

Пераслаў з:

منابع تاریخ ساسانیان

20.12.202414:08

📕 مقالۀ یلدا نوشتۀ پدرام جم

«یلدا نام دیگری است که ایرانیان برای شب چلّه به کار می‌برند. معنای این واژه، یعنی میلاد، دو نظر متفاوت را دربارۀ منشأ این مراسم پدید آورده است. گروهی آن را نامی به‌جامانده از رسم بزرگداشت میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) توسط ایرانیان دانسته‌اند، و عده‌ای آن را یادمانی کهن از رسم بزرگداشت میلاد خورشید یا ایزد مهر در دینی به‌نام مهرپرستی که به‌زعم طرفدارانش در گذشتۀ باستانی ایران رایج بوده است، تصور کرده‌اند. این مقاله با ملاحظۀ متون تاریخی و ادبی، اعتبار این دو نظر را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که بر خلاف تصور عمومی، معنای لغوی یلدا (میلاد) ارتباطی با منشأ این مراسم کهن ندارد و این نام از متون ادبی به زبان روزمرۀ مردم عادی راه یافته است و در دورۀ اسلامی به مراسمی که از دوران کهن در موعد انقلاب زمستانی برگزار می‌شد و با نام‌هایی همچون آذرجشن و شب چله معروف بود، اطلاق شده است.»

📚 کانال منابع و مآخذ تاریخ ساسانیان:
🔥 @Sasanian_Sources

AgADuxcAApG2MVM

239 kB

15.12.202417:02

📘تأملی در بازخوانی نزاع اشکانی و ساسانی در کتاب‌های درسی ابتدایی دورۀ پهلوی اول (۱۳۲۰-۱۳۰۴ش)
✍️ شهناز حجتی نجف‌آبادی

📖 «در کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی طی سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی، روایتی از تاریخ اشکانیان در ایران صورتبندی شده که دارای ابعاد گفتمانی و ایدئولوژیکی معناداری است. در این روایت، دانشآموزان در معرض آفرینش روایتی از تاریخ باستانی ایران قرار میگرفتند که در آن، برآمدن ساسانیان به مثابۀ غلبۀ نور بر تاریکی و ملیگرایی بر بیگانهپرستی بود. اشکانیان در این روایت، نه‌تنها ایرانی قلمداد نمیشدند، بلکه نوعی غلبۀ روحِ غیرایرانی بر هویتِ ایرانی رخ داده بود که اینک به‌واسطۀ ظهور ساسانیان خاتمه یافته و دورهای از رستگاریِ ملی آغاز شده بود. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که روایتِ غالب در متون مذکور، تحت تأثیر کدام زمینههای گفتمانی و ایدئولوژیکی، تبدیل به روایتی ضداشکانی شد و در نقطۀ مقابل آن، ساسانیان به ناجیان ایران از تاریکی و تباهی مشهور شدند؟»

📝 کانال منابع و مآخذ تاریخ اشکانیان:
☀️ @ArsacidEmpire

AgADuBYAAuOOAAFT

612 kB

Пераслаў з:

مطالعات صفویه

29.11.202416:48

‍♦️نقد اظهارنظر غلط مقصودعلی صادقی دربارۀ زبان ترکی در ایران صفوی

زبان ترکی در تمام مدت حکومت صفویان بر ایران، زبان رایج و مرسوم دربار و اردوی صفوی بود و حتی انتقال پایتخت از تبریز به قزوین و اصفهان نیز هیچ‌گاه از اهمیت آن نکاست، زیرا ترکی زبان مادری شاهان و قزلباشان صفوی بود. قوای بانی این حکومت عمدتاً ترک بودند و زبان ترکی با تکلم شایع میان رجال دربار و افراد قشون صفوی اهمیت سیاسی زیادی یافت، وضعیتی که توسط معاصران صفویان و محققان متأخر، صریحاً ذکر و تأیید شده است.[۱]

اما علی‌رغم وضوح قضیه، اخیراً مقصودعلی صادقی گندمانی در اظهارنظری عجولانه، ضمن نقل ناقص و غیردقیق نظرات محققان و تحریف سهوی محتوای صریح گزارشات تاریخی، با تعریف مؤکد مفهوم «زبان رسمی» در معنای صرف «زبان دیوان و مکاتبات»، سعی بر تحاشی از نقش بارز ترکی داشته است.

او مدعی وجود نوعی «خلط مبحث» شده و بانی آن را بعضی از سفرنامه‌نویسان اروپایی دانسته که وقتی درون دربار صفوی شاهد «محاورۀ بالاجبارِ» شاهان با قزلباشان بودند، اشتباهاً می‌پنداشتند که زبان رسمی دربار صفویان ترکی است! بعد با لحن و تأکید خاصی افزوده که «متأسفانه»، محققان امروزی نیز ترکی را زبان رسمی دربار معرفی کرده‌اند، غافل از اینکه زبان رسمی در درجۀ اول و به معنای دقیق کلمه، نه زبان محاورات پادشاه و اطرافیان، بلکه زبان دیوان اداری بوده که غالباً فارسی بود.

تعبیر «بالاجبار» در توصیف محاورۀ ترکی شاهان و قزلباشان بس غریب و ناصواب است! سلطنت صفویان محصول اتکای عمده بر قوای ترکمانان غالباً برخاسته از آناتولی و شام بود. حضور مستمر قوای ترک در مساعی ناموفق نهضت جنید و حیدر، منجر به صیانت از اسماعیل خردسال و رشد او توسط سران قبایل قزلباش شد. لذا ترکی از بدو صفویه زبان مادری شاهان و دودمان سلطنتی بود و اصلاً مجبور نبودند تا فراتر از دو قرن ترکی بگویند! از طرفی، حضور قاطع قزلباشان و تکلم ترکی نیز امری دال بر رواج آن در دربار بوده است. فلذا دقیقاً شخص صادقی مرتکب خلط مبحث شده است!

برخلاف مغالطۀ صادقی، آنچه شاهدان اروپایی نوشته‌اند نیز دربارۀ زبان مادری مرسوم و معمول دربار سلطنتی و قوای نظامی بوده که در آن‌ها ندرتاً به فارسی تکلم می‌شد و بعلاوه، اتفاقاً جملگی بر رواج فارسی در دیوان و مکاتبات اداری تأکید کرده‌اند. اما اگر واقعاً تداول درباری زبان فارسی بیش از ترکی یا حتی نسبتاً مساوی بود، مسلماً درک و ذکر آن برای شاهدان دشوار نبود. وقتی محققان معاصر ما نیز همین تفکیک را قائل‌اند و تعبیر «رسمی» را فقط در معنای رواج و شیوع سیاسی ترکی در دربار و اردو دانسته‌اند، دیگر چه جای تأسف و تأکید بر زبان اداری و کتابی دارد؟! آنان غافل از زبان مرسوم دیوان صفویان نبوده‌اند و ضعف صادقی در نقل دقیق مقوله جای تأمل دارد! وقتی علی‌رغم وجود برخی مکاتبات ترکی فقط فارسی زبان رسمی «دیوان» بوده، چرا مجزا نباید ترکی را زبان رسمی «دربار» یاد کرد؟!

دراین‌باره گزارشات اروپایی پرشماری در دست است که قبلاً تورخان گنجه‌ای و حسن جوادی و ویلم فلور شماری از آن‌ها را عیناً در مقالات ارزندۀ خود نقل کرده‌اند و مطالعۀ آن‌ها توصیه می‌شود. اما محض حفظ ایجاز و البته نظر به اشارۀ مبهم صادقی، در اینجا به نقل گزارش یک سیاح ایتالیایی بسنده می‌کنم.

صادقی جهت تقلیل صبغۀ تکلم ترکی بین درباریان صفوی، از ترجمۀ ترکی محاورۀ فارسی سفیر اروپایی توسط شاه عباس اول برای قزلباشان یاد می‌کند. احتمالاً منظور او پیِترو دلا واله باشد که البته، او نوشته شاه با وی خوشامدگویی و گفتگوی ترکی می‌کرده و برای برخی به فارسی بازمی‌گفته است.[۲] این جهانگرد چند تصریح دیگر نیز به رواج ترکی در ایران صفوی داشته است.

او نوشته که ترکی در ایران به اندازۀ فارسی رایج است و علی‌رغم نقش مهم فارسی در مکاتبات اداری، ترکی زبان عادی و جاری عموم درباریان و نظامیان است و رجال کشوری و لشکری همه بدان سخن می‌گویند و قسم اعظم مردم هر دو زبان را می‌آموزند. پیترو این وضعیت را ناشی از کثرت ترکان در دستگاه و سپاه صفویان می‌داند و حتی یادآور می‌شود که بزرگان قزلباش فارسی را زبانی ادبی و زنانه ولی ترکی را زبان جنگی و مردانه می‌دانند. نکتۀ حائز توجه آنکه می‌نویسد شاه عباس اول نیز غالباً ترکی می‌گوید و از اینکه ترکی‌زبان است به خود می‌بالد![۳]

مسلماً اظهارنظر یک‌سویه بدون مرور و نقل دقیق منابع تاریخی و مآخذ تحقیقی، دور از شأن یک مدرس دانشگاه است.

🔻یادداشت‌ها:
۱. برای اطلاع جامع رک: گنجه‌ای، تورخان. ۱۹۹۹. «زبان ترکی در دربار صفویه در اصفهان.» تریبون ۴: ۷۹-۷۳؛
Floor, W., & Javadi, H. 2013. "The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran." Iranian Studies, 46(4): 569-581.
۲. ترجمۀ فارسی سفرنامۀ پیترو دلا واله (تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۷۰)، ص ۲۲۹، ۲۳۸.
۳. همان، ص ۹، ۸۷، ۱۲۹.

🔰 @SafavidStudies | مطالعات صفویه