Мир сегодня с "Юрий Подоляка"

Труха⚡️Україна

Паглядзець

Николаевский Ванёк

Паглядзець

Мир сегодня с "Юрий Подоляка"

Паглядзець

Труха⚡️Україна

Паглядзець

Николаевский Ванёк

Паглядзець

Бобоки гурунглар (Холиёр Абдиев)

Фикр фикрдан туғилади.
Ушбу телеграм каналда янги фикрлар туғилишига хизмат қиладиган мулоҳазалар бериб бормоқчиман.

Рэйтынг TGlist

ТыпПублічны

Вертыфікацыя

Не вертыфікаваны

Надзейнасць

Не надзейны

Размяшчэнне

МоваІншая

Дата стварэння каналаГруд 11, 2024

Дадана ў TGlist

Січ 07, 2025

Я ўладальнік канала

Гісторыя змяненняў

Прыкрепленая група

БГ

Бобоки фикрлар (Холиёр Абдиев) Chat

Статыстыка Тэлеграм-канала Бобоки гурунглар (Холиёр Абдиев)

Падрабязней

Падпісчыкаў

294

24 гадз.00%Тыдзень00%Месяц

124.2%

Індэкс цытавання

0

Згадкі0Рэпостаў на каналах0Згадкі на каналах0

Сярэдняе ахоп 1 паста

161

12 гадз.1690%24 гадз.1610%48 гадз.1640%

Узаемадзеянне (ER)

13.66%

Рэпостаў3Каментары2Рэакцыі17

Узаемадзеянне па ахопу (ERR)

0%

24 гадз.0%Тыдзень0%Месяц

90.38%

Ахоп 1 рэкламнага паста

0

1 гадз.00%1 – 4 гадз.00%4 - 24 гадз.00%

Падрабязней

Падключыце нашага бота да канала і даведайцеся пол аўдыторыі гэтага канала.

Усяго пастоў за 24 гадзіны

0

Дынаміка

Апошнія публікацыі ў групе "Бобоки гурунглар (Холиёр Абдиев)"

Усе пасты

18.04.202506:10

Қачондир, қаердадир ўқиганман, ёш шоир Азим Суюн биринчи китобини чиқармоқчи бўлиб, шеърларини тахлаб, устоз Иброҳим Ғофуровнинг олдига борибди. Устоз кўриб, маъқуллаб, тўпламга кирмаган бошқа шеърлар ҳам қолдими, деб сўрабди. Нега, деса, биринчи китобдан кейин орани узмасдан иккинчисини ҳам чиқариш керак, деб жавоб берган экан.

Тўлқин Ёрқулов акамиз бу гурунгни эшитганми йўқми, билмайман, аммо бирданига иккита китоб чиқариб қўйибди. Мен Иброҳим акага ўхшаб, яна борми, десам, бор, деяпти. Изи мўл, дейди.
Муҳими, ака олтмишдан ошганда кенг китобхонлар оммасига ўзини адиб сифатида тақдим этяпти. Кўпчилик учун аканинг шеър ёки ҳикоя ёзиши янгилик бўлиши ҳам мумкин. Демак, тасодиф эмас, ўйланган иш. Қолаверса, қонда ҳам нимадир бўлса керак, Тўлқин Иброҳимович Маҳмуд Саъдий домланинг жияни бўлади.
Шеърларига бир-бир кўз югиртириб чиқдим. Битта-иккита ҳикоясини ҳам ўқидим. Худди Тўлқин аканинг ўзи билан гаплашгандай бўлдим. Ака зўр гурунг беради. Ёзганларида ҳам шу нарса акс этибди.

14.04.202502:44

КИРШАК
(Гурунг)

Деҳқонободда Торқопчуғай, деган қишлоқ бор. У географик жиҳатдан бизнинг Оқработга анча яқин. Ўртада бир тоғ бор холос. Бу тоғни ошиб ўтадиган мошин йўл ҳам, эшак йўл ҳам бор. Элдошларимиз орасида борди-келди анча яхши. Оқработликлар Торқопчуғайни Киршак ҳам дейишади. Онам раҳматлининг онаси - Зайнаб момо киршаклик бўлган. Шунинг учун болалигимизда киршаклик қариндошлар уйимизга кўп келарди.

Тўғрироғи, Сурхондарё томонларга борадиган бўлса, кечқурун бизникига келиб, бир кеча ётиб, эртасига катта йўлга чиқиб кетарди. Қайтишда ҳам шундай, бир тўхтаб ўтиларди. Чунки қишлоғимиз М39 йўлининг устида. Бу ёққа кетсангиз - Қарши, Шаҳрисабз, Самарқанд, Бухоро, Тошкент, у ёққа қараб юрсангиз - Бойсун, Шеробод, Денов, Термиз. Тожикистоннинг Душанбе, Регар деган жойлари ҳам ўша томонда. Киршак бу йўлга тескари. Шунинг учун кимнинг қандай қариндоши бўлса, келиб, дам олиб, эртасига тонг азонда йўлга чиқиб кетишган.

Бизникига энг кўп келадиган меҳмонлардан бири Тугмача хола эди. Биз Туймача хала, дегич эдик. Ширамда кўрингандан танирдик, эниб келгунча кутиб ўтарардик. Эндилар суриштирсам, у аёл бизга кўп ҳам қариндош бўлмаган, шунчаки, онамнинг тоға уруғи экан. Онамнинг онасини таниган бўлиши ҳам мумкин. Шунга эркинсиб келаверган. Баъзан у хола Киршакка қайтишда бизнинг эшакка миниб кетиб, уйларига яқинлашганда қўйиб юборар экан. Жонивор ўзи уйимизни топиб келаверган. Катта оиламизда улар билан боғлиқ хотиралар кўп.

Ҳазратқул тоға (Зайнаб момомнинг тус акаси) ҳам олдин Киршакда яшаган. Кейинчалик Тожикистон томонларга кўчиб кетиб, мустақилликнинг бошида Сурхондарёга қайтиб келган. Энди у кишилар йўқ, фарзандлари Сурхондарёда яшайди. Бир тоғам билан ҳамсоя. Хуллас, узилиб кетмаган.

Торқопчуғайликлар ўтган асрнинг 70-йилларида ёппасига чўлга кўчирилган. Кимдир Қарши, кимдир Сурхон чўлларига кетган. Ҳатто Тожикистон томонларга кетганлари ҳам кўп бўлган. Сурхондарё, Тожикистон томонларни-ку унча билмайман, аммо Қарши чўлига кўчганларнинг ҳаммаси Нишон туманида яшайди. Айрим қариялар энди қайтишган. Аммо ўша ёқда туғилиб ўсган фарзандларнинг қайтишидан умид йўқ.

Юқорида айтганим, Тугмача холамизнинг Сурхондарёга, Ҳазратқул тоғамизнинг Тожикистонга серқатновлигининг сабаби ҳам шу бўлган аслида. Тўғрироғи, Киршакка серқатновлиги. Киндик қони томган қишлоққа талпиниб яшаган-да. Айтишларича, ҳозир Киршак анча гавжумлашиб қолган.

Менинг Тошкентга келиб танишган дўст-биродарларим орасида ҳам киршакилар кўп. Гарчи улар ҳозир ўзларини киршаклик, деб ҳисобламаса ҳам фарқи йўқ, биз учун киршаклик. Ва айтмоқчи бўлганим, киршакилар онамнинг тоғалари, демак, бизга ҳам тоға бўлади. Хотин-қизлари - хола.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ
14.04.2025

14.02.202506:02

Тилимизда “паз” ва “боз” қўшимчалари билан тугайдиган сўзлар бор. Масалан, ошпаз, ҳолвапаз, дорбоз, морбоз, беданабоз ва ҳоказо, ҳозир хаёлимга келгани шулар бўлди. Менимча, энг кўп ишлатиладигани ҳам, энг силлиқ, энг нейтраллари ҳам шулар бўлса керак. У ёғи секин-аста салбийлашиб, қўполлашиб кетади. Маишатбоз, жувонбоз, хотинбоз...

“Паз” масаласида қанча ўйласам ҳам бирорта қўпол сўз, киноя-кесатиқ оҳангини топа олмадим. Ошпаз, ҳолвапаз, сомсапаз... Пиширувчи маъносида келяпти ҳаммаси. Айтмоқчи, Оқработда шу туркумда жуда ғаройиб бир сўз эшитганман – эрпаз. Эрига ўта меҳрибон, эри учун куйиб-пишадиган, эри учун ўлиб-тириладиган аёлларни шунақа дер эди Тилов тоғамиз.

Тилов тоға деганим Жўлли мерган тоғанинг ўғли, мендан атиги бир ёшгина катта, отаси ҳам, онаси ҳам бизга тоға уруғ. Қопландарага кўчган йили ҳамсия (ҳамсоя) бўлганмиз. Бирга мол боқардик, зўр гурунг берарди. У пайтларда саккизинчими-тўққизинчими синфда ўқирди. Демак, у ҳам кимдандир эшитган-да бу сўзни, бўлмаса ўзи ўйлаб топармиди, ёш бола нарса.

“Эрпаз”, менимча қўпол эмас, салбий маъноси ҳам йўқ, қўрқмай ишлатса бўлаверади. Кези келганда айтиб қўйишим мумкин, халқ оғзаки ижоди, халқ донологи ва донишмандлиги мужассам бу сўзда.

Демак, “паз” деганимиз фақат пишириш маъносини берадиган қўшимчагина эмас, унинг парваришлаш маъноси ҳам борга ўхшайди. Баъзи ўринларда “паз” ва “боз” қўшимчалари алмашиб кетади. Масалан, мен “отбоз”, деган сўзга ҳам кўп дуч келганман.

Улоқчи отларга қарайдиган, гарчи ўзи кўпкари чопмаса ҳам отга қизиқадиган, от парвариши билан қаттиқ шуғулланадиган кишиларни “отбоз”, дейишади. Менимча, шу сўз “отпаз” бўлиши керак. Отни парваришлайди-да. Отбоз, десангиз, хотинбозга ўхшаб қўпол эшитилади. Балки унақамасдир, ким билади.

Юқорида келтирганим беданабоз ҳам аслида шундай – беданапаз, дейилса, тузукми, дейман. Ўйлайверсангиз, бундай сўзлар яна чиқади. Сўзларни билиб-билиб ишлатган яхши, дейман-да.

Ва сўзимнинг охирида шуни ҳам айтиб қўймоқчиман-ки, акалар, опалар, мен олим эмасман, анализ-синтез қилиб, таҳлил-тадриж, деб вақтингизни олиб ўтириш фикридан йироқман. Шу, юрагимни “жиз” эттирадиган сўзлар ҳақида қисқача муносабатимни билдириб ўтдим холос.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
14.02.2025

12.02.202509:37

👆 Устозимиз, акамиз Исомиддин Ёрматов ҳақидаги мақоламиз "Улуғ йўл" газетасига чиқибди.

Неъмат Душаев акага ва газета жамоасига раҳмат!

Пераслаў з:

Gazetalar sharhi

12.02.202509:36

“ULUG‘ YO‘L” газетасининг 2025 йил 11 февраль кунги 4 (446)-сонида:

1️⃣▶️ Гулшода Шохонова: – “100 ёшни қаршилаган Ҳанифа момо узоқ умр кўриш сирини айтди!”;

▶️ Алижон Юсупов: – “Маҳаллага – маърифат карвони”;

2️⃣ ▶️ Неъмат Душаев: – “Қонунчилик палатаси депутати Ангрен шаҳрида бўлди”;

▶️ Динара Исломова: – “Осиёни кезиб чиққан электровоз машинисти”;

3️⃣▶️ Диана Андреева: – “Годы свершений и побед”;

4️⃣▶️ Нигора Шофайзиева: – “Фарҳод Абдуллаев: устоз сўзи муқаддас”;

5️⃣▶️ Насиба Салимова: – “Улуғ шоир хотирасига эҳтиром”;

▶️ Исомиддин Ёрматов: – “Оҳангарон водийси жой номлари”;

7️⃣▶️ Турғун Мадаминов: – “Нима сабабдан ёнғинлар содир бўлмоқда”;

▶️ Хориж хабарлари: – “Туркиядаги даҳшатли зилзилага 2 йил тўлди”;

8️⃣▶️ Холиёр Абдиев: – “Оҳангароннинг иккинчи дарёси”;

▶️ Малика Норбоева: – “Ёш шифокор – энг яхши талаба”;

📌 Шунингдек, турли чиқишлар, бошқотирма ва қизиқарли маълумотлар ўрин олган.

〰️〰️〰️〰️〰️
Kanalga ulanish👇👇👇
https://t.me/gazetalar_sharhi

AgADUW0AArMaYEk

8.16 MB

12.02.202504:02

Оқработда менинг болалигим ўтган 1975-1990 йилларда тез ёрдам, туғруқхона, касалхона, поликлиника...мана шу хизматларнинг барчасини момолар бажарарди. Ишонмаслигингиз, бидъат, хурофот, яна бир балолар деб ташлашингиз мумкин, лекин бу ҳақиқат.

Уйимизда кимдир касал бўлса, Кумуш момогами, Холжон момогами фол очирардик, кейин чироқ ёқиларди, бўлди, хасталикдан асар ҳам қолмасди. Чироқ ёқилгандан кейин уч-беш кун парҳез деган жойи ҳам бўларди. Ёғли овқат емайсиз, бегоналар билан кўришмайсиз ва ҳоказо.

Ой-куни яқин келин-кепчикларнинг олдига иложи бўлса, бирорта момоси олиб келиб қўйиларди. Кўз-қулоқ бўлиб туради-да. Тўлғоқ тутиб қолса ҳам зарари йўқ, шиппиллатиб туғдириб олаверади. Кўзи пишиб, уста бўлиб кетган. Агар қариб, қўлидан ҳеч нарса келмайдиган бўлиб қолган тақдирда ҳам далда бўлиб туради.

Томоғимиз оғриса, онам бир сўм берарди, Иззат момога бориб, бостириб келардик. Иззат момо деганимиз якка-ю ягона аммамнинг қайнонаси, бундай олганда, қариндош. Томоқ босишдан олдин қўлини юварди, кейин бармоғининг учини чайдаш (човгум)нинг тагига текизиб, қоракуя қилиб оларди. Олдин бир томонини, кейин иккинчи томонини босиб, қулоқларимизни чўзиб, қирсиллатиб, орқамизга қоқиб, бўлди, боравер, деб қўярди.

Анови бир сўм, деганимиз шартли, бир қути чойми, бир юмалоқ кир совунми, шунга ўхшаш нарсалар олиб борган пайтларимиз ҳам бўлган. Қўл ҳаққи бериларди-да. Шу жойида айтиб қўйишим керак, эсимни таниганимдан то ҳозиргача томоғим кўп оғрийди. Қишлоқда бўлса-ку йўли осон, бирорта момога бостириб юборасиз, шаҳарда қийин. Қишлоқда ҳамма момо томоқ босаверарди.

Мен Иззат момодан ташқари, Хўжамшукур тоғамнинг онаси - Ширин момога ҳам, Холжон момога ҳам, Кумуш момога ҳам томоқ бостирганман. Биттада тузаларди. Томоқ оғриғи фонида кўтарилган ҳароратимиз ҳам жойига тушиб, чопқилаб ўйнаб кетардим.

Оқработнинг оқила момолари овқат пишириш, уй-рўзғор тутиш, мол-ҳолга қарашда ҳам профессор даражасида эди. Сал аввалроқ Ширин момонинг эчки соғаётган пайтида айтган "чирий-чирий"ларини эслагандим. Момомиз овқат пиширишга ҳам уста эди. Бир марта нимадир иш билан уйларига борсам, кўлоби тўппа, деган овқат пиширган экан, менга ҳам бир луқмагина насиба узатди. Жуда мазали экан. Ўшандан кейин кўлоби тўппа, деган таомни бошқа кўрмадим.

Отга минадиган аёллар фақат достонларида бўлади, десангиз адашасиз, мен Ширин момонинг от минганини ўз кўзим билан кўрганман. Яна аллақандай, байтал-майтал эмас, кўпкари чопиладиган отга. Олтмиш ёшлардаги момонинг бу иши ростдан ҳам ажабланарли эди. Ғайрати ичига сиғмаган эканда, энди ўйласам.

Момолар қўлига хивич олиб, биз ўйинқароқ болаларни иш қилишга, улоқ-қўзи боқишга мажбурлаб турарди. Айниқса, Бибдир момо (чин оти Бибидурдонами бўлгандир) жуда ёмон эди. Аяб ўтирмасдан соларди. Ота-онамизнинг олдида. Бир амаллаб қочиб қолмасак, аҳволимиз чатоқ бўларди.

Оқработлик момолар деяпмиз-у у замонларда ҳамма жойнинг момолари шундай бўлгандир. Одам ўша пайтларни, ўша ҳам меҳрибон, ҳам қаттиққўл момоларни қумсайди.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
12.02.2025

11.02.202505:26

Олдинлари Сурхондарё томонларда уруғ суриштириш кучли эди. Ҳозир қандайлигини билмайман-у у пайтларда ким қўнғирот, ким жуз, ким фарғоначи, ҳамма биларди. Менимча, Олтинсойдан чиққан катта ёзувчи Тоғай Мурод фарғоначи бўлган. “Отамдан қолган далалар”да шундай жойи бор. Билмадим, балки унақамасдир, буям бир тахмин-да.

Деҳқонобод, Ғузор, Қамаши, Нишон, Чироқчи томонларда ҳам шундай – сарой, барлос, қовчин, манғит, деган кўҳна уруғлардан ташқари, ташкентими, ташкенникми, деганлари ҳам бор. Айтишларича, аллақайси замонда бир тошкентлик болакай карвонга эргашиб шу томонларда келиб қолган эмиш. Шундан тарқаган авлод, дейишади.

Водий томонларда уруғ суриштирилмайди, ҳеч ким уруғини билмайди, деган гап бор. Балки, шундайдир, лекин у томонларда ҳам худди Сурхондарё-Қашқадарёдаги каби, Самарқанд-Жиззахдаги сингари, Навоий-Бухородагидек, Хоразм-Қорақалпоқдагидай уруғлар бор. Масалан, устоз журналист Мухтор Худойқулов туғилиб ўсган, машҳур кулол Тоҳир Ҳайдаров (Тоҳир Сопол) яшайдиган қишлоқнинг номи – Жалойир. Баъзи жойларда Жалаер, деб ёзиб қўйишган, барака топгурлар. Билмаган одам кўп жала ёғса керак, шунинг учун шундай номланиб кетган, деб ўйлаши мумкин. Адашмасам, Жалолиддин Сафоев туғилган қишлоқнинг номи ҳам Жалойир. Навоий вилоятида.

Жалойир катта туркий уруғлардан бири эканлиги, мамлакатимизнинг деярли барча жойларида шундай қишлоқлар борлиги, демак, Риштондаги Жалойир қишлоғида ҳам шу уруғ вакиллари яшашини тахмин қилиш мумкин. Чирчиқми, Юқоричирчиқми, шу томонларда ҳам Жалойир, деган номга кўзим тушган.

2013 йили Фарғонага биринчи марта борганимда Қўқон шаҳрида “Ғози ёғли” деган кўча борлигини кўрдим. Нима бўпти, Ғози исмли одам бўлгандир, ёғ сотгандир, шундан бу кўча ҳам унинг номи билан аталиб кетгандир, дейишингиз мумкин. Тўғри, мумкин. Аммо менда ўшандан буён бошқача тахмин бор, ҳар сафар эсимга тушганда ёзсаммикин, деб қўярдим. Вақти-соати етган шекилли, шу фикрлар бугун телеграм бетини кўряпти.

Хуллас, Ғози ёғли. Акалар, опалар шу сўз қозиёқли, деган туркий уруғнинг номидан олинган бўлса керак. Қозиёқли уруғи вакиллари ҳамма жойда бор. Қорақалпоқ киноижодкорлари ишлаган “Танка” бадиий фильмида марказий қаҳрамонлардан бўлган Бахтиёр оға бир қўшиғида “Қозиёқли, дейди менинг ўзимди”, деб куйлаган. Кўряпсизми, демак, у ёқларда ҳам қозиёқлилар бор. Шундан келиб чиқадиган бўлсак, Қўқон атрофида ҳам қозиёқлилар яшаган бўлиши мумкин. Ғози ёғли шаклига келиши эса юқорида айтганим Жалаерга ўхшаб бузилиб кетган.

Бу бир тахмин, гипотеза, деса ҳам бўлади. Аммо ўн икки йил ўйланган, чуқур мушоҳада қилинган тахмин. Шу фикримни қўллаб-қувватловчилар топилса керак, деб ўйлайман.
Яна ким билади, дейсиз.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
11.02.2025

10.02.202504:44

(Давоми. Боши олдинги саҳифада)

Баъзан бизни ҳамкорликка чорлаб, юринглар, вилоят ҳокимига борамиз, айтамиз, Гагарин фақат русларники эмас, бутун инсониятники эканини тушунтирамиз, дерди. Охири нима бўлганини билмайман-у, ҳозир Мирзачўлда Гагарин шаҳарчаси бор.

Ака табиатан овчи эди, овга жуда қизиқарди. Овга чиқадиган мавсумлари бор эди. Ови бароридан келганда бизни ҳам уйига чақирарди. Мўъжазгина ҳовлисида зўр суҳбатлар ташкил этарди.

Ҳар йили 14 февраль яқинлашганда телефон қилиб, Бобур ҳақида интервью олмайсанми, зўр маълумотлар топиб қўйганман, ўн минут гапириб бераман, дерди. Ака машҳур географ олим Ҳамидулла Ҳасановдан руҳ олиб, "Бобур - географ" деган фикрни илгари суришдан чарчамасди.

2008 йил май ойининг иккинчи ўнкунлигида, яқинда қишлоқдан қайтиб, қадрдон ишхонам "Садо" газетаси таҳририятида ўтирсам, янга - Зокир аканинг аёли телефон қилиб, акангизни бериб қўйдик, фалон куни Худойи қиляпмиз, деди. Маълум бўлишича, ака мен қишлоқдалик пайтимда ўтган экан. Худойига дўстим Арслон Эшмуродов билан бордик.

Аканинг умри қисқа экан, олтмиш ёшга кириб-кирмай ўтди, аммо биз укалари у кишини ҳеч қачон унутмаймиз

Акамизнинг охирати обод бўлсин!

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
10.02.2025

10.02.202504:38

Акалар, опалар, бугун бир ажойиб инсон, зўр олим, география фанлари номзоди Зокир Райимжонов ҳақида гурунг бермоқчиман. Ака билан 1997 йилнинг тахминан сентябрь ойида танишганмиз. Ўшанда Республика радиосининг "Ёшлик" бош муҳарририятига ишга кирганимга энди икки-уч ойлар бўлганди. Бош муҳаррир ўринбосари, акамиз Шодиёр Ҳазрат Исмат менга демография мавзусида эшиттириш тайёрлаш бўйича топшириқ берди.

Ака шунчаки топшириқ берибгина қолмасдан, аҳолишунослик бўйича тушунчалар бериб, нималарга эътибор қаратишим лозимлигини ҳам айтди. Ўшанда биринчи марта "миллатнинг қариши" деган тушунча ҳақида эшитганман. Миллат ҳам одамга ўхшаб қарирмикан, деб ўйлагандим.

Радиога ишга ўтишдан олдин бир муддат "Миллий тикланиш" газетасида ишлаганман, газетада давримизнинг энг йирик демограф олими, география фанлари доктори, профессор Озод Отамирзаевнинг "Миллий аҳоли сиёсати" сарлавҳали мақоласини чоп этгандик. Шунинг учун Отамирзаевни излашга тушдим. Маълум бўлишича, Озод ака ТошДУнинг география факультетида ишлар экан. У биз ўқийдиган журналистика факультетининг иккинчи ва учинчи қаватларида жойлашганди. Домлани топиш қийин бўлмади.

Бир неча кунлик ҳаракатлардан сўнг домла ўтирадиган хонага кириб бордим. Илиқ кутиб олди. Мақсадимни эшитгач, шошманг, ҳадеб мен чиқавермай, бошқалар ҳам гапирсин, деди. Зўр шогирдим бор, ҳозир чақираман, деб кимгадир телефон қилди. Кўп куттирмай биз ўтирган хонага ўрта бўйли, ўртача гавдали, оқ-сариқдан келган, кўзлари кўкиш бир киши кириб келди. Шу инсон география фанлари номзоди, доцент Зокир Райимжонов экан.

Зокир ака билан тез чиқишиб кетдик, чунки ака ниҳоятда самимий, хушчақчақ, кенг фикрли, очиқ характерли, дилкаш инсон, зўр суҳбатдош экан. (Эрталабдан эслаяпмиз, охирати обод бўлсин!). Хуллас, акадан каттагина интервью ёзиб олдим. Монтаж қилиб эфирга бердик. Бўлди, шу билан ҳаммаси тугаши мумкин эди. Топшириқ бажарилганди. Аммо Худо кўнглига солганми, ака бу йўл-йўлакай танишлик ака-укачилик даражасига кўтарилишини хоҳлаганми, ҳар қалай муносабатларимиз узилмади.

Эшиттириш эфирга берилган кунмиди, эртасимиди, соат 18 га яқин ишхонамиздаги телефон жиринглади, уни кўтарган ҳамкасбимиз қисқа гаплашиб гўшакни менга узатди. Олсам, Зокир ака. Салом-аликдан сўнг, ишинг тугадими, деди ака. Айтиб қўйишим керак, ака ўтган сафар сизлаб гапирганди. Бу сафар биринчи марта сенлади. Албатта оғир олганим йўқ, мен у пайтларда бешинчи курсда ўқирдим, ака эса элликни қорайлаб қолган.

Ака ишхонамизга келиб, ички телефондан қўнғироқ қилаётган экан, тушиб бордим. Худди эски қадрдонлардек кўришдик. Ишинг тугадими, кетдик, яхшилаб танишамиз, суҳбатлашамиз, эфирга чиққанимни ювамиз, деди ака. Кетдик, танишдик, жуда зўр гурунг бўлди. Зокир ака 1949 йил туғилган экан - онам туғилган йилда. Шу нарса ҳам мени акага қандайдир яқинлаштирди. У киши Қозоғистоннинг Сўзоқ, деган қишлоғидан экан, шевамиз жуда яқин эди.

Хуллас, қалин ака-ука бўлиб кетдик, жуда кўп дўст-у биродарларим билан таништирдим. Ҳаммамизни биринчи суҳбатданоқ ўз укаларидек қабул қилди ва бизни уйига кўп бор таклиф этарди. Акаси - Райимжоновлар сулоласининг Тошкендаги оқсоқоли, геодезист Пўлат Райимжонов билан таништирди. Ўғиллари - Рустам ва Равшан билан таништирди.

Ўрни келганда айтиб қўйишим керак, Зокир аканинг иккинчи ўғли Равшан Зокирович Райимжонов Ўзбекистон Журналистика ва оммавий коммуникациялар университетида ишлаяпти. Проректор. От ўрнини той босар, деганларидек, ота касбини танлаб, шу касбдан бахтини топмоқда.

Зокир Райимжонов ижодкор географ эди, илмга ижодий ёндашарди, ҳар бир рақам, ҳар бир маълумотни чуқур мулоҳаза чиғириғидан ўтказиб, инсоният учун аҳамиятини таҳлил қиларди. Дунё кезган олим эди.

1997-2000 йилларда мамлакатимиздаги кўплаб жой номлари ўзбекчалаштирилганди. Ака ҳаммасидан хурсанд эди-ю, фақат биргина ўзгаришга қаттиқ норози эди - Жиззах вилоятининг Гагарин туманининг номини сақлаб қолиш керак, дерди.

(Давоми бор)

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
10.02.2025

09.02.202501:25

МАНФААТЛАР ТЎҚНАШУВИ - ТЎҚНАШУВМИ?

Кейинги йилларда матбуотда "манфаатлар тўқнашуви" деган жумлага тез-тез дуч келяпмиз. Мен олдин икки амалдорнинг бизнеси (бизнес сўзини қўштирноққа олсак ҳам бўлади) бир-бирига зид келиб қолса, манфаатлар тўқнашуви бўлади ёки икки раҳбар ҳақ талашиб қолса, шундай бўлади, деб ўйлардим. Қарасам, бу гап бутунлай тескари маънода ишлатилаётган экан. Кўп кузатдим, кўп ўйладим, ўзим билан ўзим тортишдим, баҳслашдим ва шу ҳақдаги мулоҳозаларимни сизларга ҳам етказиб қўйишга қарор қилдим.

Интернетдаги маълумотларда қайд этилишича, битта одам ҳам вазир, ҳам тадбиркор бўлса, у жамият унга берган имконият ва маблағларни ўз шахсий фойдаси учун сарфласа, манфаатлар тўқнашуви бўлар эмиш. Тавба, бундай телба-тескари гапни одамлар қаердан олар экан-а?

Акалар, опалар, биродарлар, қадрдонлар, менга айтингизлар-чи, агар вазир ўз ваколатини суистеъмол қилиб, дейлик, бюджет пулларини ўзлаштиришга ҳаракат қилса, бу жараёнда у яна кимнинг манфаати билан тўқнашади? Ҳеч ким пишагини пишт, демаётган бўлса, тўқнашув бўладими? Биз билган, биз тушунган ва биз ишлатадиган тўқнашувнинг маъноси бутунлай бошқача эди-ку.

Болалигимизда далада қўй боқиб юрганимизда ўртоқларимиз билан қўчқор сузиштирардик. Ана у ҳақиқий тўқнашув бўларди. Жониворлар йигирма-ўттиз қадамлар орқага кетиб, бир-бирига қараб шундай қаттиқ югириб келиб уриларди-ки, бизнинг кўзимиздан ўт чиқиб кетарди. Кейин автомобиллар тўқнашувлари бўлади. Мен бошида "манфаатлар тўқнашуви" ҳам шундай бўлади, деб ўйлар эканман.

"Манфаатлар тўқнашуви тўғрисида" Ўзбекистон Республикаси қонуни бор. Унда "манфаатлар тўқнашуви — шахснинг шахсий (бевосита ёки билвосита) манфаатдорлиги унинг ўз лавозим ёки хизмат мажбуриятларини лозим даражада бажаришига таъсир кўрсатаётган ёхуд таъсир кўрсатиши мумкин бўлган ҳамда шахсий манфаатдорлик билан фуқароларнинг, ташкилотларнинг, жамиятнинг ёки давлатнинг ҳуқуқлари, қонуний манфаатлари ўртасида қарама-қаршилик юзага келаётган (мавжуд манфаатлар тўқнашуви) ёки юзага келиши мумкин бўлган (эҳтимолий манфаатлар тўқнашуви) вазият..." деб изоҳ берилган.

Қонун тили анча мураккаб, албатта... Бир нарса дейиш қийин...

Ё, адашяпманми, хато ўйлаяпманми, деб изоҳли луғатга яна бир қарадим, тўқнашишнинг энг силлиқ, энг оғриқсиз маъноси дуч келиш, рўбарў бўлиш, экан.

Менимча, "манфаатлар тўқнашуви" деб ишлатилаётган жумла - нотўғри таржима. У "манфаатлар туташуви" ёки "манфаатлар бирлашуви", деган мазмунда бўлиши керак, назаримда.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
09.02.2025

07.02.202505:56

“Айний замондошлари хотирасида” деган китоб бундан роппа-роса 47 йил олдин, яъни 1978 йилда чоп этилган. Биласиз, ундан кейинги ўтган даврда кўп нарса ўзгарди. Сиёсат бутунлай бошқа ўзанга тушди, мафкуралар, ғоялар янгиланиб, юзлаб сўзлар эскириб, истеъмолдан чиқиб кетди, уларнинг ўрни бошқа, мутлақо янги сўзлар билан тўлдирилди. Шундай бўлгандан кейин, бу китобнинг ярайдиган, ўқишга арзийдиган жой қолмагандир, деб ўйлашингиз табиий.

Аммо ҳақиқий санъатни йиллар эскиртиролмас, замонлар, давронлар, шоҳ-у султонлар соф адабиётга ҳеч қандай таъсир кўрсатолмас экан! Акалар, опалар, мен “Айний замондошлари хотирасида” китобида мана шундай жавоҳир саҳифаларини кўрганман.

Китобда Файзулла Хўжаев, Комил Яшин, Ойбек, Ғафур Ғулом, Абдулла Қаҳҳор, Иброҳим Мўминов, Мирзо Турсунзода, Чингиз Айтматов каби буюк адиблар, ўз даврининг энг улуғ, энг таниқли олимларининг узун-қисқа хотиралари ўрин олган. Ўша давр учун ниҳоятда қимматли бўлган фикр-мулоҳазалар билдирилган. Аммо бугунги кун нигоҳи билан қаралса, ҳаммаси эскирган, қизиқарли жойи йўқ.

Бироқ мана шу эскирган китобни макулатурага улоқтиришдан сақлаб қоладиган, яна юз йиллар ўтса ҳам эъзозлашга ундайдиган бир хотира борки, бу – давримизнинг улуғ адибларидан бири Неъмат Аминовга тегишли.

Ҳозир ҳисоблаб кўрдим, китоб нашр этилган пайтда Неъмат Аминов 41 ёшда бўлган. Демак, агар тақаб ёзган тақдирда ҳам “Устод табассуми” туркумидаги ушбу бебаҳо хотиралар ёзилган пайтда Аминов бобо мендан тахминан ўн ёшлар кичик бўлган. Ҳақиқий истеъдод дегани шудир-да.

Келинг, сўзимиз қуруқ бўлмаслиги учун Неъмат Аминовнинг ушбу хотираларидан бир-иккита мисол келтирамиз:

– Устод, катта ёзувчисиз, академиксиз, битта яхши стол, кресло олиб, шунда ёзсангиз бўлмайдими? Иш ҳам унумли бўлади. Ахир, бу сандал жуда ноқулай...
Устод оппоқ, қуюқ соқол-мўйловлари орасидан ширин жилмайди, кўзлари бир оз сузилгандек бўлди.
– И... Муллажон, қизиқсиз-ку, – деди енгил бош чайқаб, – биз 40 ёшда ижодни бошлаб, худди ана шу сандал, анови хонтахтада ўтириб, “Ишкамба”ни ёздик, “Қуллар”у “Дохунда”ни ёздик, “Одина”ю “Эсдаликлар”ни ёздик. Сиз столу креслода ўтириб, айтингчи, ҳозиргача нима ёздингиз, Муллажон? Ишингизнинг унумидан гапирингчи...

Бу хотирага “Сандал” деб сарлавҳа қўйилган. Мен атайлаб, ундан жуда қисқа парча келтирдим. Тўлиқ тасаввур ҳосил қилиш учун ўзингиз ўқинг. Мазасини шунда ҳис қиласиз. Зукко ўқувчи ундан кўп нарса олиши мумкин, тил услуб, ёндашув, юмор ва ҳоказо... Энг муҳими, Неъмат Аминов бу хотирани ёзган пайтларда кўплаб миллий қадриятлар, анъана-ю урф-одатларга қарши беаёв кураш кетаётган, уларга “эскилик сарқити” деган тамға урилиб, четга сурилаётган сиёсат ҳукмрон эди. Неъмат бобо шундай бир вазиятда сандалнинг аҳамиятини усталик билан, киши билмас ҳолатда, секинга кўрсатиб қўйган.

Ёки шу хотиранинг давомида “Ғалла”, деб сарлавҳа қўйилган яна бир кичкина эсдалик ҳам ўрин олган-ки, у ҳам жуда қизиқарли. Айтиб қўйсак қизиғи қолмайди, ўзингиз ўқинг.

Хуллас, соф адабиёт, ҳақиқий истеъдод мевасини йиллар шамоли тўзғита олмайди. Аксинча, вақт ўтгани сари қадр-қиммати ортиб бораверади.
“Айний замондошлари хотирасида” китобидаги жавоҳир саҳифа, деганим шу эди.

Китоб интернетда бор. Топиш қийин эмас.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
07.02.2025

06.02.202506:20

Абдурайим Бозоров нафақат Оқработ, балки бутун Деҳқонобод тумани миқёсида катта ўрин тутадиган, ҳудуд илм-фани ва ижтимоий-маънавий тараққиётига муносиб ҳисса қўшган фидойи инсонлардан бири ҳисобланади. Мен 1982 йил биринчи синфга қадам қўйган пайтда бу киши мактабимизда завуч эди.

Сал олдинроқ у кишининг истеъдодли фарзанди, Деҳқонободнинг шарафли ўғлони Неъмат Бозоров ҳақида ёзганимда Абдурайим Бозоров ҳақида қисқача тўхталиб, бу инсон бизга тўртинчи синфда “Ватан адабиёти”, битирувчи синфларга ўтганда “Оила этикаси” фанларидан сабоқ берганини қистириб кетгандим.

Ундан ҳам олдинроқ, рус ёзувчиси Валентин Катаев ҳақида мулоҳаза юритиб, унинг “Полк ўғли” қиссаси билан 4-синфда, “Ватан адабиёти” дарсида биринчи марта танишганимизни ҳам ёзгандим. Яна бир марта айтиб ўтишим мумкин, ўша қисса ҳақидаги умумий тушунча менда ҳозир ҳам бор. Айрим қаҳрамонларнинг исм-фамилиясини ҳам айтишим мумкин. Менимча, ўша хотираларни ҳалигача унутмаганимнинг асосий сабабларидан бири – устоз билан боғлиқ. Ёшликда олинган билим тошга ўйилган нақш, дейишади-ку. Шундай билимни берган экан-да домла.

Бундан ташқари Толстой бобонинг “Кавказ асири” ҳикоясини ҳам ўша дарсда ўқиганмиз. Кавказ қишлоқлари манзараси, у ердаги ҳаёт менга худди Оқработдагидек бўлиб кўринган. Бош қаҳрамон – Жилинни ҳалиям унутганим йўқ. Ва бу гапларни келтиришимдан мақсад-муддао – бизни катта адабиёт билан, дунё адабиёти билан айнан шу инсон – Абдурайим Бозоров биринчи марта рўбарў қилган.

Акалар, опалар Бозоров домламиз ўтган асрнинг 30-йилларидаги қаҳатчилик, очарчиликларни, кунжара еб шишиб ўлганларни ўзи кўзи билан кўрган, Иккинчи жаҳон уруши фронторти жабҳасининг энг оғир юкларига елка тутган заҳматкаш авлод вакили эди. Домла “Оила этикаси” дарсида ўша замонларни кўп эсларди. Бир парча нон қаҳат бўлган, тилла тангалар ҳеч кимга керак бўлмай қолган вақтлар ҳақида гапириб берарди.

Тилла деган нарсалар уйимизда, товоқ халталарда ётарди, лекин қорни оч одамга у ҳеч нарса қилиб беролмасди, деган эди домламиз. “Олтин-кумуш – тош бўлур, арпа-буғдой – ош бўлур”, деган мақолнинг мағзини чақишга даъват этарди-да. Умр мазмунини шундай ҳаётий йўллар билан тушунтиришга ҳаракат қиларди домламиз.

Ўша замонларда, шундай шароитда ўқиш, билим олиш, институтларга кириш ҳам осон бўлмаган. Аммо Бозоров домламизнинг пешонасига шундай қисмат битилган экан, олдин Бухородаги педагогика техникуми, кейин пединститутда ўқиб, олий маълумот олади. Ёш, навқирон пайтида бир муддат Деҳқонобод район партия комитетида, кейин эса Жарма қишлоғида очилган Жданов номидаги мактабда директор бўлиб ишлаган.

Биз биринчи синфга борган пайтда Абдурайим Бозоров домламиз завуч бўлганини сўзимнинг бошида айтгандим. У пайтларда домламиз анча кексайиб қолганди. Мактабни тамомлаб чиқаётган пайтимизда шу инсоннинг муносиб фарзанди Неъмат Бозоров директор эди. Домланинг катта ўғли – Нуриддин ҳожи акамиз эса жисмоний тарбия ўқитувчиси бўлиб ишлаган. Ҳозир пенсияда. Ҳожи ака маҳаллада амалга оширилаётган ишларда фаол.

Кези келганда Нуриддин ҳожи ака билан боғлиқ бир гапни ҳам айтиб ўтишни жоиз топдим: домла бизга 5-синфда жисмоний тарбиядан дарс берган. У пайтда эски мактабда эдик, бир куни қалин қор ёғди. Спорт залларимиз йўқ. Синфда ўтириб, дафтаримизга конспект ёздирди. Акалар, опалар, домла ўша пайтда ёздирган бир цитата деймизми, иқтибос деймизми, ҳалиям ёдимда: “Киши саломатлигининг кушандаси кўп, бироқ уларнинг ҳаммаси жисмоний тарбия олдидан ўтаберсин”, деб ёздирганди. Бу қимматли гап кимга тегишли эканлиги ҳозир эсимда йўқ. Лекин жуда тўғри айтилган. Ҳамма касалликларнинг давоси – жисмоний тарбия.

Хуллас, ёзаверсак, гап кўп. Жойи чиқиб қолса, бу ҳақда яна гурунг берарман.

Абдурайим Бозоров домламизнинг охирати обод бўлсин!

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ–Тошкент
06.02.2025

29.01.202503:25

Тахминан 2015-2016 йиллар эди шекилли, Озарбайжоннинг улуғ адиби Анор қандайдир катта тадбирда қатнашиш учун мамлакатимизга келди. Домла Тошкент ва Самарқандда бўлиб, бир қатор анжуманларда иштирок этди. Шу ҳақда йирик давлат ва жамоат арбоби, устоз ёзувчи Маматқул Ҳазратқулов “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасида бир мақола эълон қилганди. Сарлавҳаси чала-чулпа эсимда қолган – “Анор муаллим...” У ёғи ёдимда йўқ.

Тўғриси, ўша пайтда шундай улуғ ёзувчини муаллим дейиш менинг ғашимни келтирган. Маматқул Ҳазратқулов олифтагарчилик қилибди, ўзини катта олибди, буюк адибни ҳақорат қилибди, деб ўйлаганман. Шу ҳақда танқидий мақола ёзмоқчи ҳам бўлганман. Негаки бизда у пайтларда, назаримда муаллим дейиш беписандлик даражасига тушиб қолганди. Масалан, мени кимдир “Холиёр муаллим”, деса жаҳлим чиқарди. Шунақа ҳолат бўлган, Ўлжабой Қаршиев деган акамиз бир тадбирда кўриб қолиб, "Холиёр маллим, қандайсиз", деган. Гарчи акага ҳеч нарса демаган бўлсам ҳам ич-ичимдан оғринганман.

Аммо хато ўйлаган эканман.

2019 йил Наврўз байрамидан кейин роппа-роса саккиз кун Анор муаллимнинг юртида бўлиш насиб этди. Озарбайжоннинг мамлакатимиздаги элчихонаси қошида фаолият юритадиган Маданият маркази ташаббус билан ташкил этилган пресс-тур иштирокчиларидан бири бўлдим. Шу ўринда икки мамлакат халқларини бир-бирига яқинлаштириш йўлида катта хизмат қилган Самир муаллим – Самир Аббосовдан бир умр миннатдор эканлигимни ҳам айтиб қўйишим керак. ( Ҳозир марказ директори ўзгарган).

Хуллас Озарбайжонга бориб билдимки, бу ўлкада муаллим энг улуғ сўз экан. Энг ҳурматли инсонларга муаллим, деб мурожаат қилинар экан, Маматқул Ҳазратқулов “Анор муаллим”, деб жуда тўғри айтган экан, топиб, билиб, нима деётганини ҳис қилиб айтган экан. Яна ҳам аниқроғи, лутф қилган экан.

Бизда эса, афсуски аксинча. Ҳатто тақсир, мавлоно, ҳазрат, деган сўзларни ҳам беписандлик билан ишлатиб юбораверамиз. Айниқса, “устоз”, деган сўз жуда қаттиқ суистеъмол қилинган. Мен “қалайсан, устоз”, дейдиган одамларни ҳам кўрганман. Ҳалиям шундай ёмон анъана давом этиб ётибди. Эшон бўлмаган одамларни ҳам эшон, деб ташлайверамиз. Ва ҳоказо.

Олдин ундай бўлмаган, ота-боболаримиз сўзнинг илоҳий қудратини яхши билган. Масалан, бугунги кунда ҳам юртимизнинг кўп жойларида Тошкентдан Фарғонагача, Сурхондарёдан Нукусгача бўлган ҳудудларда илон, чаён, бўри ва шунга ўхшаган жониворларни “оти йўқ” дейилади. Тўғри, анча унутилган, лекин ҳозирча шундай. Ёки ҳурматли бир инсон, дейлик устозингизми, отангизми исмингизни айтиб чақирса “ҳа”, деб эмас, “ҳов”, дейиш одоб саналади. Кўп жойларда шундай.

Чингиз Айтматов билан Мухтор Шохоновнинг “Қояда қолган кўзёшлар” (баъзи жойларда “Чўққида қолган овчининг оҳи-зори” ҳам дейилади) китобида бунга зўр, ҳаётий мисоллар бор. Ўқимаган бўлсангиз, бир варақлаб қўйинг, жуда кўп унутилган анъана ва қадриятларни кўрасиз. Бутун туркий халқларнинг сўзга муносабати қандай бўлгани, бу ҳатто урф-одат, тартиб-таомил, тарбиянинг, одобнинг муҳим бўлаги бўлганлигини тушуниб етасиз.

Масалан, Оқработда “бечора” деган сўз ўлган одамга нисбатан айтилади. Тирик одамни шундай деб қўйсангиз, гап эшитасиз, ирим қиладиганлар бор. Ёки биз томонларда “қаёққа кетяпсан”, дейиш ҳам хато. Каттароқ, эътиборлироқ одамга шундай десангиз, бир умр кўкайингиздан кетмайдиган сўкиш эшитиб оласиз. “Йўл бўлсин”, дейиш керак. Мамлакатимизнинг бошқа ҳудудларида, ҳатто биродар туркий халқларда ҳам шундай кўҳна удум бор.
Қаранг қандай чиройли маданиятимиз бўлган.

Хуллас, шундай гаплар. Сўзни билиб-билиб ишлатиш ҳам санъат аслида. Унинг илоҳий қудратини англаш эса, менинг назаримда – улуғ саодат.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
29.01.2025

26.01.202502:22

Оқработда Берди бобо деган инсон яшаган. Мен бу одамни мўйсафид бўлиб қолган чоғларида кўрганман, ёшлигида қиёмат бўлган, дейишади. Катта полвон бўлган, бу ўрада унга тенг келадиган топилмаган. Оқработнинг ўша замонларидаги кўп полвонлари шу кишининг шогирди экан. Масалан, Ғоппор полвон билан кўп шуғулланганини эшитганман.

Кўпинча катта-катта полвонлар сўзга нўноқ, содда ва тўпори бўлишади. Унча-мунча гапни эплаб гапиролмайди. Аммо Берди бобо фавқулодда гапга чечан, сўзамол, ўзига етадиган даражада шум ва ниҳоятда ҳазилкаш эди. Мен у киши бўлган давраларда одамлар сонига шаппатлаб кулганини ўз кўзим билан кўрганман. Қишлоғимизда у киши билан боғлиқ ёки у киши айтган латифалар шунчалик кўп-ки, Хўжа Насриддин четроққа чиқиб, дам олиб турса ҳам бўлади.

Алқисса, шу одам асли деҳқонободлик қўнғиротлардан бўлган, кейинчалик Тожикистонга кўчиб кетган бир полвон билан кўп йиллар басма-басига олишибди. Сурхондарёдаги тўйда ҳам, Ғузордаги тўйда ҳам Берди полвон босиб қўяр экан. Жуда дажжам бўлган-да. Ёқасидан ушласа амал, елкадан ошириб отган.

Орадан йиллар ўтиб, ҳар иккала полвон ҳам курашни йиғиштириб, давраларнинг четроғига чиқиб турган пайтларда олис Тожикистондан хабар келади. Акалар, опалар, мен бу воқеани оғзаки эшитганман, анча йиллар олдин эшитганман, қанчалик рост эканини билмайман. Балки бошқачароқ бўлгандир, мен эшитганимни айтаман. Агар хато бўлса, олдиндан узр.

Хуллас, Тожикистондан бир одам Берди бобони изарлаб Оқработга келган эмиш ва топиб, қарз гапни, омонат хабарни етказибди: “Биз Бердибой билан кўп олишдик, аммо менга уни бир мартагина бўлса ҳам йиқитиш насиб қилмади. Лекин тўхташ йўқ, қайтиш бизга уят. Бу курашни энди ўғилларимиз давом эттиради. Бердибой ўғлини олиб келсин”. Тожикистонлик кўҳна рақиби шу гапни тайинлаб юборган экан. “Во уккағарей, ули бор-ма, зўр олишама”, деб хабарчидан обдон суриштирибди Берди бобо. У пайтларда бобо бўлмаган, 40-45 ёшлар атрофида бўлган.

Маълум бўлишича, Тожикистоннинг Регарми, Қободиёнми деган жойларини макон тутган эски рақибининг бир ўғли қаттиқ олишаётган эмиш. Берди бобомиз унинг ёши, жуссаси, хуллас, ҳамма томонини суриштириб, “Бўлди, бораман”, деган жавобни айтган. Аммо бобомизнинг ўғиллари рақибнинг ўғлидан камида ўн ёшлар кичик. Олиштириш хато.

Айтишларича, Берди бобо, ваъдага мувофиқ ўша Регарми, Қободиёнми, деган жойга борган, рақиб полвон билан учрашган ва “Мана, ўғлимни олиб келдим”, деган. Рақиб полвон ҳам, ўғли ҳам Берди бобомиз кўрсатган йигитга қараб, курашмасдан қўл кўтарган, дейишади. Бобомиз рақибининг олдида паст кетмаслик учун бир шумлик ўйлаб топган, ўғлим деб Оқработнинг Алпомишдай ўғлони Шерназар полвон (Шерна раис)ни олиб борган экан-да.

Оққан дарё оқаверади – полвонлик суяк суради. Кейинчалик Берди бобонинг ўғиллари ҳам кураш тушди. Невара-чеваралари орасидан ҳали донғи кетган полвонлар чиқса керак.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ-Тошкент
26.01.2025

25.01.202505:40

“Зоминнинг тил қомуси”. Бу китобни менга замонамиз алломаси, профессор Қозоқбой Йўлдошев шахсан тақдим этган. У киши китоб муаллифларидан бир. Домла нимагадир шу китобда Қозоқбой Қашқирли тахаллуси билан чиққан.

Бундан аниқ ўн йиллар олдин, бир интервью баҳонасида домланинг уйига борганмиз. У пайтда “Дунё бўйлаб” телеканалида ишлардим, режиссёримиз Абдуҳамид Турсунов эди.

Домланинг уйидаги мени ҳайратга солган нарса – каттагина хона айланасига китоб, шифтгача. Кутубхона, дейсиз. Ва ишлаш учун комфорт шароит яратилган.

Интервьюни ёзиб бўлганимиздан кейин домла қўлимга бир китоб тутқазиб, бу сизга, деди. Қарасам, муқовасига “Зоминнинг тил қомуси”, деб ёзилган. Яширмайман, биринчи бўлиб хаёлимга келгани, шундай катта олим нега туман даражасидаги мавзуда китоб ёзиб, вақтини кетказиб юрибди? Иккинчиси, нега домла мен – қашқадарёликка Зомин ҳақидаги китобни беряпти? Бу саволлар юзимда акс этганми-йўқми, билмайман, лекин домлага раҳмат айтиб, миннатдорлик изҳор қилдим. Ҳеч бўлмаганда уйимдаги китоблар яна биттага кўпаяди-ку. Қалингина, сифати зўр!

Ишхонага қайтгач, телевидение ҳовлисида бир кекса ҳамкасбимизга дуч келдим. Ака, қўлимдаги китобни олиб, кўзойнагидан узоқлаштириб, паст овозда, бўғинлаб, сал-пал қийналиброқ ўқиди: “Зоо-минн-ннинг ти-ил қоо-муу-сии”. Кейин тезгина китобни қўлимга тутқазиб, “Тавба, туманнинг ҳам тил қомуси бўлдими, сал у ёқ-бу ёққа қарамайдими бу одамлар”, деб минғирлаганча ўзи йўлида кетди.

Хуллас, уйга келгач, бир-икки варақладим. Луғат экан, изоҳли луғат, десаям бўлади. Илк хулоса шундай бўлдики, домла тилимизга қозоқчани атайлаб тиқиштираётганга ўхшади. Ўша кунлари Ангренга съёмкага борганда, Қурама элининг беназир куйчиси, ҳам фольклор, ҳам этнографияни ўзида мужассам этган йирик олим, “Оҳангароннинг иккинчи дарёси” (биринчи дарё – Оҳангарон дарёси), профессор Исомиддин Ёрматовга шу китоб ҳақида гапирдим, биламан-биламан, деди ака. Юқоридаги муносабатимни ҳам айтгандим, ҳеч нарса демади, жилмайиб қўя қолди.

Кейин нимадир сабаб билан “Зоминнинг тил қомуси”ни яна қўлга олишга тўғри келди. Кўпроқ ўқишга, ичига чуқурроқ киришга мажбур бўлдим. Акалар, опалар, адашган эканман, фикрларим 180 даражага ўзгарди, бу китоб бебаҳо экан. Исомиддин домланинг ўша пайтдаги бесўз жилмайиши энди менга истеҳзодек туюлмоқда.

“Академнашр” чиқарган бу китоб, ҳақиқатдан ҳам академик даражадаги иш экан. Тоза, мукаммал! Унда Зомин қишлоқларида ишлатиладиган туркий сўзлар синчковлик, зукколик ва алоҳида меҳр билан шарҳлаб чиқилган. Зомин қишлоқларида, деганимиз шартли, аслида бутун туркий халқларга тегишли бу сўзлар. Масалан, китобда келтирилган сўзларнинг барчаси бизнинг Деҳқонобод қишлоқларида ҳам бор.

Дейлик, бизнинг қишлоқда "урт" деган сўз кўп ишлатилади. Китобга шу сўз ҳам киритилган. Адабий тилдаги "лунж" деган маънони берадиган бу истилоҳ Зоминда ҳам кенг қўлланилар экан-да.

Шундан келиб чиқиб айтадиган бўлсак, “Зоминнинг тил қомуси” аслида туркий тил қомуси, энг хасислик билан айтганимизда ҳам – иккинчи “Девони луғатит турк”!
Ишонмасангиз, бир варақлаб кўринг. Баҳонада туркий тилга меҳрингиз ошади.

Нега шундай улуғвор китобга тўғридан-тўғри туркий тил қомуси, демасдан, бошқачароқ ном қўйишди экан, десам, бунинг тагида биринчи навбатда ниҳоятда камтарлик борга ўхшайди. Иккинчидан, Зомин муаллифлар учун таянч нуқтаси бўлган, яъни чегара шундай белгиланган. Қолавераса, муаллифларнинг киндик қони томган заминга чуқур ҳурмат ва эҳтироми борга ўхшайди бу сўзлар замирида.

Холиёр Абдиев,
Чирчиқ–Тошкент
25.01.2025

Усе пасты