جمهوری فلسفه و ادبیات

آقای ویتگنشتاین عزیز،

از نامۀ ۱۹ مارس شما بسیار سپاس‌گزارم! البته که از صراحت کلامتان آزرده‌خاطر نمی‌شوم. مع‌ذلک، مایلم بدانم چه دلایل ژرف‌تری برای ایدئالیسم هست که فکر می‌کنید درکشان نمی‌کنم. فکر می‌کنم متوجه شدم که شما خودتان ایدئالیسم معرفت‌شناختی را صادق نمی‌دانید؛ لذا، فکر می‌کنم قبول دارید که اساساً هیچ دلیل ژرف‌تری برای این ایدئالیسم وجود ندارد. پس دلایلِ به‌نفعِ آن تنها می‌توانند دلایلی ظاهری باشند، نه منطقی. بله، زبان گاهی ما را گمراه می‌کند، چراکه زبان همیشه از عهدۀ مقتضیات منطق برنمی‌آید. درواقع، درکنار قابلیت‌های منطقی نوع بشر، امور بسیاری در شکل‌گیری زبان دخیل‌اند که روان‌شناختی‌اند. اشتباهات منطقی از منطق نشئت نمی‌گیرند، بلکه در ناخالصی‌ها و اختلالاتی ریشه دارند که فعالیت منطقی انسان‌ها دستخوششان واقع می‌شوند. قصد من ردگیری تمام چنین اختلالاتی با منشأ زبانی- روان‌شناختی نیست. می‌شود.  می‌شود لطفاً مقالۀ من دربارۀ «اندیشه» را به‌دقت بررسی کنید تا به نخستین جمله‌ای برسید که با آن مخالفید، و آن جمله و دلایل مخالفتتان را برای من بنویسید. احتمالاً، این برای من بهترین راه خواهد بود تا بفهمم چه در سر دارید. شاید قصد من مبارزه با ایدئالیسم در معنای موردنظر شما نباشد؛ چه‌بسا من اصلاً از عبارت «ایدئالیسم» استفاده نکرده باشم. جملات من را دقیقاً همان‌طور که هستند بفهمید، بدون این‌که به من نیتی را نسبت دهید که یحتمل من با آن بیگانه‌ام.