Bu juda qiziqarli va o‘rinli savol! Falsafiy va siyosiy nazariyalar tarixida g‘oya asoschilarining diniy yoki ilohiy muqaddimalardan foydalanishi bir qancha sabablar bilan bog‘liq:
1. Tarixiy Kontekst:
Montesquieu va boshqa yevropalik faylasuflar yashagan davrda din jamiyat hayotida katta ahamiyatga ega edi. O‘sha davrda Xristianlik, xususan, Katolik cherkovi siyosiy va ijtimoiy hayotning markazida edi. Shu sababli, o‘z g‘oyalarini asoslash uchun diniy manbalarga murojaat qilish tabiiy hol edi.
2. Legitimlik va Qabul Qilinish:
G‘oyalarni diniy asoslar bilan bog‘lash ularning qabul qilinishini osonlashtirardi. Chunki o‘quvchilar va hokimiyat egalari diniy prinsiplarni hurmat qilganlari sababli, yangi fikrlarni Xudo irodasiga bog‘lash ularni haqliroq va maqbulroq ko‘rsatgan.
3. Axloqiy Asos Berish:
Aksariyat g‘oyalar, jumladan, Montesquieu’ning “Qonunlar ruhi” (1748) asarida ham, qonun va axloqning tabiiy asoslari haqida gapiriladi. Bu yerda axloq va adolatning ilohiy manbalariga murojaat qilish odilona boshqaruvni asoslash uchun muhim edi.
4. G‘oyaning Umumiy Va Qonuniy Asosi:
Montesquieu va boshqa faylasuflar jamiyatdagi qonunlar va hokimiyat tuzilmalarining “tabiiy qonunlar”ga mos bo‘lishi kerakligini ta’kidlaydilar. Tabiiy qonunlar esa, ularning nazarida, Xudo tomonidan yaratilgan muqaddas tartibga asoslanadi.
5. Dinga qarshi emas, balki unga mos g‘oya yaratish:
Diniy hokimiyat bilan to‘qnashuvdan qochish uchun ko‘plab faylasuflar o‘z nazariyalarini din bilan ziddiyatda emas, balki unga mos keladigan tarzda asoslashgan. Bu, ayniqsa, Absolyut monarxiyaga qarshi chiqishda muhim edi.
⸻
Montesquieu misolida ham ayni holatni ko‘rish mumkin. U “Qonunlar ruhi” asarida tabiiy qonunlar va davlat boshqaruvi prinsiplarini ko‘p hollarda ilohiy tartib va axloqiy normalar bilan asoslaydi. Bu bilan u o‘z g‘oyalarini kuchliroq va qabul qilinadigan qilib ko‘rsatishga harakat qilgan.
Chatgpt yana.))
