AO
AFG'ONISTON TAHLILI
TGlist rating
0
0
TypePublic
Verification
Not verifiedTrust
Not trustedLocationУзбекістан
LanguageOther
Added to TGlist
Dec 09, 2024Log in to unlock more functionality.
Latest posts in group "AFG'ONISTON TAHLILI"
Reposted from:
Strategic Focus: Central Asia
09.12.202411:49
@Afghanistan_analysis tomonidan @stratfocusca uchun maxsus
TOLIBONNING “XALQARO DIPLOMATIYASI”
Hozirda hech bir davlat Tolibon hukumatini rasman tan olmagan boʻlsa-da, mintaqa davlatlari oʻrtasida haqiqiy diplomatik aloqalari kuchaymoqda. Jumladan, Afg‘oniston Xitoy, Eron, Rossiya va Markaziy Osiyo davlatlari bilan faol aloqalar o‘rnatmoqda.
O’z navbatida Tolibonning 2024-yil noyabr oyida Ozarbayjonda bo’lib o'tgan BMTning iqlim boʻyicha "COP29" sammitiga delegatsiya yuborib, jahon sahnasida muhim qadam tashladi. Bu Tolibon yetakchiligidagi Afg‘onistonning aksariyat davlatlar tomonidan rasmiy tan olinmaganiga qaramay, xalqaro hamjamiyatga qo‘shilish sa’y-harakatlaridan biri hisoblanadi.
Xitoy Tolibonning eng faol diplomatik va iqtisodiy sherigi sifatida paydo bo‘ldi, o’zaro elchilar almashishdi (Xitoy birinchilardan bo'lib Tolibon elchisi akkreditatsiya qilgan) va Afg‘oniston iqtisodiyotiga sarmoya kiritmoqda. Bunday harakatlar Xitoyning mamlakat tabiiy resurslariga kirishni ta’minlash va mintaqadagi ta’sirini kuchaytirish istagini aks ettiradi.
Biroq, "kuch markazlari", G’arb davlatlari va Amerika hukumati inson huquqlari, jumladan, ayollar va bolalar huquqlarini hurmat qilish zarurligini ta’kidlab, Tolibon rejimini qonuniylashtirishga yordam beradigan har qanday qadamlardan tiyilishda davom etmoqda.
Markaziy Osiyo davlatlari asosan Tolibon bilan konstruktiv hamkorlik qilishga harakat qilmoqda. Mintaqadagi Tolibon rejimi bilan hamkorlikdan bosh tortgan yagona davlat bo‘lgan Tojikiston endi toliblar bilan munosabatlarni normallashtirish bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda.
O’z navbatida, "Tolibon iqtisodiy pragmatizmi" Afg’onistondagi resurs va texnik ko‘nikmalarning surunkali taqchilligini hisobga olgan holda Tolibon Afg‘onistonning boy tabiiy resurslarini o‘zlashtirish uchun xorijiy investorlarni jalb qilishga intilmoqda. Bu ularning xalqaro hamjamiyat bilan munosabatlari murakkab bo‘lishiga qaramay, iqtisodiy sohada hamkorlik qilishga tayyorligini tasdiqlaydi.
Aytish joizki, hozirda Tolibon rejimning yaqin kelajakdagi asosiy maqsadi daromadlarni ko'paytirish bo’lib qolmoqda, bu esa ularni siyosiy va huquqiy jihatlarga e’tibor bermaslikka tayyor bo’lgan davlatlar uchun manfaatdor sherikchilik "eshiklarini" ochadi.
Biroq, xalqaro tashabbuslarga qaramay, Tolibonning boshqaruviga putur yetkazadigan toliblar ichidagi bo’linish hamda ichki mojarolarga duch kelmoqda. Konstitutsiya yoki hokimiyat taqsimotini tartibga soluvchi boshqa huquqiy hujjatning yo’qligi boshqaruv bo'shlig'ini keltirib chiqaradi. Ayni damda, ichki qarama-qarshiliklarning asosiy manbai amir siymosidir. Tolibon hukumatining ba'zi a'zolari uning roli islom qonunlariga rioya etilishini nazorat qilish bilan cheklanishi kerak, deb hisoblaydi. Haybatulloh va uning tarafdorlari esa ijro hokimiyati va xavfsizlik kuchlari ustidan nazoratni jamlashga intiladi.
Tolibon pragmatizm va iqtisodiy hamkorlik zarurligiga asoslangan xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashish istagini namoyish etmoqda. Biroq, ularning ichki bo’linishi va asosiy insonparvarlik tamoyillariga va xotin-qizlar ta’limiga e’tibor bermasligi (jumladan yaqinda toliblar xotin-qizlarning tibbiyot oliygohlarida o'qishni taqiqlagan edi) xalqaro jihatda de-fakto hisoblangan hukumatni de-yurega aylantirish borasidagi harakatlarga jiddiy to’siq bo’lib qolmoqda.
Xulosa qiladigan bo’lsak, Tolibon rejimining kelajakdagi taqdiri uning ichki muammolar, iqtisodiy ambitsiyalar va xalqaro hamjamiyat talablari o‘rtasida muvozanatni topa olishiga bog‘liq bo'ladi. Tolibon global siyosiy tizimning bir qismiga aylana oladimi yoki yo’qmi, buni vaqt ko’rsatadi. Biroq, oxirgi vaqtlarda Tolibon tomonidan amalga oshirilayotga ichki islohotlar toliblar diplomatiyasining sekinlashishiga yoki muvaffaqiyatsizlik tomon qadam tashlashiga olib kelmoqda...
Strategic Focus: Central Asia
TOLIBONNING “XALQARO DIPLOMATIYASI”
Hozirda hech bir davlat Tolibon hukumatini rasman tan olmagan boʻlsa-da, mintaqa davlatlari oʻrtasida haqiqiy diplomatik aloqalari kuchaymoqda. Jumladan, Afg‘oniston Xitoy, Eron, Rossiya va Markaziy Osiyo davlatlari bilan faol aloqalar o‘rnatmoqda.
O’z navbatida Tolibonning 2024-yil noyabr oyida Ozarbayjonda bo’lib o'tgan BMTning iqlim boʻyicha "COP29" sammitiga delegatsiya yuborib, jahon sahnasida muhim qadam tashladi. Bu Tolibon yetakchiligidagi Afg‘onistonning aksariyat davlatlar tomonidan rasmiy tan olinmaganiga qaramay, xalqaro hamjamiyatga qo‘shilish sa’y-harakatlaridan biri hisoblanadi.
Xitoy Tolibonning eng faol diplomatik va iqtisodiy sherigi sifatida paydo bo‘ldi, o’zaro elchilar almashishdi (Xitoy birinchilardan bo'lib Tolibon elchisi akkreditatsiya qilgan) va Afg‘oniston iqtisodiyotiga sarmoya kiritmoqda. Bunday harakatlar Xitoyning mamlakat tabiiy resurslariga kirishni ta’minlash va mintaqadagi ta’sirini kuchaytirish istagini aks ettiradi.
Biroq, "kuch markazlari", G’arb davlatlari va Amerika hukumati inson huquqlari, jumladan, ayollar va bolalar huquqlarini hurmat qilish zarurligini ta’kidlab, Tolibon rejimini qonuniylashtirishga yordam beradigan har qanday qadamlardan tiyilishda davom etmoqda.
Markaziy Osiyo davlatlari asosan Tolibon bilan konstruktiv hamkorlik qilishga harakat qilmoqda. Mintaqadagi Tolibon rejimi bilan hamkorlikdan bosh tortgan yagona davlat bo‘lgan Tojikiston endi toliblar bilan munosabatlarni normallashtirish bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda.
O’z navbatida, "Tolibon iqtisodiy pragmatizmi" Afg’onistondagi resurs va texnik ko‘nikmalarning surunkali taqchilligini hisobga olgan holda Tolibon Afg‘onistonning boy tabiiy resurslarini o‘zlashtirish uchun xorijiy investorlarni jalb qilishga intilmoqda. Bu ularning xalqaro hamjamiyat bilan munosabatlari murakkab bo‘lishiga qaramay, iqtisodiy sohada hamkorlik qilishga tayyorligini tasdiqlaydi.
Aytish joizki, hozirda Tolibon rejimning yaqin kelajakdagi asosiy maqsadi daromadlarni ko'paytirish bo’lib qolmoqda, bu esa ularni siyosiy va huquqiy jihatlarga e’tibor bermaslikka tayyor bo’lgan davlatlar uchun manfaatdor sherikchilik "eshiklarini" ochadi.
Biroq, xalqaro tashabbuslarga qaramay, Tolibonning boshqaruviga putur yetkazadigan toliblar ichidagi bo’linish hamda ichki mojarolarga duch kelmoqda. Konstitutsiya yoki hokimiyat taqsimotini tartibga soluvchi boshqa huquqiy hujjatning yo’qligi boshqaruv bo'shlig'ini keltirib chiqaradi. Ayni damda, ichki qarama-qarshiliklarning asosiy manbai amir siymosidir. Tolibon hukumatining ba'zi a'zolari uning roli islom qonunlariga rioya etilishini nazorat qilish bilan cheklanishi kerak, deb hisoblaydi. Haybatulloh va uning tarafdorlari esa ijro hokimiyati va xavfsizlik kuchlari ustidan nazoratni jamlashga intiladi.
Tolibon pragmatizm va iqtisodiy hamkorlik zarurligiga asoslangan xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashish istagini namoyish etmoqda. Biroq, ularning ichki bo’linishi va asosiy insonparvarlik tamoyillariga va xotin-qizlar ta’limiga e’tibor bermasligi (jumladan yaqinda toliblar xotin-qizlarning tibbiyot oliygohlarida o'qishni taqiqlagan edi) xalqaro jihatda de-fakto hisoblangan hukumatni de-yurega aylantirish borasidagi harakatlarga jiddiy to’siq bo’lib qolmoqda.
Xulosa qiladigan bo’lsak, Tolibon rejimining kelajakdagi taqdiri uning ichki muammolar, iqtisodiy ambitsiyalar va xalqaro hamjamiyat talablari o‘rtasida muvozanatni topa olishiga bog‘liq bo'ladi. Tolibon global siyosiy tizimning bir qismiga aylana oladimi yoki yo’qmi, buni vaqt ko’rsatadi. Biroq, oxirgi vaqtlarda Tolibon tomonidan amalga oshirilayotga ichki islohotlar toliblar diplomatiyasining sekinlashishiga yoki muvaffaqiyatsizlik tomon qadam tashlashiga olib kelmoqda...
Strategic Focus: Central Asia